ԱՐԴԻԱԿԱՆ ւլլրքԵՐ
Ա և ց ա դ
֊
ի շ խ ա ն
\
Օէոար Հսւրսեր
միշտ
ունեցահ՝
ենք,
սկսեալ
Սաթենիկ
թագուհիէն
եւ. աւելի
Հինէն :
Վերշին
երեք քառորգ
գարոլ. ընթացքին
,
արտասահման
ուսանողներր
կր վերադառնային
դոյդ– Կրակ ու.
րոց երիտասարդներ
, ամուսնութեան
տարիքլլ
հա–
սած՝
կր մտնէին
եւրոպակոն
լ^տանիքներոլ
մէ^
ու կր սլատահէր
անէսուսափելվւն
:
Գեգեցիկ
, արժ-էքաւոր
աղամարդը
գրաւելու
յատկութ
իւնր աո֊ատօրէն
տրուահ՛
է մ եՆ ոստան
ներու
աղջիկներուս
, մասնաւորարար
Արեւմուտքի
դուսարե
րուն
•• Աւելցնենք
անմիջապէս
, քաղաքա
-
կան վտանգաւոր
օրերուն
, կ"՚ՐԳ
մր
գորհ^իչներու
համար
առաւելութիւն
մրն էր օտար
կինր։
կր
յ ի –
շէք
անշուԼա , մեր կողմերր
եւրոսլացի
կին
ունե–
ցողր ղարգացաձ
, մեծ– մարդ
կը նկատէ
ին :
Հոս
ղալէ վերԼ տեսանք
թէ աւելի
դիւրին
րան էկայ ,
մանաւանդ
դասակարգ
մր աղջիկներու
համար
:
Վ^տանգր
մեձ՜
Համեմատութիւններ
առաւ
,
երր
ղանգուաձ^օրէն
ինկանք
այս ավւերր
;
Բագմաթիւ
Հայ աղաք, շատր
իրենց
յանցան
քով
, քիչ Հա
յ ա ղ^ի կն ե րո լ սլահանջկոաոլթեան
ե–
րեսէն
իրենց
բաիւտր
կապեցին
օտար
ագջվւկներու
հետ : քծ՚ղթատեցէք
մ եր
թերթերու
սկղրնական
թի՚-երր
) սլիտի տեսնէք
աասնեակներով
յօգուաՆ–
ներ
այս չարիքին
դէմ :
Աւելորդ
է րսել,
խառն
ամ ուսնո
ւթ իւննե
ր
կնքող
երկու
կողմ երր
շուտով
րմ բռնեցին
իրենց
սխալր։
(՛ոլորս
ալ մեր
^ " ՚ ֊ / ՚ ^Հ^
ունինք ակնբախ
օ–
րինակներ
րսահ՜նիս
փաստելոլ
Համար։
Օրինակով
խօսինք։
Առնենք
Հայ տղան
եւ
Ֆրանսուհին
:
Ընսւանիք
ունեցող
հա
յ
երիտասարդը
ՀԷՐ
կրնար
իր սովո րութ իւնները
փոխե
լ
մէկ
օրէն
միւսը : ս ենք կր սիրենք րնտանեկան
յարտբերու–
թիւնները
: Մ եր մեծ՜ Հաճո յքնե րէն
մ ին է
հաւաք֊
ուիլ րարե կամնեըով
, ազդականներով
:
ւ^ամերռվ
խօսիլ,
ժամանակ
անցընել։
Եւ ասիկա
ոչ թէ
տա
րին մէկ
— երկու անգամ
, ւգաշտօնական
աոիթնե—
ր՚՚վ
) այլ ամէն շաբաթ
, դրեթէ
ամ էն օր ,
եթէ
յարմարութիւն
Ր1/այ :
Ֆրանսական
բարքերուն
մ է^ ա յս բանր
էենք
աեսնևր : Օաար աւլ^կան
հաճոյք
սլաաճառելու
համար , մ իւսնե ր ը չեն կրնար
ֆրանսերէն
խօսիլ
,
մանաւանդ
երր աարիքոա
անձեր
կան :
Աղջկան
սիրտը կը նեղուի
, կը յօրանջէ
, կը քնանա
յ,
ուրիշ
ատեն
չուգեր
այլեւս
ամուսնին
րսկերանալ։
Վ^եր–
ջինիս
Համար
անտանելի
բան է ամէն
օր թատ
~
րոն , չարժանկար
, եւն • որով
, կռիւր
կը սկսի
է ՜–
Ֆր^^"ական
խոհանոցր
Համբաւալոր
է
,
սա–^
^^ւ^քքե գի կը թոլի
անլի եւ անՀամ
ւ
ինչո՚^ւ
.
սչա–––
եք
, երեսուն
տարի
Փարիզ
ասչրելէ
վերջ
յ
կր
էխըեաըենք
մ եր ասլոլխտր
, ե րչիկը
, մ օր
կամ
ւ՛ո ջ չինաձ՜
Հ ամ եմ ալոր կերակուբներր
: Երեւա
-
ւայեցէք
Հ ա յկական
Հանդէս
մը ուրկէ բաց ակա
-
էին
մ եր ^տոլմ ան» կամ
թե րթանուշը
:
/
Նո
յն կա րծ-իքր
ունի օտար
աղջիկր
իր ուտե–
քիքներու
մասին։
Ո՚^րն է լալը,
մերի՞նը
թէ իրենցը
:
Ասիկա
վիճաբանութիւն
չի վերցներ
,
"իրելի
բարեկամներ
, կամ եթէ
կ՝ոլզէք
, չատ
Հեռուները
կը տանի : կարճ կասլելով
րսենք •
վարժութեան
խնդիր
է :
Մենք
կիներ ր կը նկատենք
մեր
նուիրական
սեփականութիւնը
եւ վա խադարձա
բա ր : Ֆրան
-
սուհին
աւելի ազատ
վարժուահ՝
է, որով Հայ տր–
ղան
կր նկաաուի
նախանձի
դլուխ
դորՆոց
տի -
սլար մր։ Աեր րնտանեկան
կապանքներուն
մէջ
ՀայոլՀին
Հանգիստ
կր չնչէ
,
ֆրանսոլՀին
կր
խեղդուի
;
կարելի
է երկու
յօդուած՝
լեցնել,
անՀամա
-•
ձայնոլթեան
պատճառներր
թուելով
:
Արդ,
անխուսափե
լօրէն
մեր
լիզուին
ծ-այրը
կոլգա
յ հ ետեւեա
լ
հարցում
ր ,
ֆրանսացի
,
անգլիացի
, ռուս
ազջիկը
գէ՞ չ է ուրեմն
եւ
մերինր
լա
լ :
Ցիմարութիւն
պիաի
ր//ար
այդպի"ի
եզըա
-
կացութեան
մր յանգի
լ :
Կր յարգեմ
, կր գնահատեմ
այս մեծ՜ ժողո
-
վուրդին
արժանի
դուսարերր։
Ասիկա
չեմ
ըսեը
յե տին հաշիւներով
, առ
ի քազաքավարոլթիւն
,
որովհետել
կ՛՚ապրինք
իրենց
երկրին
մէջ եւ բազ
մաթիւ
ֆ րանսացի
բարեկամներ
ունինք : Ոչ ՝• Ա՛
մէն
ժողովուրգ՝
իր թե բութ իւննե րն ու աո աւե
-
լութիւններր
ունի : Նո
յն դասակարգին
պատկա
-
նող
էերանսուհիին
եւ Հայոլհիին
միջել,
առաջի
-
նր աւելի
Համեստ
է, նուագ պաՀանջկոտ
:
Եղ -
բայրօրէն
համբուրելու
փափաք մր կ՚ունենամ
երբ
ճամ բուս
վրայ
կր տեսնեմ
վայելուչ
Հագուած՜
Ֆրանսուհիներ՝
ծ-րարներով
բեռնաւորուած–
ու
քրանաթաթախ
: կ՛ո րծ^ա րաննե րո ւ մէջ շտ՜ տ Հան -
՚ւիպ^ցանք
ժպիտը
երեսին
հ^անր աշխատտնք
տա
նող
ՖրանսուՀ
իներոլ
:
Պէտք
չկայ
թուելու
իրենց
րո լո ր աոաւելու
-
թիւնները
:
Հ ի ՜ ն ցնցոտիներ
Հագած՜
, ոտքը
բոսլիկ,
գլու–
խը բաց,
ցուպը
ձեռին , խեղճ անցորդ
մը կը քա
լէր, կամաց , կամաց • • .
Այնքան
յոգնած^
կ՝երեւար
, կարծրէս
դարե
-
րով, դարերով
ճամբայ
կտրած՜ ՐԱաը • • • Երկար
ճամբաներու
փոշիները,
ծ՜ալք
ՂՔ
՚ծ^ էին
իր
չայն
ուսերուն
: Իր արեւախաշ
ճակտէն
,
քըր–
աինքի
կաթիլները
կը հոսէին
ինչպէս
ամ
րան
անձրեւր։
Բայց
ան կը քալէր,
անգագար
,
միչա
խրոիստ՝
Ղ1Բ՚–Է՚(Լ րարձր , ճակատը
բաց
. . . ;
Տառաջացայ
եւ մօտէն
դիտեցի
իր դէմքը
...
տառապանքներու
, հալած՜անքներու
,
գառնութեան
ղրոչմները,
(սոր ակօսներ
էին
նետած՜ իր
էայն
ճակտին
. • • րա յց ան կուռ էր , ինչպէս
պողպատ
:
իր խորհրդաւոր
սեւ դեղեցիկ
աչքերր,
բան
մը
կ՝ ո րոն
էին
անոնց
խ"րք/ձ
, դարե րու
տխուր պատ
մութիւն
մր կ՝արտացոլար
: Անվհ
կր քալէր , կը քալէր
. . .
ծ՜արաւ
էր : Ա՛ օտեցալ
ժայթքող
աղրիւր
ի
մ ը , յագուրգ
տալու
իր պա պա
կին . խմ ե ց ,
ապա
սրրեց
քրտինքն
իր ճակտին
, ու դարձաւ
նայեցաւ
իր եաին
• • •
Աոսկ
բազմութիւն
մը, այրեր,
կիներ,
ել մա
նուկներ
, ետեւէն
ինկած՛
, կր Հեգնէ
ին
զա
յն , ու.
քարեր
կր նետէին
: Ան վայրկեան
մր նայեցաւ
այգ
բաղմութեան
, այնպէս
, ինչպէս
փառահեղ
տրծ՚իւ
մը թառած՜՝
բարձր
ապառաժի
մր կատարին
ւ Եւ
խօսքն
ուղղելով
իր ոտքերուն
աակ
վազվզող
գա
ճաճներուն
րսալ
.
5
խբահռչակ , սովամաՀ
գայլեր
,
անխիղճ
մարդկութիւն,
որ միայն գիտէք
հրճուիլ,
ուրա
-
խանալ,
ուրիչի
մը գժբա խտո ւթեան
ր վյ^այ։
Բայց
գիտէ՛՛՝ք որ ամէն խաւարէ
ետքը
լոյս մը կը ծ՛ագի
,
լո յս ը յո յսի , յո յղի ազատութեան
... եթէ
դուք
լսէք իմ փառաւոր
անցեալր
, եթէ
դուք
գիտնաք
թէ ով եմ ես . փոխան
քարերոլ
, ադամանդներ
կր
նետէք իմ կր^քին
, ու ձեր ծաղրանքն
ու
հեգնան–
քը երդի եւ գովասանքի
կը փոխէքւ
Հեռու
չէ այն
օրը երբ դուք
մեծ՜ զղջումով
պիտի
Հաւաքէք
, եւ
անոնցմով
բարձր
բուրգեր
պիտի
կանգնէք
,
ու,
ծ-նրադիր
պիտի
աղօթէք
ա յ դ բուրգերուն
առջեւ :
Եւ ձեր ծ՛աղրանքն
ու հեգնանքը,
աղերսներու
պի՜՝
տի փոխոլին
:
Ալ
, չխօսեցաւ
, եւ անխռով
, չարոլնակեց
իր
ճամ բան
միշտ Հպարա
, եւ յանղուգն
• • •
Նայեցայ
պաՀ մր անոր
քայլերուն
, ու
Ր"է
մ տովի •
Ոչ , ան հասարակ
մահ կան ա ց ո լ մ ր չէ :
Ու վազեցի
ետեւէն,
հասկնալու
համար թէ ով էր ^
եճ ուր կ՝երթար
: Թե՜թել
մը վարկի
անոր
ուսին
,
ու ՀարԱոլ
ց ի կա րեկցօրէն
.
Ի՞նչ կր վւնտռես • ո՞ւր կ՝երթաս
անցորդ
ախ–
պէր • Յոգնած՜
կ^երեւաս : Երթանք
մեղի
,
հանգչէ
ա յս իրիկուն
, ու վաղր
շարունակէ
քու ճամ բագ :
Միթէ" , ես յոգնան
կԳբեւամ.–.
Ոչ։ Ինձ
համ ար
յոգնո
ւթ իւն չկա
յ ;
ինձ ոչ
հանգիստ
սլէտք է եւ ոչ ալ , քուն - . • ես ոչ
վաղ
ունիմ
ոչ
այս օր ,
իմ
վաղս՝
այսօր
է , ու ա յսօրս
վ ագ
, ու
ես
մ իշա
էլերթամ
գէպի
վաղր
, ո րոնե լու ա յն ինչ
որ կորուցեր
եմ : Ա՝ինչեւ
որ գտնեմ
, պիտի
քա -
լե՚մ , պիտի
քալեմ
անլ^գՀատ
:
Աստուա՜ծ^ իմ, այգքան
թանկագի՛նն
է ինչ
որ կորուցեր
ես :
Նա թանկագին
է , ու սրբազան
է ինձ՜ի • • •
իսօսք կուտամ
, երբ գտնեմ
, անցնիլ
այստեղէն
,
ու
ղայն
ցոյց տալ
քեղի : Ըսաւ– ու քալեց :
՝^էէ.
ետք
անՀետացալ
Հանդիպակաց
բլուրի
մը ետին :
Գիչերներ
, երկա՜ր
գիշերներ
անքուն
մնացի :
Աչքերս
միշտ սեւեռահ
էի այդ
բլուրին
,
յուսալով
թէ օր մր, դուրս
կուդայ
անոր կատարէն.
•.:
ի վերջոյ
գեղեցիկ
"ր մր լուսաշաղին
, Հմա -
յիչ սպիտակ
ձիաւոր
մր նշմարեցի։
Անոր
ձեռքր
կայծ^ակնտհան
նիզակ
մր կար,
մէջքին
ռսկերուռն
պողպատեայ
սուր մր կր շողշողար–
իսկ՝ նստած–
հրեզէն
նժոյգը
, ամպերու
հետ կր խաղար :
Հ,ա Հագուած
էր այնպէս,
ինչպէս՝
արքայա–
ղուն
իշխան
մր։ Իր ուսին
վրայ
ծ^իրանեգոյն
պատմուճան
մր կը ծ^փար , ու կուրհքը
ղարդար
-
ուաէէ էր՝ Հայկաղեանց
, Արտաշէսեան
,
Արչս, -
կունեանց
, Բագրաաունեանց
, Ռուբինեանց
,
ել
յ ուսինեան
թագաւորատան
դեղեցիկ
շքանշաննե
-
րով։
ճանչցայ,
այն խորՀրգաւոր
անցորդն
էր •
Գեռ՝
զարմանքր
աչքերոլս
, ինք խղեց
լռոլթիլնր
,
խանգավառ
ժսլիա մը դէմ
քին :
Հայ ախպէը
, գտայ
այն ինչ որ
կորսնցու.–
ցեր
էի, գիտէ ահա
սուրս , նիզակս,
ել նժոյգս
.,
ԱէՔԴ Լ"յ"՝
ԻւԻ՛"^ ՝ արեւդ անամպ... իսկ
Հիմա
ո՞ւր
կՂրթաս։
Յառաջ,
միշտ յառաջ,
գէպի
Արեւելք,
վը–
րէժ
լուծ^ելու,
ու ետ
առնելու
այն որ
է՚լեցին
ինձմէ
երէկ
• • •
Րարբին
ամենակալ
քեզի հետ.
բիւր,
բիւր
յաջողութիւն
կը մաղթեմ
"իրելի
իշխան,
կարելի՛^
է զիանալ
թէ՞ ով ես դուն
՚ ՚ •
Երբեք
չե՞ս
լսաձ
, չեն պատմած՜
քեղի իմ
մ ասին : Ես
մ եծ՛ պատմութիւն
մ ը ունիմ
,
Հսկայ
հսկայ
Հատորներ
գրուած
• • • զանոնք
գրելու
Հա
մար՝
մ ելանի
տեղ
գործ՜ած՜ուեցան
արիւն ել ա
բ–
ցունք
, դրէի աեգ
սուր եւ նիզակ , սեղանի
տեւլ
զանկ
եւ կզակ : Ուրեմն՝
դու
չե՞ս լսած՜ ա րւ րո–
լորր
. . .
Նոր
լա յտնոլթիլն
, աւ^իլ
իշխան
իմ • չէ ի
լսած՛, բայց
՚>իմա կր ցանկամ
լսել եւ գիտնալ
թէ
վ ե րջապէս
՛՞վ ես գուն
....
ինձ ր է , եո , անյադթ
, անշէջ
, ,սրե .ած ին
Հայ աղգն հԱ՚– • •
րսաւ ու քչեց իր նժոյզր
։ Ան կր
I։ ուրար
աւե լի արագ քան արե
լի \ոզր , իսկ
ես
հմայուած՜
ձունկի
եկայ
ու բարձրաձալն
աղօթք
ա րտւս ւ։ տ նեցի։
՚Բաջերու
քաջ իշխան,
կամքդ
պոգպատ
,
սուրդ՝
կտրուկ,
կեանքդ՝
անմահ,
արեւուդ
մա -
տաղ,
Հասիր իէխան,
իմ յոյս լուսաբեր՛..
:
ՀԱՏԿՈԻՆԻ
իքԱԲ
—
իւրաքանչիւր հաաոՆսւծի աււացին զ ը ւ –
խացիրները մի ազնհյո վ , աիտի կարդաք .. ՀԱ -
ՅԱՍՏԱ՚ն , ԻՄ Ա՚ՍԳԻ՚Ն Հ Ա ՅՐ Ե ՚ ՍԻ՚ ք :
ՀԱ6ԱԱՏԱՆԻ
ՊԵՏԱԿԱՆ
ՀՐԱՏԱՐԱԿՋԱԿԱՆԸ
վերջերս
Հրատարակած՜
է ՀԱովետաՀայ
գրակա
-
.նո։ թեան
Անտոլողիանք>
Լծ՚ադկաքաղ)
, ուր
զետեղ
ուած՜ են Ա ովեաական
դր ական
ութ եան
հիմնադիր
ներէն՝
Ա տեվւան
Զօր եան ի , Յակոբ
Ցակոբեանի
,
Նայիրի
Զարեանի
, Հ^ոլշանիկ
կոլրգինեանի
,Արա–
զիի, Աւետիք
իսահակեանի
, Գերենիկ
Գեմիրջեա–
նի երկերր,
ինչսլէս
եւ մեծ՛ տեղ յատկացուած՜
է
երիտասարդ
դրռւլնեբու
զործ՜երուն
: Նոյնպէս
լոյս ՝
աեսած՜ է ճարտաբապԼա
Թամանեանի
կեանքն
ու
դործ՚ը պաակերացնոգ
ժոզովաՆունւ
(1906
1930)
մէջր զեաեգոլաձ
են բազմաթիւ
լուսանկարներ
ո–
րոնք
ցո յց կուաան
իր նախադծ՚ի
համ աձա
յն պասւ–
րասաուտծ՜
շէնքեր : ւ^արտարապեա
Թամանեան
հարստացոլց
ձեւով աղգա
յին եւ
բովանդակու
-•
թեամբ
րն կե ր վա
ր ա 1լան
֊էայկ–
նոր
ճարտարապե–
տութիւ՚էւր
ԻյԱԶԱՏՈԻՐ
ԱԲՈ՚ԼԵԱՆԻ
պղնձեայ
արձանին
բսււքումր տեգի
ունեցած՛
է վերջերս
Երեւանի
մէջւ
Արձանր
9
մեթր
բարձրութիւն
ունի
պատուանդա
նով
միասին:
իսկ
հե րոս
փոխ ղնգ ՚ Նելսոն Ատե–
փանեանի
պգնձեա
յ կիսանդրիին
բացում ը
տեղի
ունե ցած՜ է Հկիրով՝^ հանգստեան
ել մ շակութա
յին
Ա՛տնկական
դար աոաստա նին մէջ
յ
11.000
ԲԱՆՏԱՐԿԵԱԼՆԵՐ
աղաա աբձակուե
-
ցան
Եոլկոսլալիոյ
մէջ։
Մ եՆ մասով
քազաքական
յանցալո
րնե
ր են , սլտտերաղմ
ի գործ՛ակիցներ
, կամ
գիւղացիներ
որոնք
մերժաձ
էին
պետութեան
յանձնել
իրենց արմտիքը
;
Հայ
տղան
եւ Ֆրանսուհին
չկրցան
լաւ
Հւ5( -
տանիք
կազմել
ոչ թէ անոր համար
որ,
ահաւոր
թերութիւններ
ունէին,
այլ անոր
համար
որ
տարբեր
միջավայրերու
ծնունդ
էին,
տարբեր
իւ առն ուած՜ քով
:
Այս
լձւտանի,րեերը
մեծ՜ մասով
քանդուեցան
1
Յուսախաբ
հայ տգան
կրկին վերադարձաւ
^այ
ազջկան
ե լ կաղմ եզ արամ արան ական
յարմ ար
բոյնր
:
ճառերէ
աւելի
դառն
փորձառութիւնը
եկաւ
չափաւորելու
խառն
ամուսնութիլններր
եւ
եթէ
կրկին վտանգաւոր
Համեմաաութիւններ
կ՝առնէ
,
այս անգամ
աւելի
լուրջ է, ինչպէս
պիտի
տեսնենք
վերջաւորութեան
:
կանիսալ պատասխանելով
ոմանց,
րսեմ
թէ
մեր
խօսքը
մեծ^ամասնութեան
մասին
է : Բացա
-
ռոլթիւններ
միչա
կ՝րԱան : Անունով
յիչենքմէկ
հաար :
Գաւառի
մէջ բանախօսութեան
մր առթիւ
ծա–
նօթացայ
Տիկին
Օս՚էթ
Միքայէլեանի
: Համակ
-
րելի
ել
մ տաւորակքււն
ՖրանսուՀ
իին
նմ
անները
կարելի
է մատի
վրայ
համրել։
Պոլոլցի
Հայ ըն -
տանիքի
մը հարս,
հայերէնը
սորված^ է
անոնց
չեչտով,
իւրացուցած
սովո րո
ւ թ իւննե ր ը Լաչք
գո–
ցե լով
մ եր
թե բութ
իւ ննե րուն վ րա յ ) ել
առանց
ուրանալու
իր ֆրանսական/
ծ՛ագում
ր , յարմ արած՜
է մեր
շրջապատին։
Եթէ
րլլայ
ինք մեր երկրին
մէջ, եւ բո լո ր օ -
տար
հարսերր
ՐԱային
Տիկին
Օաէթներ
,
աւելորդ
սլիտի
րլլար այս Հարցր
յ ո ւ ղ ե լ ։ Պիաի
աւելցնէի
նոյնիսկ.
բարիք
մր պիտի
րչլային
օտար
հար–
սերն ու վւեսաներր
: ք^՝սւրմ արիւնր վաանգ
մր չէր
լ՚յլար
մեր հոգին
վր՚ոյ
՝• Մւ՚^ավայրի
բնական
օ -
րէնքով
սլիաի
հալէին
մեր մէջ
Գժբախտաբար
պարագ ան
նո յնր չէ ա յսօր
:
Բոլոր
աղղերոլ
գազութներուն
նման
մենք
եւս
կ՝ուղենք
մեր գիմազիծ՚ր
պահել
կարելի
եղած՜ին
չա՚ի երկար : Օաար հարսերր
ճեղքեր
կր
բանան
մեր
ինքնապաշտպանութեան
պատնէշին
վրայ
:
ինչսլէս
ըսի, էսյս խնգրին
մէջ գլխաւոր
յան֊
ցաւ որբ Հա ք տզաքն
են :
ՀՐԱՆՏ
ԱԿՈՆԱՑԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
