քօո(16 օո 1925, ».€.Տ. 376.286
1ճ։յ1^^5–5օա6տա6 -
(13) . ա ս օ ; 1ՉԼ61ձՕ
Վեցամս. 1100 ֆր., Տար. 220€տ Արա. Տ ա ֆ ր
1Տ-70 Գին 10 ֆր.
€.Շ.ք
• ք &ՈՏ 1678-63
Ձ ^ ՚ ե ք շ ա բ թ ի 30 ՄԱՅԻՍ |
27րդ ՏԱՐԻ ֊ – 27 ^Ո66 1<
Օ
.6469–՚եոր շրջան թիս 1880
ՄԵՐ հյՕՍ–|է(>
ԱհԱՐԱՑՐ Եհ ՕՍՐԳԱՐԱՊԱՏ
Երկու պատմական
թուականներ
451
ել.
1918
անքնլելչ,
կերպով
գրո լմուած են
ր"
Լո
ր
ազաաաաենչ
Հայերու
սրաին մէէ :
Երկու
անմոռանալի
անուններ
սերաօրէն կապ
ուած
են այգ թուականերուն
Աւարայր եւ Աար.
գարապաա :
ՏասնրՀինգ
երկար
գարերու
անքրպեա
մր կր
ղաաէ այս երկու
թուականներն
ու
անուններր ,
սակայն
անոնք
ա՛յնքան
մօաիկ
են իրարու եւ ա՛յն,
քան
նմ ան ։
Աւա րայրր
ծնունգն էր Հինգերորգ
գարու
մեր
Հոյակապ
Ոսկեգարին
։
Հեթանոս
Հայասաանին
յաքորգած
էր քրէ" -
աոնէոլթիլնր
չորրորգ
գարու
սկիզբր
,
բոլորովին
յեղաչրչելով
Հին կրօնքով եւ Հին օրէնքներով
սր֊
նած ելապրած
Հայ մողովուրգին
կեանքր :
Նոր
կրօնքին
քարողած
սկզրունքներր
պա -
րարա
Հող ղտան
Հայասաանի
մէք եւ
շուտով
քրիսաոնէոլթիւնր
ղաբձաւ պետական
կրօնք։
Ասիկա
եղաւ
սկիղբբ
նոր կեանքի
մր, որ շատ
չանցած
քաղաքակրթութեան
ճամբան
լայն
պիաի
բանար
Հայ մողովուրգին
առքել :
Լուսաւորձի
սերունգր
արժանավայել
կերպով
շարունակեց
սկսուած
գործր ել Աեծն
Ներսէսի
օրով
քրիստոնեայ
Հայաստանր
շէն էրու ծաղկ -
եալ եւ Հարուսա՝
Հանրային
, րարեսիբական
Հիմ~
նարկոլթիւններով,
եկեղեցիներով
ու վանքերով ,
"Ր՛՛նք
յետազային
լուսաւորութեան
մէկ մէկ վա.
ռա բաննեբ գա րձան ;
ԱաՀակ
Պարթեւ եւ Աեսբոպ
Աաշտոց՝
իրենց
Երէց եւ կրտսեր
<Տ.թարգմանիչներ»ով
անկախոլ -
թեան
կռիւ է , ո ր կբ մղէին Ե՛ գարուն
սկիղբբ
֊.
Կււիւ՝ աիրապեաութեանբ
՚էէմ յունարէն
ել ասո -
բերէն
լեզունե
րուն
, որոնք կա շկաՖգած՝
"Հ,ա -
յաստանեա
յց Եկեղեցին
եւ– կր սպառնային
քրիս -
տռնէութիւնր
խորթ
դարձնե
լ
Հա
յ
մ ո ղռ վո ւրգին
I
Եկեղեցական
արաքողոլթիւններբ
Հայ
ոսկեղե
նիկ
էեղոլով
կաաարելու
ձգտումն էր , որ առաք -
նորգեց Ա, Աեսրռպբ
Հայերէն
այրոլբեն
յօրինե -
լ ո ւ ։
Նո
յն ձգաօւմն
է ր
^ որմ ղեց ԱաՀակ
Հա
յրա -
պետն ու գո րձ՜ակիցնե
ր ր Հայերէնի
թարգմանելու
Աս տո ւածա
շո ւն չր
ղմ ա յլե լի լեղուով
մ բ :
Ղ՚րերու դիւտով^
4։Հ2.ին Հայ մողովուրգր
ձեռք
րերած էբ իր մ շակութա
յին անկախութիւնր
։
փառասուն
տարի չանցած
, ԱաՀակ
^արթեւի
թոռր
վարղան
Աամիկոնեան
եւիր քաք բնկեբնե–
ՐՐ
Աւարայրի
ճակատամարտով
Հայ
մողովուրղին
կ ապաՀովէին
կրօնական
ու քաղաքական
անկա -
խութիւն :
ինչպէս
Աւարայրր
ծնունգն էր Ոսկեգաբին
,
այնպէս ալ Աարգարապատր
ծնունդն
եղաւ աասն–
եւիննեբորգ
դարու
Հայկական
վերածնունգին
։
Հինգերորգ
գարոլ
ԱաՀակ
Պարթեւին
, Աես .
րոպ
Մաշտոցին
, ՛Հաղար
Փարպեցիին
,
Աովսէս
քցորենացիին
, Եղթշէին,
կորիւնին եւ
րնկերերուն
ԺԹ • գարուն
յաքորգած
էին
Աբովեան
,
՛հալ -
պանգեան
, քիուսինեան,
Ատեան
, Պէշիկթաշյեան
,
Ալի՛չան,
Իւ րիմեան,
Րաֆֆի,
Գամ առ Գաթիպա
ել
փաղանգբ
մեր մտաւռրականներռւն
,որոնք նոր Ոս–
կեգաբ
մ ր կերտեցին
Հա
յ րենաս
ի րութեան
ձ " ՚ – ^ Հ
եւ ազատութեան
ոգի նե
ր Ա չե
լո վ
իս"
բ քունի
մ
էք
թաղուած
Հա յութեան :
ԱնաՀ ա ւասար
կռիւ
մ ղեցին մեր նախաՀա
յ ր ե ֊
ԲՐ Տղմուտի
ափերուն
վբայ։
^Զարկին
ղարկուան,
ինկան քաք քաք » :
Աեր
Հա յղոլկներն
ալ անՀաւասար
կռիւ
մ
ղե
ցին
Հա յաստանի
լեոներուն
ու ծմ ակնեբուն
՚^էք »
Զէյթունի
, Ա ասունի ու՚Լաբարաղի
արծռւհբոյնե֊
բուն
մէք։ Աուսա
Տաղի, Վասպուրականի,
Եգե -
սիոյ,
Շապին
ԳարաՀիսարի
եւ այլ ծանօթ ու ան
ծանօթ
վայրերու
մէք յանուն
հայրենիքի աղա -
տութեան
։
Յեղափո խական - Հայրենասիրական
գաղա .
փաբներր
պարարտ
Հող ղտան
սաՀմանին
երկու
կողմերր
X
1878^^1՛
քառասուն
տարի վերք ել Ա Ե ղ ե ռ
նէն
Հազիւ
քանի մր տարի անցած,
1918/
ք՚^յԻ"
՜
եան կռիւներուն
, Հայ մողովուրդր
արաբատեան
դաչտին
մէք կերտեց
նոր Աւարայր
մ ր՝ ղ^ւկավա -
րութեամբ
Արամի, նոբ օրերու Վաբգան
Աամ
ի ՜
կռնեանին
։ Ունեցանք
նաեւ մեր ՚Լեւոնդ
ԵլէՏԸ. ՚
ինչպէս
1500
տարի
Հտյ մողովուրգր
բօնհր է
Խմբագիր՝
ՄԻտյ^ԵԱՆ
էխւիիւ ՍաոսճօղւոՆ
Կ՝ԱՐԳԱՐԱՑՆԷ
«ՎԱՐԼԸ-Ո^Ի
ԿՈ՚ԼՈՊՈԻՏԸ
ԵԹԷ
Տ֊ՈՐԵ՚Ի ԱՆՑ՛ՆԻ, ՚նՈՐԷ՚Ն ՊԻՏԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԷ
Թուրք
թերթերր կբ չարունակեն
քրքրել
Վար–
լըք վէրկիսի
(Ունեւորութեան
տուրք)
կոչուած
ալան -թալանի
խնդիրբ
: Այս անդամ
,
նաիսկին
վարչապետ
Շիւքրիւ
Աարաճօղլուն է որիւղ կը
լեցնէ կրակին
վլւայ
՚.
Աարաճօզլու, որմամանակէ
մր
ի
վեր Զ՚՚՚-է
՜
ցեբիա կբ ղտնուէբ
, Պոլիւս վերաղարձած
է% Այ"
առթիլ,
օրագրուլներռւն
Հետ իսօսելով,
ւա
յտաբա
րած է Հետեւեալբ
.
«Վարլրք
»ի
տուրքր
իմ գործս է եւ
այնքան
իմս է, որ այսօր ալ եթէ գանուիմ
նոյն
գիրքթ
վրայ եւ նոյն
պայմաններուն
առքեւ, անվարան կր
պատրաստեմ
<1,Վաբլրք
»ի
նռր տուրք մր
,օղաուելով
առաքին
տուրքին
փռբձառհււթենէն
եւ ձ՛եր
քաղած
գասերէն : Այն աաեն
կառավարութիւնր
գէ՛զի
« 4 ՜
միսիօն»
(նոր թղթագրամ
Հանել)
կ՝երթաբ
, Ու ՜
նեւորութեան
Տուրքին
չնորՀիւ
300
միլիոնէ
աւելի
գումար
մ՛ր քաչեցինք
Հրապարակէն
• կբ
խորՀիմ
թէ
այսօր ալ կառավարութիւնր
նոյն
կացութեան
առքեւ կբ գտնուի»
։
ի պատասխան
, Հրապարակագիր
Տօղան
Նատի
կբ ՛ււ՛է՛
էսատ
Թէքէլի
, որ ^Վարլրք
»ի
ատեն ել
մ՛տական
զո րծավա
ր ո ւթե ան խո րՀրդականն
էր
է
ծանօթ
գրքին
ւսնգրադառնալով
կ՝րսէ •
Հ Վ ՚ " Ր ՜
լըք
^ի
աուբքր
ծնս.
լ սրտէն եւ մտքէն
ա
յն
Թ ՚ ՚ ւ ր ՜
քին, որ խորասլէս կր տառապէր
տեսնելով որ երկ
րին
մէք մաս մբ Հայրենակիցներ
կան որշատ կր
չաՀին եւ ՛ստկայն շատ քիչ տուրք կուտան
, րնկե
րա յին պա րտա
լոր ութիւննե
բ ր
Հեգնելու
աստի -
ճան » :
կր Հարցնենք
, ո՛՞վ է եզեր այդ Թուրքր։ իս -
մէթ
ինէօնի՞ւն
, Աաբաճօղլո՚^ւն
,
Ֆ ՚ ՚ ՚ ֊ ա ՚ ^ ա Աղրա -
լբն
, քՀ^
.,շ
ք՛ո յէւ ինքն՝ էսատ
Թէքէ
լին։
Բարերախ
տարար , աղգր,
14
Մայիսին
վերո յիչեալ
անձնա -
ւո րութեանց
Հասկցուց թէ ինչպէս կր տառապէ
ր
իրենց
ներկայութենէն
:
Ուրիչ
թերթեր ալ կր յարձակին
Աարաճօղ -
լուին վբայ,
կծու
խօսքերով։
^Հիւրիյէթ
՚^ի
մէք
Աէտատ
Աէմալէի կր գրէ •
« Մարդիկ կան որ իրենց գործած մէկ սխա -
լին
Հետեւանքով
թէ իրենց եւթէ երկրին
վարկր
գետնին տակ
կ՝անցլնեն
, եւ միչեւ
վերքին
վայր
կեանր չեն անգրագառնար
թէ սիսալ մր
գործած
են : Եթէ Հարկ
բլլայ
դասաւորել
ա յսսլիսի մար -
՚էիկը^
նախկին վարչապետ
Շիւքրիւ Ա
արաճօւլլու
անոնց
գլո՚-խը կուգա
յ է
« Ես կր կարծէի թէ «Վարլրք
»ի
տուրքին
նչա
նաւոր
Հերոսբ ծակ մր պիտի վնառէր
,
ամօթէն
պաՀուրտելոլ
Համար։
Մինչգեռ այգ Հերոսր իբ
գիաակցոլթիւնր
կորսնցուցած՝
ելեր է նորէն
աղ–
գին
խօսք
ուղղելու : Ոչ, Աարաճօզլու
, ոչ թէ
գուն , այլ քու Հողիդ
կբ՛՛ղ մարգիկն
ալ
պիտի
չկրնան այս երկրին
մէք ճՎարլրք
»ի
նման
ցնորք -
ներ
զառանցել : Այս երկրին
մէք ոչ ձեզի
, ոչ ալ
ձեզի
սլէս մտածուլներոլն
գռբծ եւ գիրք
չէ^այ այ
սուՀետեւ»
:
ՊիւրՀան
Ֆէլէք կր ղբէ «
ճիւմՀուրիյէթ
»ի
՚^էք՛
« Կրլսէինք թէ <&Վարլբք
»ի
Հերոս Աարաճ–
"՚ԼԼ"՛– ^Է՚-Քրէ՛–
"(էյ անՀանգիստ
է։ Հիմա
իր
խօս
քերր
կոլղան Հաստատել թէիսկապէս
Հիւանգ է ։
Աստուած
չինէ, եթէ ես Աարաճօւլլոլի
տեւլր
րչլա–
յի
, բեբանս
չէի
րտնաբ
. ո ր ռվՀ ետ եւՀա
լք կո ւսակ–
ցո՚֊թիւնր,
որուն
աւե րաէթւե
րուձւ
ւիրայ
կբ
պտտի
այսօր,
վւլալ
մէկ քանի պատճառներով,
որոնցմէ
մէկն ալ «Վարլրք
»ի
տուրքն է ։
Օ՚րղիւնքր
այն եղաւ ււր բոլոր
ոչ-իսլամ տար -
ք^ՐԸ յ^՚ոաղային
իբենց
քուէներր տան
Գեմոկ -
բատ
կուսակցութեան
;»
^. Դութխռը կըյհՓ
^^չաէթեաԱ
գրպցԱնդ
ԳԱՇՆԱԿԻՅՆԵՐԸ
ՊԻՏԻ ՇԱՐՈՒՆԱԿԵՆ
ԿՌԻԻԸ
ՄԻՆԶԵՒ ՈՐ ՋԻՆԱՍՏԱՆ
ՏԵ%Ի ՏԱՅ
ՄԱԿի ԱպաՀռվութեան
խորՀուրգի
պատուի -
րակր, ՛ւլ
Եաքով
Աալիւք, պատասխանելով
ֆբ -
րանսական
Հեռագրական
գործակալութեան
թրղ–
թակցի մէկ Հարցոււէին,
իբ մէկ նե
ր կայաց
ո լց
չին
միքոցով
յայտարարեց
,թէ բացարձակապէս
ան–
Հիմն է այն
տեղե կո լթ իւնբ
, ռբուն
Համաձայն ,
իբբեւ թէ խ . Աիութիւնր
պատրաստակամութիւն
յայտնած է բանակցելու
ղփնաղադարի
մր մասին
,
•ք-ո րէայի
մէք^
՚ձՏբդ զոլդա Հեռա կանին
վրայ :
Առաքի,ն անղամն է որ Խ. Աիութեան
մէկ նեբ–
կայացոլցիչը
կ^ Հերքէ՝
անցեալ
չաբթու, ամե -
րիկեան
թերթի
մր
տուած այս լ՚՚՚֊րը^
որուն Հա -
մաձայն, Ա ովետներր,
Շուէտի
միքոցով
պաչաօ -
ն՚սպէս
Հաղորդած
են , թէ
1լլնդռւնին
այմմ ՛Րո -
րէայի
մէք ել 3&րգ
ղո ւգաՀ ե ռա կան
ին ՛Լրա յ վեբ-
քացնել
սլաաերաղմր
։
Այ"
՝>երքում ի կապակցութեամ բ , ամ ե ր ի կեան
չլ՚քանակներբ
կ՝րսեն, թէ դաշնակից
ումերր
պիտի
շարոէնակեն
իրենց Հակա յարձակողականր
՛Բո -
րէայի
մէք ելՅՏրգ
զո ւգա Հեռա կան
էն անգին,
մին
չեւ որ Փեքինր
չուզէ
բանակցութեանց
մ անել :
Միւս
կողմէ,
Ուոշվնկթրնի
զինուորական
ղեկա -
վարութիւնր
ուսումնասիրելու
վրայ է այն նոր
Բ
Բորէայի
տելալղէս
ստիպուի
ՀրաՀանղներր,
որոնք պիտի
արուին
ղինուորական
Հրամանատարութեան
,
ճնշելոլ
Համար
թ Աամ ին
, մինչեւ որ
աեղի տալ, եւ զէնքերբ
՛էաբ
՛լնել
է
ՋԻՆԱԿԱՆ
ԶՕՐԲԸ ՎՀԱՏԱԾ է
Բորէական
ռաղմաճակատին
վբայ կբ չարու -
նա կոլի կարմ իրնե րոլ
խ ուճ ասլաՀ ար վւախոլստբ
է
Ջ ինե
ւքո
ր է ա ց ին ե ր ր ,
ո րոնք մեծ խումբերով
անձ -
նատուր
կ՝ րլ լան
,
րո լորուԱւն
րարո յալքոլած
են
տ
Միայն
մէկ
օ ր ռ լան
մէք յանձնռւած
են
ՅՕՕՕ
ղին -
ոլորներ։
Ջունչոնի
մօտերր
անձնատուր
եղած
են
2000
սովաՀա
ր կարմ իրներ , որոնք
անմիքապէս
սնունդ ստացած են Ամ ե ր իկա
ց ինե րէն : Հաբիւրա -
լոր
վվւբաւորներ
վւոիսադրոլած
են թիկունքի
Հի .
ւանդանոցնեբր
: Գերիներուն
մէք կան նոյնիսկ
15
16
տարեկան
պատանիներ
, ինչպէս
նաեւ աղ -
զա յնական
բանակէն
՚էերի
բռնուած
Ջինացիներ ,
որոնք մէկ տարի դաստիարակուած
են Համայնա -
՛է՛սր ղիծերուն
՚էյ՚այ
ցածէն
թռելով եւ բարձբա -
՚էար գիծ երուն
վրայ
ծացէն
թռելով եւ բարձրա
.
էսօս ղոբծիքներու
միքոցով,
ճամբայ
ցոյց
կուտան
յանձնատոլր
րլլալու
տրամաղէւր
կարմ իրներուն :
֊
ինմէի եւ Ջունչոնի
է.ռա%կիաձէէն
մ էք
սլա
շար -
ուած
50 ^60
Հաղար
կարմիրներու
՚էբայ ,
օղակր
ՀետզՀետէ կր գոցռւի : Զանգուածային
անձնա -
ւթենէ
փ ր կո ւթ ե ան
ուրիշ ճամ րա յ չէ
մնացած
անոնց
Համար։ կարգ մբ կէտերոլ
վյւայ ,
կարմիրներէ,
թարմ
ումեր կր նետեն
ռազմա -
գաչտ
, իրենց ցրուած ել
ուղեկորոյս
Հաւա.րե
/ոլ
Համաւ
ԱՐՏԱԲԻՆ
ՆԱԽԱՐԱՐ Պ՛ է չ ի ՚ ՚ ժ ^
ս՚մերիկեա
ձայնասփիւռէն
խօսեցաւ
Վրացիներուն
"՚^՚Լ՚Լ"՛^՛"
ճառ մր եւրսաւ որ
Հ
<ճչմարաութեան
ալիքներր կՐ
՚էախցնեն
Համայնավարներր^։
Խ • Աիութեան
՚) ^^
խօսուող
ուրիշ
լեղուներով
ալ քազաքակ
՚սն
քարՈ -
ղութիւն
պիտի կատարեն,
Ա՛Ո բիկաց իներր • :
Աւարայրի
դիլցաղնամարար
ու պիտի աօնէ
յաւիա^
եան, այնպէս ալ ՚ղիտի
տօնէ միչտ
նոր
« / ՚ * ^ ^ ՞ ^
Աւարայր
1քաբղարաոլատր,
որ մեղի տուաւ ազ
^֊^յ
,պ.,
.
^^^^^
^^^^^^^
րեկո
րներբ
լքելու
Համար
յ
ԳԱՀԼԻՃԻ
ՏԱԳՆԱ՛Պ
ՒՐԱՆԻ
ՄԷԶ
Պարսիկ
կառավարութիւնր.
Հեռադիր
մբ ուղ–
գելով
ԼաՀէյէլ
մէւքազգային
դատարանին
, տեղեկա.
ցուց թէ չի ճանչնար
անոր իրաւասոլթիւնբ
, մի -
քամտելսլ
անգլեւիրանեան
վէճին։
Պատճառաբան
ուած պատասէսան
մ՛ լն ալ պիաի
ղբ կ՛՛՛-ի
% անմիքա–
սլէս ոբ ստացոլի
անգլիական
բողո քագր
ին բնա -
գէբր՛՛ Այս ն՚ղատակով
կազմուած է յատուկ
յանձ
նախումբ
մր։ Յանձնախումբի
անղամներէն
Պ՛
ՇաՀեկանի
Համաձայն
, անՀաւանական
չէ նաեւ ,
որ Պարսկաստան
Հակարոզոք
մր ներկայացնէ :
Մ ինչ այդ , տաբակարծութիւններր
ՀետզՀետէ
կր
էսո բանան
սլարսիկ
կառավարութեան
անգամ -
ներուն
միքեւ,
ինչ որ կրնայ տասլալե
լ Տոքթ՛
Մ
"–
սատեղփ
գաՀլիճր։
Պարսիկ
թերթերու
Համաձայն
,
արաաքէն
, ներքէւն ել ելմ՛տական
նախարարներր
որոչած
են Հրամարիլէ Այս պարաղային
անխուսա–
՚իելի պէւտի դւսւ)^ւայ կառավարական
տագնապ
մ
բ ։
X
Լ"՚<էյ^՛^ կը տեղեկացնեն
թէ մի քաղղա
յէւն
գատարանէւ
14
գատաւո
րներբ սկսած են
արգէն
քննել րրիտանական
կառավարութեան
եւ Անգլեւ
իրանեան
րնկերութեան
րողոքաղի
րնե
բ բ : Եթէ
սլարսիկ
կալւավարութիւնբ
յամառի
իր աեսակէ •
աին
էէրայ եւ մերմէ նկատի
աոնել
բբիտանական
Բ՚՚ղոք՚ււերր,
Ան
՛լ լէ՛ ա , դատարանէն
պիտէւ
սլաՀան
քէ որոչում մբ արձակել
Պաբսկաստանի
բացակա
յութեան : Եթէ Պարսիկներր
այս որոչման դէմ ալ
Հակառակին
, ա յն ատեն
, Անգլէւա
Հարցբ
պիտի
յգէ
ՄԱԿի ԱպաՀովութեան
հքորՀուրդին
,
որուն
"""լիք
որոշումր,
սակայն,
կրնայ
վէթոյի
ենթար
կուիլ
խորՀրղային
նե րկա յացուց
չին
կողմէ։
Ամէն
պ՚սբագայի
աակ Ան՚լլիա
որոչած է Հետապնդել
իր
գտար
ԼաՀէյի
մէք, եթէ եբրեք
Պարսիկներր
չու -
ղեն
բանակցիլ
ւ
(Լօւրերսլ շարունակ ութ իւնր կ աբդ այ Դ •
է յ ;
՚ք՚ՕԽԱՆՈՐԳՆԵՐՈՒ
մոզովէ.ն 62բգ նիստն տլ
փակոլե^ալ
առանց
արդիւնքի
է Արեւմտեան
պե -
՚ " ՚ " ֊ թ ի ւ ն ն ե ր բ կր խորՀին
դիմել
Աոսկուա, պա -
Հան քելով
վերք մր տալ այս երկարատեւ
անորո -
չութեան ;
Fonds A.R.A.M
