HARATCH, du 3 janvier au 30 juin 1951 - page 485

Հ Ց Ա Ռ Ա Ջ ^
ՊՈՒՏ՝Մ ՆԻաՀւ
ին չ պ է ՜ ս յռ ւ ս ա լ թ է պիտի մընան հբ գ հրըս մա ր դ ո ց
Տ իշ ողս ւթհ ա ն մ է ջ , հրբոր ինձմ է բըխ ա ծ հոգիայր
Չ1քն իյոնաբհիբ անոնց վրաՅ , չհն իսկ տ եսնեբ ոս­
կ եզօ ծ ,
Շ ողը ՝ ղոբ^ ես վ ա ռ եցի եբկարա տեւ ղիշեբնեբ :
Անոնց համաբ վաահցի՛ չտեսնելով ապագան ,
Եւ օտաբնեբը՝ ոբոնց մըտ ե բմա ց այ յո ւ ս ա բ ե կ ,
Հիմ ա դ է մք ե բ անծ անօթ ամէն օր շուբջըս կուգան.
Ր այց անոնք չեն իմ սբտիս հաբաղատնեբը ե բ բ ե ք :
Լեղուն՝ ււլւով հիւսեցի աաղեբ զո ւ ց է նեբդսւշնակ,
Հըմ ա յ ե ց ի անոնցմով տառապանքնեբըս անհուն,
Տ ժ ղ ո յ ն բ ա բբ ա ռ մ ՝ է կ աբծ ես անոնց պ այծ ա ռ աչ­
քին տակ - • •
Ր այց մահռւընէս վեըջ անոնք պիտի տեսնե՞ն թ է
ինչպէ՛ս
Հո գ եղմ ա յլ ա ծ խո բհո ւր դ ո վ ՝ բիւրեղին մէջ ե բ գ ե -
բ ո ւն I
Անջնջելի կ աթիլնե ր դրլւոշմած եմ արիւնէս • • •
ԱՐԱկՆ ԵՐԿԱԹ
ԱՅԳԵԿՈՒԹ՚Բ ՄԸՆ ԱԼ
ՄԻՏ՛Բ եԻ ԱՐՈԻԵՍՏ
ՍԱՐք13ԵԱՆԻ Նք)Ր ԳՐՐԾԸ
Ուիչեըմ Աաթւյեան , անւլլիագիր Հռչակաւոր
ՂՐ"՚ւլկար նռր վկպ էէր Հրատարակահ֊ է ^<ձ^0^^
էՏա» իւռրադրով : ԳԼւրքին կ"֊՚լրԼւն վրայ նկարուահ՜
են , Հ, . 3 • Գաշնակցութեան ԶԼ՚նանշանր , Հիւս •
Ամերիկայի Հ. ի. Գաշնակցութեան խորՀրղա -
նշանր , ^Արծուի վասպուրականի^ն , Հա յկական
վանք մր, երկու կիսագմրէթներ ել վանականի մր
Լել կամ Հայ մաալորականի մ ր) նկարր :
Այս նոր երկր հ րկր որդն է Ր . ա շԼսա րՀամ ար–
աէն վերք քոյս րնծայած «Լք՚Կքքի ճէքսրնի արկււ–
ծաթնգրոլթԼււններր» ւչործէն ի վեր։
Վկսքչլ կը ներկայացնէ Հերոսի մր կեանքԼւն
աթուր եւ դուարճալի փոլլԼ րր , ո րոնցմ է կ՛՛ անցնի
պաաերս/էյմ էն առ աք ել վերքր : Այս վէպր ցո յց
կուաա յ թէ Աարււ յեանի Հերոսներր վերակենւլա–֊
.՚՚՜^,%Խնաչու վրայ են գարձեաչէ Րաւական աթուր եւ
՝՝ աեսակ մր րնղմիքումէ վերք, ք ^օօէV 3.%12.ա 1939/5՛
Ա արո քեանի ղրի ուռած որեւէ ղռրծԼւ մր չավւ քսւլ
կր համարուի , Լւնչպէս « ԱԼւրա իմի րարձունս »
ել ^Ջեր կեանքին օրերր » թաաե րղո ւթիւննե ր ր է
՚Աազայն ՝Հո,ս կր նչմարոլի որ նաթկին ծիծղուն
Աարռյեանր լրք"* թեան անկիւնաղարձԼւ մր առքեւ.
կր ղանուի այլեւս :
ւ ^Օշէ \ ՚ & § Ր Յ ա պաամ ութ իւնն է չարմանկարի
միքակ ղերասան քւ մր ռր Հանդէս եկած է չարք մը
ժապաւէններու մէք։ Աակայն այն տպաւորութիւ­
նը եր ևրէք ՎԷՊՏԼ 1 " ՚ * ՚ * է միքակ Համրաւի մր
արմանացած ղրողի մր մասին որ չարք մր գիրքեր
ղրած է ։ Հերռսր 33 տարեկան է երր վէպր կր
"կսի 1942 Աեսլտեմրերին։ Անիկա Հայ մրնէ Ա–
" ՚ " Ք ՎաՀրամեան ։
Վէպին սկիղրր ք)–օք Վէկրէմ Հողեկան վսւթոր–
կումներ կ՚ունենայ, երր իր նոր ինքնաչարմով Ա–
Տո՞ւրք թէ Հաճոյք : Երկուքը մէկ ։
Աարսէյլի ՀայաշիարՀը։ կղղեակ մր ֆրանսա–
կական ովկէանոսին մէք։ Հոս ալ. Հայ արմէքնե­
րր, աեղականէն կ՝րնղռւնին շաա ղօրաւոր պատ -
ուաստ մր :
Ր ՚ ^ ն չ կուտանք , ի՞նչ կ՚առնենք :
Ա եր ա ո լած ր , ան չուչտ , փ"քր տոկոս մ ր
րաղլլատելով մեր առած գրամաղլոլթին Հեա ։
Մ եր լեղուէն կուաանք , անո ր լեղուն կ՝առ -
նենք։ Ա եր րա րքե րր սուղ - աման կր փոխանակենք
իրենին Հետ :
Արամ՛ր կուտանք , Արմաւնր կ՝առնենք ։ Բնարր
կուաանք՝ Ժաքլինր կ՝որղեգրենք :
կնքաՀայրի ն ե ղՈ լթ Լւ՛^ ւ ն ։ Փողոցի առաքին
իսաղրնկերր կր ւքնքէ իրեն յարմար աեսած ոլիաա–
կովր։ «Մամա՛, իմ անունս Արման է, ղիտ ե ՞ս ,
ընկերներս այսպէս կ ՚ըս են » / » ^ մ ր ողե ւորուած՝
տուն կուդայ սլղտիկր ։
Ե րրեմ^ւ մ ենք մ եղ կ՝օմտենք Լւս կական ՛Ատէ -
թով մր , վէեսայանալով անոր : Հօրով—մօրսվ ոչ
մերոնցից ։ Հպարտանալով , Հ^Գիաե՞ս Տիկին
ՄէօՀրիւպէ , մերին Հարսնցուն Հիմկուց , «բարի–
լ ո յ ս . Աստծու բ ա րին » ը ըսել սկսալ» ո վ ողեւոր–
ուած • • •
Մ արսիլԼւո յ մէք Հաճո յ ք ր չուէւեցայ , ^րարի -
չՈ յս»ով Հա յացած Հարսնցռւի Հանղիպե րււ • • •
Ր՚-Ր որ մտայ, վ^աՀանն ու Արմ ինէն , Յակո -
րիկ^ւ ւււ Հա յկուՀ ին բար եւե լու պար տագր անքին
ա ա1լ1ւ էի ;
(յաիսոբգ այցելութեանս , Հայռւթիւնր ղաղ —
թած էր կարծես Աաբսիլիայէն • . . Այս անգամ
այգ ենթադրութեանս ւԼչ՚էմր լուծեցին ինձմէ՝
Հանգէսէ Հանգէս , լնտանիքէ լնտանիք վւոԼսագրե–
լով ղիս՝ գ ա ւ ա ռ ի նոր վւեսանեբոլն սլէս • • •
ՍրաՀնեբ լիքր - լիքը– Անպայման , Գաչնտ -
կուն իք կտ չ ա ռ ա ծ էին սրաՀներուն ղոնասլաններր
ռրպէսղփ գուռներր լայն րանան :
Թէ յսւՀբամցուք՝ նո բե րէն Հ իներուն ի պատիւ
աղոլորիկ սբաՀի մր մէք։ Թէեւ ինձմէ Հինր չկար
րա րձ ր ա ւ ա ն գ ա ԿԼւ վրայ շարուած օրուան մեծա–
րելիներռւն մէք , որոնց շարքին , աթոռ մրն ալ
նեղութիւն յանձն առած էր , ՛լիս պաբունակելու ։
՜թուրքս դիտեցի , Պարոնեանի «Աբիսողոմ աղաֆյին
լուսանկաբիշը փնառելով՝ անմաՀանալոլ Համար։
քւ)օսք տուինք, իսօսք առինք : Կր յուսամ՛ , մեր
Լսմած թէյին փոիսաբմէքր ՚Լբայ չղնաց :
քցաչոլՀեաց ՚լք՚շեր՚՚յթը՛– կապոյտապտշտ ^ա–
յոլՀինեբու կողմէ ; Այս ղոյնր լաւ են րնաբեր :
Եբկնակամարր կր յիշեցնէ : Հողին կր խաղաղե -
ց լ ^ է ։ Որքան պէտք ւ-ւնքւնք կապոյտով մր մեղմա­
ցնելու սա կարմիրին չ՚՚՚լր։ Աղւ-՚ր ղիւ֊ա մր քւյա–
չուՀԼւնեբոլ կողմէ։
ԼիասրաՀ րաղմ ութիւն ։ կ՝եբեւան կբկքն Արե­
նո յչներր Հայն ու Հայրենիքր ցանելով Հանգիսա­
կաններու Հ ալինե րէն ներս •.Ոաղմ ամ արղ եբիտա -
"աբղութիւն ւԱչքեբր նեաած՝ նո ւաղա րեմ ին վբայ՝
Հեւ ի Հեւ։
ԱնՀամբեբուած իսման^ւագը « պ Ո ՜ ՚ ՚ ռ ռ » կր
սկսԼւ : Ա բաեբ թունգ ի թունղ , ոտքեր կտ յաո ռւն :
ԱրաՀր ալիքաւռր աւաղանի կր վախուի ;
Հա յկական սլա բե՛^ բ ր : Ո ր բացած կը մ բափեն
մեր յուչարանին մէք :
Գիչերուան իրաւունքը յարգելով՝ կր թողոլյք
այս ոգեւոր մքւքավայբր :
^Հայր Հայ սլաՀելու գումարԼւն վրայ, օր մ լ ն
ալ աՀա» մտախօսելով ...
Կ՛ ՊԵՏք)ԻՇ
րեւե լեան Ամ երիկա յ է ն ճամ՛բա յ կ՚ելլէ ղէպի Լւր
ծննգավա յ ր ր , ՝ք՝ ա լԼւֆ ո րն ի ա՛ : Ա յ ս տառասլանքին,
մ էք գե բ կր խաղա յ իր յաքողոլթեան մ ասին չըր–
քած սլատմ ո ւթիւննե րուն ապարգիէն անգբագար–
ձ ր ։ Նոյնպէս կր վաթորկի , այն կրծող Համողու–
մռվ թէ ատենր եՍտծ է այլեւս ամուսնա՚էււսլու եւ
ղաւակներոլ տէր ր լ յ ս ւ լ ո լ ։Ա ասնաւո րաբար կր մր–
աաՀսղ է ղինքր այն պարաղան թէ րստ 1942/'Տ՛ չըձ՚՜
քած ղրոյցնեբուն, պիտԼւ ղինուորաղրուի պաչտ
սլանելոլ Համար Ամերիկայի Ա - ՆաՀանղներր :
Արեւելեան Ամ երիկա յի անվսաաՀելի չբքանա­
կին մէք յաճախ իսօսակցոլթեան նիւթ եղած է գե­
ղան Լւ եւ քիչ մր անվստաՀե լի աղքկան մը մ ուսին ,
որուն. Հեա պԼ՚տի ամուսնանա յ Հերոսը։ կ՚ամուս­
նանայ եւ կր զղքայ պատե բաղմ ր լրանալէն վերք :
Այղ ղղքումր ռբուն չի մասնակցիր Ր՚>քի յատկա -
նչական մայրր, կր կաղմէ գրքոյկին առաքին կէսր
ե՝ւ մինչեւ իսկ կր յորդի միւս կէսին էքերուն մէք ։
Աաբո յեան իր ը" լո ր դո րծե բբ կր տ բամ՛աղբէ
մարդկութեան : վՐօք Վէկրէմ»ի մէք ի յայտ եկած
սխալր նոյնն է նաեւ ^ՈւէղլԼ՛ Տէքսր^՚ի արկսւծա -
իսնդր ութ իւններր» ղործին ՚ ք է ք ։ Աարոյեանի վէ -
Ալերուն Հերոսներր մ իչտ ներողամ իտ ղտնուած են
մ արգկա յին մ եղքերոլ Հանդէպ , իսկ ցո յց են տր–
լած ակնբախ տկարութիւն մ ր ներ ելու ւս յն մ եղ–
քերր ո րոնք յատկապէս ի դործ գրուած են Հե -
րււ սնե րուն գէմ ։
Խ. ՀԱՅԱԱՏԱՆԻ ԳՐԱԿԱՆՈԻԹՒԻՆ
ԱՅԳԵՊԱՆԻ ՍԷՐԸ
Րա՜ց է դռնակն իմ ա յ ղ ո ւ , հ սպասում ե մ ես քեղ՝
Գիշերի հե տ իմ ա յղ ո ւ ղմրուխա սեմին լ ո ւ ռ նըս–
տած,
Ու դ ողո ւմ է սրաիս մէջ իմ սպասումը, ինչպէս
կ ապոյտ ստուերն ուռենու՛ առուիս ջրին մէ ջ յ ր ս –
տակ:
Եւ շունս ահա ի մ հ ո ղ ո լ տ յս ր ո լթի ւնր հասկ ացա ծ ՝
Աչքեբիս մ է յ է սուղել հայե ա ցքն իր թա ց ու բարի
Եւ ծաււերն խ1՚ հո գ ո ւ աէս լսոնարհւել են ահա ցա ծ
Ե Լ իաււաանում են այնքան ք աղցր ո ւթիւննե ր ռ ւ
Րայց աեսւ մեղե՛. կսւրէ(աչի փ1ւ|սւեց տբտունջր սւ–
ռ ո ւ ի ,
Եւ լուսնի պէս ցոլքը քո ահա րնկաւ ջուրն ի վեր,
Ե Լ ահա նուռր լսեց ք ա յլ ե րի դ ե ր դը բարի ,
Ե Լ հրքաւանքից սրտիս պէս –նիւղի վ րայ ն ե ղ ք ւ ե ց ։
Ու |սրա|սնանք է կարծես հիմա այ գ ո ւ ս լքէջ |սա–
ւար,
Ողկոյղները մեր սիբ ո ւ ց քաղցբսւնում են ու բ ո ւ -
ր ո ւմ :
ԵԼ լուսնակի ց Ո լ ք ը ջինջ՝ սյեոուի կասլոյտ ջուրն ի
վար
Ց ո լ ո ւմ է ո ւ մեր սիրոյ հ է ք ե ա թի պէս երկ ա ր ո ւմ :
ՎԱՀԱԳՆ ԳԱԻԹԵԱՆ
«ՅԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ (63)
կ. ՊՈԼՍՈՑ ԳՐւԼԻՈՒմԸ
Ե–
Հ Այն ատեն , կր չարունակէ Պ՚սրպարօ , Բե -
րա յի ճենովա ցիները , քրիստոնէական Հաւատքին
այս թշնամ իներր չենք գիտեր ինչպէս տեղեկու -
թիւն ունեցան այս գործին ՚Լրայ ել իմացան թէ
թրքական ՚ ո ՚ ՚ բ մ ի ղ ր կրակի տալ էլռւղէինք. անմի–
քասլէս Բերայի Փօստէստան երկու ճենովացի
• գ ե ս պ ա ն ղրկեց Ո ուլթանին Աէն քիօմէնքւ դրան ՛լի–
մաց Հասաաաած բանակատեղին , միւս կողմ է
Հրամ անատար ին ցռկանա ւր մեր գում արած մողո֊՛
՛Լին մէք այս ուրացու^երր րսին այս վեբքինին՛
« Տիար Հ րամ անատա ր , միս մ ինակ մի ՛է՛՛ր–՛
ծ ա գ բ է ք այս խոչռր ձեոնտրկը այս գիչեր , այլ ե՛­
թէ ուրիչ գիչերուան մը ձդէք անոր գործագրոլ -
թիւնբ , մենք , Բերայի ճենռվացիներս ալ կր խոս–
տանանք ձեղի օգնել , աւելվւ ասլաՀով կերպով այ­
՞՜՛՜րելու Համար թուրք նաւերր »:
Ա եր Հրտմ անԽւտար ր , ի լուր ա յ ս առարկու -
թեան, գործր " ՚ ֊ բ ի չ գի՛չերուան մը ձգելուն վրա լ
դոՀ եղաւ» ել երբ ճենռվացիներր տեսան արչա -
լո լ սի՛ն ծաղ ի՚/ը , որովՀետեւ իւա դա դու թեամբ
1^ապրէին Թու րքին Հետ , Բերա յի գուռնե րէն մին
րացին եւ Ձէայեուցօ կամ Ֆրակիոլղօ անունով մէ­
կր ղրկեցին ԹուբքԼ՚ն մօա։ Այս ՚ԼերքԼ՚նր երբ Ա ե ծ
Թ ՚ ՚ ւ ր ք ի ն Աուլթանին – վրանին առքեւ Հ ասալ ,
յա յտնեց անո ր թէ նախորգ ղ ի շե բ ր Վենետիկցի -
ներբ որոչած էին երթալ կրակԼւ տալ Ա անտբաքիո–
նի առքեւ իսաբսիսած իր նաւատո րմ բ եւ ամէն ինչ
պատրաստած էին ատոր Համար ։
Այս լո՛՜րին ՚էրայ Մեծ Թուրքր խիստ շնռրՀա–
կալ եղաւ դեսպանին , ու տնմիքապէս Բերա ղրկեց
ղա յն : Յետո յ ղինուո ր ղրկեց իր նաւատորմ ր , աս­
կէ ղատ , ծովեղեբքր երկու ռմբաձիդ , երկու ո^–
բաձիդ ալ Աանտբաքիոնի միւս կողմբ -— այսինքն
Գասրմ Փաշա դետե ղեց ։ Ու խ ՚ ՚ Ր չ ք ՚ ն շո ւբքտնա–
կի , իսբամներ ւիորել տուաւ, իր ղինուոբնեբր թրշ^
նամ իին արձակած նետ ու տէգերուն ել Հ բ ա ց ա -
նակներու ղնդա կնե բուն դէմ պաշտ սլանե լու Հա -
մար։ Այս կեբսլռվ թրքական տորմ՛իղր կաաարեալ
ասլաՀուիութեան ՛էէք էբ եւ այս մատնոլթիւնր Բե­
րա յի անիծե ա լ ^ենո վւս ցիներր կատարեցին :
« ԱոԱ՚Լ՚լԼ՛ քսան եւ չորսէն մինչեւ քսանրոլթբ
պատրաստուեցանք ա յս ղործին , րա յց իմ կար -
ծիքս ս ա է որ ամէն րան Աստուծոյ կամ քովր եղաւ
ո բ ուղեց մ եր մ էք ղ տնուող քանի մ ր մեղաւոր -
նեբը պատմել ։ Մ իայն կր փափաքիմ իմ ացնել որ
մենք, Վ ե ն ե տ իկց ինե րս , սկիղբէն ոեւէ կերպով
չգիտցանք Բերա յի ճենռվսւ ցինե բու մ ատնութիւ -
ն բ ։ Առւլթանր ,իբ նաւատորմին ապաՀովոլթեանբ
վստաՀ , Հ ան դա բ տօ ր էն սպասեց Բօքո յի յարձա -
կումին ։
« Ապրք՚լ 28/5՛ , ուրեմն, յանուն Յիսուսի Բ ր–
րիստոսի , որոչեցինք գոբծագրել Թ"ւրքին նաւերր
վառե լու մեր ծբագիրր ։ Արեւուն ծագելէն երկու
մամ առաք, երկու նաւերր, բուրդ եւ բամպակի
սլա րկե բով կատարելապէս պա չտպան ուած , սկր~
սան Հեռանալ ՚Լալաթիոյ նաւաՀանգԼւստէն , այ -
սինքն Ոսկեղքիւբի արեւելեան իսորչէն :
իրենց կ՝ րնկե բանա յԼւն երկու ցռկանաւեբ եւ
կատարելապէս ղինո ւած իւրաքանչիւբր թիավար­
ներու քսան եւ չորս նստաբաններով երեք մեծ
^ֆուստ»ե ր :
Ասոնցմ է ղատ , բաղմ աթիւ պղտիկ նաւերու
վրա յ ղ իւ րավառ նիւ թեր՝ ձիւթ , կուպր , ծծումբ ,
վ ա ռ օ դ եւն ՚ լեցուցած է ի՛նք : Ասոնք թչնամ ի նա -
ւերուն կրակ տալու յատկացուած ԷԼ՛ն :
Հրամանր այն էր որ ա՚ւքեւէն իսոշոր նաւեբբ
պիտի՛ երթա յԼ՛ն Լւրենց մեծութեամբր ծ ՚ ՚ ՚ ծ կ ե լով
իրենց Հետքե բուն վրա յ է ն եկող ցռկանաւեբ ր եւ
ե րկթի նաւերը : Արշաւաիսումրին ճամ բա յ ե լլալու
պաՀուն , մենէ մէկ քանԼներռւն բաւական ղար -
մ անք ոլա աճաո եց յանկա րծ Ղ.յս լաթիս յ աշտաբա -
կին ղ աղ աթը սաստիկ բոցի մ բ փտ յլերր ։ Ասիկա
Հաւանարար Թուրքերու տրուած նշանն էր նտւե -
րուն ճամրալ ելլելր ծանոլցանռւք։ Ա թու թիւնր
ղ եք^ ամէ ն կողմ խորունկ կբ տիրէր ել թրքական
նաւերէն ՛՛չինչ, ոչ մէկ ձայն, ոչ մէկ նչան կու -
գային Հասկցնելու մեղի թէ արթուն կր Հսկէին
անոնք :
« ՈրովՀետեւ քրիստոնեայ նաւերր ղանդաղօ֊
բէն ու լոԼ՚կ մնքիկ կր յառտքանային , Եագօմօ
Բօքօ , ամ րարտաւան մ "՛լ՛՛է , " ՚ ֊ ղ ե ց որ առաքքւնր
ինք յարձակի թուրք նաւատորմին վրայ, ու ասով
փ ա ռ ք ու Հռչակ չաՀի ։
. . – . – ^ ^ ( Շ ա ր . )
Fonds A.R.A.M