ԳԱԱԱ1տՕՍՈՒԹԻՒՆ
ՄԸ ՀԱՏԵՐՈԻ
ՄԱՍԻՆ
1939^^
եթովպիոյ
մէլ.
Հայ մը՝ Պ՛ Արմե -
նակ , իաըՀուրգ
կուաա
յ ֆրանսացի
ազգագրա -
գէա
Յէրանսուա
Պալսանի
շբքագայիլ
ԹրքաՀա -
յասաանի
լքուահ՝ գաւառներու
մէք եւ իր
ւոռչաւո–
րռւթիւնները
Հաւլորգեէ
Ֆրանսայի
գիտական
շըբ~
քան ա կին : Պ՛ Պալսան
Հաճոյքով
յանձն կ՝առնէ
ել
գմուարութեամ
ր արաօնոլթիւե
սաանաէէ
վերք,
իր տի1լեռք Հեա եւ ինքնաԼարժով
կր Հասնի վան ,
ւքուշ, Բիւրակն
, մինչեւ
1ւյանասոր , Պաչգաչէ
եւն :
Փեարուար ՚^ին, ուգեւռրը
այս մասին գասաիաօ -
սռւիՏ՜իւն մրաու աւ Աորսչռնի
մէք։
Տ իսրուիմեամ
ը
յիչեց թէ այգ չրքանակներր
որոնք
միչա
Հայերու
բնագաւառներր
եգաձ՜ են եւ ուր ամէն աեգ
կ՝երե–
սա յ Հա յկական
չինա րա րռ ւթեան
գրօչ
մ ր, Հնա —
էէ II
յն մամ անակներէ
մ ինչեւ
քսաներո րգ
գարու
սկիզրը., ա յսօր
ամ բոգքասչէս
Հա յերէ թափուր
են
գաաապարաեց
թուրքերը
թէ
քարգաձ՜ են այգ
սչա աո լական
մո ղովուրգր
որ մ եծա
սլէս օզուա
է ր
զրկեմ <ձՏառաք»ի , Հրաաարակռլելու
Համաբ :
ւ՛նչպէս
բացմ ան , նո յնպէս
փակմ ան
իսօսքը
արաասանեց
Արաալաղգ արք . : Հասաաաելէ
վերք
րանա իւօսնե րո լ կողմէ արաա յայտուած
մտքերը^
իր կարղին
րրաւ կարղ
մր չբացումներ
, պարղե -
է"վ Ե կե ղե ց ւո յ գերբ
Հա յոց պատմ ութեան մէք :
€Հա
յ . եկե զեցին ել Հայ ազզբ
նո յնա ցած
են : Հայ
եկեղեցին
րոլոր
չրքաններու
մէք գործակից
գար -
ձած է Հա յկ - պե տ ա կան ո ւթ ե ան , թէեւ ա յսօր չաա
բան կռրսնցոլցած
է իբ Հմայքէն եւ Հեղինակռւ
-
թենէն»։
ՕրՀնեչով
ներկայ
Հասարակութիւնը
,
Համ ե րաչխո ւթե ան եւ եղրա յրասիրոլթեան
կո չ մբ
ուղղեց , թեչագբեց
խօսքով
լուռ եւ գրչ"վ
զուսպ
մնալ ;
էյրանի թէ այգ կոչը իր աբձագանգբ
գտնէր
բոլոր
անոնց մօա որոնք գուռներր կր զարնէին ոչ
թէ
« 4
զբա յր , ինչպէ՞ ս ես» րսելու
, ա յլ
օաարներ
առաքնորգելռվ
եզբայրներ
սպաննել
տալու Հա—
մար, ել այսօր իոկ նոյն
առիթին կբ սպասեն
• • • Այս տօնակատարութեան
առթիւ ալ աղեղ ե -
րեւոյթ
մբ պարղռւեցալ,
ԱգԳ ՚
Աո-աքնորզարա–
նր բանախօսներ
լ^տրած էր զանազան
ՀՀատուած–
ներէ , Համազգային
բնո լթ տալու
Համար
տօնին
ւ
Պ՛ Ե՛ Արմէն ալ լ^գունած
էր եւ իր անունր
յայ–
տարաբռւեցալ
թէ մ ամ ուլով եւ թէ
մ ասնաւոր
ազգե րով , ամ բոգք չաբաթ
մ ը : Տեաո
յ քն քո ւեցաւ :
Պարոնր ոչ մ իա յն չխօսեցաւ
ա յչ ներկա
յ ալ չե -
դաւ , ոչ ինք եւ ոչ ալ ճիր բարեկամ»նեբր
: Աեզի
Համաբ
զազտնիք չէ այս բացակա
յութիւնր : Պատ–
ճառր անձնական
րլլայ թէ Հետեւանք
իր ^բաբե -
կամնե բու»
ճնչումին, ոչ միայն
փոքրոգութիւն
է,
այլ ել գաւ մր ազգային
Համերաչխոլթեան
գէմ,
ինք որ ^Հայրենասէր»
եւ ^եկեղեցասէր»
Համբաւ
կր վայելէ
, ամէն
մեղքիս
վրայ,
մռռցա^ւ Ամե -
նա յն Հա յոց Հա յրապետին
պատուէրբ :
՛Օր. Աիմոնեանի
« կռունկ »էն վերք,
կաթող,
սլաաուիբակբ
չնորՀակալոլթիւնւ
յայտնեց
ԱդԳ ՚
կեգր . աիարչռւթեան
եւ բանախօսներուն
, եբգչա -
խումբին
ղեկավարին
եւ ներկայ
Հասարակու
-
թեան : Հանղէսր
փակոլեցալ
պաՀպան իչո վ եւ
երգչախում
բի <Հայբ
մեր»ով։
6ՈՎՀ.
ՏԷՕ-ԲՄԷՃԵԱՆ
իրենք
երկրին թէ տեղական
ճարաարարուեատով,
թէ վաճառականոլթեամբ
, թէ
երկրազործու
-
թեամբ,
բա յց աւելի
իրենց չփնարար
ոգիով :
Բայց կ՝րսէ ^ թուրքերը
այսօր
իրենք կր զղքան ^,
«Ան չուչտ
Հայերն ալ ունեցած
են իրենց
սխա^ե–
ՐՐ^ : Տետոյ
չարմանկարով
մեզ ցոյց տուաւ ղա
նաղան տեսարաններու
կա րգին
Հնագո
յն
արուես
տի մնացռ րգնե ր , գւլեակներ
, եկեղեցիներ
Գ՛՛Ր
րաղգատե
լով ֆրանսական
գղե ակնե բու եւ եկեղե–
ցիներու Հետ, մանաւանգ
Զէմ , կամ Գերեկի
մեՀ–
եան - տաճարր
, աւելի
գեղեցիկ
գտնելով :
Հք ա րմ ան կա ր ի չարքին մէք կ՝ ե րեւան
առաւե–
լապէսԲիլրաեր
իրենց բարքէ բով և ա չիււա տանքով,
Հոզաղո
բծոլթիւնր
, ղ ո ր դա չինո լթ իւն ր , մածնա -
չինութիւնը
, թանի
պատրաստութիւնր
, խա^ա -
րածռւթիւեր
: ՀԲ իլրտե ր ր թէեւ չատ
յետամնաց
,
բա յց Հետաքրքրութեան
արմանի
մողովուրգ
են» %
Այս առթիւ
մասնաւո րապէս
մ ատնանչեց
ռ չփւարի
բո ւրդին տե սակի առաւե
լո ւթ իւննե ր ր , ո րոնցմ ով
Կ՝րոէ
18 2 0 X 0 0
թօն զուտ
լաւագոյն
բրդէ կեր -
պասեղէն
կարելի է
ունենալ։
Ուկնղիրներէն
թ. Գառնիկ
ուզեց գիտնալ թէ
ինչ
Հիման
վրայ կը կարծէ թէ թուրքերր
ղզքա -
ցած
են : Գասախօս
ր չկրցաւ
ղոՀացուցիչ
պա -
տասխան
տալ։
Տետոյ
Հարցուց
. Բրտացած Հա
յեր
կայի՞ն այգ չբքանին
մէք :
Ա յդպի" ինե բու բնաւ
չՀանգիպեցա
յ , բա
յց
ան տարակո
յս Հա յեր կա
յին :
Վիճա բանութ
իւննե րէ վերք, Պ– Լուի
Մառէն,
որ իբրեւ նախագաՀր
Ֆրանսայի
ազգագրական
լնկերութեան
կր Հովանաւորէր
այս չաՀեկան
դա–
սախօսոլթիւնր
, խօսք առնելով
յա յտնեց
թէ
« բնական է թուրքերբ
չեն Հասած գեռ
զզքումին։
Ատիկա տարբեր
կերպով
ցոյց պիաի
տային : Գա
լով ա յն Հարցին թէ Հա յեբն ալ սիսալներ
գործած
են , Հայերէն
աւելի
ուրիչներ չատ
աւելիւ
յանցա—
լոր
են : Հա յկական
Անկա խո ւթիւն ր երկու
սուր ի
մ էք գտնուեցաւ : Անոնք որ Անկախութիւն
կուտա–
յին
Հա յեր ուն , մ իւս ձեռքով
դա
յն ետ կ^աոնէ ին
։
ԱնՀրամեչտ
է չատ բան վե րագա րձնե
լ Հա յերուն
,
նախկին
եղած
սխալներր
գարմ անհլու
Համ ար , ո–
րովՀետեւ
Հայ տարրր
արմանի է իր
ամբողքական
իրաւունքր
ունենալու : Եթէ Փոքր Ասիա ոտք կո
խէք , անմ իքապէս կր տեսնէք
Հա յու , Հա յ
գիւզի
եւ ռւրիչներու
մ էք եւլած
մ եծ
տա ր բե րռ ւթ իւն ր ,
մաքրութիւն
, կանոնաւորութիւն
, աչխատանք ,
վստաՀութեան
ներչնչում
դործերու
մէք։
Երկրա–
ղործոլթիւն
, տեղական
ճա ր տա ր ա րո լե սա , վաճա
ռականութիւն
այդ ամէնր
Հայուն
ձիրքեբուն
ար–
դիւնքներն
են : Ընտանիքի
, մչակոյթի
սէր, Հայ
տղոց տենչր
զարգացում
ստանալու
, մբաքանու
-
թիւնր մասնաւորապէս
աչքի կբ զարնեն : Հ,այր իր
րոլոր առաւե լութիւննե
բու ու առաքինռ
ւթի ւննե -
բուն
մէք բան մր աւելի
հլնի , իրեն
Հանղէպ
այն
քան անարդարութիւն
ՐԱալէ վերք իսկ նորէն
այն
քան անկեղծ
զգացումով
կապուած
մնաց
անոնց
ղորս իբ բաբեկամներբ
ճանչցած էր ու անոնց Հա
մար ըրաւ անսպասելի
զոՀո ղութ իւններ»
:
ԱՏԱՑԱՆԲ
Հ.
6,
ՀսգսոՆԱաՎևակը,
ՊաԱեհօ՚՚ԻաւաՕի Վկ \
6ս116էւո
ւ
՚Սոաո ճշտ ,IV^^յ6^^ոտ /\ոո6ո1€ոտ. Ի1օ.
86 (Թշշնոլհքշ 1950)՛–
Հասցէ
—
>1. ձ§Ձճ
)Յա
&ո,
85 ^76. Տ^տս^, ՐՅՈՏ ( 1 5 ) ;
ՊԱՆԵԼ-Օ-ԲԱՇԱՆ
-
Մեր Նոբ Սերունդն ալ
Հանգէս
մր կաղմակերպած
էր Հ՛ Տ– Գ՛ 60ամեա–
կին առթիլ , անցեալ
կիրակի
,
4
Փետրուար
, Պան
եէօյի
ֆրանսական
դպբոցը
: ԱրաՀր լեցուած
էր
ծայրէ
ծայր։
Շատեր
ոտքի վրայ
մնացին :
Հ,անդէսր
բացաւ
Նոր Ա երունգի
երգչախում
-
ՐՌ ^Մչակ
բանուոր»
ով, ղեկավարութեամբ
Աե -
սումենցի,
^ետոյ պատանի Աբարատ
Աարգաբեան
ղրաւո ր ճառով
մր պարղեց Նոր Սերունգին
պար–
տականռւթիլններր
ելՀաւաստեց թէ իրենք աբ -
մանի
յաքո րգնե րր պիտի
րլլան
Հին
սեբունգին
:
Իր սաՀուն
Հայերէն
րնթերցումր
^գոէնոսեցալ
քերմ ծափերով :
ճԱրծիւ » ենթակոմիտէին
կողմէ
երկու
խօսք
րրաւ
լնկեր Ա . թորոսեան
, պարզելով
Գաչնակ -
ցութեան
կաաարած
դերր։
Տանռւն
Նոր
Աերունգի
կեգր . վարչութեան
խօսեցաւ
րնկեր Տ •
Եդիազաբ–
եան , ոգեկո չե լով Հա յ մողովուրգի
աղատ ու ան
կախ
ապրելու
տենչր իբ Հայրենիքին
մէք։
թուեց
օտարներռլ
Հիացումր
մեր մչակոյթի
ել արմա -
նիքներոլ
մասին։ « Մենք
Հայերս պէտք է գուբ •-•
գռւրանք մեր լեզուին ու մ չակո
յթին
վյ՚այ
, սոր
վեցնելով
նո րե բուն , ո բպէսղի
քաՀ ը
փոխանցուի
սերունդէ
սերունդ»։
Ֆրանսերէնով
ճառ մբն ալ
ներկայ
Ֆրանսացիներւն
պաբզեց
Հայ
մողովուրգի
ազատութեան
տենչր եւ չնորՀակալռւթիւն
յա յտ
նեց Հ Պ •Գարեգին
չարք մը կաորնեբ
նուագեց թա
ռի վբայ :
ճոխ էբ գեզարուեստական
բամինր
։ Արտա -
սանեցին ել երգեցին
օբիորղնեբ
Տակառեան
, իս–
կուՀի
թեւանեան
, Պէնկեան,
Տիկին
թապագեան
եւ Պ • Մխճեան
, քերմ ծափեր
խլելով
։
Ի պատիւ օտար
Հ իւրե բու
նեբկա
յացուեցաւ
ծիծաղաչարմ
Հսքէչ»
մ ր , ո բուն
գե րակա
տարներն
էին Նոր Սերունգէն
Նատիա թապագեան
եւ իրիո
Պասմ աճեան : Տետո
յ Հ^թանկադին
Համբո յբէ զա -
ւե չտր ներկա յացուց
ին դարձեալ
ՆորԱ
երունգէն
Օր • Տակառեան
, Նո բեկեան
, Երուանգ
Պասմ ա -
ճեան եւ Հրայր
թորոսեան
։ կ՝աբմէ
չնորՀաւորել
բոլորր ել իրենց
ծնռդքր
որոնք
Հայերէն
լեզուն կբ
սորվեցնեն
իրենց ղաւակնե
բուն
է
Գեղա րուեստա -
կան
բամին
էն վերք
^ ՚՛ Գ՚"1ր ՚-Ր ԳՐ
սեղաննե
բուն
չուրք
Հէաւաքուելով
զուարճացաւ
, նուագածու
-
թեամբ
Գարեգինի
եւ Բենոյի
, մինչեւ կէս
գիչեր։
Այս վւա յլուն
Հանգէս
ը պատիլ կը բերէ այն
բո լոր Հա յերուն
ռրռնք
իբենց
զաւակներուն
կբ
սո րվեցնեն
մ ա յրենի
լեղուն եւ զանոնք կը գաս -
տիարակեն
իբրեւ պարտաճանաչ
եւ ապնիւ
Հայոբ–
զիներ :
ՕՆՆԻԿ
ՀԱՒԱԱԱՐՈԻՒԻԻՆ
Ցա՜6աիորդը
Օմլէթբ,
զոր չ^րս ^"գԻԻ
Համար պատրաստեցիր
, կը պարունակէբ
երեք
ճանճ :
կարսռնը
Ի՛՛նչ կ^ուզէք որ ընեմ :
Յաճախորդը
կա՛մ
չորս ճանճ
ղնէիր
չ»բս
Հոգիիս
Համար, կամ բնաւ
չդնէիր •••
€ՏԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
( 6 9 )
լրտէս ԿԻԿհՐուսնԳԱՐԱՑԻ մ է ձ
(Գրյյց՛ գերման դեսպանատան կցորդ Ա՚ՈՅԶԻէւ)
ԻՆԶՈԻ ԱՏԳաՆ
ԱՐՑՈՒՆԲ
Այնպէս
մը բրի, որ գեսպանատան
միւս պաչ
տօնա կիցնե րս ալ Հբաւի րեցին
ղա յն : Մէկ խօս քով
կ՝ուզէի որ իր տան մէք ըլլալու տպաւո րռ լթ իւն ր
ունենար
իմ լձւկերական
չբքանակիս
մէք։
Բայց
տարօրինակբ
այն էր, որ ուրիչներ մեծ բան չէին
գտներ
իր մէք։
իր յոգնած
, յափրացած
միտքր ե–
բեւան
կոլգւսբ
անվերք եւ կր քղադրգռէր
բարե -
կամնե րէս չատե բ ը , որոնք 1^ա րտա
յա յտուէ
ին այդ
մ ասին
ինծի եւ տեսա
յ ռ ր խօսակցո
ւթ իւննե ր ը կը
գագբէին
երբ Գոբնէլին
մօտենար : Որոչ էր որ
Համ ակր անք ստեղծելու
չնոբՀէն
զուրկ
է ր բո լո -
բովփն ;
Տաճախ
ստիպուեցա
յ վերագաոնալ
առաքին
ապալո բութ իւննե բուս , ել տեսայ որ
անսբբաղբե–
լի էր եւ Հրամարեցայ
իբ վբայ
որեւէ
կերպով
ազդելէ :
Օր մբ Գոբնէլին եւ ես առանձին
էինք
ղբասեն–
եակը եւ Հետեւեալ
խօսակցութիւնբ
ունեցանք :
Հյարմառիթը
եղաւ
ՀԹայմզ»ի
մէկ յօդուածը,
զ"Ր
Գորնէլի
թարդմաներ
էր
է
— ^Ը. Ւ"Ր^ԻՔ "Ր ՝ ըսաւ,
Գերմանիան
կրնայ
աակաւին
չաՀիլ պաաերաղմը \
Աձչուչա
յ
1էյ ո բաս ռ լզուած էի ղործիս
մ էք եւ չէ ի
ուզեր
որ խանգարեն
զիս :
ի՞նչ
բանի
վբայ կր Հիմնէք
ձեբ
կարծիքը՛
Ր"
ԷՈ
ր ճակատնե
բու վբայ ալ գէ չ է կացութիւնը
:
վար դրի ղրիչս :
՚ Անկասկած
, ըսի , կա ց ռ լթ ի ւն ը երբեք
լալ
չէ : Բա
յց սա մ իքոցին , չեմ ուզեր
ի՛" Ր^իէ
աղե–
տալի վախճանին
վրայ։
Անոնցմէ չեմ որ
Հրաչքի
կր Հաւատան
20րդ գարուն մէք եւ Սրաչքի
մբ
չնորՀիւ
միայն
կրնայ
Գերմանիան
զէնքով
չաՀիլ
պատե բազմ ր : Բա
յց կր խորՀիմ թէ տակաւին ռւ–
բիչ
միքոցներ
ունինք։
Պատերազմը
կորսուած
ը լ –
լալ կը թուի
նիւթական
տեսակէտէն
: Ամերիկա -
ցիներր
ռազմանիւթի
քախքախիչ
զերակչռռւթիւն
ունին,
Ո՚ուսերն ալ Հարուստ են զինուո բովէ
Բայց
պարտոլթիւնր
կամ յաղթանակր
կախում
չունին
միչա
ռաղմ ավա բութ ենէն կամ թո լան չաննե րէն :
Գիւանադիտո
ւթիւնր պէտք չէ սնանկանա
յ եւ չեմ
կարծեր որ գերմ ան վերին
իչխանութիւնր
ա յգ
տեսակ
սխալ
մ ր գո բծէ :
Հապա՞ եթէ գործէ • • •
^Շ. նչանակէ թէ Աստուած ու մարգիկ
այգ
պէս
ուղած
պիտի
ըլլան եւ մեզի կբ մնայ
խոնաբ–
Հիլ :
—–՚ Բայց
կարելի
չէ՛* արղեօք
խուսափիլ
աղէ
տէն ...
Ա իրելի
ազքիկս , իւրաքանչիւր
անՀատ կր
նայ իր տխուր ճակատագրէն
խուսափե
լու
փորձ
մը կատարել,
րայց
Հարց է թէ պիտի
յաքողի։
Մենք
բոլորս ալ սա պաՀուս կր գտնուինք
չոգե–
կառքի
մը մէք ոբ գլխու
պտոյա
տուող
արագու
թեամբ կը սուրայ
է Եթէ վարցատկենք
ոաք կամ
թել պիտի կոտրենք,
բայց եթէ մէքը մնանք, ար–
դիւնքր
նո յնր պիտի
րլլա
յ աղիտա
լի վախճանի
մը ՚
պարագա
յին :
^
—• իսկ եթէ աՀազանգի
նչան տանք
\
Գորնէլի
ուղիղ կը նայէր
աչքեբուս
պննող ^
նայուածքռվ
մը
յ
* Ի"^՚չ Ր"ել կ^ուղէ արդեօք՝»
, կը խորՀէի
իլ -
բովի : Պատասխանեց
ի
ԱՀազանգի
նչան տալ
պիտի
նչանակէր
դպչիլ ճակատագր
ի անիւին : Պիտի
չունենամ եր -
րեք
յանգգնութիւնր
, անՀատական
ապաՀովու
-
թեանս
Համար
նախախնամ
ութեան
գործին
խառ–
նռւելու :
Այս խօսքերր
վերքակէտ
մբ դրին կարծես
մեր
իւօ սա կցո ւթեան : Գո րնէ լի վերսկսաւ
իբ աչխա -
տութիւնր
եւ ես մ տախոՀ կը նա յէ ի
պատուՀանէն
զուրս։ ՊաՀ մր վերք Հարցուց
ինծի յանկարծակի
,
զոնէ րստ երեւոյթին
։
—
Ի՞նչ է ձեր կարծիքը
իսթանպռւլի
գասա -
լիզերուն
մասին %
—
Ի՞նչ
կ^ուզէք որ խորՀիմ : Ըստ իս քիչ մը
ռւչ
մն՚սցին
սրրնթաց
կառախումբէն
ցատկելու
Համար : Ա արդ երբ պայքա րած է ի նպաստ
գատի
մր կամ դոնէ դէմ չէ արտայայտուած
անոր, ար–
գեղ
երեւոյթ
մ ր կբ պարզէ երբ գիրք կը
փոխէ
անխուսափելի
պարտութեան
մր նախօրեակին
:
Կ Ր յ՛" Րգեմ
անոնք , որ բացա յա յտ
թչնամիներ
են
եղած
միչտ կամ Հեռացած
են վարչաձեւէ
մբ, երբ
տակաւին
Հաւանական
չինկաաոլիբ
անոր
մնան -
կո ւթիւնբ :
Fonds A.R.A.M
