է
8
Ա Ռ Ա Ջ *
ՄԱՐԳԸ ԵՒ ԻՐ ԳՈՐԾԸ
(*)
Ա–
Բ՝որոս
թ՛ո բամ անե ան : Բ/՚չեբ
ծանօթ են այս
անո լան
I
Ե՛– եթէ ոմ՛անք պաաաՀաբար
Հանգիսչած
են անոր , շաա սաՀմանավւավ
թիլով
անձեր ,
աեղեավ
են անոր աիրո^ կեանքին
եւ. գործին
Եւ֊ սակայն, եթէ
Օ ր
մր ապագայ
Հայր
ուղէ
իր էսզգա յին ղարալոբ
մշակոյթին
վւալլքր
Հիւսել
երրորգութեան
արձանի մրկերաումով, եւ եթէ
կեգրոնր
ղրալէ
մեր գրին ու գրականութեան
նա–
իսաՀայրր
Մեսրոպ
, ա^ին ունենալով
մեր աոՀ–
մ իկ ե բաժ շա ութ եան անգուգական
վաբսլեար կո–
մ
իաա
II
,
ձա խա կո գմ ե ան սլա ա ո լան գան
ր
անտա -
բակո
յս բամ ին պիաի
իյնա յ անո բ՝ որ Հա
յկական
ճարաարասլե
աութ իւնր Հանեց գարե բու խաւարէն
,
ւլարմանք եւ Հիացում
պաաճառելով
քաւլաքա -
կիրթ
աշիւարՀին : Այգ մաբգլչ կր կոչուի
Թ՚ոբոս
քժ
՚ո րամանեան :
Համ եսա
գիւղաանաեսի
մ
ր
զաւակ՝
Թ՚ոբոս
թոբամանեան
ծնած է
| Ց64
Ա՚արա
)Տին ,
Շապին
ԳարաՀիսաբ
: Տասնլչչորս
աաբեկանին
իբ
ծնուլնե–
ր ր
կո րսնցուց :
՛Լք
աիսն ական
կր թ ո ւթ ի ւն
ր
ստանա -
լով իր հննգավայրին
մէ^,
1854/՛^՛
կր^ալ
Պոլիւս
մեկնիլ՝
իր ուսումր
շարուեակելու
Համար : Ջու -
նենալով սակա
յն նիւթական
անՀ րամ ե շա մ ի^ոց -
ներր,
չկրցաւ
անմիջապէս
լ^գունուիլ
բարձրա
գո
յն վա րժ ա բան , եւ սաիսլուեցաւ
երկու
տարի
անրնգՀատ՝
Հ իւսնի
մր մօտ ա չկեր աութ իւն
րնեչ ;
Վե րջապէս
\0Տ8ին , շնորՀիւ
գլխաւո րաբաբ իր
նկարչական
արտակարգ տա գանգին
, լ^գունուե -
ցաւ Պոլսո
յ զե գա բ ո ւե ս տ ից ճեմարանր
եւ ,
Հ ինգ
տարի
ուսանելէ ետք, յաջողութեամբ
աւարտեց
իբրեւ ճարտարապետ
։ Իր ջերմ փափաքն էր ան -
միջապէս
անցնիլ Եւրոպա
, մեծ Համալսաբաննե
-
բու մէջ կաաարելազործռւելու
, սակայն
զուր
ան
ցան նիւթական
աջակցութիւն
ղտնելոլ
վւորձերր ,
եւ Թոբամանեան
սաիպոլեցալ
մնալ
Պոլիս եւ
Գրաղիլ ճաբա արա պետական
ղոբծնական
աշխա -
տտնքով։
| 896/Տ՛
անցաւ
Պուլկաբիա
, ուր մնաց եւ
աշիսատեցաւ
մինչեւ
1900։
Իր Հիմնական
նպա -
տակր, սակայն
, գիտական
տեսական
աշխատանքն
էր , աՀա թէ ինչու
,
գործնական
աշխատանքի
տաբինե րուն իր խնա յած փոքր
գում արին
՚Լր*** Տ
յոյս
գնելով,
քծ՚որամանեան
1900/5՛
նախ պտտե -
ցաւ կարգ մր ղասական
երկիրներ
Լ6ռլնա.^խւան
Եղիպտոս)
, եւ ապա անցաւ
Փարիզ
ուր ,
ձ"*՜/՛^
երկու տարի,
մինչեւ
իր նիւթական
միջոցներուն
սպառիլր,
Հետեւեցալ
Համալսարանի
ճարտարա
պետական
արուեստի
պատմ ութեան
գասլնթացք–
ներուն , եւ իր ազաա պաՀերը
անցուց
թանղա -
րաննե բու արեւե լեան
Հնագիտութեան
բամ ինն ե
ր
ր
ուսումնասիրելով
:
Փարիղ
ղտնուած
շրջանին
Թորամանեան
պա–
տաՀմ ամբ է բ մ իա յն ո ր ծանօթացաւ
(ձՐանասէ բ»
Հանգէսի
խմրագիր Կ • Րասմաճեանին
; Աքս ծտնօ–
թոլթիւնր
սակա
յն կո չո ւած էրկտրեւոբ գեր կա–
տարելոլ
ե րիտասարղ
ճարտարապետին
կեանքին
եւ ղիտական
զործունէութեան
մէջ՛. Երբ,
1903/՛^
1
Րասմ աճեան
Հնազիտական
արշաւանք
մ
ր
կաղմ ա–
կերպեց
ղէսլի
Հա յաստան՝
Անիի
աւերակներու
ուսումնաս
իւրութեան
Համ աբ , ճ ան չնա լո վ 0՝ո բա -
մ անե անի կա բողո ւթ իւննե րն ու Հմ տութիէնլլ
զին–
քըն ալ Հրաւիրել
արչաւանքին
մասնակցելու։
Թ՝ո–
րամանեան
1903/5՛
զնաց Անի ելՀ իմ ը գրաւ իր
ղիտական
զո րծունէութեան
:
ճաբտարապետր
ք^ասմ աճեան ի Հետ պա
յմ ա -
նաւո րուած
է
ր
չո րս ամ սոլան
Համ ար
մ իա յն : Եւ
մինչեւ
իբ Անի Հասնիլր չէբկրնար պատկերացնել
,
անշուշտ
, գմո լա բութ իւննե ր ր որոնց պիտի
Հան -
ԳԷ՚ՂԷՐ
Է Ր ստանձնած
աշխատանքին
Համար ; Երթ
սակայն
տեղին
վրա
յ ծանօթացաւ
պա
յմաններուն
եւ աշխատանքին
ծանրութեան
, Բ՚որամանեան
Հա
մոզուեցաւ՝ թէ այղ ղործր
երկար տարիներ
կր
պաՀանջէր
, բանմ ր՝ որմէ խանգավառ
ճարտաբա–
պետր չվՀատեցաւ
բնաւ, րնգՀակառակն
, Հմայ -
ուած
Հայկական
զանձարանին
գեգեցկոլթիւննե
-
րէն,
աւելի) մեծ եռանդով
փարեցաւ
ղործին, ա -
ււանց նկատի
ունենա
լու նիւթական եւ
գործնական
ղժուարութիլններր
: Բասմաճեանր
զուրկ էր գբա–
մական
լայն
միջոցներէ
, եւ այզ գիտական
արշա–
ւանքբ կազմակերպած
մամանակ
Խէռաւելաբաբ
կուքկաււաՀաք
Հարու ստներու
օղնութեան էր վըո ՜
ւոա՝^ւււած ,բա լց քոէ.սախար եզաւ :
Այգ
օրերուն
Անի զանուող
Թիֆլիսցի
վաճա–
ոական
մր խոստացսււ
ամսական
30
րուբլի
վճարել
Թորամանեանին
եւ անոր
օգնող
բանուորներուն
,
( * ) Ասիկա մէկն է էիոնի Հ ա յ Ուսանող. Մի
ո ւթե ա ն ւ)երյերս կա(ււքա1յերս|ած դասաիւօսոէ թ ի ւ ն
ներէն : Մե ծ անուն հնագէաին կեանքին համար .
գւիւալորաբար, օղա ուա ծ ե մ կարօ Ղաֆատարեա–
նի «կենսաղրական ակնարկ»էն
(Թորոս Թորա -
մանեան.— «՚(փւթեր Հայ կ – ճարտ արապե տ ու
թե ան պա տմութե ան համար» — Հրատ -
Արմֆան ,
Երեւան, 1942) :
ՀաէգաԱաԱցի
էՏՕՕաՎնակը
ՄԱՐԱԷ6ԼՒ
ՄԷՋ
ՄԱՐՍԷՑԼ,
(Յաո.այյ
Վարդանանց
ճակա
տամարտի
\ ^(յՕաւէ՜եակր տօնուեցաւ
նախաձեռնոլ–
թեաՍր
Ազգ– կեդր. դարչոլթեան
,
աննաիսրնթաց
շուքով
։ կրբակի
,
*է
<է*ետրոլար , առտուն պատա —
բագ
, իոկ կէոօրէ
վերջ ժամ ր ^ին բուն
Հանդիսոլ–
թ րլԱլէ,
ր ներկա յուիքԼան
խուռն
բաղմ ութեան
մ րւ
Աւեշոլշտ բարևրար Վ . (\1 ո րա սանճե ան ի Հոգին պաՀ
յ՜ր •^րէձուեցալ
, տեսնե լով որիր չվ՚նել տուած ե–
կեղեցրն գ^թ մ՛էկ օր ուիստավայբը
դարձաւ
բոլոր
աղդասէբ
Հա յերու :
կր ՆախագաՀ
է ր կաթող • պատուիրակ
Արտա–
ւազդ արք. Ա իւբմէեան
, շլւ ջա պա տո ւած
Հա յ Աւե–
աարանական
եկեւլեցւոյ
պետերով
;յ^անդէսր
բաց–
ուեցաւ
«Աբմե՜նրա»
երգչախում
բի կողմէ
«Տէր
կեցցո գոլ զՀայս»
օրՀնեբգով։
կաթող,
պատուի–.
բակր ոգեկո չե լով Վարդանանց
յիշաաակր
րսաւ .
« Ա • էջմ՛իածնէն
մինչեւ
սվւիւռք ինչ սխբա–
ւէ պաՀ է որ կ՝ապբի
Հայ ժողովուբգը
: Վերակեն
դանացնելով
1500
տարի առաջ
տեղի
ունեցող
սչսէտմ ական դէպք
մը կուգանք
օրՀնել
1էէ^ ~
տակր այն սուրբերուն
որ ինկան
Հայ ազդր, լե -
զուն , եւ Հայ եկեղեցին
յալիտենական
դարձնելու
Համար : Հա յրենասէ ր Հա յբապետր վեց ամ իս ա–
ռաջ իր կոնդակով
ուղեց ոտքի
Հանել
Հայ ժողո ~
վուրդը
յալե րժացնե
լու ա յս օրը
X
Վ^արդանանք
ինկան
մեզ Հայ պաՀ ե լու Համ ար : Օրը Համ աղգա–
յին է ։ Հայւաւա
յին Ֆրանսա
յի թեմ ին Աղդ • Կեդբ .
վարչութիւնը
, կազմակերպելով
առտուան
պա -
տարագր եւ ա յս
չքեղ
Հանդէս
ր
, ցո յց տուաւ որ
իր գերին
մէջ է : ՇնռբՀակալ
եմ իրենցմէ : կր ցա
ւիմ որ իմ բարեկամ
բժիշկ
ԱիվբիՀիսաբլեան
ան—
Հանգիստ
ՐԱա լով ներկայ չէ Հոս : Հանդէսին նա
խագաՀ
ութ իւնր եւ յա յաադբի
ղործադբութիւնլլ
կ ՚ ի յ ն ա յ Պ. Ր՛ Զիլճեանի
վբայ։
քՕօսքը իրենն
է՝»
X
Պ– նախագաՀի
Հրաւէրին
էէբայ ,
«Արմենիա»
երգչախում բր երգեց
«
Աւարա յրի
առաւօտ
»ը ,
« իմ Հեռաւոր
Հայրենիք»,
ՀՆորաՀբաշ
պսակա -
լոր» եւ «Թէ Հայրենեաց
սլսակագիր» :
Եբգերուն
ւսրձագանգր
զարնուելով
եկեղեցւոյ
կամարներուն
,
ոտեղծեցին
ա յնպիսի
յ ո ւ զ ի չ
մ թնոլորտ
մ ը , որ
մենք մեզ փոխագրուած
զզաց ինք Աւարա
յրի գա
շ֊–
տին
վյւայ, մանաւանգ որձախ պատին
վյւայ
նր–
կարոլած էր Վարդանանց
պաաե բաղմ
ր :
Առաջին
բանախօսն էր փրօֆ . քՏայիկեան
, որ
պատմական
կարդ մր մէջբերումնեբ
րնելով ծան -
բացաւ
Վարզանանց
պատերաղմին
եւ
շարժառիթ՛^
ներուն
վյ՚այ :
« Մեր Հայբերր
բոլոր
աղղերէն աոտջ րն -
ղունելով
քր իստոնէ ո ւթ իւն բ ցոյց
տուին
իրենց
քաղաքակրթական
բարձր
րԿւդո ւնա կո ւթ իւն ր : Բր–
րիստոնէութիւնր
զանձ մրն էր որ եկաւ
ճոխացնել,
շնորՀիւ
Ա. ԱաՀակի
ել Ա . Ա՚եսբոպի
, մեր
ուրոյն
մշակոյթր։
45\ին նենգաւոր
թշնամին՝
Ցաղկերս,
ուղեց այդ թանկագին
գանձը
խլել Հայ
ժողովուրդ
գէն : Եօթը աարի Հայ երիտասաբդհլթիւնր
կռուե֊
ցնելով ի Հաշիւ
իրենց , ֆիզիքապէս ել տնտեսա
պէս
թուլցնելէ
վերջ Հայ ժողովուրդր,
ուղեց
բս,^
րոյապէս ալ մեռցնել
, եւգտաւ Վասակր
: բ ^ յ ^
չյաջողեցաւ
: Հայ ժողովուրդը
իր առողջ
բնազգով
զղաց որիր էինել
չլինելու
Հարցն է խնդբոյ ա -
ռարկայ, եւ Վաբղանր
կռուի դաշտ
նետուեցալ
իբրեւ իբ թարդմանր : Սխալ է այն տեսակէար թէ
Վասակի
քաղաքականութիւնը
ողջամիտ
է ր •. Այ^
ճակատամարտէն
վերՐ իոկ չարունակուած
նոյն
Հոգեբանութիւնր
Հմայեակնեբու
,
ՎաՀաննեբոլ
կողմէ կուգայ
Հաստատել թէ
նիւթապաշտոլթիլնբ
չի կրնար ազդ կերտել։
Վարդան
նիլթապաշաոլ -
թեան դէմ յաւլթական
դուրս
եկալ՝պաՀելոլ
Հա -
մար
խզճի եւ մտքի
աղատոլթիւնր։
Այսօր ալ կր
կրկնուի
Վաբղաննեբոլ
եւՎասակներու
պատմու
թիւնը։
Վաբդաններուն
ուխտր
Հայ
մ^ողովռլբգի
ոլխտր
եղէ
15
գաբէ ի վեր։ Այ"
Հանդիսաւոր
ւթէւ խնդրանք
մը ունիմ , տէր եղէք այդ ժա–
ռանղութեան
: Հայ մայրեր,
Հայ սլաՀեցէք ձեր
ղաւակներր։
Բոյրեր եւ եղբայրներ
,
սբբոլթեամբ
սլաՀեցէք
Հայ րնտանեկան
մաքուր
բարքերը էւ
սովո բութ իւններր : Ա ոբվեցուցէք
ձեր ղաւակնե -
բուն որ Վարգանը
աչխարՀի
ամենամեծ
ասպետն
էբ »:
Երկբորգ
բանախօսն էր ընկեր
Տիգբան Թա -
գոյեան որ պատմական
Համառօտակի
անղրադաբ–
ձաւ Վարդանանց
պատերազմին
եւ ոլարղեց
անոր
տեղն ու նչանակոլթիւնր
Հայոց
պատմութեան
մէջ, բացատրեց
անոր
աղդեցոլթիւնր
Հայ
ժողո–
՛լ" ՛՜ւ՛՛է I՛ ^"Ղ ե րանո
լ թ ե ան , իմ ացա կան եւ բաբս
յա
կան
արժէ^ւերուն
վյայ :
« Պատմական
գարաշբջանբ
ինչքան աչ Հե–
ռու
րլլա
յ մեր իմացական
տե սողո ւթենէն
,
ղէմ–
քեբր,
գէ՚գքերը, եւղաղափարներր
այնքան
կեն -
գանի
են որ, կըթուի թէ
1500
տարիներ
առաջ
տեղի
ունեցած
դէոլք մը չէ , այլ եբէկ։
0՚*ւբ է
ղաղտնիքր
այս իրողութեան
: Հայոց
պատմ ու -
թեան
մղիչ ազդակը
: Ազատութեան
եւ անկտխու^
թեան
ձղտումր
մ ղում տուաւ Վարդանանց
ի : Այ–
սօր ինչ ալըսեն
վերջին
ժամու
իմաստունները,
քբիստոնէութեան
դտրձր,գրերու
գիւտը
Աստուա
ծաշունչի
թարդմանոլթիւնր
, նպատակ
ունէին
Հայ
ազղ այնութեան
աղատ
ղարղ ացումը : Վարզ անան–
ցր եղաւ անոր Հոգեկան
արժէքներու
ել Հաւատա^^
լիքնեբոլ
պա չապանութեան
վաՀանը
: ճիչգ է որ,
Վաբդանանք
պարտուեցտն
, բայց այգ պարտու -
թ իւնը
աւելի
1լ արժէ քան դիւրին
շաՀուած
յաղ
թանակ
մը։ Վաբդանանք
շաՀեցան
գաղափարա -
կան յաղթանակր,
դիտակցաբաբ
դիմելով
մաՀ -
ուան է ՎԱաՀ իմացեալ
անմաՀոլթիւն
է՛» ւ
Վերջին
բանախօսն էրմեր երիտասարդ
գրյբ^
գէտ՝ կարապետ
Փօլատեանը,
որուն
ճառը
ելեկ–
տբականացուց
ներկայ
բազմութիւնը։
Պատճէնը
կը
" էե՚^է
Գ"՚–մ ար մր այգ մ եծ աշխատանքին Հա–
մ աբ ,
րա յց քանի
մ ր ամ սուան
օդնոլթենէ ետք
այգ
վճարումն ալ գադբեցաւ ; Բիչ վերջր Բաս -
մ աճեան
մեէ^եցաւ նախ Ալեքսանդրապո
լ ,
տսլա
Թիֆլիս
, իսո ստանա լով
ղրամ ական
նոր աղբիւ բ -
ներ ճարել եւ ձմ բան
Համ ար տաք
Հաղուստներ
զրկել,
բայց է ամենուրէք
մերժումի
Հանղիսլելով,
ձեռնունայն
վերադարձաւ
Փարիղ : Եւ «Անկէց
յե–
տո
յ ,
ինչպէս կր կարզ անք Թո րամ անեան ի
յ ո ւ –
շերուն
մէջ,
այլեւս
սկսան մեր անրնդՀատ
թրղ
թա կց ո ւթիւններ
ը Պ • Բասմաճեանի
Հետ , իմ կող–
մանէ գանգատ
, անոր կողմանէ
խոստում
: Տուր -
տէն ղողալով
, կարեւոր
պիտոյքեերէ
Գրկուելով ,
ծանօթներու
Հի լրա սի բութեան
ապաստանած՝
ձմե՚էւն
անցուցի »:
Եւ այգ յամառ
մարգը, առանց նիւթական
կամ
փառքի
որեւէ
Հեռանկարի
, առաջին ա յգ
չրջանին
չուրջ
մէկոլկէս
տարի
մնաց Անի , ապաւինած ա -
ււաւելաբար
կիսաղրագէտ
այլ աղուիլ եկեղեցա
—
կանի
մ ր՝ Մ էքայէլ
վարդապետի
խնամքին :
ինչ–
պէո կր գրէ ծանօթ գիտնական
Ն • Մ առը , «ինքը ,
բարեսիրտ վարգապետր,
յաճախ
առանց կտոր Հա—
ցի էր։ Աոլրելով
ցուրտ , անվառ
, անձրեւի
ժամա—
նակ ջրով
լեցուած
սենեակում
, Թորոս
Թորա -
մանեանը Հասալ վերջին
ծայր
թշուառութեան
, օ—
բերով
քաղցած էբ մնոլմ
, վեր^ է լ
բոլորովին
ցնցոաիների
մէջ մնաց : Մինչեւ
այզ.տեղ նա չա —
բո ւնա կում է ր ա շխատանքր
, բա յց ա յլեւս
չէ ր կա–
բոզ տանիլ, եւ ամայի։
Անիի
է"՚՜ՐւՇ
ճարուող
սրացաւ
մաբղկանց
օդնոլ թեամ բ զնաց էջմիածին
,
Հանղչելոլ » :
Հանդի"ստ
:
Աակայն
մեր մշակոյթի
ծառանե–
բուն
Հ ամ աբ իմաստ
ունի" ա յ դ բառր : Եւ եթէ Ա—
նիիւ մէ^ Թո րամանեան կր կրէր
մ իմ իւա լն
ֆիզիքա–
կան
զրկանքներ
, էջմ իածնիւ
մ էջ րարո լական
չաբ~
չարանքներն
ալ աւե լցան : Մ իաբանները
,
ցնցո
տիներու
մէջ տեսնե լով
ինքղինքբ
ճարտարապետ
անուանող
մէկր,
զայն կր ծաղրէին
^ուստա» ել
այլ վ ա ր կ ա րե կ ի < ածականներովդ :
Ա յգ
օրերուն
, սակայն
, շնորՀ իլ Համ եմատա–
բաբ
խելօք եկեղեցականի
մը )(1աչիկ վրգ • Տաա -
եանի
Հրաւէրին
, Թո րամ անեան
առիթը
ունեցաւ,
նաեւ
Ջ՚՚ւարթնոց
տաճարին
աւերակները
ուսում–
նասիրե
լու : Նկատելով որ մեր պատմ ական ճար-
տարապետսւթեան
այգ գլուխ - դործոցին
վեբա -
կազմ ութեան
Համ ար կը պակսին
անՀրաժեչտ
տուեալներ
, Թո րամ անեան առաջարկեց
պեղում -
նե բր շարունակե/
իր իոկ ղեկավարութեան
տակ :
Այղ տարին
յաջոզեցալ
վերակազմել
պատմական
Զուարթնոցը
, ա յս կարեւոր ա շփւատանքը
աւար -
տելով
1905/
դարնան։
Ծանօթ է թէ ինչ մեծ ազ–
մուկ բարձբացուց
, գիտական
շբջանակնեբուն
մէջ,
Թո րամ անեանի
յանդուգն
վե բա կաղմ ութիւնը :
ռաջփն
Հերթին
քիչեր Հաւատք
ընծայեցին
իբ տե
սակէտին։ Եւ Հետաքրքրական
է յիշել,
այս առ -
թիլ,
1906/.1՛
էջմիածին
եկած ճաբտ . Բ. Տէր
Աարդսեանի
ունեցած
խօսակցութիւնր
Թոբաման–
եանի Հեա : Վերջինին
տուած բացատ բո ւթ իւննէ
բը
լսելէ ետք , Տէր Ս արգսեան
գիտութեան
անՀամ ա–
սլաաասխան
կը ղտնէ անոր վե ր ա կաղմ ական տե -
սակէտր
, եւ կ^աւելցնէ :
ինձ նայեցէք,
պարոն, ես Պետեբբոլրգ
եմ
ուսել , արտասաՀման
եմ եղել , դիտու.թիւնր չի
րնգունի
այդսլէս
բան– չի կարող
լինել :
« Այս խօսքին
մէջ, կր ղրէ Թորամանեան ,
անմիջապէս
զզացի
այն սուր
Հեղնանքէն
եւ
արՀամարՀանքնեբուն
աբմատր
, որ
ՀետզՀետէ
մեծնալով
, պիտի
փոխոլէր կարգ մր ստորացու -
ցիչ պատուանուններուս
; Ուստի
վվւրալորոլյււծ
պատաս խանե ց ի .
Պաբոն
, վրաս ալիւրոտ
տեսնե լով զիս ջա
ղացպան
մի կարծէք,
թերեւս ես ալ ունենամ
ձեզ
սլէ" պարծենալու
առիթներ
. • • երբ տեղին
վբայ
գո յութիւն
ունին
րսածներս
ապացուցանող
սր՚՚Լ
փաստեր
, ի՞նչպէս
կարող
եմ ձեր ուղածին
պէս
մտածել » :
Եւ անցա՛՛ն
բոլոր իմաստակ ու
տիտղոսաւոր
ճարտսւրապետներր
: Մնաց ին ու կր մնան , սա -
կայն,
Թորամանեանն
ու Ջոլարթնոցի
իր վերաէէ -
կազմոլթիւնր։
իյիզախ՝
որքան
ճչդբիտ,
յաւիտե–
նական
որքան
Հո յակապ է
ՀՐԱՋ
ՏԱՍՆԱՊԵՏԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
