ւ լ ս ր ա ս Ն Ց
1 5 օ օ ս ւ յ ա Ը
–^ԱԼեՊԻ Սեձ
ՀԱՄԱԶԳԱՕւ՚Ն
ՏՕՆԱԿԱՏԱՐՈՒԹԻՒՆ
ԵՒ ԽԱՆԳԱՀԱքհ
ՈԳԵԿՈՉՈՒՄ
ՀԱԼԼ-Պ
, 3
Փեար — Հթդչ՚"բԲԻ
> 1
Փեար
.,
ամեակչլ, Ա– Բառասնէց
ԱաՆկանց
տաճարի
մէք^
նախագաՀութեամր
առալնորղ
Զ-րեՀ
եպիսկ.է.
Ներկայ
էին Մխիթ՚^Ր^"՛՝^
<"՚յրեր1լ,
Հայ կաթո -
ղյիկէ ես Հայ աւեա. եկեղեցիներու
ներկս.յ,սցոլ
ցիչներր,
ազղ–
իչխանութիւնր
Հաւաքաբար
ել
խուռն
բազմութիւն
մր
է
Հանղէսին
բացումր
կաաարեց
Ուսումնականի
աաենասլեա Պ՛ Վ– Աելեան,
յիչելով
Աոնթէս ,
քիէօյի մէկ իոօսքր
« Հռոմէական
կայսրութիւն
նր կր կործանէր
անոր Համար՝ որ իր
մեռե^երր
յաբղե
լ չէր գիաեր»։
Հայ մոգովուրգր,
որ միչա
գիտցած է յարգել
իր նաՀաաակներր
,այսօր
աւելի
քան
պէաք
ունի մեր պատմութեան
ապաւինելու՝
իր ոգեկան թէ բարոյական
արմանիքներր
պաչա -
պանելու
Համ ար ։
Հ– Վ– ՏՈվՀԱՆՆկԱԵԱՆՒ
ԽՕԱք-Ը
Առաքին
խօսքր առաւ Ա խիթարեան
վաբյ֊ա֊
րանի տեսուչ,
րանաստեզծ
Հ՛ վյւէՀան
Տ՚՚վՀան -
նէսեան,
ԼիյԱ՚Բ
—
Րոլոր էււաւերն ալ ամվափ -
ուա ծ հն) :
«
Մ արգկա
յին ռ՛^
ր
լեզուն
,
ո՛՛ ր
բառր
կրր–
նայ պատմել
այս
ւէ եծ
խորՀոլրգր։
Ո
՛՛ր
մոզովոլր––
գր Հպարտ
պիտի
էզզաբ
այսօր
ինքզինք
երկու
աչիւարՀակա
լական
զօ րո
լթ ի ւննե րո
լ մ իքեւ իր յա–՛.
րաաել
ու
սրբազան
պայքարներուն
Համար
։ Ար–;
աաբերեցէք
, պաՀ մր , մեր աչիսարՀին
վրա
յ ձ՜ան.–
բացոզ ա յն փոթո րիկր , ռբ եկեղեցւո
յ
ճամ
րով\
սլիտի ձգտէր
մեղ վւոչիացնել
իբրեւ ազգ : Փո - ՚
խաղրռւեցէք
, պաՀ մր
, 451
Տուլիս
ի 2ր
,
երբ ,
քր իստոնեա
յ աչխարՀի
Հեա մեր կապր
խզելռւ
Համ ար , իրանեան
բռնակա
լո լթ իւն
ր կր փորձէր
արեան
մ էք իսեղգե
լ Հայ
քր իստոնեայ ու Հաւա -
տաւոր
մ ողովռւրգր
:
Զր ագա չտա կանո ւթիւնր կու
զար
բախե
լ մեր գուռներր
, մ եզ մեր
արմատէն
չորցնելու
յստակ
գիաաւո
րութեամ
բ :
էԶէնք
չունէինք
մենք,
բայց,
ի՛՛նչ
փոյթ :
Գա ղա
վւ
ա
ր
ա կան բ ունէ ինք
մեր Հաւատքին
եւա -
ղատոլ
իմ եան : Աեր կուրծքն
ու
սիրտր կր բանա -
յինք թչնամ
իին , եւ կբ սկսէր
աՀեղ
կռիւր՝
անՀա–
ւասար
ումերու
միքեւ,
300.0005՛*^
սչարսկ՚^9էս%
բանակին
գէմ՝
60
Հաղար
Հա
յ կտրիճներով :
« Եղիչէ
1
մեծ սլատմ
իչր
, բա բախուն
տողե -
րով կուտա
յ մ եղի
մեր պատմութեան
ա յն գե րա
գո յն ճզնամամը
, ուր *էեւոնգ
Ե րէցնե
բու
ձա
յնր
կ՛՛արձագանգէ
պատերազմի չեփո
րնե բուն
լ^գմ
է -
քէն
.
~ « Աուր քո,
ե լ
պարանոց
մեր » - Բու
սոլրգ եւ մեր պարանոցր
• . . :
Բիբտ
ումին
գէմ
պա րտո
ւթե ան մէք յաղթանակր
ո ղքո
ւնե
լու
Համ
ռ–
ղումն էր, որկբ մղէր
՚Հեւռնգ
Երէցր
այսքան
թր՜
րոխտ ուՀպարտ Աէէա լո ւ մ աՀուան
առքեւ : վար
գան անք ոչ մ իամ իտներ
էին
եւ
ռչ երաղատես -
նեբ : Գիտակ
էին իրենց
անխուսափելի
մաՀուան :
ԵԼ սակա
յն , գիտակցաբար
խիզախեց
ին
բռնի
ու
մին
զ էմ :
Հա յրենակիցներ
, սռլրր կբ մանգոաի
,
բայց
ղաղավւաբր
չի մեռնիր
։ Հայ մողովռւբգշ ,
գաբերու
իբ պատմ
ու թեամ
բ
տուած է ասոր փաս
տր։
Ո
՚^ր
Հայր
կ՝անղիտանայ
, թէ
վարգանանց
Հաւատամարտով
կ՝ րնգարձակոլէ
ին մեր բարո
յա
կան սաՀմաններր, ումենք գարերր
կր
Հրաւի
րէինք
իսոնարՀելու
451
թուականին
առքեւ : Աւ -
նինք այն խոր վստաՀո
ւթ իւն
ր , թէ որեւէ
ճղնա -
մտմու.
Հայր
պիտի
չվտբանի
նոյն
վճռականու–
թեամ բ պաշտպանե
լ իր եկեղեցին
, լեզուն ու բա–
րո յական
սկզբունքներր
բոլոր աեսակիՈ
ազկերա֊–
ներուն
գէմ»։
ՀԵՐ. ՄԱՐԿԱՆԵԱՆԻ
ԽՕԱԲԸ
Երկրորգ
խօսռղր
եղաւ Վեր. Մարկանեան ,
Հայ Աւետ–
Եկեղեցւոյ
ներկայացուցիչր^
որ
չեչտեց
.
« Շուրք
16
տարի առաք ,
Համազգային
չո՚֊քով
տօնեց
ինք Ասաո ւածա չուն
չ մատեանի
1500–
ամեակր
: Անցեալ
տարուան
րնթացքին՝
չքեղօրէն
տօնեցինք
Նարեկացիի
\000ամեակր։
իսկ այսօր,
բացումր կր կատարենք
վ^արգանանց
ղօրավարաց
ել նաՀատակաց
սրբազան
պա յքարի
1
501)ամեսւկի
տօնա
կ ա տա ր ո ւթե ան ց :
« Աբբաղան
պայքար
րսի,
ՈրովՀետեւ
45\ի
մեր
՚՚1՚"յՔ"՚ՐՐ որբաղան էր։ Պատմութեան
մէք^
անց՜
եալին թէ ներկային,
բազմաթիւ
պայքարներ եւ
պատերազմներ
տեւլի ունեցած
են , ու տեղի Րու -
նենան
այսօբ
եւս։ Եւ սակայն,
անոնց գրգիչ
աղ ՜
դակր նիւթական
եւ
ա շխա րՀակա լական
ձզտումն
է եղած։
Մինչգեռ
, մեր պապերու
պատերազմ Ր
սրբազան էբ, որովՀետեւ
միակ
ձզտում
ունէր
պաՀպանել
Հաւատքի
ե լ
ազգի
անկախութեւն
« Մեր սլապերբ, ի մ տի ունենալով
իրենց
ս.զ՜
գային ապագան —ոչ միայն
ներկան
- ֊ ^ ազգին
յաքորգութիւնն
ու գռյաաեւումբ,
յօմարէցան
կռուիլ
ու– մեռնիլ։
ճիչղ է ու տրամաբանական
,
երբ չատեր
խորՀած
են
ել կր^խորՀին
այսօբ
ալ •—
խենղռւթիլն
էր տասնապատիկ
ումերու
ղէմ
կռուիլ։ Եւ սակայն,
մեր պապերբ
զէնքի
մարգիկ
չէԻ^ ^այլ՝ Աստուծոյ,
Հոգեւոր եւ բա - ,
րոյական
սկզբունքներու։
Այս քաքոլթեամբ
էր ռր
անոնք իքան Աւարայր ելչարաչար
պարտուեցան
:
« Աիրելիներ
, բիբ
յաղթանակր
կր տեսնէ,
այլ՝
Եկեղեցին եւ գաղա
փարական թէ բարոյական
յաղթանակներր
որոնց
Կււ հաւատանք
մենք,
ազգովին։
Վարգանանց տօ–
նակաաարոլթիլնր
առիթ
մր թոզ
րլլայ
աւե
լիք ա–
մուր վ՛արելու
մեր եկեղեցիին
, լեզոլին եւ բարո—
յական
սկզբունքներուն
» :
ԸՆԿ • ԱՐՄԷՆ
ԱՆՈՅՇԻ
հյՕԱ֊ՈԸ
Ուսումնական
ի)որՀուրղի
կողմէ,
խօսք
առաւ
րնկեր
Արմէն
Անոյշ.
« Մեր երկրին
չոէրք,
մ րցակցութ
իւննե
ր կր
տիրէին , մէկ կողմէ Աասանեան
Պարսկաստանր
(որ
կ՝ուզէր
կցել մեր երկիրր
իրեն)
եւ
միւս
կողմէ
Ոիւղանգիոնր
Լոր, նոյնպէս
, Համաձայ -
նած՝
կ՝ռւղէր
կուլ տալ մեղ) : Եւ սակայն
, մեր
երկիրր,
միակամ, մէկ ձգտոլմ
ունէր
՚
Դէպի֊
անկախութիՆն :
« Գմուարին էր անկախութեան
ճամ բան
, սա
կա
յն , տարբեր
մ իքոց չկար : Թչնամին
ձեռնաբ -
կած էր գործի։
իրանի գլխաւոր
ձգտումն էր Բիւ–
զանգիոնէն
անքաւոել
Հա յաստանր
, ու, ա յս գի -
տաւո րութեամբ
, Համ աձա
յն է ր որ Հայերր
ունե
նան
իրենց
ուրոյն
այբոլբենր,
որոչ
ազատու
թիւննե
ր եւ կրթական
Հաստատու
թիւններ
, ձեր
–ւ
րազատռւելու
Համար
Բիւզանգիոնի
աղգեցու
-.
թենէն
։
« ԵԼ սակայն.
Հայ ղրերու
գիւտբ
^իշգ Հա -
կառակ
արգիւնքր
տուաւ
: Հայկական
ոգին նոբ
թափ
ու խորութիւն
ստացաւ
, ել
անկախութեան
ձգտումբ՝
Մամիկոնեաննեբոլ
զլխաւո րութեամ բ ,
գարձաւ
նոր տես լական :
Վարգանանց
պատե -
բաղմէն
առաք
ալ , Տիրանի
, Արչակ Բ ՛ի ել Պապ
իմագաւորի
չրքանէն իսկ, Մամիկոնեաններր
ան -
կաիսռւթեան
ձղտոլմր
ունէին
արգէն :
Անոնք ,
մինչեւ է– գար ալ չտրունակեցին
իրենց
պայքա
րր, ու կարելի է րսել՝ թէ անոնց արեան
վրայ
բարձրացաւ
Բագրաառլնեաց
փառքր»
է
ԶԱՐԵՀ
ԵՊԻԱԿ Ւ եՕԱ՝ԲԸ
՝ ՝ ՚ Այ" աարեգարձբ
կբ տօնենք , ել
պիտի
տօնենք : Զ" յգ
Հա
յ րապետնե
րո
ւ
կարգագրոլ
-
թեամբ,
1951^
Հռչակուած
է \500ամեակի
տարի,
որպէսզի
մեր
մողռվուրգր
անգրաղառնայ
Վար
ղան անց գործին
, ում
եր ազգա
յին
զ
եգեցիկ
մէկ
առաքինութեան
։
Առանձին չէ ապրած
Հա
յր երբեք : Զանազան ա ր չալանքներռւ
եւ ազգե -
ցութեանց
ենթարկուած
է ։ Բայց օտար
ամէն
ազ–
զեցութիւն՝
Հոն ստացած է Հա
յ մոզովուրգի
Հո
գիի՛ եւնկարագր
ի գր"
չմ ր , սրբագո բծուած է ռւ
ղեղեցկացած
: Առէք օրինակ , մեր ԱնաՀիտր
զոր
կր նոյնացնեն
Վենիւսին կամ Ավւրողիտէին
Հետ։
Հելլէններու
մօտ, ան՝ ցոփութեան
խռրՀրգանիչն
է ր , մ ինչ մեր սաՀմ աննե րէն
ներս ղա րձաւ
Հոս
կե
ծին
մ ա յր ամ ենա
յն զգաստոլթեանց»
: Նո յնպէս ,
քբիս տոնէ ութիւ1ւր
, ռ ր ծնունգ
առաւ
Պաղեստինի
մէք,
մեր սաՀմաններէն
ներս ստացաւ
աղղային
ղրոշմ ունկարագիր
;
Այս
գրոչմր
անաղարտ
պաՀելու,
քրիստոնէա
կան մեր Հալաար
անկապտելի
գարձնելու
վճռա–
կամ
ու թիւնն էբ, ռր, 45\ին , Հայ
մողովռւբգր
մւյեց գիտակցական
մ աՀուան
: Գարերու
րնթաց -
քին,
45\էն
մինչեւ
1951 ,
Հայռւթիւնր
նոյն աներ -
կիւղ եւազատատենչ
Հոգիով էր որ կուրծք
տուաւ
բոլոր
բռնութեանց
,
ու ա
ւսօ
յսօր գլ.
ւբին
կ՝ապրի
գարձեալ։
Նոր Յաղկերտներ՝
մեր
Հողերր
արիւնով
նեբկեցին
, կոտորեցին
մեզ, ու
բռնացան
մեր
Հողերուն
վբտ
յ : Բա
յց այսքաք ու արիմո -
զո՚էու րղբ
1լ ապրի ել պիտի ապրի ,
ո
րովՀետեւ
թե րաՀալատոլթիւն
չունի
իր ապագա
յի
մ ասին :
Մենք կր մնանք տէր մեր իրաւունքներուն
, ու գի
տակ՝
մեր գատի
նուիրականութեան
: Երբեւիցէ–
,
ա շխա
րՀ ակա
լու թիւնն ու մոգովուր
զն եր ստրկա -
ցլ^ելոլ
ցանկոլթիւնր
ունեցած
չենք , բա լց սլա -
Հան քած
ենք ու նկրտած
ենք մեր եղունգներռվ կբ–
տոր
մր Հող ձեռք
բեբել,
մեր ազատութեան
ու
ան կա խո լթ եան տէր ապրե լու
Համ ար
մ եր
Հողին
վրայ : Ըստ ամենա
յնի աղատ՝
մեր լեղս լին , կրօ -
քին եւ Հոգեկան
ապրռւմներուն
մէք ։
Զանազան
նոր Յաղկերտներ
ցցուած
են մեր
առքեւ , նիւթա պաշտ ական
վա
ր զա
սլե տո
ւթի՛ւններ՝
որոնք կր ձգտին
մեր մէք վերք տալ կրօնքին ել–
գաղաւիարա
կանին , ո րսլէսզի
ա ղա տ ո ւթ ե ան եւ,
անկա իււո լթ ե ան մասին
չիսո րՀ ինք :
Մեր
մողովռւբգր
ներքին
Հոսանքներ ել տա—
րակարծութիւններ
միչտ
ունեցած է , բայց
նաեւ
կուրծք տուած է ամէն կարգի
թշնամ իներու՝ ո -
րոնք սպաոնացած
են իր արմանապատուռւ
թեան :
Պէաք չէ մտաՀան
գա
ր ձնենք
, թէ նաեւ
այսօբ
պա յքար
ունինք եւ պաՀանք , ե թէ ոչ
Հող եպէս
պաբտուած
ենք ։Եւ ՛է"՛՜ձ անոնց,
որոնք Հոգիով կբ
պարտուին » :
իւրաքանչիւր
ճառէ
վերքր
երղեցիկ
խումբր
կ՝եբզէր
ՀՆորաՀրաչ»ր,<1.իմ
Հայրենեաց ոգի Վ^աբ–
ԵքեւաԱի
է՜
(Քաղուա ծ
կ^Ո^^է՛՛
– « ^ ^
^
1950 Սեպտ– - Հոկա– թ ի լ է ն )
Պետակաւ. ձե՚ւագբաաունբլոյ"
րնծայած
է
.Գիտակա1
նէ^թեր"^
մողռվածու»ի
երկբորգ
Հա
տորր, ճոխ Լվանգակութեամբ
:
Ժոոված4^
՚^էէ յ օ է ՚ ՚ Հ ^ \ % ^ ^
՚^ւսու^նա
սիրոլՆ1ւններ
ունին Պետական
Մատենագարանի
ձեռա^^երոԱր՚-յ
"՚էԻ—է
Ի"՛^^
՚՛՛^
՚ ^ է ՚ - ՚ լ ֊
խատոզնեբ,
^^^^ ^ ղազանչեանի
Ք ի ,
միական ացարաասւբան եւ էապոբաաոր Տ եխնի
կան ոսա հ1ւն հայկական ճեոագրերի
յօգուածռվ
(է^ 3֊2&)՛–
Ը""՛ հեղինակին
արաբական
տարրա–
լոէծոլթենէն
անկախ,
Հայերբ եւս
"ձէԿ"՛^
են
քիմիառիտութիւն
եւ ձգտած
են ոչթէ թանձրա -
միտ
միսթիկականութեան,
այլ գործնական
նպա
տակներու։
Յօղուածագիրր
կ՝ապացռւցանէ
թէ
« Միքնագարեան
Հայաստանի
մէք եղած ենՀա -
բուստ
աւքիմիական
դիտական
աչխատանոցներ
(ԼՅեօւՅէօ1ք6) ,
եւ որոնք ունեցած
են
առաքնակարգ
իիմիական
գործիքներ»։
Փաստական
նիւթերու
Հիման
վրայ,
Հեղինակր կր թուէ
Հայերուն ծա -
նօթ
քիմիական
գործոգութիւններբ
եւ գործիքբ
յ
ԱկԼնաւոբ
ակնաբռյմ
պրոֆ. Բ– Ն– Մելիք -
Մուսայեան
իր «Աչկ
եւ անոր տեսողական ներվը
լւուո ԺՐ
Ժէ5– դ արերու հայ րժշկական ձեռա -
ղրերի։^
խորագրով
ռռւսերէն
յօդուածին
մէք կր
խօսի ակնաբումութեան
կարեւոբ
Հարցի
մ ր՝ տե
սողական
քիղի
չուրք <այ բմչկռւթեան
ունեցած
րմբռնումներու
մասին : Ուսումնասիրելով
Արու -
սայիդի.
Մխիթար
Հերացիի
եւ
Ամիբգովյաթի
տեսակէտներր,
Հեզինակր
կուգայ
այն եւլբակա -
ցութեան թէ « Մ խիթար
Հերացիի
,
Աբուսայեգի
եւ Ամիրգովլաթի
սլատկե րացո ւմնե րբ
ունին
պատմ ական
նշանակութիւն
:
Ո՚ոբերա
Աթայեան « իյազերի
սիստէմի ծագ -
ման
ռւ զաբզացման
Հարցի
մասին» կբ խօսի
Եղի"՛
Տնտեսեանի եւ կռմիտասի
կատարած
քանքերոլ
մասին , Լխազերր
պարզելու
Համար) :
իքաղալոր
ձեռադրերոլ
ուսումնասիրութեան
մ էք ,
վերքերս
յա յանա բե րած
նո րութիւննե
բու
Հ իմ ան
՚էր"՛
յ
կ՝ա չխատի
ճչգել
խազերու
կիրառութեան
մամ ա–
նւսկր , անոնց ծաղման ու զարդացման
Հանգա -
մանքներր
։ Հեղինակր
յենլով
կարդ
մ ր ձեո ագիր–
նԼրռւ եւ պատառիկներու
վրայ, կր փորձէ
Հերքել
Կիրակոս
Գանձակեցիի
Հարեւանցի մէկ յիշատա -
կութեան
՛իրա յ քազտքաց
իոլթիւն
ստացած
ա յն
կարծիքր
, թէ 1(1ա չա տուր
Տ ա րօնա ց ին է եղած ոբ
առաքին
անգամ
խաղերր
բերած է Արեւելք
: Ան
Հա յկական
ձեռա գրե
բու
խաղա կան
գրութիւնր կբ
Համարէ տեղական եւ սերտ
նմանութիւնէ կր գտնէ
Հայկական եւ վ բացական
միքնագարեան
երամչ -
տական
դրոլթեանց
միքեւ
։
խ . Գալֆայեան
իր
«Ժե լ ա աինային Ալքրա -
ցնող լ ո ւ ծ ո յ թ ը եւ նլյա մի քանի յ ա տ կ ո ւթիւնն ե րը
ք այք այո ւ ա ծ ձեււադրեբի վերամշակման ե ւ պահ -
պանման գ ո ր ծ ո ւմ »
խոբագրռվ
յօդուածին
մէք ,
յենլով
գիտական
աշիատանքի
փո րձա
բկութիւն -
ներու եւ իր կատա րած
բազմաթիւ
փռրձերու վբ^
Րս՚յ
1
ԿՌ գանէ որ ՀՀնարաւոր է եւ
անՀրամեշտմե՜
լատ
ինա
յին
ամրացնող
լուծոյթր
կիբառել քայ -
քայուած
բզկտուած
ձեռագրերռւ
ել տպագիր գբ–
րականութեան
թերթերն ու բնագիբներր
ամ րա -
ցնել ել անոնց
կեանքը
Հնաբալռր
չափով
երկա–
րացնելու
Համար
»%
Լ • Խաչիկեան
, թեկնածու
պատմական
գի -
աութեանց
, իր
« Զենոն»ի «Յաղա գ ս բնո ւթե ա ն »
երկի հայկական թ ա ր գ մ ա ն ո ւթի ւնը »
խորագբով
յօդուածին
մէք, կ՝ուսռւմնասիրէ
Հայազիտու -
թեան
նեղ չրքանին
յայտնի,
բայց դեռ չՀրաաա -
րակուած
Հին Հայկական
բնագիրբ :
Այս
թարգմանոլթեան
գոյութեան
մասին ա -
ռաքին
աեղեկռլթիլնր
Հաղորգած
է պրոֆ. Աե -
լիքսէթ ֊ Բեկով
բ
1930^5,։
Յետոյ
ատոր
վրայ
կանդ առած է պրոֆ. Ա. Աբրա՛Համեան
\944ին
« Շիր՚՚՚կացոլ
մատենազրու
թիւնր » աչխատու -
թեան
մէք։
հաչիկեան
Համեմատելով
նչուած
թարգմ անո ւթե ան ձեռագիր
րնգօ բ ինակութ
իւննե
րր , կուգայ
այն եզրակացութեան
թէ անոնք ու -
նին երկու
խմբագրութիւն՝
Համառօտ եւրնդաբ -
ձակ :
Յօգուածագիրր
կր քննէ նաեւ
այն Հարցբ թէ
յոյն
մա՚ռենադրութեան
մէք յայտնի ութ Զենոն–
ներէն
որո ւն աչխատութիւնր
պէտք է
Համարել
նչուած
բնադիրր
ել կԳղրակացնէ
թէ այգ
ստոյիկեան
գ՛զրոցի
Հիմնազիր
Զենոնի
բնագիրն
« Թէ Հայրենեաց » եւայլն։
կարգաց -
եցաւ նաեւ Վարդան
Մամիկոնեանի
ճառր
(գրա–
Բ.աք) •
գան »
ու
I •
Տօնակատարութիւնը
խոբ տպաւորութիւն
ձբ՜
մողովուրդին
վբաք :
Fonds A.R.A.M
