ճաչասհղաԱ ի պատիւ
Մեէ քքաճսացի
րաէեկաԱնեքՈէՇ
Ւնչսչէս գրած
էինք,
երկոլլարթի
իրիկուն
աէՇւ 1
\/10€1
€ա6/.
մէ1 աեղի
ունեցաւ
ճաշ մր, ի
պա–
աիւ
մեր ֆրանսացի
բարեկամներու
: Բացի Պ .
ա^^^\էն
եւ ի&ո հտձ\Աւձէն
,
հիւրերուն
մէչ կր
գանուէին
Պ– Տշէ
%Շ
IVIօ^^սx,
երաժշաական
անօրէն
ձայնասփիւռի
ել քննագաա
, Պ • ՝Հ\էՏ 7էՏտԽ
,
աա~
ղանգաւոր
երգիչր
որ անցեալ
կիրակի
Հայերէն
յսաակ
առոգանութեամբ
մր երգեց
Աորպոնի
մէԼ ,
Տիկին
Լօսյ՚Տ. Օ&հւՇՐՏ <3ս Տսճ/.
Փարիղի
ներկայա
ցուցիչը,
Օր– Արիաղն,
Պ– ՆոլրՀան
Ֆրէնկեան,
Տէր
եւ Տիկին
Ֆէյաի,
Օաւարշ
Նարգունի
,
Միոաքեան,
«Օառաիի,
Հ<Արեւմուաք»ի
եւ Հ<Այ -
սօր»ի
ներկայացուցիչները
, Հայ կաթողիկէ
հա -
մայնքին
կողմէ Հ. %եւոնգ Բիլէրճեան,Պ–
Զիթոլ–
նի. Օր՛ Տ– Զաոափեան
, Օր՛
Իրիս Պ իւլպիւլեան
,
Պ– Աչոա Մալաքեան
( հ շ Ո Ո \ ՚ 6 Ո 1 8 ա 1 ) ,
Տէր
եւ
Տիկին
ԶարեՀ
Մութաֆեան,
Պ– 8– Տէր &ակոր
-
եան, Արշաւիր
Խանէաանեան
, Պ՛ Վ– Մելիքեան
,
Պ ՛Զ ՚Վարւղեաեան
ել ուրիշ
բազմաթիւ
ֆրանսացի
եւ Հայ
մ սւաւոբականնե
ր , արո ւեսաագէ անե բ :
Տանուն
կաղմակերսչիչ
յանձնախումբին
, բա
ցում ր կաաարելով
, Պ • Գույումճեան
բաժակ
ա -
ււաշաբկեց
ի սլաաիլ
Հիւրերոէձւ%
Եւ սկսան
ճա
֊
ոերը
1
Օրուան
Հիւրեբէն
Պ •
ԼսՇ ճո<3ւշ 1^3քՇ61
պաա
-
մեց
թէ ինչպէս
տարիներ
աոա^,
չնորՀիլ
Հայ ար–
ուեսաաղէտնեբոլ
ծանօթացաւ
Հայ
գրականոլ
-
թեան
եւ ղտալ
՚քյտբեկացին
, րմբռնելոփ
անոր
մե
ծութիւնը
որ կր չտփուի
Տանթէի
մը Հեա։
Տեաոյ
պարղեց
իր եւ Պ՛
^Ճ\\Յ.ՀՃԻ
ծրագիրը,
Հատոր մը
նուիրել
Հա
յոց պատմ
ու թեան
եւ
մ չակո
յ թ ի ն ;
Պ–
^0^6սX
իր Հիացումը
յայանեց
Հայկական
մ չակո
յթի
Հանգէպ
եւ բացատրեց
թէ
յարութիւե
չէ որ կր տեսնենք
, ւէասն զի յարութիւն
առնելու
Համար
ժողովուբգ
մր մեռած
պէտք
է
ԸԱ՚"Ր
^
մինչղեռ
Հայոլթիլնը
կ՝ապբէր
արգէն։
Եւ առա
-
հարկեց
ՇՁհւշւՏ ճս
Տսճի այգ բացառիկ
Հատորին
անունը
գնել
«Լշ 1\^1ք301տ
^\ՈՈ^Ո
^6Ո»
Տ
Պ •
յ
€ Յ Ո
631131(3
նկարագրեց
թէ ինչպէս
առածին
անգամ
շնորՀիւ
Լսշ
ճ ո ^ ւ շ
IV]^^^61/'
հանօթացալ
Հայ
բանաստեղծ
ներուն,
թէ որքան
յուղուած
էին,
երբ
V^ՇսX
ՐօՈ/
ԼՄտրսէյլ)
իր խմբագրատան
չորրոբգ
յար
կը
կուգային
չքաւոր
Հայեր,
ամսագրին
բացա
-
ռիկ
թիւր
ուզելու
Համար։
«Զէին
կրնար
գնել
եւ
ձրի
տուի : կարելի՞
էր մերժել
անոնք որ
չորս
յարկ բարձրացած
էին , գիրք մր առնելու
Համ ար» :
Պ՛ Պալառ
վերջացնելէ
առալ
յիշեցուց
թէ պատ
րաստ
է Հայաստանի
ել Հայութեան
տրամագրել
ամսագբի
ամբող1
թիւ մը , եթէ նիւթական
դիւ–
ր»ւ թիւններ
ընծայուին,
նախապէս
արձանագրե
լով
մօտ Հազար
բաժանորղ
I
Պ՛
Հայկ
Պէրսլէրեան
, իր գրաւոր
ճաոիե
մէք
Ժ Ի Ժ Յ
յ"՚֊ԴԻէ
պարագայ
մը
1907/՚5՚,
Մալաքքա–
յի մէշ. Հայ զինուորի
մր գերեղմանին
վրա,
գրր–
ուած
էբ
<ձԵթէ օր մր Հայ քաջեր ազատեն
Հայ-Հ
բենիքս
, ինծի
լուր
բերէք
»:
1
Պ– Ֆէյտի
նախ
Հայերէն,
յետոյ
ֆրանսերէն՝^^
ձեռնՀասութեամբ
ներկայացուց
Հայ
լեզուի
եւ^
գրականութեան
արժէքր,
մասնաւորաբտր
Նաբե–^
կացիին
որ միջաղղային
արժէք
մը ունի։
/մօսեցավ
ԳՈՒՐԳԷՆ
ԱԼԷՄՇԱՀԻ
8ԻՇԱՏԱԿԻՆ
^ոչ ՀաԱգԱ»եաԱ տաճ ք^ամա^
ՄԱՐՍԷՑԼ,
( յապաղած)
•
Տունոլաբ
եկեղեցիին
մէք աեղի
ունեցաւ
Հայածէս
պատարագ
- ՀոգեՀանգիստ
մր Գոլրգէն
ԱլէմշաՀի
մաՀուան
եբրորգ
տարելիցին
առթիւ
(Գեկա •
14) :
Վենետիկի
միաբանութեան
կողմէ
Ներկայ
էր Հ՛
Մեսրոպ
ճանաշեան
(իսմբագիր
«Բաղմ ավէպ»ի)
։
՛Օրուան պատարագիչն
էր Հ. Աերովբէ
Վ ֊ Աղրէ -
եան
(Փարիզէն)
։ կընաիսագաՀէր
Ա՚արսէյլի
Հայ՛
կաթողիկէ
առաջնորգ
Հ . Զուխաճեան
:
%երկայ
էբ Հոծ բազմութիւն
մը, ֆրանսացի
եւ Հայ։
իյօ -
սեցան
եկեղեցլո
յ ֆրանսա
ց ի աւագեբէցը
ել
Հ •
Ե.գլւլեան , մասնաւո րապէս
շնո րՀաւււ
րե լով
Ա՝ ու
-
րաա
Ո՚ափայէլեան
՚Լախկին
Աշակերտներու
Ա՛ի -
ութիւնը
որ պաբտք սեպած
էր կազմակերպել
այս
յիչատակի
պատաբաղր
, ի յարգանս
ա յգ
վաբժա–
րանին տաղանգալոբ
աշակերտներէն
մէկուն
:
\քՈ
յն իրիկունը
Ա՝ աբսէյլի
մէկ սբաՀ ին
մ
էջ
տեղի
ունեցաւ
երեկո
յթ
մ ը, ուր
Պ •
՝Լաբղան
Ա արգսեան
ղեկավարր
«Արմենիա»
երգչախս
ւմ րին
,
որ
նոյն առտուն
երգած
էր պաաարագը
, քանի մը
խօսքով
ներկայացուց
ողբացեալ
Գոլրգէնը
իր–
րեւ տաղանղաւոր
երաժիշտ
եւ
արուեստագէտ
:
Խօսեցան
նաեւ
Պ • էքսէրճեան
, նաէսկին
սաներու
կողմէ , Հ . ճանաշեան
, Պ– Տ– Թէքէեան
, եւ
Պ՛
Ապաճեան
: Երեկոյթը
ունէր
նաեւ
գեղարուեստոէ–
կան
բաժին
մը ։
Թզթ ա կ ի ց
Հ
այ ե բգե
բու
մ ասիյի որոնք
աւելի
մօտ են արեւ
-
մտեան
ֆօքլօռին
քան արեւելեանին
:
Պ • կաքաւեան
նկարագրելով
Վանա
ք
ծովուն
Հ ս՚նղ իպակաց
՚\յարեկի
վանքը
ուր գրուած
է ր Հայ
գրականութեան
գլու խ - գո բծո
ց ր , ց աւե ցաւ
որ
Աեծն
Տիգբան
ժամանակին
Հայ
մշակոյթը
չպաբտագրեց
գրաւած
ե բ կի րն ե բո ւն
մ էջ
, եւ ա յս
պա աճառով
իսկ Նարեկը
անծանօթ
մնաց
աչ -
խարՀի
•
հքօսեցան
նաեւ Պ • Պ • Արշաւիր
յ\)անէտան
-
եան,
(^ֆրանսերէն)
, յիչելով
իր ֆրանսացի
ու -
լ ՛՛լց չին
յո րգ"
ր ր
կեանքի
մ էջ
յաջողելու
Համ աբ ։
Պ •
Ն •
Ֆրէնկեան
տեղեկոլթիւննեբ
Հաղորգեց
ւիւարիղաՀայ
գեղարուեստական
թանգարանի
յտ -
ռաջիկայ
ցուցաՀանգէսի
ել ուբիչ
ձեռնարկներու
մասին ։
Պ՛ Գաբեգին
մէջ րնգ մէջ կր թբթռացնէբ
իբ
թառը։
Մթնոլորտին
ջերմութիւնր
աւե լցո
լց ինՕբ •
Իրիս Պիւլպիւլեան
, Տիկ՛
Աշխէն
Ա րուանձտեանց
-
Աողոմոնեան
եւ Օր՛ ԱնաՀիտ
Գավէղեան
, փոիսն ի
փոխը ե բգե
լով
:
Երեկոյթր
փակուեցաւ
ուշ ատեն , նախագա
«;
Հին շնորՀակալութեան
խօսքեբով
:
\քրագրուած
Հատո
րին
Հ բատա րակո ւթեան
ծախքեր
ր
Հ ո գալու
Համ աբ կաղմ ուած
է յանձնախում
բ մը, նախա
-
ղաՀոլթեամբ
Պ՛ ՆուրՀան
Ֆրէնկեանի
եւ անգա–
մակցոլթեամբ
Պ՛ Պ՛ Նուպար
ՏովՀաննէսեանի
,
Ա. Տէօքմէճեանի
, Վ. Մելիքեանի,
Գ. Պադրճեա–
նի : Ուրիշ անղամներ
եւս պիտի
Հրաւիրուին
, վւու–
թացնելու
Համար
ձեռնարկին
յաջողութիւնր
։
ՇՐՋՈՒՆ
ԹՀԹԱԿԻՈ
^ Տ Ա ՌԱՋ
>֊> Ր
ԿԱՐԳԱՑԷ՝Բ
ԵՒ
ՏԱՐԱԵԵՑԷԲ
Հայ
Նախկին
Ռազմիկներու
Աիութիւնր
, կա
պոյտ
Խաչը, Աղքատախնամ
ր,
Տիկնանց
Միու
-
թիւն
- կարմիր
իքաչր եւայլԿւ,
մ իասնաբար
ձեռ ~
նարկած
են ՀԱՅԿԱԿԱՆ
ՀԱՆԳԱՏԵԱՆ
ՏՈԻՆ
մը
ստեզծե
լու ;
Այս նպատակին
Համար
կան շատ
լայն
միջոց–
ներ
արամ ագրե
լի Գաղթականաց
Մ Ի^ս՚Գգա
քին
կազմակերպութեան
կողմէ։
Ռուոերր
5—6
անղամ
օգտուած
են արգէն
այս միջոցներէն
ել
մենք.
Հայերս
, գեռ. նոբ կը սթափինք
:
Վերո յիչեալ
կաղմ ակերպութիւնները
ամ
էն
ջանք ի գործ
կր զնեն օգաագո
բծելու
ա յս
լա
յն
Հնաբաւո
բութ իւններր
շատ
գեղեցիկ
ձեռնարկի
մը
՜է
ամար
;
Աբգարեւ
ՀԱՆԳԱՏԵԱՆ
ՏՈՒՆԸ
պիաի
գտնուի
օգասուն
ել ամէն
յարմարոլթիւններով
օժտուած
շէ^քի
մր մէջ, բնակիչները
եւ
պաչտօնէոլթիւնր
պիտի
ըԱան
ՀԱՏ։
կատարեալ
մաքրութիւն,
ա -
ռողջապաՀական
պայմաններ,
գրքեր , րնթերցա
-
նութեան
միջոցներ
, ռատիօ,
բաղնիք,
պաւ1||տի հ ւ
երթեՆեկի կասւտրեալ ազա ս ա ւթիէն,
վերջապէս
ա–
մենալալ
պայմաններ
, խաղաղութիւն
, ոէ մէկ
մ ը–
տաՀ
ո գութ
իւն ։
Թեկն ածուները
պէտք է արձանագրուին
օր ա–
ռաջ։
Ամէն
ՀԱՏ
ք
60
տարեկանէն
սկսեալ,
որ չի
կրնար աշխատիլ
, եւ
65^1»
սկսեալ
, կրնան
ընգուն–
ուիլ այս ՏԱՆԸ մէջ :
Վերո յիշետ
լ կաղմ ակերպութեանց
ներկա
յա
ցուցիչներր
Փետրուարի
ընթացքին
, պիտի
այցե -
լեն
բոլոր
արուարձանները,
տեղին
վրայ
պիտի
տան
բոլոր բացատ
րո ւթ իւննե բ ը ել
կատարենցան–
կացողնեբուն
արձանագրութիւնը
յ
Նոյնը
գաւառ
ներուն
մէջ։
Հ ա յ Ռազմիկնհյւու Մի ո ւթիւ Օ , կա^պււյտ Խաչ ,
Աղքաաախնամ , Տիկնսւնց
Միո1–թին11, Կարմիր
Խաչ :
ԱՆՀԱՄԱՐ
ՄԻԼԻՈՆՆԵՐ
ԱՆՕԹԻ
ՀՆԳԿԱԱՏԱՆՒ
ՄԷՋ
ԱՀռելի
մ անրամ ասնութիւններ
կը
Հասնին
Հնգկաստանէն
, նոր սովի մր մասին
որ կը սպառ.–
նա յ ո չնչացնե
լ մ ի լիոնաւո
բ թշոլաոնեբ
ւ
Ամիսներէ
ի վեր ամբողջ
նաՀանգներ
չեն կր
նար
բաւարար
ուտելիք
ճարել
։
Տագնապը
կը
սաստկանա
ք օրէ օր
:
Զինաստան
խոստացած
էբ
500,000
թոն բրինձ
ղրկել,
բայց
կը պաՀԷ իր բա
նակ իւն Համար : Պիրմանիա
եւս չի կրնար
յարգել
իր
յանձնառութիւններր
է
Հնղկաչին
պիտի
փորձէ
20—30.000
թոն բրինձ
ղրկել,
եթէ կարենայ
: Մ՛
ՆաՀանդներր
կր գժկամակին
ցորեն
ղրկել , գժգոՀ
^
մնացած
ՐԱա
լով
Հնգկաս տանի
վարչապետին
գԻրքէն՝
՚Բորէայի
Հարցին
մէջ
է
Ս ովր
երբեք պակաս
եղած
չէ ա
յս
գժբախա
երկբէն
, որ ունի
աւելի
քան
350
միլիոն
բնակիչ
։
1943 44/.Տ<
Յուկէս
միլիոն
Հնգիկներ
մեռան
սո -
վաՀաբ։
1899 -
1901/Տ.
ամէնէն
աՀռելի
սովը
պատաՀեցալ,
\\
միլիոն
ղոՀերով։
Աւելի
առաջ,
1876/5՛,
Հինգ
միլիոն
Հնգիկներ
մեռած
էին ւ
Հնգկաստանէն
վերջ,
ամէնէն
սարսափելի
սՕ~
աՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(66)
ԼՐՏէՍ ԿԻԿհՐՈն Ա ն ա Ա Ց Ի մ ե ձ
(Գրէց՝ գ եբմա Տ դէսպա6ասւա6 կցորդ Մ Ո ՑԶէ ՚ է յ)
ԻՆՃՈՒ ԱՏԳ-ԲԱՆ
ԱՐ8ՈՒՆԲ
Պերլին
տեղեկացած
էր թշնամիին
ծրագիբ
-
ներուն,
երկու շաբաթ առաջ, Կիկեբոնի
միջոցաւ
:
Ոչ
միայն
Հետաքբքրութեամբ
կը սպասէի
տեսնե
լու Համար
թէ տրուած
թուականէն
ու
գէպքրպիտի
ղուգաղիպէին
իրարու
թէ ոչ, այլ
կաաարելապէս
տենգ
ունէի
է
Ոչ թէ անոր Համար
որ ցաւեցայ
կիկեբոնի
« վաւերականոլթիւնր
» Հաստատելուս
;
ՄտաՀոգ
էի,
ՈրովՀետեւ
գիտէի
թէ
միմիայն
Հաղարաւոբ
մաբղկային
էակներու
մաՀր պիտի
կրնար
ունե -
նա լ
ղօ բութ իւնր
, ՚^ամ
ողե
լու
Համ ար ա յս
մ աբգի–
կը։
ինծի
Համար
, եբկաբ ատենէ ի վեր Հաստատ—ւ
ուած
էր՛՛ Ատիպոլած
էի անզօր
մնալ
երբ
գիտէի
թէ
ճ ա կա տ ա գի ր ր թերեւս
պիտի Հարուածէ
բ
եւ
անէացնէբ
մաբգկային
էակներ
, մինչեւ
իսկ Հո -
դիներ , վաղաՀաս
կերպով
։ ԱՀա
թէ ին^ էբ որ
տենգ կուտար
ինծի ։
Տոէնուար
\4ին , գիչերբ
ոլչ ատեն
Հեռաձայ–
նեցի Աօֆիա։
Ամէն գնով
կ՝ուզէի
գիտնալ։
« Աօ
ֆիայի
Հետ
Հեռաձայնի
Հաղո բգակցո
լ թ իւննե ր ր
խզուած
են% , ըսաւ Անգաբայի
Հեռաձայնի
պաշ
֊
տանեան : Աոաուն
կաանուխ
կբ^այ
ունենալ
Հա -
ղորգակցութիւնը
: Գեսպանատան
պաշաօնեայ
մ լ ^
էբ
թե
լին ծա
յրը.
^8 արգ
ամ էն էն
մ եծ
ոմ բակո–
ծոլթեան
ենթարկուեցանք
, ըսաւ
, ամբուլ^
Աօ -
ֆիան
կ՝այբի
»։
Հիմա
Պերլինի
մէջ գիտէին
թէ կիկերոն
ար–
գա բացած
էբ ։ Նշանաւոր
«վաւե րա կանո ւթ իւն
րՖ
ի վերջոյ
Հաստատուեցաւ
, ամէնէն
վարպետորգի
առաբկուիմ
իւննե րը
, գիտութիւնը
եւ
մ արգկա
յին
ի՚իդճը
, ոչ ,մէկ բան օգնած
էբ :
Ոչ
, Համ
ողե
լու
Համ ար
Պերլինի
ա յգ
պաբոն–
ները պէտք
եղած
է բ
6000
^ոգիի
մ աՀը
, Աօֆիա
յի
փլատակներուն
եւ ոում
բե բուն
տակ
: Այո ,
ճիչգ
կ՝ ըսեմ
, կ իկե րոնի գ.վա լեր ական
ութ
իւնը»
Հաստա–
տելու
Համար պէտք էբ ոչ նուազ քան
6000
մաբգ
կային
կեանքեր
։
X
Փետրուարի
սկիղբր
է
Կիկերոն
սկսան
լուսանկա
րել։
Բանի մր չաբաթ սպասած
էր^ եւ այգ
միջո
ցին
յաջողած
է ր
՛լ տնել
ղա
ղան
իքը
գեսպանաաան
՚լանձաբկղին
կաղմոլթեանը։
Մնաց
որ, կր
բաւէ
գիտնալ
անոր
էութիւնը
,
ղայն
անգործածելի
դարձնելու
Համ աբ : Օր
մ ր ինծի պատմ
եց
^է՝
ինչսլէս
կրցած
է բ
՚սյս
նոր գաղտն
իքր
մ էջտեղ
Հանել
:
Նախ ել առաջ չէի դիտեր թէ ինչ
կ՛՚անցնէր
կը դառնար
դեսպանատան
մէջ
մ ինչեւ
ա յն
օրը
երբ
Ա րր Նէչպուլ
Հիւկէսք^
քաչոլեցալ
իր աշխա–
տասենեակր
քանի
մր պարոննեբու
Հետ ,
որոնք
դեսպանատան
մաս
չէ ին կաղմ ե ր : Անոնց խօսակ
-
ցութիւնր
մ տիկ
կ՝ րնէ
ի քովի
սենեակէն
ել աակէ՝
է որ Հասկցա
ք ապաՀ ովութեան
նոր
միջոցնեբւէւ
ծրագիբբ
։
Ջրնդմիջեցի
կիկերոնը,
ան
լռելեայն
կուգայ
խոստովանիլ
թէ անզլերէնբ
Հիանալփ գիտէր
Հե -
տեւելու
Համ աբ
ամ էն մէկ
մ անրամ ասնո
ւթեան
մ էջ
, Հաւանօրէն
մ ասնագիտական
խօսակցութեան
մը,
եւ գոց դրան
մը ետեւէն
։
Այս
ակամայ
խոստում
ին մասին
ղեկոլյլում
չտուի
Պերլինի
, որովՀետեւ
կրնա
յին նոր
մ աս
-
նագէտ
մը ղբկել Անգարա
, եւ անաարակոյս
, Հո–
գեբոյժ
մր այս անգամ
։
Բանի
մը օր վերջ, չկրցան
բանալ
անգլիական։
գեսպանատան
գաղտնի
դանձարկղը
, չես
դիտեր
ինչ պատճառաւ։
Անտարակոյս
աՀաղանդի
նոր
կազմածը
չէր
բան ած : Գործիքներ
պէտք
եղած
էր՜՛ Կիկերոն
բերած
էր եւ Հոն մնացած,
երբ կը
նորոգէին
Հիմա,
ամէն
բան Հասկցած
էր։ Պէտք է
ըսեմ
որ քիչ մը սկեպտիկ
էի երբ կիկերոն
կր
պատմէր
թէ
ինչ՚զէս
, իբրեւ
թէ ապաՀովոլթեան
գաղտնիքը
ղաած
էր : Ամէն
բան կարելի
էր սպասել
իր նոր
լրբութենէն
։ ինծի
Համար
ով որ Եւրոպացի
է եւ
անդլիական
մ տա յնոլթեան
ծանօթ , գոնէ
չափով
մր,
ղժուար
է որ նման պատմութեան
մը Հաւատք
ընծայէ,
որովՀետեւ
անիմանալի
անՀոգութիւն
մը
ենթադրել
պիտի աար , ինչ որ բոլոբուԼին
Հակա
-
ռակն
է անգլիական
խառնուածքին
:
Մնաց որ, Ո՞վ րսաւ թէ
այս
ենթադբեալ
մասնագիտական
կա րգադրո
ւթիւննե
ր ը որ կ՝առ
-
նուէիւն անգլիական
դեսպանատան
դանձարկղը
ա–
պաՀովութեան
մ էջ
դնելու
Համ աբ
,
իրական
դէպքերու
վ յ ՚ ա յ կը Հիմնուէին
: Մի^յն
Կիկերոնն
էբ ՛Բ Կա Պ^գէբ
••
Fonds A.R.A.M
