էՐՈԻՍԱԴէւյհ 1
"\ւԴԻՐԸ
ՍԻ ;Ա8 ՊԱՏՈԻԻՐԱԿԻԴէ ԶԵԿՈԻ8ՈԻՄՐ
Լ Խ Ա
Պ ւ ո ս է
«ՄԱԿ»Ի
ԽՆԱՄԱԿԱԼ
ԽՈՐՀՈՒՐԳԻ
ՆԻՍՏԻՆ
Բ–
Կ՝ուզենք
յսւյտարարել
նոյնպէս
, թէ կչ, միա
նանք
Երուսաղէմի
յոյն
պատրիարքին
յայանած
աեսակէտներուն
, որոնք ներկայացուեցան
Նորին
Ամենապաաուութիւն
Երմանոս
արք
.ին կողմէ եւ
որոնք կր պատշաճին
օրինավիճակի
ծրագրին ար–
րամաղրութ
իւններուն :
Ասկէ ղաա՝
թերեւս
պիաի
ներոլի
մեղի
քանի
մր խօսք
րներւ
Երուսաղկմի
Հայոց
Պատրիարքի
գիրքին
մասին
Աուրր
քաղաքին
մէք :
Հա յասաանեա յց Եկեղեցին
Մերձաւոր Արե-
ւելքի
ամէնէն
Հինաւուրց
եկեղեցիներէն
մէկն
է ։
Առ նուափ
եօթներորղ
գարէն
սկսեալ,
րազմա -
թ ի լ
բարզաւաճ
վանքեր եւ կրօնական
Հասաատու–
թիւններ
ունեցած է անԱուրր
Երկրին
մէք։ Եօ -
թերորգ
գարէն
մինչեւ
մեր օրերր,
Հայոց Պատ–
րիարքարանր
Աուրր
քաղաքին
մէք պաՀած է միշտ
աւագ
կարեւորութիւն
ներկայացնող
կրօնական
Հաստաաութիւններ
: Ցոյն եւլատին պատրիար -
քարաններոէն
Հետ , Հաւասար
չափով
, րամնած է
ս րբավա
յ րերու Հետ կապուած
իրաւունքներն ու
պատասխանատուութիէ^ւներր։
1720/*՛,
Տոյներր ,
Լատիններր եւ Հայերր
մասնակցեցան
Աուրր
(քա֊
•րութեան
տաճարի
նորողութեան
,
իւրաքանչիւրր
մէկ
երրորգով։
1757/Տ՛
եւ , աւելի
ուշ,
1852/*՛,
նաիսկին եւ արգի
գոյավիճակր
Հաստատող
Հրո -
։1արտակներուն
եւ վաւերա գրե րուն
մէք ,
Հայերր
Տո յնե րուն եւ Լատիններուն
Հետ Հաւասար
ղիրք
մր կր գրաւէին
սրբավայրերուն
մէք եղած
իրա–,
լ
ունք1ւերուն
մասին։
Հայոց Պատրիարքարանր
յոյն եւլատին Պատ–
րիարքարաննեբուն
Հետ իբւսւատէր է Ա •
Տարու–
թեան
տաճարին , Տիսս՚-սի
ծննղեան
մսուրին եւ
Համբարձման
եկեղեցիին
, ինչպէս
նաեւ Ա • Աստ
ուածածին
իկեզեցիին՝
Աո /ներուն Հետ :
Հայերր
տէրն
են Հին ՝Րազաքի եւ Աիոն լերան
Հարաւ -
արեւմ տեան Հատուածի
մ եծ
մ ասին , ուր անոնք
ունին
եկեղեցիներ
, ղպրոցներ
, մատենադարան -
ներ,
տպարան
մր, ինչպէս եւ ուրիշ
֊էաստատու
—
թիւններ
,
ձ ՞ ՚ ֊ / ՚ ք .150 –000
քո. մեթր
տաբածու -
թեամ բ :
Հրեանե
բէն եւ Արարներէն ետք , Հայերբ կր
կաղմեն
ցեղա
քին
ամէնէն
ծաւալուն
տարրբ Պա–
գեստինի
, մ ասնաւո րարար
Աուբբ
Վ^աղաքին
մէք :
Բրիտանական
Հ ո գատա բութ
իւն
ր վերք
ղ տնե–
լլէն առաք,
շուրք
12-000
Հայեր կր
Հաշուուէին
Պաւլեոտհնի
մկք։
Ասոնցմէ մօտ
0000/՛
Հաստատ
ուած
էին Ե րուսաղէմ
, մասամբ
Հեն
՛ք՛աղաքին
,
մասամբ
Նոր ՚Րագաքի
քրիսւոոնեա
/ թաղամասե -
բուն
մ էք : Ա
/ս
վեց Հաղար
Հա քերէն
շուրք
երեք
Հաղարր կր մնան դեռ Հին ՚Բաղաքին
մէք, մեծ
մասր խռնուած՝ Ա իոն
լերան
Հայոց
վանքին
մէք %
Մնացեալ
եբեք
Հաղարր ապաստանած
են ա յմմ
Հարեւան
երկիրներբ :
Գա
լով
Աուրր
՛քաղաքի
օրինավ իճակին ,
մենք
կ՝ուղենք ա քն կարծիքբ
յտ յտնե
լ , թէ Ե րուսաղէմ
ի
ան րաժանե
լիո ւթիւնր պէտք է Ր1լա յ
տիրական
սկղրռւնքր։
կաբեւոբ
թիլով
քրիստոնեաներու
գո–
յութիւնր
Երուսաղէմի
մէք՝
Աուրր
՚Բաղաքին
Հրէական եւ արաբական
Հատւածնեբոլ
բամանու–
մր կրդարձնէ
բոլորովին
անարդար։
Երուսաղէմի
քր իստոնեա յ տարրերբ առ նուաղն
ա
յնքան իրա-
ւունքնե
ր ունին ա
/ս
քաղաքին
վրա
յ , որքան
մ
իւս
երկու
կբօն^ւերուն
Հետեւորգներր
:
Մեր
կարծիքով՝
պէտք չէ անտեսել
նաեւ այն
իրողութիւնր,
ռր Աուբբ
՚Բաղաքի
միքաղդայնտց–
ման
որոշումր
չի Հիմնուիր
այնպիսի
նկատում -
նե բու
փրա՛յ , որոնք կր փերաբերին
քաղաքին
բնակ—
չութեան
ղանաղան
Հատուածներու
ցեղա
լին նկա–
րագրին : Ժողով
ին բանաձեւած
նկատում
ը , դոր
աչքի
առքեւ
ունին
բոլոր
անոնք
, որ ում–
տուին
մ իք աղդա յնացման
որոշման
, ՀետեւեաԼ
է. -
ԱշխարՀի
մ իաստուածեան
երեք մեծ
գաւանան^
ներբ ոգեկան եւ կրօնական
նոյն
շաՀերր
ունին Ե–
րուսաղէմի
Աուրբ
՛ք՛աղաքին
մէք։
Այս շաՀերր կբ
վերաբերին ոչ միայն
Երուսաղէմի
ա քս
կամ այն
մասեբուն
, որոնք ծանօթ
են Հսրրավայբեբ»
անու
նով,
այլ նաեւ
ամբողք
քաղաքին
րնգՀանբապէս
Հ
Վասնղի
աշխարՀի
Հաւատաց եա
ւնե
րո
ւն Համար Ե՜
բու սաղէմբ
սուրբ է իր ամբողքոլթեանր
ել ոչ թէ
իր անքատ
մասեբուն
մէք։
Հետեւաբար
, Աուրր
՛Բաղանր
կբ պատկանի
ամբողք
աշխարՀի
քր իստոնետնե
բուն՝
իբրեւ
քր–
րիստոնէոլթեան
օբօբանր,
ինչպէս
նաեւ
Համայն
աշխարՀի
իսլամնեբուն
ել Հրեաներուն՝
այն չա
փով
, ինչ չավքով որ նուիրական է անիսլամու -
թեան
Լլ
Հրէու թեան
Համար
Հ
•Բադայ,են ա/ո տիե
զերական
բնոյթն է , որ կք, կազմէ իրական
ւսրւք1–
•քք. մողուքին
այն որոշման, որկր ձղտի
միք
աղ ֊
ղու քնացնել
Երուսաղէմր
, առանց
Հաշուելու ար-
տաքին պա քմ աննե ր ր :
^
Երեք մեծ կրօնքներուն
պատկտնող
տարրե -
բ՛–, որոնց Համաբ
նաիրտկւսն է Երուսաղէմր
, ի–
իլՄԲ
(ււշ՚ոցսւծ՛ կ ամ՛ ք է աԱկա,|ս պ ա սլնա ււ–
ն ե ր ո վ :
Ֆրանսայի
Ընկերվաբական
կուսակցութիւնր
Պլումի
մաՀով կր կորսնցնէ
իր անվփճելի
Հոգե -
կան առա^որգր,
իսկ միքազգային
րանուորոլ -
թիւնր
իր ամէնէն
ազգեցիկ եւրանիմաց
մարտն ֊
չողներէն
մէկր :
Հքատ մեծ եղաւ գերր
Լէոն
Պլումի
վերքին
կէս դարու
րնթացքին
: Առանց ետ երթալու
մին
չեւ
Տրէյֆիւսի
գատր, առանց ստորագնաՀատե -
լու այն ազդեցութիւնր
գոբի գործ գրաւ
1920
1930/*՛,
իբբեւ
առաքնոբգ
Հանբապետական
րնղ ֊
գիմագիր
Հոսանքին,
կարելի է րսել թէ
ժոզովր
գական ճակատ
ի
(1986 — 1939) ,
Վիշիի եւյետ -
պատերաղմեան
շբքաններուն
մէք է որ իր Հեզի ֊
նակռւթիւնր
ամէնէն
աւելի արգասաւոր եւ ազ -
դու
եղաւ ։
Իբրեւ վարչապետբ
1935^
րնտ
րո
ւթ իւննե
րէն
ծնած
կաոավաբութեան
, Լէոն
Պլում
խազազոլ ֊
թեամբ
լուծեց
այն ծանր պայքարներր
որոնք ծա
գած
էին ա շխատաւո
րնե բուն եւ գռ րծատէ րե րո
ւն
միքեւ։
էյ՚ատ կաբեւոբ
րնկերային
օրէնքներ
քուէ–
արկռւեցան
ղ րե թէ
մ իաձա
յն .
Հաւաքական
պա
յմ անաղ իրներ , շա րա թ ա կան
քա ռա
ս ո ւնե
ւռ
ւթ
ժամ
ուան ա շխատանքր
, վճա բովի
աբձակուրգր
եւայլն։
Ասոնք
բոլորբ
իրենց
ղրոշմր
գրին
աշխա
տանքի
ամբողք
օբէնսզբութեան
վրա
յ , աւելի աբ– ՚
գարոլթ
իւն Հասաաաե
լով ա շխատաւո
ր իւն եւգոր -
ծատիրոք
միքեւ :
|
Իրբեւ
Հայրենասէր
եւ խաղաղասէր
, նախզգա–
լով
Հ իթ
լէ բական ութե
ան
ս պառնա լիքր մեր ապա– •
Հովութեան
զ էմ , անչվաբանեցաւ
պաՀանքելու
բանուոր
գասակարգէն
, յալելուածական
ճիգ մր,
աւե
լի ամ րաս^դե
լու
Համ ար ազգա
յին պա շտպա -
նոլթեւնբ ;
Պարտութիւնբ
, զ բաւմ ան
արՀալիրքր
որեւէ
կերպով
չ այլ ափո խեցին
իր ժողռվրգավ
ար պա
յ -
ծաոատեսութիւնր։
Անժերժեց
Փէթէնի
խնգրած
լիաղօրութիւնր
. . ,
,
Ո՚եոմի ատեանին
աււքեւ գատոլած
ատեն,
մեծ
յանգղնոլ
թեամ
ր պաշտպանեց
, իր կառավարու -
թեան
քազաքականութիւնր
. . . եւՀանրապետու -
թիւնր դոբ կ՚ուզէին
տապալել եւ որ սակայն
այս
փո րձանքր
անցոլց
աւելի
մեծցած
, շ^ւոբՀիլ
իրեն :
Աքսորական
՝ Գե րմ անիա
, Լէոն Պ լում
Ֆրան
սա վ եր աղա
րձա
լ
ազա տաղ րութենէն
վերք : Աքսո
րի
մ եքոցեն
գրեց քաղաքական
Հո յակապ
գոբծր
«հ.\՚^շԽ\\շ
Ւ1սա,31Ո6» ,
ուր չի վաբանիր
,
վերստին
անգ.րազառնաք
րնկերվաբութեան,
աւելի
ի՚որ եւ
աւեքի
պաՀան քկոտ
մ արղ
ասիրութիւն
մ քւ ի յա
յտ
բերելով :
Հաւատարիմ՝
Ժօո
Հ
սի մտածման
, ուզեց որ
ա ւգ
Հ աւա տարմ ութիւն
ր «տառին
կառչած» յա -
րում
մ բ չրւլայ
,
այլ փարում
գաղափարի
ոբ
կ ապրի» : իր երէցներուն
Հետքեբուն
Հետեւիլր
,ա–
ւանգոլթիւն
մր չէ իրեն մօտ, այլ
երկտրաձգումր
անոնց
ղորհունէութեան
: «Մոխիր
մր
սլաՀպանել
չէ , այլ արծաբծել
րոցր» : Ուժգնօրէն կր Հաս -
տատէբ
անքակտելի
միութիւնր
րնկերվաբութեան
եւ
ժոզով րգա պետ ութե
ան
մ իքեւ : «Աոանց
բնկեր–
վարութեան
, ժողովրզա պետո ւթիւնր անկատար է,
իսկ
աոանց
ժոզովրզապետութեան
լնկերվարու -
թիւնր անկա բոզ» : իր իտէա
լր չէ մաբղր
միայն
տնտեսական
շաՀադործումէն
աղատաղրել
, այլ
մա^ւաւանզ
, ասլաՀովել
իր անձնական
կոչումին
ամրողքռւթիւնր
» :
Տաո ասլանքբ եւ պատե րազմ
ին չաբ իքնե բր ա–
ւե քի զօրացուցին
իր իսաղաղաս
ի բո
ւթ
իւ^ւ բ , ոբ ի–
րեն
Համաբ
անբաժանելի է ազատութենէն
, որով—
Հետեւ
,
Համ
էն ղիկտատռւքւա ոչ մ իա յն
ինքնին
վտանգ
մ լն է , պատերազմ
ի ազգակ
մր ,
այլեւ
ՀԱ8ՏԷԼՊԷՐԿ
(Յ ա ո ա > ջ )—
Գերման
նշանա
ւոր
գրող
Հայնրիխ Ման
(«61ոՈօհ ա ո ո )
- եղ -
սաքրր
աւելի
Հանրածանօթ
թոմաս
Աանի - մե
ռաւ
Լոն Անճէլբսի
մէք. Մարտ
12/*՛՝
շնչաՀեզ ,
ձոլթեամր
:
• ^
Տանգուգն եւմեծ գրագէտ
մրն էր
Հ
,այնրիխ
Ման, որ գիտցաւ
իր իտէալներռւն
Համար
պայ–
քարիլ եւ տառապիլ եւ ձեոք
առնել պանդխտո. -
թեան
ցուպր
Նացիներուն
գալէն ետք
(1933) ,
նոր
Հայրենիք Ժբփնտռելով,
զոր գտաւ
Միացեալ
ՆաՀանգներու
մէք։
Հայնրիխ Աան ազատութեան
եւ մաբգկոլ -
թեան
քարոզիչ էր, գատախազբ՝
խեղճերուն
,անկ
եալներուն եւ րնկերային
կարգ ու սարքի
ճնչեա/֊
ներուն :
իր լաւագոյն եւ յատկտնշական
գործերէն
« Խեգճեբր
» (016 ^^ա^ո)
Հայերէնի
թարգման -
ուած է Պետրոս
Ֆր"էնճեանի
կողմէ ելՀրատա -
ք»ի
մէք, իբրեւ
թերթօն :
Հայնրիխ
Մանի գրական
նկարազիրր
բնոբոշելու
Համար,
կարելի է ղայն բաղդատել
Վոլթէրի
կամ
աւելի
ճիշգ բնապաշտ
էմիլ
Զոլայի
Հետ։
Նոյն
նեբշնչումր եւ նոյն կրքոտ,
աններող
պայքարբ
րնգդէմ մեծ եւ փոքբ րռնատէրեբու
եւ
ճնչող -
ներու :
ԱՀա
այս է պատճառր
ոբ ձախակոզմեան
կա–
սակցութիւններր
իրենցր կրՀամարեն
զայն։
Իբ -
բեւ
ղաւակբ
Լիւպէքցի
պատր իկեան
րնտանիքի
մր,
իր պայքարր
ազնուական
խորք եւ րնդՀան -
րական
Հանգամանք
ունէր
սակայն
, եւկարելի չէ
երրեք
զինքր կուսակցական
սաՀմանեալ
շբ քան/սկի
մր մէք սեղմեք։
Ինչ որ ալրլլայ,
մինչ իր
եղրայ–
րր՝
ւժոմաս
Մ ան՝ անցեալ տարե Կէօթէ
ի ծննդ -
եան ե րկռւՀա րիլրամ եակին
առթիլ
Արեւմ տեան
Գերմ անիո
ք մ էք կ՚արժանանար
բացառիկ
պատիւ
ներու եւ կրստանար
Կէօթէի
ղ բական
մբցանակր
Արեւե/եան
Գե րմ անիո
ք
Համ ա յնավար կաո ա -
վա՚րոլթեւնր
կբ Հրաւիրէր
ղենքր
Պեբլինի
«դեր -
մ տնական
Արուեստնե
բու Ակագեմ իա քի» նախմէ -
զաՀի
աթո
ռին
վ րա յ , Հ բաւէր՝
ղոր Հա քնրեխ
Մ
ան
լնդունած էր ել ա/ս տարուան
գաբնան
պիտի վե–
րագաոնաբ
Գերմանիա : Գալու
ի լւ պատրաոտակա—
մութեւնր
Հիմնաւորած
էր այն
առսւ9ագրութեամր
թէք
հր պաշտօնին
քնորՀեւ
սքհտի կրնար
ծառալել
Գերմ
ան եո ք մ եասնակւսնութեան
:
Հայնրիխ
Մ անի
բաղմ աթհւ
գրուածքներէն
ա*խարՀածանօթ
դարձած է «Պրոֆէսէօր
Ուն -
րաթ »ր , որ««կապոյտ
Հրեշտակբ»
անունեն տակ
շտրԺանեարե
ժե րածուած է , պ./խաւոբ գե րակա -
տարա 0եամբ
Աարքէն
ՏեԲրեխի
:
Մեծ
եղ աւ Հա/նրեխ
Ման իբրեւ մարգ եւ իր–
րեւ
գրու/ ոչթէ անոր
Համար
որ զղաց եւ
գրեց
ճնշուածներու
ցաւ^երր,
աւ/ել
անոր Համար որ ւս–
նողռք պայքարոզ
մր եոտւ
ա^էոնպ բարձմանր
Հա–
մար :
ՏԲԹ. ՏԻՐԱ8Ր
ՖՐՈՒՆՃԵԱՆ
ստուգութիւն
մր աւելի կամնուաղ
յետաձգուած
պատերազմի
մ ր» :
Այս
պաՀուս
, երբ դարձեալ
լնդՀաբումնեբու՛
սսլաոնալիքներ
կր նշմարուէին
Միքազգային
Հո -
րիղոնին
վրայ, երբ անՀատական
ազտտոլթիւննե
րր կր ծազրուին
Համատիրւսկան
պետութեանց եւ
կուսակցութեանց
կոզմէ, երբ րնկերային
արգար
պաՀանքներբ
կ՝արծարծոլին
քազաքական
նպա ֊
տտկներռվ
, րնկերվարական
մեծ առաքնորգին կո
րուստր
գւսոնոլթեամբ
սլիտի
զգան
բոլոր
անոնք
որ
րնկերային
աւելի
յառաքղիմոլթիլն
կ՝ուղեն
արդարութեան
մէք, ազատութիւն՝
կաբգ կանո -
նի մէք, խազազռւթիւն՝
Հաւաքական
աաաՀովու–
թեան
մէք :
^
^^^ լ
֊1 է.
օ ս ա լ
ՄԻ՚ԲԱՑԷԼԵԱՆ
բենց իրալոլնքնեբր
կբ կիրարկեն ոչթէ քազաքա–
յին րնակչութեան
մ իքոցաւ
, ա յլ կրօնական զա -
նաղան կաղմտկերպութետնց
, որոնք կբ Հսկեն, որ
սրրավա
յբե
րբ ծառա քեն իրենց նպատակին ել ո–
րոնք կր գործեն
իբրեւ
նե րկա յացուցի
^ ե ր ր ամ -
րոգք աշխարՀի
իրենց
եկե
ղեց
ինե
բուն
Այս
կազմ ակե րսլո ւթիւններբ
Հող. կր տանին
,
որ սրրավա
յբե
րբ
իրենց գերր կատարեն
երեք կր–
րօնքներուն
պատ կանո զ Հաւատացեալներու
կրօ -
նական
կեանքին
մէք։ Այս կաղմ ակե րպութ
իւննե–
րր
, Հետեւաբար
, մ իա յն քազաքաց
ինե րէ րագկա–
ցած
խմրակցութիւններ
չեն, այլ ներկայացոլ -
ցիներր
ամբողք
աշխարՀի
եկեղեցիներուն
եւայն
Հաստատութեանց
, որոնք պատմական
արժէք
մբ
ունին։
Այս տեսակէտովէ
Երուսազէմի
մէք
ղոյու
թիւն
ուէւեցող
սլա լմ աններր
բա ցա րձակտ պէ
ս ա -
ռ անձնա քատուկ
են իրենց
ր1ւո քթով :
Հայոց
Պ ատ ր իա ր քա րան
ի կարծիքով՝
Խնամ ա–
կալ
ԽորՀուրղ
ի րնգունե
լիք
նոր
օրինավիճակին
մէք
յարմ ար է նախատեսե
լ
ներկա քացուց
չական
երկու
ժոզովներու
կաղմութիւնր։
ԱնՀրտժեշտ է,
որ այս երկու
ժողութւերբ
Համաձայն
րլլան
Աուբբ
՛Բազաքին
վեբտրեբեալ
ոբելէ
օրէնսղբոլթիւն
լ^ւ–
գո ւնե
լու
Համ ար : Այսժողովներէն
մէկբ
կարելի
է կոչել
«Ատորին Պալատ»
, միւսբ՝
«Վերին Պա -
լատ» : Առաքինր
կրնայ
րնտրու
իլ
ժողովրդական
քո ւէա րկո
լ
թեամ
բ , Համեմատական
նեբկա
յացուց–
չութեան
Հիման
վրայ։
Եբ՚քբորդր
(Վերին
Պալատ)
պկտք է րաղկանայ
կրօնական
ղանաղան
կազմա -
կե րպո
լ
թեանց
ներկա
յա ց ո լց ի չնե ր էն , գո
յութիւն
ունեցող
իրաւունքներու
եւղանաղան
կաղմակեր–
պութեանց
շաՀերու
Հիման
վբայ։
Վերին
Պալատր
պիտի
կաղմուի
Աուբբ
Բաղաքի
երեք
կրօնքներու
ներկայացոլցիչներկն
, Հաւասար
թիլով :
Ատորին Պալատի
կազմին
աոնչութեամր
կ՛՛ու–
զենք Խնամակալ
ԽորՀուրղ
ի ուշագրութիւնբ
Հրա–
ւիրեք սա իրողութեան
վրայ, թէ Երուսազէմի
մէք
բնտկչութեան
կրօնական
ւ–ւայւ բե րութ իլն
բ շատ ա–
ւելի շեշտուած է, քանցեղային տա րրե րութ
ի՛նր։
կրօնքի
արեւելեան
րմբռնումր,
իբրեւ
զերիշխոզ
աղղակ,
իր զերր կրկատարէ
Երուսաղէմի
աղղա–
բնակ
ք ութեան
մաքին
մէք։ Ալսպատճառաւ՝ Ատո–.
րին Պալատր պէտք է բաղկացած
րրաք
Հաւասար
չափով
Բբիստոնեաներէ
, իսլամներէ եւ
Հբեանե–
րէ , Աուբբ
Բազաքին
մէք Հաստատուած
եւ Հոն
բնակող :
(էւար •) ,
)
Fonds A.R.A.M
