« Ց Ա Ռ Ա Ջ »
Տո՚-լիս
ձին ճ Հ ա մ ա զ գ ա յ ի ն » է
Փ ա ր է ղ է
վ ա ր չ ո ւ թ ե ա ն
վողմէ
Հրաւէրուած
էր գ ա ֊
սախօսելու
ԹեՀրանէ
«Արմենա-Հէ»
ա մ -
Վ ա գ ր է ն
խ մ ր ա գ է ր ր ,
րնկեր
Անղրէ
Տ է ր 0~
Հանեան
, <ճՊարււկաՀայ
գաղութը
եւ.
էր
մչակոյթր–»
նէւթէն
չ ո ՚ ֊ ր շ :
Ն ա խ ա գ ա Հ
Պ– Մ– Պ ա ր ս ա մ ե ա ն է ր ա ց -
ման
խօււքէն
ե ա ք ր ,
գ ա ս ա խ օ ս ր
նախ
ագաամական
ա կ ն ա ր կ մր ն ե ա ե ց , վկայու
֊
թէւններ
բերելով
չ ա բ ք մբ մ ա ա ե ն ա գ է բ -
ն ե ր , ֊
Զենոբ
Գլակ
, Փ–
Բ է ւ դ ա ն գ ,
հքոբենացէ,
%. Փ ա ր ւ գ ե ց է ,
Ա ե բ է ո ս
եւ. ու–
Րէչներ։
՚Օկաբաղրեց
պաամական
Հայաս.
աանէն
մաոբ
կազմող
Փ ա յ ա ա կ ա ր ա ն բ ,
Լեր եւ Զ ա ր ե ւ ա ն գ
զաւառներբ
, որոնք
կբ
մտնէ, էն Վ ա ս պ ո ւ ր ա կ ա ն
սւշէւաբՀէն
մէ^ ,
կազմելու^
անոր
36
ղաւառներէն
ե ր ե ք բ :
Ապտ
յէչեց
Զ ֊ ղարոլ
վերԱ.ն
Վ ր կ ա ն ա ց
երկրէն
մէշ գոյութէւ֊ն
ունեցած
պաբսկա–
Հայ
գ ա ղ ո ւ թ բ , ուր
մարզպան
գ ա ր ձ ա ւ
Ա մ բ ա տ
Բ ա գ բ ա տ ո ւ ն է եւ գ պ ր ո ց ն ե բ ու ե–
կեղեցէնեբ
կաոոյց
, ուոուցէչներ
ու ք ա ֊
Հանաներ
բերելով
Հ ա յ ա ս տ ա ն է ն :
Հ ա յ կ ա
կան
Համայնք
մր ունէ
էնք
նաեւ
Տէղբքնէ
մէշ
, տասնեակ
եպէսկոոլոսներով
, ։էար
-
գ ա պ ե ա ն ե ր ո վ ել ք ա Հ ա ն ա ն ե բ ո վ :
՚Բանէցս
Հա
յ ա ր ք ա ն ե ր
ա ր չ ա ւ ա ծ
են
Պ ա ր ս կա
ս տ ա ե՝ գ ր ա ւ ե լով
Թաւրէզբ
(
*\՚աւխ–
րէժ) , քյկբաաանբ
( Հ ա մ ա տ ա ն )
ել
ն ո յ ն
էսկ
Տ է զ բ ՚ ՚ ն
Հ ա ս ա ծ են : Պաբսէկներն
ալ
Հ ա յ ա ս տ ա ն
ա ր շ ա ւ ա ծ
ա ա ե ն
կ՝անցնէէն
Հեր եւ Ջ ա ր ե ւ ա ն գ
գ ա ւ ա ռ ն ե ր է ն
:
1 Տ ՚ ՚ յ է
մօտ
կբ գ տ ն ո ւ է
Ա ւ ա ր ա յրէ
պատմ
ա կ ա ն
գաշաբ,
ուր ա ե ղ է
ունեցաւ
Վ ա ր դ ա ն ա ն ց
ճակաաամաբաը
: Աակուէ
մօտ կր գ ը ա -
նուէ
Ա . Թ ա դ է ո ս
Աււաքեալէ
վ ա ն ք բ , էսկ
Ա ր ա ք ս է
ավւր՝
Ն ա է ւ ա վ կ ա
յէ
վ ա ն ք բ
ո ր Հ ա
յ ս ց կ ա բ ե ւ ո բ
սրբավայբերէն
են ։
Խսյէ
մօտ , դէպէ
Ա ա լ մ տ ս տ
տ ա ն ո ղ
ճամբուն
,
ձախ
կ ո ՚ լ ՚ ք ր
բլրէ
վ ր ո ՚ յ կը զանուէ
Վար
-
գ ա ն
Ա ա մ է կ ո ն ե ա ն է
գ ա մ բ ա ր ա ն ը ։
Վ ե ր շ ա
պ է ս
նաեւ
Պարսկաստանէ
Ասլաբ
ա չ է ո ա բ –
Հէն
մ էշ
զոՀոլած
են Վ ա ր դ ա ն ա ն ց է կրօ -
նական
մեծ
դէմքերբ
Վ ե ւ ո ն գ
Ե ր է ց ,
Տ ո վ ս է փ
կաթողիկոս
, Արչէ
Երէց
եւ ու -
ը է ^ ե ր , որոնց
ոսկոբնեբր
Հ ա յ ա ս տ ա ն
տ ա բ ո ւ ա ծ եւ րամն
ո ւ ա ծ են վ ա ն ք ե ր ո ւ եւ
եկեղեցէներոլ
վրայ :
Երբ
Ա ա ս ա ն ե ա ն ն ե բ ո ւ
օրով
Հ ա լ ա ո տ ա -
նբ
բ ա ժ ն ո ւ ե ց ա ւ Բ է լ գ ա ն դ է ո ն է
ո ւ Պ ա ր ս կ ա ս –
աանէ
մէշեւ,
Պ ա ր ս է ց
քյոսբով
թ ա գ ա լ ո ր բ
Ա ր ե ւ ե լեան
Հ ա յ ա ս տ ա ն բ
սլաՀեց
էբրեւ
Պարսկաստանէ
ա զ դ ե ց ո ւ թ ե ա ն գօտէ
, Աա–
սէսն
ալ
մէասէն։
Ապա
դ ա ս ա է ւ օ ս բ
Արաբներու
,
Աելճուկ–
ներու
, Ա՝ոնկոլներոլ
եւ Թաթարներոլ
աէ–
բ ա ս լ ե տ ո ւ թ ե ա ն
չրշանբ
թուելէ
ե տ ք ը ,
կանգ
ա ո ա ւ
Օսմանեան
թոլբքեբու
եւ
Պարսէկներոլ
մրցակցութեան
եւ
կռէլնե–
բոլ
վրայ
: 1603^1՛
ՇաՀ Աբաս
կ ՝ ա բ չ ա լ է
Թուրքերու
վրայ,
նախ կը գ ր ա ւ է Ատր
-
պատականբ,
ասլա
կը քալէ
Ե ր ե ւ ա ն է վը–
րայ : Հէն Ջուղայէ
Հայութէլնը
Ա ր ա ք ս է
ա փ է ն ,
էՕսճա
Իյաչիկի
գ լ խ ա ւ ո ր ո ւ թ ե ա մ ^
,
չքեղ
ընդռւնելո
ւթիւն
ցոյց
կուտայ՝
Ա ֊
րաքսէն
մինչեւ
Ջ ո ւ գ ա գ ո ր գ ու
մ ե տ ա ք ս
փ ռ ե լ ո վ ,
ոսկէ
ել ա ր ծ ա թ է
սսլասներու
մէշ
կերակուր
մատուցանելով,
ինչ որ կը
մղէ ՇաՀ Ա բ ա ս ը ,
Հարուստ
ել
ընդու
նակ
տ ա ր ր ը
փ ո խ ա գ ր ե լ
Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն ։
ՇաՀ
Աբաս
կբ գ ր ա ւ է
Ե ր ե ւ ա ն բ
էննամ
-
սեայ
պ ա չ ա ր ո ւ մ է մբ ե տ ք բ ,
սակայն
լուր
կ՚առնէ
թէ Օսմանցիք
մեծ
ումե
ր ո վ
կու
դ ա ն իր վրայ֊.
Մինչ
ա յ գ Վանէ,
Անուսէ
եւ. Մուչփ
չրշաննեբէն
Պարսկաստան
՚ կ ը
տ ե ղ ա փ ո խ է
քսան
Հազար
Հայեր։
Ապա
յանկարծ
գ ա մ ա ն
Հրաման
մբ կ ո ւ ա ա յ ,—
Արարատեան
աշիարՀԷ
ամրողշ
Հայու
-
թէւնբ
մէկէն
քշել,
տ տ ր ա դ ր ե լ
գ է պ ի
Պարսկաստան
: «Բազմութեան
լայնքը
դե–
գ ա ր գ է ն
մէնչեւ
Ա ր ա ք ս ,
երկայնքը
ո ֊
մանք
կ՚ըսեն
7
օրուան
ոտ ք ո վ
ճամբայ
,
ե ս
1լբսեմ
Հէնգ
օրուան
»,
կը գ ր է Առա
քել
Գավրէմեցի
պ ա տ մ ա դ է ր ը ։
Բազմու
-
թէւնը
խուճասլաՀար
կը նետուէ
գ ե տ ը ։
Շ ա տ ե ր կը յաշոզէն
անցնիլ,
ուրէշներ
կը
խեզգուէն։
Աւելէ
քան
300 ֊000
մոզովուր–
դէն
կէոը
կը խ ե գ դ ո ւ է
Հայրենէ
գ ե տ է ն
մէշ֊
• • Բազմութէւնը
՚ Լ ա ր ա գ ա զ ի վ ր ա
յով
կը
քչուի
Ա Հ ա ր , ուր կբ ձմեռէ
։
Գարնան
ո տ ք ո վ կբ
քչուի
Հ ա ր ա ւ ,
մինչեւ
Ապա
-
Հան,
Հազար
քիլոմեթր
ճամբայ...
Ա պա–
Հան կը Հասնին
12-000
բնտանիք
(60 70
Հազար
Հոգի)
; Աւթ ա ն գ ա մ բ ռ ն ա գ ա ղ թ կը
կ ա տ ա ր ո ւ ի
Հ ա յ ա ս տ ա ն է ն : Ը ս տ Տ՛ • Շ ա ռ -
աէնի
150-000
Հայեր
ալ Գէլանի
(կասպից֊
ծովի
ա փ ) չրշանբ
տ ա ր ո ւ ա ծ են ,սակայն
,
շերմ
է ու տ ե ն դ է բռնո լած
մ աս մբ կ ո ա ո բ –
ուեր
, միւսներբ
տ ա ր ո ւ ա ծ են
զանազան
կոզմեր
;
կ ա ր ճ ա տ ե ն մը Հայութիւնը
ԱսլաՀան
մնալէ
ե տ ք բ կը ՀիւՈւուէ
Ն - Ջուզէսն
, կէս
քիլոմեթր
Հեռու
ք ա ղ ա ք է ն , ՇաՀ
Աբասին
Հրամ
ա ն ո վ : Տ ա գ ա ն դ ա լ ո բ Հայ
մ-ոգովուր–
գ ը
Հբաշնքեր
կբ գ ո ր ծ է : քէքոճա
Նազար
եւ
քցոճա
Ա ա ֆ ր ա զ կը դ ա ռ ն ա ն
ՇաՀին
խոր–
Հրգականներր
, ա ռ ե ւ տ ո ւ ր ը
կբ
զ ա ր գ ա ց բ –
նեն
, ֆերմաններ
կր ս տ ա ն ա ն ,
առեւտրա
կան
արտօնութէւններ
, կապեր
կբ Հաս -
տատեն
Վ ե ն ե տ ի կ ի
, ապա
ամբոզշ
Եւբո
-
պայի
Հ ե տ , Շ ո ւ է տ ի , նաեւ
Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ի ,
Հ ն դ կ ա ս տ ա ն ի , Փ ի լիսլպինննե
րու
ել
«Ենի
Գունեայէ»
(Նոր
ԱչխարՀ
, Ամեբիկա)
:
Հ ս կ ա յ ա կ ա ն
Հարստութիւն
կբ
դիզեն։
Նոր
Ջուղայի
մէշ կբ
Հիմնեն
Ա–
Ա մ ե ն ա փ ր կ չ –
ե տ ն
վանքը
յ ա տ ա կ է ն
մինչեւ
գմբէթին
կեգրոնբ
կրօնական
դունաւոր
ղաբդանը
-
կաբներով
, որոնք
դոբծն
են
իտալիայէն
Նոբ
Ջ ո ւ գ ա
Հրաւիրուած
ի ա ա լ ա ց ի նկա -
բիչներու
։ Կբ կառուցանեն
12
եկեղեցի
-
նեբ
, թանկարմ-էք
նկարներով
:
1640^5՛
Ի/աչատուբ
Վ • կ ե ս ա ր ա ց ի տ ա -
ռեր
կբ փ ո ր է
ձեռքով,
մամուլ
կբ
շինէ ,
տպարան
կբ
Հիմնէ՝
Հ ր ա տ ա ր ա կ ե լ ո վ
«Հա–
րանց
Վ ա ն ք բ » եւ ուրիշ
գիբքեր
,
որոնց
թղթի
դ ո ր ծ ա ր ա ն ն ալ կբ
Հիմնէ
. . .
քւքոճանեբբ
Նոբ Ջուղայի
մէշ
կ ա ռ ո ւ ց ա ծ
են
նոյնիսկ
ութ յաբկանի
չէնք։
Մինչեւ
այսօ
բկան
Նաղարի
խ ի ա բ ա ն բ
( պոզո
-
տայ)
եւ Շ ա ֆ բ ա զ ի
կամուրշը։
Խոճանեըը
սեղանաւորներու
դ ե ր կը կ ա տ ա ր ե ն
։ Ա ֊
նոնք
ա ո ե ւ տ ր • եւ պ ա Հ պ ա ն ո ղ ա կ ա ն
նա -
լատորմ
ունէին
Պարսից
Ծոցին
ել Հ ն դ կ ա –
կան
ովկիանոսին
վրայ
։ Հ ա ւ ա ս ա ր է Հա -
ւ ա ս ա ր
պայմանազիր
կրկնքէ
ինՖբանսայի
պ ե ա ո ւ թ ե ա ն ել Արեւելեան
Հ ն դ կ ա ս տ ա ն ի
բնկեբութեան
Հետ ։
Մ ե տ ա ք ս ա գ ո ր ծ ո ւ
-
թիւնը
կբ ղարդացնեն
Ռուսիոյ
մէշ :
Ն ա տ է ր
ՇաՀԷ
(1736 - 1717)
օրով
աՀա
ւոր
բոնութէւննեբ
ել կոզոպուանեբ
կը
տէրեն
: Հայ երեւելէներէն
շ ա տ ե բ ը
կ՝անց–
նին
Պասքա
, Հ ն գ կ ա ս տ ա ն , ուր կը
Հէմնեն
Հայկ–
դ ա ղ ո ւ թ
մ ը ։ Հ ռ չ ա կ ա ւ ո ր
Լաղար
-
եաններն
ալ կ՝անցնէն
Ռ ո ւ ս է ա ,ոլր
բարձր
գ է ր ք ե բ ռ լ կբ ա է ր ա ն ա ն եւ Հ ե տ ա գ ա յ է ն կը
Հիմնեն
Մոսկուայէ
Լ ա ղ ա ր ե ա ն
ճ ե մ ա ր ա -
նը ։ Մ ո ւ ր ա տ - Ռ ա ֆ ա յ է լ եւ Պ ե տ ր ո ս
կ բ է տ
գ պ ր ո ց ն ե բ կբ
Հէմնեն
Վ ե ն ե տ է կ եւ այ - ՜
լուր,
մեծ
գումարներ
ծաիսսելով,
Հրա -
տաբակութիւններ
1լլնեն ։
177օէն
, ներչնչուած
ա մ ե բ է կ ե ա ն
մողո֊
վբ դա
պե տութենէն
,
Ուոշէնկթընէ
դ ա դ ա
փա
րնե րով
, Հ ն դ կ ա ս տ ա ն է մէշ
Շ ա Հ ա մ է ր
Աուլթանոլմ
Շ ա Հ ա մ է ր ե ա ն ի
որդէն,
Տ ա
կոբ
Շ ա Հ ա մ է ր ե ա ն կը Հրատարակէ
է ր Հռ
չ ա կ ա ւ ո ր
^ Ո ր ո գ ա յ թ վ ւ ա ո ա ց » բ , որ ա ս լ ա
գ ա յ
Հ ա ն բ ա ս լ ե տ ա կ ա ն
Հ ա յ ա ս ա ա ն է նա -
խ ա դ է ծ ն էր՝
մ անբամ
ասնօրէն
մ չ ա կ ո ւ ա ծ :
Նոր
Ջոլղայեց է այ ս
Հ ն գ կ ա Հ այերբ
կը
խո
րՀէէն
ա ն կ ա խ
Հա յկական
Հանը
ապե
-
տութէւնւ
Հէմնել
Ռուսէոյ
Հովանաւորու
թ ե ա մ բ : Նո յնսլէսէ
ան կա
իսո ւթ ե ա ն
պա
յ -
ք ա ր կբ
մ ղէր
Համատ անց է
Հ ռ չ ա կ ա ւ ո ր
Տ ո վ ս է փ
էմ էն , \.7՚օ0ական
թ ռ ւ ա կ ա ն ն ե
-
բուն
:
Ապա
դ ա ս ա խ օ ս բ
չ ա բ ք մբ
օրէնա1^եբ
բ ե ր ա ւ
քԱոճաներու
ա ռ ա ս պ ե լ ա կ ա ն
Հարս
-
ա ո ւ թ ե ա ն
մասէն,
նկարազբեց
Նոբ Ջու ~
ղա
յէ
թ ա ն գ ա ր ա ն ը , ուր
ա ն գ ն ա Հ ա տ ե
լէ
նմո
յներ
կան ել
250
կ տ ո ր
ձ ե ռ ա գ է ր , փո–
է ւ ա դ ր ո ւ ա ծ Հէն Ջուղայէն
(նաիսապէս
750
կ տ ո ր էէն) :
1795/՚5՛
Մաարասէ
մէշ Շ է ր ա ղ ե ց է
Տ ա ր ո ւ –
թէւն
քաՀ . Շմաւոնեան
կր
Հրատարակէ
ա ռ ա շ է ն
Ա ՚ ա գ է բ ը
^ Ա ղ գ ա ր տ ր » , ել
կբ
դ ա ռ ն ա
յ մեր լրաղրութեան
ն ա Հ ա պ ե ա ը ,
առաշին
իսմբագիբբ։
1Տ)4։0ական
թ ո ւ ա -
կաննեբուն
Մ ե ս ր ո պ
Թ ա ղ ի ա դ ի ա ն կբ
Հրա–
տաբակէ
իբ « Ա դ դ ա ս է բ » բ :
Գ ա ս ա խ օ ս ն
անցնելով
Տ՚Թ • գ ա բ ո ւ
ղոր–
ծ է ^ ե ր ո ւ ն ,
յէ՛չեց
Ենէկոլոփեաննե
-
բու
աոՀմը,
ապա
Հռչակաւոր
Մ ե
լքոն
հանր,
որ քանէցս
ն ա խ ա ր ա ր եւ
վարչա
պետ
եղաւ,
պ ա ր ս կ ա կ ա ն
այբուբենը
բա–
րեփոքսեց
, ծիսաէւոտէ
ա ն գ լ է ա կ ա ն
մենա–
շնռրՀբ
Ր շ ե ց եւ առաշին
ֆրան
֊ մասո
-
նական
օթեակը
Հիմնեց
Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն ի
մէշ :
ւ ա ի ն
Թալբէզի
մէշ կը
Հիմնուէ
-
րամ ե ա ն »
դ պ բ ո ց ը ,
որու
Հարէւրամեակը
տ օ ն ո ւ ե ց ա ւ
1935^1՛։ 1870^1/,
ե ր ե ք արել
.
մտաՀայեբու
ձեռքով
, կը Հիմնուի
ԹեՀ -
րանի
«Հայկազեան»
դպբոցը։
Ապա
թուեց
բաղմ
աթիլ
աեսոլչներու
ել
ա կ ա ն ա ւ ո ր
ուսուցիչ
- մտալորականներու
անուններ
,
որոնք
պաչտօնավաբած
ել դ ո բ ծ ա ծ են Ն •
(ՌԸՆԷ
ԿՐՈՒԱէԻ)
Մ ե ծ
դոՀունակութէւն
մը կը ղգո՚մ,
երբ
ինծի
Հաճոյ
թ ո ւ ա ծ
գիրք
մբ կը
յանձնա
րարեմ
բնթերցողէն
: Կրուսէի
ռյս
երկը
ուժ֊եզ
գ ո ր ծ մբն է ,
զարմանալչ.՝
իբ
թոիշքով,
Հիանալէ՝
էր ս լ ա յ ծ ա ռ ա մ ա ո ւ
-
թ ե ա մ բ :
Կ բուս
է վ ե ր կը մնայ
այն նեզմէտ
ազ -
գայնականութենէն
, որ կբ փ ճ ա ց ն է
չաա
մը
պատմական
երկասէրութէւններ
: Իր
ա ր դ ա ր
ե ւ յ ա ճ ա խ շ ա տ
խիսադատաստան–
ներբ
կբ Հարուածեն
է ր Հերոսները,
ա -
ռանց
խ տ ր ո ւ թ ե ա ն ։
Ի՛՛նչ
աղդեցութիւն
դ ո բ ծ ա ծ են
ա յ դ
«Հերոս»նեբբ
դէսլքեբու
ընթացքին
վրայ։
Ա յ գ է Հաբցը,
ղոբ գ ր ա ծ է սկիզբէն
Կրոլ–
սէ , ա ռ ա ն ց
սակայն
ատոր
պատասխանը
տ ա լ ո ւ : Գժուար
է գ ի տ ն ա լ թ է ինչ կը
իւռբՀի
ա յ գ
մասին։
Ա յ գ
«Հերոս»ները
մարդուն
իբրեւ
ճշմարիա
ա ռ ա ^ ա ր գ ն ե ՛ ^ բ բ
կը 1է։կատէ թ է իբ֊բեւ
պ ա ր զ
ղ ղ ե կ ա վ ա ր
դ է մ ք ե ր » .Եթէ անոնցմէ
իլրաքանչիւրբ
,
ա ս պ ա ր է զ ի
իսաչաձեւման
մէկ
պաՀուն
,
դ է պ ք ե ր ո ւ
բնթացքին
վ բ ՚ ս յ
անՀաչուելի
Հետեւանքներ
ունեցող
ծանր
սիւալներ
ղործած
է,
ո՛՞ւր է իր «մեծութիւնր»
։Եթէ
դ է պ ք ե ր ո ւ
յորձանապտոյտը
աւելէ
ուժ
եղ
է քան էր կամքը,
ո՞րն է
կարեւորութէւնը
է ր
ղերին՝
պ ա տ մ ո ւ թ ե ա ն
լնդելոլզման
մէշ
։
Բո լոր
սլատմ
ա գ ի րնե
բուն
նմ
ան
նաեւ
կարելի
է մեղադրել
Կբուսէն
թ է իր Հերոսները
ընարած
, դ է պ ք ե ր ը
կա–
րատած
ու ներկա
յացուցած
է Հ ա մ ա ձ ա
յ ն
իր
ճաչակին
եւ ձղաումներուն
յ
կտրելէ
է
մեզադբել
իր ե ս ա կ ե դ ր ո ն ա ց ո ւ մ բ
,
ր ո ՚ յ ց
այսաեղ
վստաՀ
չեմ . ո ր ո վ Հ ե տ ե ւ
Հարց
կ ո ւ տ ա մ թ է մինչեւ
որ ա ս տ ի ճ ա ն
կարելի
է իբ «մորթին
մէշ չբչլալ»
: Ե թ է պ ա ա -
մութիւնը
գատաստան
մ լ ն է, ա յ գ դա -
տաստանը
միայն
յ ա ր ա բ ե ր ա կ ա ն
կրնայ
ԸԱալ
ել միմիայն
նեբշնչուիլ
մեր
ձբգ -
տումներէն
, մեր
գ ա ս ա ի ա բ ա կ ո լ թ ե ն է ն
,
մեր
անՀատականոլթենէն
, ինքն
իսկ ձե–
ւ ա ւ ո բ ո ւ ա ծ մեբ չ բ շ ա պ ա տ է ն եւ մեբ գ ա -
րաչբշանէն։
Բ ա ո ա ր ա ն ն ե ր բ
միայն
կրնան
բնծայ ե լ , պ ա տ մ ա գ ի ր է ն
Ֆենելռնի
սլա -
Հանշած
«ժամանակէն
ել միշոցէն
գ ե ր ի -
վ ե ր
անաչառութիւնը»
: Երշանիկ
Հ ա մ ա -
րենք
մենք
մեղ, ե թ է չկայ
ա ն պ ա ր կ ե չ ա
ձեւազեղծում
մբ պատմական
իրողու
-
թեանց։
Ընթերցողին
կ՝իյնայ
Հսկել
մեկ.
նութեան
վրայ.,
կ ր ռ ւ ս է ի ն ը չ ա փ է ն
ա–
Ջուգայէն
մինչեւ
Թալբիզ
ու Ա ա լ մ ա ս տ :
Հ ա մ ա ռ օ տ
ա կ ն ա ր կ մբ ն ե տ ե ց
նաեւ
ներ
կայ
իրանաՀայ
մչակոյթին
՚էրայ
- - ե ր ա –
ժշաոլթիւէւ
, նկարչոլթիւն
,
քանգակա
-
գործութիլն
, թ ա տ ր ոն , մ ա մուլ
, գ պ ր ո ց -
նեբ եւ Հաստատութիւննեբ
:
Գասախօսութիւնբ
տ ե ւ ե ց
մ էկ ու կէս
ժամ
, եւ լսուեցաւ
մեծ
ուչաղ
րութեամ
բ
։
Շ Ր Ջ Ո Ւ Ն
ԹՂԹԱԿԻՑ
« Տ Ա Ռ Ա Ջ » Ի
ՊԱՏՄՈՒԱԾԲՆԵՐԸ
ԹԱ Դ Ո Ս ԱՂ,ՐԱՐ
(Հասաւսւծ «Թէ՝ իԹչպէււ ապրհցան»էն)
ԱՀմէտ
պէյ Գրիգոր
աղայի
Հետ
թաղի
քի մբ վբայ
լնկողմանած
կը
դարպասէ
ա յծեամ
ի ոստումներով
չարժտկող
Հարս
ներուն,
որոնք
Հիլբանոց
֊ վբանի
մօտէն
անցնելու
ա տ ե ն
Հետաքրքիր
ու գաղտա
-
դողի
ակնարկներ
կը նետեն
։ Անոնց
Հա -
մար
բ ա ց ա ռ ի կ բան է նոր գ է մ ք ե ր ո ւ
ե ր ե -
ւումբ։
Անոնք
տ ա ր ի ն ե ր է ի վ ե ր բո՛ցէ
է ՜
բենց
յնտանիքի
ա ն դ ա մ ն ե րէն
մ ա ր դ
չեն
տեսած,
ամայի
լերան
իրենց
կիրճերուն
մէշ
բ ա ց ա ռ ի կ բան է մարդկային
է ա կ ի մբ
Հանդիպում
ը ;
Արչալոյսէն
մէկ ժամ
ա ռ ա շ
Թ ա դ ո ս
ա դ բ ա ր
կ՝արթնցնէ
խումբբ։
Արեւը
չ*^՛" ֊
դ ա ծ կը Հասնին
որոչուած
վայԲԸք
Բ ւ " ^ Ւ
մը
սարաՀարթը.
կը խոբՀբդակցին
ց ա ծ
ձայնով։
Շղթայուած
չուներբ
անՀան
-
գարտ
ել շ դ ա յ ի ն
չարժո
լմներ
կ՝ընեն
,
ՂԳ"յչ
՚^ք>^Նիւննեբով։
Վարաղնեբուն
Հոաբ
առած
են ա ռ ա ո ւ ա ն
զեփիւռէն
։
Թ ա դ ո ս
ա ղ բ ա ր նոր
Հետախուղութենէ
մբ
վեբշ
զօրավարի
մբ վ ս տ ա Հ ո ւ թ ե ա մ բ կը
յ ա յ տ ա ր ա ր է ,
•
Խողեբբ
Հոս են , իսկ աբշէն
Հետքերը
Հազիւ
մէկ օրուան
մբ Հնութէւն
ունին
:
Խոզերուն
վբայ
կ ա տ ա ր ո ւ ե լ ի ք
պ զ ա է կ
Հարսնէք
մբ (ոբսոբգները
կը սէրեն
Հարս–
նէք
կոչել
Համաղարկբ)
, չի ի ս ա ն դ ա ր ե բ
մեբ
^Բ՚ոգէրը
• Ը ն գ Հ ա կ ա ռ ա կ ն
աղմուկը
պատճառ
ղ ը լ լ ո ՚ յ
«պուլղռւրճի»ն
շզայնա–
ցնելու
ու իր թ ա ք ս տ ռ ց է ն
գ ո ւ բ ս
Հանելոլ
:
Կը գ տ ն ե ն ք էբ նոր •֊էետքբ
ու կը
գ է լ ր ա ն ա յ
Հ ե տ ա պ ն դ ո ւ մ բ : Ուբեմն
նախ
պ ա չ ա ր ե ն ք
խոզերը,
յետոյ
կ՝էյնանք
գ.պուլալռլբճի»էն
ետեւէն
:
Համաձայն
են բոլոբբ
եւ անշշուկ
կը
յ ա ռ ա շ ա ն ա ն : ՝Բէչ
վեբշ
Թ ա դ ո ս •ադբաբ
,
կ ո բ ո չ է
էւբաքանչիլր
որսորդի
բռնելիք
դիրքը՝
ինք ե ր ի տ ա ս ա ր դ ի մը ու չունե
-
բուն
Հ ե ա կը մանէ
ա ն տ ա ռ ի ն
խոբբ
: ու–
ներբ
էլաբձակէ
խոզերու
Հետքին
վյրայ՜։^
Անոնք
մ ա ք ո ք կբ
նետեն
մացառներուն
մէշ,
կբ յ ա ռ ա շ ա ն ա ն ,
ետ կբ դ ա ռ ն ա ն ,
կը
սուրան,
կ^էշնեն
փոսերուն
մէշ,
կբ
մագլցէն
ցցուածքներէ
վեր։
Կբ
լսուէ
յէնգՀատ
բ ն գ Հ ա տ
անոնց
Հաշոցը
,
որուն
կբ
յաշորդէ
արագ
եւ ե ր կ ա ր
վա
յնա
ս ուն
մբ
(յայտարար
նչան
որսը
աեսած
բ//ա -
լու)
:
իւրաքանչիւր
որսորդ
ծառէ
մը
կոճղին
կ ա մ
ա պ ա ռ ա ժ ի
մ ը
՚իյթա
յ
ա կ ն դ է տ
կը
սպասէ
վ ա ր ա ւ ^ ե բ ո ւ
երեւումէն։
Շունե
-
բու
վայնասունէն
կը խառնուէն
խոզեբուե
ոանաձայնն
եւ
Հռնդիւնը
, վարպետ
չու
ներբ
կբ փ ո ւ թ ա ն
կտրել
անոնց
ճամբան
մզելու
Համար
զանոնք
դէպէ
այն
,կոզմը
ուր
դ է ր ք են բ ռ ն ա ծ
որսորդները
տ
Զէնքէ
պայթիլն։
կրկին
Հ ա ր ո ւ ա ծ
մ յ չ ,
եւ
Համազարկ
դիրքեբէն
:
ք/ոզերբ
կը
ճեղքեն
պ ա չ ա բ մ ա ն
դիծը
ու
խոյս
կու -
տ ա ն
։Շունեբբ
կը Հալածեն
աղմ
ոլկով
։
կը
լսուի
Թ ա դ ո ս
աղբօր
ձայնբ
- կիլրե
-
կէս
(Կիրակոս)
, Գ ե վ է բ դ
(Գէորգ)
,
չու
նեբ կ ա ն չ ե ց է ք :
Շղթան
ք ա կ ո ւ ա ծ է; Կը մօտենան
Թ ա -
գ ո ս
ազբօր
, կը Հաւաքեն
շռւներբ
: Գ ե -
ախն
փ ռ ո ւ ա ծ են ե ր ե ք վ ա ր ա ւ ^ ե ր ։
Թ ա ղ ո ս
ա զ բ ա ր իբ սրածայր
դ ա ն ա կ ը կը մխէ ա -
նոնց
կոկորդը
ել շուներուն
լ ա փ ե լ
կ ո ւ ա ա յ
Հոսող
արիւնը
։
Ան ե ր ի տ ա ս ա ր դ ա ց ա ծ
է կ ա ր ծ ե ս
։
Կբ
կտրէ
առաշին
վարազին
ա կ ա ն ք ր , կը գ ն է
իր
գօտիին
մէշ (սովորութիւն
է
որսին
դլոլխն
ու փորոտիքը
տ ա լ այն որսորդէն
\
որուն
գ ն դ ա կ ո վ ը
ինկած
է) ,
երկրորգը
Գ բ է գ ո ր
" ՚ ղ ո ՚ յ ի ն , իսկ՝
եբրորդը
կը
մնայ
կ ա ս կ ա ծ ե լ ի
, թ է
որու
Հ ա ր ո ւ ա ծ ո վ
է
ս պ ա ն ն ո ւ ա ծ
Հ ա մ ա զ ա ր կ է
մէշոցէն։
կը
ս տ ո ւ գ ե ն
կենգանէէն
ստացած
Վ է ր ք է ^
ուղղութիւնը
թ է Հոն ո վ կբ գ տ ն ո ւ է ր ու
տ յ դ պ է ս
երրորդն
ա չ կը յանձնեն
կաբա
-
պ ե տ ի ն ։
Շուները
կը կապոլին
կրկին։
Կէս
օրը
ա ն ց ա ծ է , կը պ ա բ պ ե ն
խոզերուն
փ ո ր ո -
աիքը
ու կը կ ա խ ե ն
Հոկայ
կաղնիէ
մբճէլ–
ղերէն։
Տ ե ա ո յ
վտակի
մբ եզերքը
կը
նստէն
ճաշի
է
Տ ա չ ի ա տ ե ն կը մշակեն
գ՛՜րագիրը
ի տ է ա լ
Հանդիպումին։
ք ^ ա գ ո ս
աղըաբ
չատ
խ ա ն –
դավառ
է եւ կը կրկնէ
մէչա—
լալ
սկյլ ՚
ս ա ն ք , լալ ալ պ ի տ ի
վերշացնենք
:
գ ե ռ
վերշէն
պ ա ա ս ւ ռ ը
բերնէն՝
կը խա–
չակնքէոլ
կը սկսէ
նոբՀեաախուզութեան
:
Կ՝ռւչանա
յ վ ե բ ա դ ա ր ձ բ :
է տ է ն ք է : Արեւբ
ս կ ս ա ծ է կախուէլ
գէպ
է մայրամուտը՝
Թ ա դ ո ս
աղբար
ժպտուն
,
ո գ ե ւ ո ր ո ւ ա ծ
Հեռուէն
էլեբեւայ։
Զեռքէ
շարժումով
էր մօտ կր Հրաւէրէ
խումբբ։
Հ ա ւ ա ք ո ւ ա ծ են : Հ ր ա Հ ա ն գ
կ ո ւ տ ա յ մէկ
ժամէն
մ ա գ լ ց է
լ գ է մ ա ց է
բլուրը
է
«Պըլ
֊
ղոլրճէ»ն
վ ւ ա խ ա ծ է ադմուկէն
ել ա ո լ ա ս –
տանած
Հոն , պէա
ք է պա
չ ա րե
լ
մ օտէն
,
էնքն
ու Աէւլէյմանբ
շռւներբ
առած
պ ի ա ի
մանեն
պ ա չ ա բ մ ա ն
գ է ծ է ն
ներս։
Երբ վ բ " ~
տաՀ
Բ Ա ա յ
որսին
մօտիկութիւնը
ա զ ա ա
պէտէ
ձզեն
չուներբ
, ու էրենք
զ ո ւ գ ա -
Հ ե ռ ա բ ա բ պէաէ
սկսէն
խուզարկութեան
:
հ) ա ն դ ա վա
ռո
ւթեն
էն
բ ա մ պակ
պ ե խ ե ր ը
սոթտելով
էլըսէ
Ֆէլ է, ֆիէէ
էածուն
աարէ
է էս լեռներբ
կբ պտտէմ
էսէնկ
բ ա ն
չէմ
տեսէ
.՚ •
Որոչեց
իւրաքանչիւրին
տեղն
ու
դէրքը
Հ ր ա Հ ա ն գ
տ ո ւ ա ւ
Հսկել
ա պ ա ռ ա ժ ի
չուրշի
լերկութեան
վբայ,
մ ա ս ն ա ւ ո ր ա պ է ս ՝
խօս
քը
Գ ր է գ ո բ
աղային
ուղղելով
հ
Թ ա դ ո ս ա դ ր ա ր է ն
Հրացանէն
ձայնբ
չատ
յ ս տ ա կ կբ զանազանուէր
ուբէչ
ղէնքեբու
պայթէւնէն
է
Անոր
Հնօբեայ
Հրացանբ
փո
ղէ
վերի
մասէն
ափ մբ վ ա ռ օ դ ո վ
ոլ
ք ա ն է
մբ կապարով
կբ լեցուէր
ոլ
պ ա յ թ ա ծ
պա
Հուն
թնդանօթի
պ է ս կ ո ր ո ա ա ր , էսկ
էբ
ընկերնեբռՓը
պ ա տ ե ր ա զ մ ա կ ա ն
թ ե թ ե ւ
՛աղմուկով
զէնքեր
էէն .
Կր
բաժնուի
խումբէն
:
ԳԷՈՐԳ
Զ Ա - Բ Ը Ր Ե Ա Ն
Fonds A.R.A.M
