ՀՈՂԱԳՈՐԾԱԿԱ՚Ն ԱՍՈԻԼԻ8
վԽչիԱբ1Ած պատԽազմքէԱ մէջ
Վեր2ապէս
չո յս
տեսաւ
ա* -
ճեանի
ՀհԱյ՚երիկտՀտյերԸ
Երկրորգ
Հա -
մաշիարՀային
պատերազմ
ին մէի^ անգլ -
լերէն
Գ
1 ՚
Ր Ք Ը
որուն
շատոնց կր սպաս -
« Վ բ
(*) =
Շատ
կարեւոր եւ արժէքաւոր
աշխա
~
տութիւն
մրն է ասիկա։
Մեր մրա^ան ե~
րիտասարգ
Հեզինակր
մեհ՜ապէս
գովելի
նա խանձա խնգրո ւթեամր
մ ր ա յս
Հո յա -
կապ
Հատորին
մէ2^ Հաւաքած–,
^նոլթենէ
անցուցած,
րնտ րած,
գաստւորած
ել ամ
փոփած է այն րոլոր փաստերն ու աեգե -
կութիւններր,
որոնք
րնգՀանոլր
եւ
մ իանգամ ա յն
մ ան րա կր կի տ ու
ճշմարիտ
գազափար
մր կուտան
ամերիկաՀայու
-
թեան
ււազմտկան
տուրքի
մասին
ամե -
րիկեան ա յս մեծ
Հանրապետութեան
,
վերտին
մեծ– պատերազմի
ատեն։
Հարկաւ,
ԱմերիկաՀայերն
ալ, թնչ ՜
պէս
եւ. րոլոր
միւս
ամերիկեան
քագաքա–
ցիներր,
կատարած
են եւ չէ ին
կարոգ
չկատա
րե լ, իրենց քագաքա
ց իական
պար–
տ ա կան ո ւթ ի ւննե ր ր
:
Հետաքրքրակա
-
^ Հ ՛
"՛յգ է^–> "ակայն,
այլ այն, թէ
ինչ.
շտփով եւ ի՛էնչսլէս են անոնք
կատարած՛՛
իրենց այգ պարտականութիւններր։
Ե՛–
ճիշգ. է այգ, որ ճէյմս
Բ՝աշճեան
իր այս
գեղեցիկ
գրքով աշխատած
է ցոյց տալ եւ
անկասկած,
յաշոգած– է մեծապէս
։
Ուրի^եր
, ինչպէս,
օրինակ
, ր ա րս ՝^
գործականր,
վարձեցին այգ րնե
լ
Հրա -
տարակե
լով
ալսլոլք
մ ր, որուն
մէ^
կային
նկա րներ ու անուններ
միայն շատ
կարճ
կենսագրտկտն
նօթերով, ոչ լրիւ եւ շատ
թերի
կերպով
կազմ ուած
։ Աակա
յն , ա
ինչ որրրած է ճէյմս
Թաշճեան,
ալպոմէն
շատ
աւելի մեծ գործ՜ մրն է, անոր տոԼա–
^ծյւ
ռհո^
մյան է.
ւեյւսււուււօն ւււ.»ւուքո–թ>՝– I՝»–
մր ամերիկաՀա
յ
զինուո
րներուն,
Գ"՛ Ր ՚~
գարուած
րազմաթիւ
(աւելի քան
400)
նր–
կա րնե րով
:
Գ*ազավւար
մր տալու
Համար
րնթեր -
ցոգ^ւերուն, թէ ի՛էնչսլէս է կազմուած
ա »-
լ
-ելի
քան
500 մե ծ ա դիբ էջերէ բւալկացած
այս
խիսա
արժէքաւոր
գիրքԸ^
աւելորգ
չենք նկատեր
Հոս տալ քանի
մր թիւեր եւ
աեղեկութիւններ
։
Ինչպէս
յայտնի է,
220,000—250,000
ամե ր իկաՀա
յութ
իւն ր վերտին
մեծ՜
՛Գ*" ~
աերտզմի
ատեն
ամերիկեան
րււ/նակին,
նաւատորմին
եւ օդային
տորմիղին
ար -
ւած– է
ւՏյՕՕՕ
ղինուորներ;
Ասոնց մեծտ -
գոյն
մասր
ոչինչ
րրած է, որրէԼար
աւելի
կամ տարրեր, քան այն, ինչ որ ամէն
ո չ–
Հայ
ամերիկեան
զինուոր
րրած է՝ կատս/–
րելով
պա րզտսէէ ս իր
քաղաքացիական
պարաականութ
իւննե րր : Ուստի
ճէ յմ ս
թ՚աշճեան
միանգամայն
իրաւացիօրէն
ա–
ւելորգ է նկաաած
իր կազմած
գիրքր
Ի ՚ ք ^
ճողել ու ծանրարեոնել
ր11լ11ր
ամերիկա -
Հայ
զինուո
րնե րոլ
անո լիւներով եւ ՚»^–
միշտ
Հետաքրքրական
պատմ ութիւէւնե
-
րով;
Իր երկու եւ կէս տարուան
պրսԼտում–
ներու
րնթացքին
աե աւելի քան
10,000
Կւամա1լներ է գրած ու
պատասխաններր
ստացած եւ իր ստացած
8000
Հայ
զին -
ուորնԼրոլ
էզատմ ութ իւննե րէն լնարած
է
միայն
2000
/5/
սլատմոլթիլններր,
իրրեւ
ամենէն
ուշագրաւներն
ու
յատկս^շական՝*–
ներր,
րոլորն ալ Հիմնուած
պաշտօնական
ագբիւրներու
ել ծնողներէ,
ազգականնե
րէ ուրարեկամներէ
տրուած
տեգեկու -
թիւններու
վրայ։
^Լեր^ին մեծ պատերազմի
մէ^^ սսլան -
նուած
րոլոբ 426
ամերիկաՀա
յ զինուոր -
ներու
անուններն ու
կենսագրոլթիլձւներր
ր)թերցոգր
կր գտնէ այգ գրքին
մէշ-^ոյ–
^Ր
սլէ
՚"Ք
է
Ը
."ել նաեւ
վփրաւորուածներու
թ՛էեւ
ֆրս^սաՀայ
նոր գագութր
վեր
տին երեսուն
տարիներու
րնթացքին
յա -
շողած– է տիրանալ
աոեւտրական,
ար -
Հեստա կան եւ այլ ճիւգերոլ
մէ^
փայլուձ
եւ Համեսա
գիրքերոլ,
րյայց
նոյնքան
եաո
մնացած է երկրագործ՜ական
ասպարէզին
մ էշ ; Գլխաւոր
պաաճառր
գի տ ա կանօ
րէն
անփորձ եւ մ իշավայրին
անծ^անօթ
ր լ
լա
^է
է :
Ոմանք
ինքնավսաաՀ
ասպարէզ
նետ–
ուած ենՀեաեւելով
իրենց
սաՀմանափակ
գագափարներուն
,
րախտախնգրութեամր
ւլնած կամ վարձած
են կարեւոր
ագարակդ
ներ ել տարուէ
տարի
անդարմանելի
ձսԻ–
խոգութեանց
մատնուելէ
վեր2
յոլստՀատ
լքած,
Ր"ելով թէ Ֆրանսայի
Հողերր մե–
րիններուն
նմս^
չեն արտագրեր
;
Մինչ ^
գ ե ռ այգ մեծ՜ երկիրր
լայնօրէն
ապաՀովե–
լով
տեզացիներուն
սպառումր, անմրցե -
լի քանա կոլթեամ
ր սլտուղ եւ կանխ ա Հ ա ս
րանշարեգէն
կ արտածէ
իր արեւելեան եւ
Հիւսիսային
սաՀմանակից
գրացիներուն
։
Բացի ագարակներէ
մեծ՜
քաղաքներու
ա րուա րձաննե
ր ր Հաստատուած
Հայերէն
շատերր
ունին
րնաանեկան
փոքր պար -
աէփէեր
սխալ կերպով
մշակուած,
անխր
ւ–
նամ վիճակի
մէշ կամ լքուած
։ Եթէ կա -
նոնաւո րապէ ս շաՀագո
րծոլին
րնտանի -
քին
թարմ
բանշարեզէնր
առատօրէն
ար -
տադրե
լէ վեր2 կ
"ԿԻԿ
խնա
յո գութ
իւն
մ լ ն
ալ կր ձգեն
ամէն տարի :
Այգ պարտէ էգերուն
մ էշ
սխա
լմ ամր
մասին,
այն տարրերութեամր
միայն, որ
միայն
նաւատորմ
ի եւ ծովա
յին
զօրքի
վի՜՝
ոաւորնեոու
մասին
տեգլեկութւննԵրր
լրիւ
են
I
Բայց կատարելապէս
լրիւ չէ
րանակի
մէշ վիրտւորուածներու
ցանէլն ու պաա -
մ ութ իւնր
, ո րովՀեաեւ
րանակի
Հրամա -
նատարոլթիւնր
մինչեւ
այսօր չէ Հրատա–
րակած
բոլոր
վի րաւո րուած
զինուո
բներու
Ս
՛՛՛ն
ԿԱ :
Աւելի
արքք-էքաւոր
են, Հարկաւ, պատ–
մ ութ իւննե րր ա յն
բոլոբ
ամ ե՜ր ի կա
Հ ա յ
գինուո
բնե բուն
, որոնք
Հե բոսութ
իէննե բ
են գո բծած եւ սլաշտօնապէս
ալ աբժա -
նացած են մասնաւոր
ւլնաՀաաման
եւ
պատուանշաններու
: Տտաուկ
ուշադբու -
թեան
արմ-անի ենտեղակալ
Մազաքեանի
(Է2
34),
օդաչու
Մարսռւսչեանի
(էշ
96),
Տէրեան
երկուորեաէլնեբու
(Է2
103) «ւ/՚աՒ–
ռին>> Գզիրեանի
(էշ
114)
եւ
սաբճէնթ
Բո րեա գետնի
Հերոսական
դոբծ՜երուն
սլատմ ու թիւննեբր
:
Առանձնապէս
ճոխէ եւ Հետաքբքրա
-
կան
գբքին
առաշին
գլոլխր,
ուր րնթեր -
ցողբ կր գտնէ մամանակտգրական
կերպով
տ րուած
խիստ
շաՀեկան
տեղեկութիւն
-
ներ Երկբորդ
Համա շխա րՀա
յին պատե -
բազմի
բոլոբ
ռազմւսճակոէէոնեբուէւ
վրայ
արիւն
թավւած
ամերիկաՀա
յ ղինուոբնե -
բու կատա րած
յիշաաակելի
գ ո րծե րոլ
մսւ–
սին։ Սկսած
Փրրլ
Հարսլրրէն
մինչեւ քՏա–
գագականի
կւլգինեբոլ
կռիւներր,
Հիւսի -
սային
Ափբիկէի
կռիւներէն
մինչեւ
Աիկի~
ւիոյ,
իտալիոյ եւ Պալքւււննեբու
կռիւնե -
ՐԸէ
մինչեւ
Գաշնակից
բւոնակներու
ներ -
խումումր
Ֆրտնււա եւ վերնական
յաղ ՝- |
թանակր
Գերմանիոյ
ապա
ճաւիոնի
վրայ։ \
Գրքին
երկբորգ
գլուխբ
նուիրուած
է
յատկանշական
սլատմ ութ իւննեբու
պատե–
բազմ ի զանազան
ռազմ աճակատնե
րէ , =--
պատմ
ութ իւննե ր , որոնք մեծապէս
բնո -
րոշ են Հայ ցեգի
ղմայլելի
յատկութիւն
-
նե բուն տեսակէտով
;
Երկրորգ
գլոլխին
մէշ Հեգինակր
զե -
տեղած է պատմոլթիլննեբր
ամեբիկաՀայ
առարբեբ տեսայվէ
էռ%–կռւած^^աս^բ
մ աբե
լով
կլիմ ա յին ել Հ ոգին չեն աճիր
,
տնկելէ
քանի
մր տարի վեբ2 կբ
չորնան
կամ
ծ՜ա զի կն ե ր ր թափելով
պտուզ չեն
տար;
Ուրեմն
անՀ րամեշտ է գիտնա
լ
նաեւ
Հողին,
Հունտին եւ տունկին
րնտբութէւ
*"
նր, որմէ կախում
ունի
բերքին
յա2ոզու -
թիւնր,
անշուշտ
մնացեալ
կարեւորներր
րնելէ
վեբշ։
Ի տես
էոեղացիներու
ծւ
^աարԱհբոս
յաշողութեանց
եւ Հայ գագութէն
տկա -
րութեան,
դոնէ շանանք
ՀետզՀետէ
ույչ -
գել այդ խորացած–
սխալներր
եւ
Հեաէեէ֊իլ
ուղիղ
ճամ բուն,
որուձ
առաքնոբգողր
պէտք է րլլայ
Հայ
մամուլր։
Հետեւաբար,
ինչպէս
տեզական
թեր՛
թեբբ,
նոյնպէս
փափաքելի
է որ մեր սի ֊
բելփ «Ցառա2»ն
ալ ունենայ
երկբագոր -
՚ծական
ո ւ կենդան
ա բոլծ ական
շաՀեկան
դիտելիքներու
ճոխբամ֊ին
մր; Այդ պ՚"Ր ^
տականութիւնր
սիրայօ<Ւար
ստանձնելով,
աշնան
սկիզբր,
այսօր
առա2ին
առթիւ
պիտի
պարզեմ
միայն
պամիայի
մշակման
մեթոտներր,
որոնք վստաՀ
եմ թէ մեծա -
պէս
պիտի
Հեաաքրքրեն
բազմաթիւ
հայ -
բենակիցներ;
Արգէն
շատեր,
ծանօթ թէ
անծանօթ,
գաւառներէն
եւ
մանաւանգ
Փարիզէն
գրաւոր
բացատ
բութ
իւններ
խնդրած
ենմասնաւորապէս
այդ
րոյսին
եւ
ուրիշ
մշակութեանց
մասինւ
Ուրեմն
այս անգամ
պիտի ծանրանամ
Հիւսիսային
եւ կեգրոնական
շր2անին
վբայ,
ուր այն -
քան կարօւոցած
են այգ
բանշարեզէնր;
Պամիան, ոբ Ասիոյ
խո բերէն
նեբած -
ուած է ՄԻ1ին
Արեւելք եւ
Հայբենաղուբկ
Հայերուն
Համար աւանդական
բաանշաբե^^
գէն
մրն է, կր պաՀանշէ տաք կլիմայ։
Հե<ֆ
–,քէք
յն րնտանիքներուն
եւ անոնց
ռազմիկն^^
բուն
որոնք մէկէ
աւելի
ղինուորներ
տը.^
ւած– &ն այս երկրին
^– երկ ու ,
Խ
բ սք , չո
րէէ՛.
Հինգ,
մինչեւ
անգամ եօթ
զինուո
րներ,
մեծ
մասամբ
եղբայրներ։
Զորբորգ
գլուխբ
կուաա
յ պաամ
ո֊Լ՛^
թիւնր
ամերիկաՀա
յ
զինուո
րներուն
, հ
՚ւ^
րոնք
իրենց
կեանքր
զոՀեցին այս մեծ
Հանրապետութեան
յաղթանակին
Համաա^ւ
Վեցերորդ
գլոլխին
մէշ
ներկա
յա -
ցուած
են իրենց
քաշոլթեան
Համար
պւս՚ր–
ւէեւալորուած
ամերիկաՀա
յ ալփնուո րնե
րր։
Եօթերորգ
գլուխբ
կուաա յ գերի
ին
կած ելանյայտ
կոբսուած
ամեբիկաաՀայ
գինուո բներու
պա տ մութի
ւննե
րր;
Ութերորգ
գլուխբ
նուիրուած– է
վեքի
2ին մեծ պատերազմին
մասնակցած՜
աամե-
րիկաՀայ
կիներուն։
իններորդ
գլուխբ կբ նկւսրագրէ այն
ճիգերն
ո ւ զոՀողութիւններր,
զոր ամե -
րիկաՀայ
գաւլոլթն
րբած^ է ինէգաաա ա -
մերիկեան
յաղթանակին
;
^
Ի վեր2ոյ, կան երկու,
յաւելուածներ,
որոնց
առաշին
ր կուտա
յ
պատմութիւնբ
՛Բորէա
յի ւգաւոե րւսզմ ին մ ասնակցոզ
ամե
րիկաՀա
յ զին ո լ ո բնե ր ո ւն , Հարկաւ
մինչեւ
ԴՐքի
լոյս
տեսնելու
թուական
ր ։ իսկ միֆ֊ս
յաւելուածն
ալ ամբոզիւվէն
նուիրուած
է
Վաբգան
Ազարաբեանին
ոբ եգած է
Ամ^ք^
րի կա
յի
մ եծագո
յն
ռսւզմ ական
•ղւսաոու ա
նշանր սւոացած
առաշին
Հայ
գինուաբքէէ
Ուշագրաւ է, ոբ այդ Հերոսբ
14
վէրք Կ
ստացած,
բայց ոչ թէ Երկրորգ,
այլ Ա -
ռա2ին
ՀամաշխարՀային
ւգատեբագմին
I
Հատորին
վեբ2բ
զետեզուած
է ամ -
բոզ2ական
անոլանացանկր
բոլոր ա յն ւլինՒ՛
ոլորներուն,
որոնք
յիշուած
են այս
Հոյաէ–
կապ
գործին
մէ2;
ԳԱՐԲԻՆԵԱՆ
II
յ«էո«տ
ք - յ .
յ Յ տ հ ւ ւ « ո .
1
^31ւօու1լ
ք*ք6»,
532 բբ., 111ստէէՅէ6յ– քոօ6 6.00.
Fonds A.R.A.M
