.€ 8 Ա 0– Ա Զ »
Հ^օքյ յեգափո
իոսկսէն
շսւ^րք՜մ օ/ն
հրլ. մ՚առն՚ա՚է.ռ–
չււսրէսբ
Հ. 5–
Գաչն,ա,կցութևէսն
պսէամ ո ւթեան
մէԼ
էչէ յաա-աււկ
ա՚Լղն
ունչ, Դոլըկէսյրիւռն
:
Եթէ
ԹէֆՓ"՛՛՛
"՚– ^Ը^նեւշ
Հէձւնգււխյււց^էյն
յեղա–
փոխական
ղեկավարութեան
կեգրոններր
ցա՛րա֊
կան ուՀւամէաեաքև
րոնութեանց
շյրշաններուն.
մ ա֊
նաւս-նգ,
հւուչկարխան
եղաւ ա/ս կա՚իեւոր
կէաը,
որ ձառայեց
իրրեւ աեսա\կ
մլլ ,ո–տն\այքքափւաակ՝
Բ՝ք"–րքի"յ դէմ ուղղ՚՚ււաձ֊
յ՚Լղափո)խա–կ–աձ
^ա)չիա–
աա^^ներու
Համար
: էւ.
\ասիկա՝
քանի
մլլ պաա^
ճաոներով,
որոնցմէ
գչ/սայյորն
է,ր թրքա՛կան
սաՀ–
մ՛ղոններուն
մերձաւորութիէձնր
1Ւ.ովէն ու
ցամաքէն։
կար
նաեւ մի^ավայրր
, ուր այնքան
չայն Հ^Աթւրա–
լո ր ո լթՓ ւնա եր սաեղհուե ցս/ե ղանաղան
ղորՆերոֆ.
կյսղմա^կե րպոլթեւնն
աես՚աւկէամէՎ
։ Հա յ ե լ մակե–
գոնա<կաԱ դո րծ՜ ա՜կց՚ո ւթ իւնր մխա յե րալական
եղած
էր
Պ ո կշկա րի ան
ղարձնեչոլ
Գայնա\կցա1կան
՛ե իր
գործունէոլթեսՀւ՝
\՚լեգր,ոններւ^
մէկր;
Լծ՚՚ւ-ած
մփեւնո
յ՛լ.
յեղափոխաէկ^ն
պայքարին
թրքական
րռ.՚՚՚ասլեաոլթե\ան
գէ\մ
, Ա՚ակեգոխ^ւտկան
Տեղափո–
խական
,կա,։րքաՎ-երպւՈ՚ւթիւնը
իր ա^աքկիցր
գաաւ
Գ^ա շնակց ւթ ե ան մօա ու փոխագարձարար
, այս
վերշինն
ս՚վ , ի եսչա՚ատ
\է\^րւ աչխաաանքներուն
օգ–
աագորհ՚եց
մ\ա^կհ՚գոնացի
յեղափո.խաւ1լւան\ներուն օ–
յ՝ա\սգակութիւնր
: Եվ՚կ"՛՛
,կադմակերսչ.ռլթիւններն
ա՛չ քաէեցին
ձեււք
ձեււքի ու ՜կյւուեցան
միասնարար
մինչեւ
Համիաի
աասրսչռւմր։
Նոչաաաւ՚լս
, Հա յե ւպո,լլկար ել
Հայեւմււսկեգո–
ն՛ական
գործաղցւթեան
ւղա տմ ութիւնը
ք^եչ չէ X
Այսքան
մը ԳՐ^9՝ի աէկնարկեշու
Համար
այն կարե–
ւ–որոլթի։Տւ>ր,
՛Լ՛՛ր Պ ո՛ ք\՚ղ–արի>ս՚ն ,ունեց\ա,լ
Գաշնակ–
ցութեւան
յԼդափոխ.ամլան
սչայքարվ,խ
մէ^ ,
անոր
գո յութեան
։ս.^ոյս՚^.ն
քսանամ եակյ^լ
մանւաււ՚անգ :
Պ՚ուչկարիոյ
մէ^ գււրծեցին՛ մեր կուսա.\կցու–
թե\^Աէ՚ե Հիմնագիւ/Լէեք՚էն
երկուքը — Բրվքսաա փ՛որն
ու քիոստոմը
ե լ ւէաչԽա՚,կց\ական
"՛՛րիչ
գէ՚^քեր
,
ինչպէս
քի . Զարգարեանր
, Գ • Խաւք֊ակը , Անդր՚ա–
^•՚իկր , ՎաՀան
Ա՚-անոլէչե՚էւ^եը
,
Պ՚եէտօ
Աէմէրձ\եանը
ե
յչն , —յի՚չելոլ
Համաղւ
մինչե^
11)08
այն՛տեղ
ապրածները
մվոաւյն ։ Ի՚Հկ այս ս&՚մոոյււնա^ գէ^~
քեյ. ու ղե\գա վավո՚^ւ
թ ե՛ան ՛ու չոճնչին– տակ
Հաս)ուն–
ց\ա–ւ ու գո րծ եց վւաղանգր ա քն
նո-լ իրեայնե
ր ուն ,
ո^ոնք
իրետ՚ւց կա^րգին •>եաք մը եւ անուն
մը ձգեց
ին
ւ^էենց ետին , Գա՚^ա՚կցութեան
ե լ Հայ՝
մողովոլր–
գքՕ՛– մ աա ուց^ծ
իրե՛նց
ծաո^յ
ո ւթիւնն
ե րով
, Պուէ–
կար՛ի
յ մձքէ •
Այգ
փա.ղս.\եգէն գրեթէ
մ այւգ չէ
մնացած
այսօր։ : Ասչյւ^ո ղնե րը արգէֆ
ութսա ւնամ եաննե ր
էին՛ւ
Աեծ
մասը
մեռալ
ք^Խական
մ^ա֊Հո՚վ,
մէ\կ
քանիներ
աչ .կորս .1 ւե ց.ան աքս՛որի
ճամ րանե րու1։\
վրայ;
Բնա կա\1։ մ՛աՀով
իրենց աչքե րը
փա\կո՚գնւհրէն
մէկն ա՛լ եղաւ ՎաՀ\ս»1է\ Մ՝ա\գմանեանը : Գրեթէ
բոլռր
Պ"ւլկս՚\րա–>այ
երուն
, ա յլ
մ ան՛ա ւա՛նգ
Վառնացինե–
րուն
ծււ^ն՚օթ
ընկե՛ր Ա՝•սՀդմ\անը ;
Ճ.Բնսք.կան մաՀուխ
ըսելո\լ
ձեւ մրն է •անշուշտ
,
ւայւ։ սլա,ր.ագա յ ին ; Ա ր՛։ վՀ՚ետե
ւ \անւ^ա՝կւոն շաա րան
^այ
նաեւ
վ^աՀանի
մաՀուան
մէշ։
Ո՞՛վ
կրնայ ը–~
սել
,
թէ մյւ՚նչել
ի՚նքւսռւնը եւ աւելին
չ^էր կ^ար
՚^՚^ԳւՑէվ
՚^^՜Ր ՚է՚^՚^ասէւլալոր
ըն\կերը
, եթէ փր էլեան֊
քին վերտին
Ա7\արին՚երր
յ^մէան ութ աա՛րի ան–
ց" լցած
չըչը՚՚-՚՚ր
րոլշեւի
՚լես^
անողորմ
լո ւձ ին
աս/կ ^Հոգեպէ՛ս
աաոասլելով
եւ մարմնասվէս աա-չե–
լով : Ներսիգին
թա՚տիԼղով,
կաթիլ
կաթիլ,
՚ " / Գ
/՚՛"֊–
ծին պարաագրած
րոլոր գա ռնո ւթիւններ
ը ,
ւա–
մենօրեայ
աՀն ու մգձաււան1ը
, կարմիր
\կարգոլ–
"՚՚՚ՐՐԷ
ոանձարձա՚կ
լր րո լթիլԱները
, Համատարած–
գրկանքն ութչուէասւ ութի
ւնր
, րացարձակ
՚կ.զղիա–
ցռմը,
այնքան
սիրելի
րնմլերներ՚ոլ
ձերրա,կալո^.
թիւնն Ոլ աՀքսորը,
գաղոլթին
կաղմավո
լծո
ւմ ը ել
այս
բոլորէն վե
ր1
իր սեվ,ա.,կան խռովքը
,
աաաա–
՚գանքր,
ագքաաոլթհւնը,
Հիւյսնգագին
^լիճա-կր ,
ձ ե բութիանը
...
Շաաեր
չգիմացան
այս կացութեան
՛ե՛լ
մեռան
կանխաՀասօրէն
, կանխաՀաս
նկատելով
մինչեւ
>ս.\՜1.գամ Մաղմո/եեանի
նմ ս^ն
ո ւթսունամ
եանե բու
վիճակած
մ՛աՀը։
Մեռան սեւճակատադրմ.վ։ Մե
ռան
րոլշեէիղմն
անիծելով
:
Այգ
չ՛բ՛՛՛երէն
մկկը
Լղաւ
՛նաեւ
սիրկի
Մազ–
մ՚սնր, ՛որ պոլլկարաՀայ
գ՚^ղութինմէշ
Հանգի–
ԱէԱքցսկւ յ՚*՚րգ ու պաաիլ
վայելող
հւ ՚յէ^էյէէՏէ
ունեցող
անձ
մը, Հաւատաււոր ու վասւո\ա1ւկալոր
գա՛շնակ^
ւլա կան
մը, աւռենէն
առԱքԼւ
Շ՚աԱգին
Գարա՚.Հ՚իսարէն, էր եւ Պ՚ուլկս/Հփա. ա–
պաստան,ա<ծ \^\ր
95—96
թո\սա\կօսններոլ
գէպքերէն
վեր
՚շ,
Համիտեան
Հ/՛^"՛՛^/
րոնո լթ իւննե բէն փախ–
չեւո՚վ։
Ապաստանած
եւ այՆա.շին մէկ օքէէն Հէաս–
բԱակաքաԱխ տագԱապը
եէ եոք^Խ
Ֆրանսայի
վերաշինութեաՆ
նորնա -
•- ֊՝ ^ •
-
. .
խարարր Պ՛ Քուոան
մե^Ւ եոանգով
գործէի
տա^տուած էբ
Վաոքլ՚ա ,
-
.ա^սօբուան
^նճ^Հ
ձձոնար/չած^ է, փութացնելու
Համար նոր
աոէձէերու
չինութիւնրւ
1939-45^
պաաերաղմին
Հեաեւա՚Խքով
քանդուեցան
1,100,000
աուներ,
որոնց
560
Հազարր
ամրող1ովփն
փլան, իսկ
540
Հազարր
վերաշինելի
վիճակի մէշ են՛
Հարցր
միայն
պատերազմին
պատճառահ՜
էքնասին մէշ չի կայանար՛.
Ֆրանսայի
մէշմիԼին
Հաչուով
աուն
անՀաճոյ
անռււնոՎ
Աթային
է
Վառնա
յի մէշ, ոբ Ֆիչիպէէն
՚իերշ,
պուլկա–
րաՀա
յ գա գութի
ամ ենէն
Հայսքշատ
Հա՛մ ա,յնքն էր
ձէլ այգպէ՛ս
•ա,է կրմնայ
մինչեւ
ա^սօր , աչխաաան–
քի
Հ՚էձգր լա^ էր ՛ու պա1րա.րտ՝ ՎաՀ՚անի
նման գա–
գա՚փա աապաշտ
երիաաս,ա՚րւ^.եբ ո լ Հա՛մար : Շաա
չանցած
յայտնաւեցաւ
•ան ա՛րգէն
,ի\ր.
նուիրումով,
կուս՚աէ կ.ց ա կան ու Հւա՚ս՚աբ ա՛ կ՛ական
գույւյծ՜՚ո էն է ո լ –
թեան
մարզերուն
մէշ : Լծուեցաւ
գործի
, եռանգով
մր
1^0
՚ " " ՛ / ՛ / ՛ ^ ^ ^ ՚2^/"^"՚է"՛^ *
Ոլ ^ալլատքռվ : Եւ մ իչա
ղոՀեց փբ
անձնականը,
՚լկա՚ւյ ստորագա^եէք
ղայ
\ն
կոււսա\կ^ա
ու Հ\աֆյ^ս~
1952/5՛ 42
միլիոն
ֆրանսացի
մ֊ոզո -
վուրգր
12,806,000
աուն կամ
յարկար
առա -
՝յվ.Օ. գործ^ին։
Գարձալ
Վառնա
յի
Համայնքին
գոր–
Ի՝^ " ^ ՚ ^ է բ "Ր"^Ց ՚ ^ ե ՚ " Ի
8,956,000^
րնա -
ծօն
անգամներէն
մէկը։
Վարիչ
մը, չատ մբ պա–
կե էի է
Ի՛^ •
Երեք ու կէս միլիոնր
քանդուե–
,
լ ^
–.–.լ ,
,ու մեճակի
մէք էի՚ե^ իսկ ՏՕՕ
Հազաբր
րագսոսերո՚լ աա՛կ, պաա՚ասխան՚ավռու
պա չտօն 1էե,րով
լ ՛ " – ֊
՛լլ՛
Լւ
՛է֊ ՛Լ ՛
ւ լ
ւ
ւ
ա.
.ու պա^.տ.ա\՚լանոլթիլնխե՚րով։
կարելի, չէր Վառնա–
նորոգութեան
կր կարօտէ
ին։
յի
ս^՝յ.ոււնը Լ՛՛ել ՚Խւ Աաղմւա՚նր
չմտարերել։
կար՛ելի
ՀԷ Ր Վառնա
յի մէշ գործ
մր կազմ ակե րռլե
լ ել Վա–
Հան.ր այգ գործին
մէշ չտեսնել;
Վսւ^ռնան
ոււ։ Վա>–
Հան.բ նոյնացած
էին իրարու
Հեյո :
Ո ւչա՚գրաւ
է ր ա՚աաւեվաբար
իր. գո բծունէյւ
ւ–
թիւնր
Պալքա\՚1Հի գաէ^ւա կ.ցաքկա\ն ^կեանՀքին
մ\էշ։
3իսուն
Հաղար պարապ
տուներ կա -
յին,
սակայն
գիւղերուն
մէ^ էին եւ որեւէ
ւ^գուտ
չունէին
ամիսր
քսան Հագար
նորա–
էղսաէ^երոլ
Համար
որոնք
տուն կր փրն -
տրո-էին
միայն
Փարիղի
մէշ, կա՛մ
անոնց
Համար որ կր րնակին
պանդոկներու
կամ
ւ՛ւ
֊լ
է * — «
1 7 ֊ ^ —
– լ ս ֊ ֊ է – ՝ ֊ Ո
– ՛ Հ . –
պատերազմէն
վնասուահ^
խարխուլ
տոլ -
Վ՚-սանա ՛կր մնար,
րայց կապ՛ուած էր \կռւս4սկցա~
մէ9՝
կա՛ն ըն.րՀ,անոլր
կե.ա,ն՚քի Հետ։
Մէկն էր մե^ր կու–
" ^"վիճ^կ^գրութեանց
Համաձայն
3
մի–
ս^կցական^ վա^րիչ
յ^՚լերներու
անմիջական
գոր–
500,000
խչաեակներ
(թոաի)
կան,
ծակիցներ՚էն;
Իրրհ^
ձեռներէց
մարգ,
կաբեւոր
..^ ամրող9ին
30
աո. Հարիւրր։
Փա -
աշխատա՛նքներ
տ^ա,րած֊ է յաշոզոլթեա՚մբ,
ղինա–
յարկաբամիններուն
միայն
15
մթերքի եւ .գին<ո՝կվէրնւերու փո՛խագրութեան
գոր–
, ^
Հ / .
ք
-Հ
ՕՈ
֊ – ՝/՝ *
ծին մէշ; իր չբշանին մէշ կ՛ապ պ՚ա\Հած է
միչտ
սլռւչ,քչ,–յւր \ել մա՚կեգո-նաց՚ի
յեղափոխա՛կաններո՛ւ.
Հետ ;
Նեբ՚լէա՚յացուցած
է յյս.ճաիս կո
լսա.կց.ո՚լթիւնլւ
աղգա\յին կամ Հ՚անր^սյին
մ՚արմփններու
մէշ։
Եգած
\է Հ • 8 • Գ • Պա,լքա՚նեա\ն
^1՚ե՚գր. կոմիաէի
ա՚ն՚գամ ,
շրշտն.լ.ն անո ւնո վ
մ ասնա՚կցա՚էծ է
կռւսաէկցաէկան
ել, գբ՛եթէ
ամ կն տ՚ա՚բի ,
՚՛*յ՚Լ րնկեբներու Հետ, իր
Շ (՛շ՛՛՛նա
քիհ
էիո՚ղովներուն
;
^•ոգութւ՚ե ր ո լ Համեմն էր ՄաղմաՀնը;
Զո՚՚֊ար–
թ յ * * յ " " ՝ ^ 1 ՚^ա՚րզա՚միւտ
, յ^՚^ե^ւսււկ\ան ելս՚իրուած ու
Հարիւրր
րաղնիք
ունին,
20
առ
Հարիւրր
Հոսուն
ջուր
չունին եւ
տանտիկիններր
րակին
աղրիւրէն
կր քաշեն
իրենց
առօր -
ձայ
ջուրր,
յաճախ
Հինգ-վեց
յարկէ վե^Լ
րարձրացնեչով։
իսկ
50
առ Հարիւրր Հա -
սարակաց
պէտքարան
ունին
ուրիշ վար -
ձ՚ակա^երու
Հետ
I
––ւ
Պ՛ ՝Բլոտիու.ս
Փրթի որ եօթր
գատ
լիճներոլ
մէջ վերաշինութեան
նախարար
էր \ ա է ն
1953,
օր մր ճառ խօսե լով
Հավ–
ռի մէջշեշտեց թէ տարեկան
300
Հազար
նեբր
ձեռնՀասռւթես^էր։
Գիտէր
մռղովրգս^վա
բո՛ւ֊
, 1 0 ^ 7
Ո >
< . " ^ ՚ *
ա
տ
ւ՝^յէ
ր տ
•. II
ււյ՛
Ր–՛ ^՝^^* Ր" ութ ^առար
բնակարաՍ
աւար–՛
թ՚^ան
գագա\՚յիքը,
մանա,ւանգ
եր\1լարոգ վիճարա֊
,
1 Օ / ; 0 0 %
<: /
1
ն"
ւթ ի ւն\1.՚եր ը կարճ
կապելոլ
ձելը
;
տեցան,
ա Տ ի ն
22
Հաղար
րնակարա%^
ա^^ին
մօա յիսուն
Հաղար,
1950/5> 70
Որեւէ
Հարցի՛
շոլրշ պարղուած
տեսակէտներր
գար աւարտեցին
եւ
սկսան
100
Հ^ղար
իմանալէ
վերշ .կր գագրեց՚Խէր
նիս^ր եւ գադս^րի
իՎ
1<)51/2/
ձեռնարկեցին
150
Հազար րր -
սլահուն
, քքլ.ր նստէր ռւ կր խմր-^գրէր
բանաձեսերբ ;
նակարաններոլ
շինութեան
1
Պ՛
՚Բուռան, որ Յունուարին
յաջռր -
6ւէ
գա՚գէւրէն
ւմւև՚միշապէս
վերշ, առանց
ուրիշի
մր
խօսք էոալռւ, գրպանէն կբ ՝^անէր՛ բանաձեւ մբ եւ
կը
կււէրւրար ւ ; Եթէ
մեծամաւ/ն՚ոլթիւն
չչաՀ,էր
,
մ՚ե,րմ՝ռլածր կը ծ՚ա,լլէր աւ \կ՚ը գն^էր մէկ գրսլանը ել վե ր ա շինո
ւթ
իւն ր I
անմիջապէս
, միւս գրպանէն
ւկը Հանէր
մեբմ՜ուա–
ծին Հա\կագրռւո՚գ
ոպՀիչ բանաձեւ
մր եւ այս
անգամ
"՛յգ
^ կր ՚ւՐ գնէր
քո ւէա բկո ւթեան
• • •
Ծիձ\ս.1զ մըն .էր կր ՚իրթէր
մողովա։Ավւ\աՀ՚ին
մ էշ : Եւ .ընգՀանո ւր զուարթութեան
մէշ , կը քր–
ւէարկոլէր
երկ՛րորգ
գրսլա\ն.ին րան՚աձեւր
:
ի^նչ լալ օր՚ե բ էին տւես^ած–անցո–ւց,ած–
մ եր
րնկ
երն ե րռւն
Համ ա)ր , որոնք
, տարիներ
Վ^Ր՚շԸ »
դեց Պ՛ ՚Րլոտիուս
Փրթիին,
կր յուսայ թէ
ելի լաւ ել աւելի արագ պիտի
կատարէ
իր
ծ՜րագիրն է ամսական
տասը
Հ » "
զար նոր եւ ամրոզջացահ՜
տուներ
չէ՚եեէ
տալ,
Յունիսէն
սկսեալ։
Յաջորդ
տարին
ամսական
14
Հազար, իսկ
1955/»5՛ 18 ^ "
՚ ՜՛
զար ամսական,
Հասնելու
Համար
240 Հ ՛ " " "
զարի տարեկան,
1956/^»^
Ֆրանսայի
մէջ տնաշինութիւնը
պա՛՜
տե րազմէն ի վեր տեղի
1լ
ունենա
յ
շ"՚ՐՔ՜
աիաի գաաապարաովին
՚ապ^կու
օրերուն
ս^մե^էն
1"^ՐՔ
յա րկա
րաժ իններով։
Այս
չէնքերր
սեւը ել.կրելու լուծերուն
^ամենէն գամանը , ա– նախապէս
կր ձ^ախոլին,
անոնց որ գրա
մ ենէն
ան՚մ-արզ^կա՚յինն ու ա՛ն՛տանելին
,
վ^աքսե՚լով
ամ ենէն վատբ այգ Հթս ու չաօ^ օրերուն՛ • •
Կրնամ
երեւսբ՚րայեչ, թէ ինչւգիսի
տամ՛անք
մը
եղաւ իր կե՛անքր, այս ութ տարիներու
ընթացքյ^
։
Այն
\ա\Լ կեանքի
սանգուխին
՚իա\րի
ասաիճանն՚ե–
րուն
վրայ , անապաւէն
ծերութեան
մը պա\րսյա–
գրած
մտաքլկում՚ներով
թունա՛ւոր
;
ՓակԼց
աչքերբ
ութսւն եւ մէ\կ տարեկանին
։
Մ չաառոյգ
երիտաաա\բգի
թեւե բով
ճա խ րեց
ան ՚եօթ՝.անո»սուն
՚եւլ ա՛ւելի տ\արիներ, ութ տա-րի
ամբողջ թեւատ
ապրելու եւի վերջոյ
այգպէս ալ
մեռԱեէու
Համ՛ար ՚.
Բ՚՚՚ղցր
յիչաաակ
մր կր ՛մնայ
այսօր
քքագմա–
մ ագլուխին
կր մասնակցին
կանխավճա
-
նէն , ՛անոր Հետ յսսլրած
լ^կերներոլ
ել.
րարե՚,կամ՜
^եր՚սւ
սրաին
մէշ։
Տիչա՚աակը
մէկու մր,
ռրոէձ
կեանքր ամբռգջական
նուիրում
մը եղա՛ւ իր
պաս՚–
կանած կո ւսսոկց ո լթ\հ ան ել \կո ւս ա կց ո լ թ եան
մ իշո՜
ցով ալ իր ժողովուրգին
Հւա^դէպ։
Աել
ծ
-ո՚իոլ
ալվւքները թոգ օրօր՛են
քեզ
քաւի–
աենսռկան
քունիղ
մէշ,
սիրելի
Վ՚աՀւան
եւ
բարրս*–՛
րոսներոլ
կրունկէն՚ձրոլ^հ տակ տքաց՛ող
պուլկարէս^
կան
Հողր գէթ ոգորմի
քեղի եւ ծանր
չճնչէ
լ
՛՛՛՛ք՜
չարուաՆ^
ոսկորներուդ
վրայ՛՛*
ԿԱՐՕ ԳԷՈՐԴԵԱն
Fonds A.R.A.M
