II^&I^/^X^Տ'^^
^° 1925,11.Շ.Տ.376.286
Թւոօէճա : ՏՇՈ. Ո1ՏՏձճա1
17, 11ս6 ՕՅաշտաշ ֊ ֊ Բձ1Հ1Տ (13)
ա
\ւօւ
Վեցամս. 1100 ֆբ • , Տար– 2200, Արտ– 3000 ֆբ–
1է1. 606. 15-70
ԳիՏ 10 ֆ բ • Շ-Շ-Բ– ք»տւ 1678-63
&13քճւ 23 Տ6րէ6ահ« 1952 Երեքշտրթի 23 ՍՇՊՏԵՄ–
28րգ ՏԱՐԻ - 2Տ« ^ ւ ւ & Տօ 6872–՚1/ււր շրջան թիւ 2283
էօմբագիր՝ Շ– ՄԻՍԱԲԵԱՆ
ՄԵՐ
ԽՕՍ-ԲԸ
ՕՈՒՐԷն ԱՌԱյ^՝ ԱՐԳԱՐՈհԹԻԻՆ
Օ Ր Ը
0
Ր Ի ն
Պոլսէւյ
փերթին
թղթաբերր
շէւնգալէց
մս/երա^
մա–ս% ութ իւններ կր Հաղո րգէ
գէսլի
արեւելեան
ճակասէ կաաա րուահ՝
այցելութեանդ
,
Վոսփորի
մեհ
ռազմափորձերյււն
եւ ուրիշ կարեւոր
գէսչքե
-
րոլ
մասին;
ինչպէս
կարգացիք
օրր օրին,
Մալանաեսնի
ճակաաին
սպարապետր
,
ղՕր
•
Րիճուէյ
կարին
գնաց փերթերս,
քննելու
Համար
արեւելեան
չր9ա -
նին պաշտպանոլթաեն
մ իշոցնե ր ր
Տ
Զօ րա փա ր ր ա յցե
լեց
բ" լ " ր կարեւո ր գիրքերր
,
կարին,
Աարըգամրշ,
կարս,
իգտիր
,
Օլթի,
Ար
արատ
՚յլ^
Այս աոթիւ
թուրք
թերթերր
զօրափարթն
բե՛
րանբ կր գնեն
զարմանազան
խօսքեր :
Օրինակ
, ղօրափաբբ
իգտիրի
ճամբուն
փբայ ,
Մաբղարայի
կամոլբշր
Հասահ ատեն,
կ՝ոզ^ունէ
թսւբք պա-Հակր, յայտարաբելոփ
•
— « Աչքերո՚ւդ մէջ կբ կարդամ թ է
ինչքան
եսանդադին՛ եւ վճււարար կը կաաարես պարսւա -
կանաւթիւնդ»;
Ակամ ա յ կր յիչենք
ուրիշ ամերիկացի
զօրա -
Վար
մր, Հանղուցեալ
Հ է ՚ ՚ ք ր լ ը ^ "ր
1919
20ին
նոյն
կամուրշին
փրայ
կ*ոզշունէր
Հայ պաՀակր ,
գինուոբ
մր՝ պատա ռատ
ուն
Հանգեբձանքոփ
:
Զօ րա Վտ բ բ փեբագաբձին
, Պո լսո
յ մէ^ իբ
խոր
Հիացում
բ կբ յա յտնէյւ
Հա յ զինուորին
քաշոլ -
թեան,
չարքաչոլթեան
եւ Համբեբութետն
մասին։
Այգ
օրէն իփեր , մեր ձեռքբ
կը մնան
միայն
գեւյնահ
մ ազ ազաթնե
ր ե չռա յչարան
Հ տ լաստ
իք՛
ներ
, իսկ
թուրքին
ձեռքր
Մաբգարան ուիգտի ֊
րր է Կարսն ու Արարատբ եւ մնացեալըւ • •
Գարձեալ
թուրք
թե րթե բն են ոբկբ պատմենք
^ո յն ա յցե
լո ւթեան
առ
թիւ •
«Զօր–
Րիճուէյ եւթուրք Հրամանատար -
նեբը
ճ աչեցին կա րսիւ
Հ ե բ ո սներ էն
Բազբչմ
անց
ի
ՀԿ ազղո ւանց ի ) ԱէիԱթամ անի տուն ր :
« Յետոյ
ճամբայ
ելան
եւ սկսան
բարձրանալ
Արարատ
լերան
3000
մեթբ
բարձր
կողերէն
։ Ասլա–
բապետ
բ իրանի
սաՀմ անին
մ ինչեւ
երեսուն
քի՛լո
մեթր
մօտենալէ եաք , աչքէ
ան ցուց
արեւելեան
Պայազեաի
սաՀմանամեբձ
պաՀականո
ցնե բ ր \
« Այս քննւււթենէն վեբջ ցօբէավ<ա1բին աչքերը
դՅւհ՚ունակաւթենէն կը փայլատակէին» .
Ալ փեր Լասլէս
խօսք
մ ր եւս՝
ամ եբիկացի
ղօ -
բափարին
բեբնոփէ
— « ԹոԼդլւււճայ (Օլթի) Թուրքիօյ մ է կ հողա.
՛մասն րլլալով, մե ր ալ հոդաւմսւէսն է » ;
Ա Բ ել է թբքապատում
անպատճառ
զաւեշտա–,
կան մաս մրն ալ սլիտի պարունա՛կէ՛,
յ
Այսսլէս
է
Պոլսոյ եւ Անգարայի
թերթերր
կը՝
դրեն թէ «ղօր՛
Րիճուէյ
իր այցելութեան
առթիւ\
կբահ
յոգնութիւնր
մոռցաւ սեխ եւ ձմերուկ
ալ –\
աելոփ
էբզրոլմի
մէխ։
Աձ միայն
կերահ,
այլ ել
«20
30
Հատ
•ալ միասին՛ տաբահ
է՛», կ*աւելցնէ
թերթ
մր 1
Երկրորգ
III
չխա
րՀ ա՛մ արտէն առա^ ,
այգպիսի
փայելք
մբն ալ նախագաՀ
էռիօ1ն ունեցահ էրԻզ -
միբի
մէշ, ինչպէս
ղրեցին
այն ատեն :
Թուրք
թերթերը
միեւնոյն
ա՛ւետաբեր
լուբե -
ԵՐԱՆԻ՜
ՀԱԻԱՏԱՑՈՀեԵՐՈԻՆ
- - ՚
Մոսկոլայի
գրական
շաբաթաթերթր
կր Հրա
տարակէ
շարք մը նամակներ
իբ լնթեբցու^երէն
,
ոբոնք կբ պաՀանշեն ոբ իշխսնութիւ^&երը
ճար մը
գտնեն,
ոբպէսզի
մարգիկ
ասկէ փերշ
չՀա յՀո
յեն
եւ
լպիրշ բառեր
չգոբհա^են
:
Նամակագիրներէն
ոմանք կբ
յիչեցնեն
թէ
խորՀբգային
այսինչ
օրինագիրքր
ունի իր
74/"ք
յօգուահբ,
ոբ պատիմ
կը սաՀմանէ
ա յն քազաքա.
ցիներուն
Համ աբ , ոբոնք
րերան
էլ ա լրեն ել բագ–
մ
III
յարկ
Հա յՀո յանքներ կր տեղացնեն , երբ բաբ -
կանան ;
Եթէ
իրաւ այգ տեսակ
յօգուահ
մը կայ
խորՀբ
գային
օրինագբքին
մէշ, կ^աբմէ որ
Միացեալ
Ազգերոլ
կազմ ա կերպ՚ո ւթիւնն
ալ , ե ղահ ին պէ"
իւբացնւէ
ղայն եւ աշխարՀին
եբեսէն
միանգամլքեգ
մ իշա փերցնէ
Հա յՀո յանքր
, մ անաւանգ
անոր
թըբ–
քական աեսակր :
Այո, չատ անՀբամեչտ է ոբայս Հաբցը
գրուի
մ իշաղղա
յին արիսպագոսին
օրակարգին
փյւայ եւ
դարման
մր գտնուի
, որպէսղի
, երբ ամուսին
կոչ
ուահ աբարահբ
բացառութ
իւննե բ բ յարգելի
են
ի Ր ի կո լան
գորհէն
տուն փերա գառնայ
, չպոռա
յ
տիկնոշբ
քթին
. բելքնին .
Շան զաւակ
, սա ՚(^ւաւրռ՚ճներս
բեր։
Խայ -
ա
III
ո
III
կ կնիկ, աս ալ կեբակո^ւբ է ոբ եփեր
ես • • •
Բայց,
խօսքր
մէշերնիս
, չեմ Հ՛աւատար
ոբ
Մ՚ոսկուան այգ տեսակ
օրէնք
ունի, որոփՀետեւ
ե–
թէ ունենար
, Երեւանի
բելնի^ն էբ ինկեր որ Հայ–
^" յէր
մեղի , «դրսեց
իններուս
գէմ
,
մ անէա ւանգ
այս օրերս , երբ «Փրաւտա՚^ն
•արիւն քրտինք
մտ՛ահ՝
է ապացուցանելու
Համ ար թէ օտաբ
մողուիուրգ
—
նեբունէ
Հւէ
/1քգէպ քաբգանք
ունէին եւ երբեք
, եր -
րեք ատելութիւն
չեն սերմաներ
՚ ՚ • նո /նիսկ Գաչ–
ն՚սկներուն
գ է մ "
.
ԵԻՐՈՊԱՑԻ
ԹՈԻՐԲԵՐԸ
Կ՝ՈԻԶԵՆ
ՕԳՏՈՒԻԼ
ԱԱՐՏԱՐԱՊԱՏԻ
ՋՈԻՐԵՐԷՆ
,
ԲԱ8Ց- • •
Թուրք թերթերը հբ գրեն—
Իկտիր - Թոլղլուճա
(Օլթի)
Հոփիաին
ոռոգ–
ման
ղորհին
՚ուսումնասիրութիւնր
աւաբտեցալ
:
Ա
յս ո ռո գո
ւմ ր
Հնա
րաւո
ր
սլիտի
րլլա
յ
միայն
Ա
ար՛
տարապատի
ամբարտակի
շուրերոփ՛
իսկ այս ^՞*––
րեբէն ալ օղտուելու
Համաբ , անՀբամեչտ
է
՛որ
՛ամ բարտակ
ի^
Համ
աբ
հաիսսուահ
գում արին
կէսր
փճ ա՛բ ենք
Ո՛ո ւս
երուն;
Այս
մասին եբկար ատենէ
ի փեր
բանակցու
—
թ ի
I
՛հ՛նԼ ր աեզի
էլ
Ունենա
լին
Արտաքին
նւախա
բա -
րութեսմն՛ եւ խորՀբգային
գեսպանին
միշեւ,
բայց
ոեւէ արղիւնք
չեն
տուահ : քիուսեբբ կր
պաՀանշեն
որ շուրին
էիոխարմէքր
փճաբոլի,
Ա
ոսկու՛ա
յի
մէշ՝.
Արդ
, Անղա րա յի
մէշ
փճարում
ը
կատա
րուե
լու
պաբաղա
յինւ ,
մէկ
մ
իլիոնւ ոսկի բաւական
է , մ ի ն չ
դեռ
Մ ոսկուա
յի
մէշ
պէտք
է
փճարել
2
միլիոն
ոս—
կիւէն քաւելի
, դրամի
տարբերութեա՛ն՛
պատճաոաւ։
Եթէ
Ռուսերր
Հաւանութիւն
չյա
յտնեն , ստո
բեր
-
կրեայ
շուրեբէն
օղտուելու
միշոցնեբուն
լիրայ
պի
տի
խորՀի
կառափաոոլթիւնը
;
,
րերբ կր Հազորդեն
Վոսփաբի
. ռազմափորձերուն
է
ւթի
որոնք
նքՈբ
փերշացան
Այդ
լուրերուն
Համաձայն,
«կարմիր»
ռւմերր
^^^^^
ՄԸ
ՏՈՀՈՎ
(թրքական եւզինակից)
^բնաշնշահ
են»
կապոյա–
ն՛երր
(թշնամի։)
, յտշոզոլթեամր
պաչտպանելոփ
իսթանպուլր
:
Այս
առթիւ ալ շեբմ
գոՀունակութիւն։
յայտ -
նահ է գարձեալ
Ամերիկացի
մր, հոփ. Բեբնի
-.
— «Ռադմավարձը աԱ՚ա։կո–լեցաւ փայլուն յա՚ջո–
դռւթեա\քր: Մաւսնաւորասլէս հիացայ
ցսւմաքաւ -
յին), օդային եւ ծս՚վաւյին էո.ժերօււ|Թ դէնբծւււկցու -
•թեաւն վ բ այ» ։
Աւրիչ գաշնակից
Հիւբեբ ալ րսեր
են թէ
Հ Թուրքե
բր
ի րենց բանակոփ
ինչքան
Հպա բտա -
նան՝
քիչ է »:
Փորձեցր՚նք
ամփոփել
անցոլգաբձ
մր ոբ արմա
նի է լուրք խոբՀբդահութեան
:
Առտշին
անւգամ չէ որԹուբքիա
սոլրին եւ
արտաքին
աշակցոլթեան
կ՝ապալինի
, անհա
յրա -
քքիր սաՀ։Րաններ
փրկելու
Համար
1
իսկ
պատմութիւնբ
կ՝բսէ •
Աբդարութիւ^
ը
շատ
աւելի
սոլբ է քան
սուրբ
:
5 *
6ՈԻՆԱԱՏԱՆԻ
մէշ ղինուոբութեան
շրշանր
կբ–
ճատուեցաւ
Հետեւեալ
ձեւոփ՛
Ցամաքային
ղին–
ուորներռլ
Համաբ
24
ամ իս , մ-ասնադէտնեբու
եւ
պաՀեստի
սպաներու՝
27
ամիս՛. \^ոփտյին
27
ա -
միս , մասնագէտնեբու
, ենթասպանեբոլ
եւ պա —
Հ /,
II
ա ի սպաներու
Համ ար
30
ամիս : Օդանաւա
յի՛ն
զինուո րնեբու
Համ աբ
27
ամ իս ,
մ ասնադէանե
բու
ել պաՀեստի
սպաներու
30
ամիս ։
ՌՈՒԱԵՒԹՐԲԱԿԱՆ
սաՀմանադ/ոլխին
փրայ
ռաղմ ափո
րձե բրսկսան ի նե րկա
յո լթեան բաղմ
աթիւ
սպաներու
% Հաւանական է ոբ անղլիացի
մարա -
շաիստ
Մօնէկոմբրի
եւս ներկայ
րլլայ
ռազմափոբ.
ձեբուն–,
Մառեշալբ
այմմ կբ քննէ
Տարտանէ
լի
•ամրութիւններր։
ՖԱՐՈՒԲ
ԹԱԳԱԻՈՐԻՆ
յանձնարարահ
դինի–
ներու,
խմիչ^եբու,
ւլաբդեզէ՜ններոլ
սնտոլկներբ
ինչպէս եւ ուբիչ
պերճանքի
փ երա բերե ալ աոար -
կաները
ՀեաղՀետէ
կը ՀասՆինւ
կառափ-արսլթիլնԱ
ՖՐՍԼՆՍԱՑԻ ՆԵՐՔԻՆ
ՀՈԳհՐԸ
ՎԱՐՉԱՊԵՏԸ ԿԸ ՅՈՒՍԱՑ
ՑԱՋՈՎԻԼ
Կիրակի
օր փարչասլետր ճառ մբ խօսեցաւ.
Աէն՛թ
էթիէնի
մէշ, տօնափաճառին
րացման առ -
թիլ՛– Ծանրանալոփ
օրուան
Հոգերուն
ւիրայ, պար
զեց կառափարութեան
ձեռք առահ
միշոցներուՆ
՚
արդիւնքը : «Խստութե
ամ բ շա բո ւնա կո ւե ցաւ
պայ՛՛՛՛
քարբ
թզթագբամի
աճման
գէմ : Այս տարի
խսբ
՜
Հբգարանին
կողմէ
քոլէաբկուահ
փարկեբլյ իբա -
կան փարկեր
էին , ա յսինքն
գինեբու
Հաստատուէ
փիճակբ պաՀեց
անոնց
բուն
արմէքր
:
Տնտեսական
յառաշգիմ
ութիւնբ
պէտք չէ փրկանք
մր
գառնայ
դրամի
ւիաբկաբեկման
Համար,
այլ
րնգՀակառակն
պէտք է րլլայ աշխատանքի
եւ
խնայողութեան
պտուդր։
կառափարութիւնր
ուզեց կասեցնե
լ գի -
ներու
բարձրացումը
, ինչպէս
կասեցուցահ
էր
տուրքերու
ել ՀանբայիՆ
հախքերոլ
յաւելումը։
Ան Հ՛աստատեց
առաւելագո
յն աստիճան
մ բ (ձե -
զուն) , փերշ տալու
Համաբ
ամէն
չաբաչաՀու
-
թեան,
որպէսղի
գինեբր
որոչ կէտէ
մը
անգին
չանթին
՚. Այո կեբպոփ ասպարէղ կբ րացուի
ազաա
մ բցա կցութետն։
Համ ար , ինչ որ պիտի
նպաստէ
գինեբր
իշեցնե լու՛. Ամէն անգամ
որ
կառափարու–
թիւն ր քաշա ր ի
բն թա ցք
մ ր
բ ռն եց
Հանրա
յ ի ^
կեանքի
մ
էշ
, արհարհեց
մողոփուրգի
բս լո ր խա -
լեր
ուն
լնգոհին
քաշո
լթի
ւնր։ Ա յս
ուզւլութեաՆ
աբգիւնքնեբ
պիտի
զգացուին
ՀեաղՀետէ
՚.Ապագան
մեղի
չի պաարաստե
բ
աղէտներ
ււբ՚ոնց կը
սպասեն
ռմ անք • այլ լնգՀակառ
ակն
բարիքներ
զորս իրաւունք
ունինք
յուսալու՛.
Մեհ
եբկիրնեբու
Համար,
ինչպէս է Ֆրանսան,
ում կբ ստանան
ի -
րենց.կսբոփէն
եւ րնկեբա
յինւ
ւԱ։
Ո
ւ թ են էն։ : Երթ
ձեոնթաւի
րլլանէ , ոչ մէկ
Հարստութիւն
կրնայ
զի
րենք, փբկել
անկումէն » ՚.
«ԶԳՈՒՇԱՆԱՆԲ
ՊԱՏՐԱՆԲՆԵՐԷ»
Նոյն
օրը կարեւոր ճառ մր
խօսեցաւ
նաեւ,
ազզ
. պաչտպանւութեան
ն^ախաբ։։։բը
, Պ - Փլեւէն ,
Մ առնի
ճակատամ արտին
Յ&րգ
տարեգաբձին
(1914)
եւ մառեչալ
ժոֆռի
հննգեան
Հաբիւրամ -
եակին
առթիւ՛. Ըսաւ թէ Ֆրանսա
մեհ ճիգ մը
փոբձեց
իր նախկին
թ^ւսւմինեբր
Հասարակաց
պաչտսրանութեան
ցանցի
մր կապելոլ
Հ՛ամար , թէ
ինքզինքր
դերմանւական
ղինապաշտութեան
գէմ
սլա–շա պան։ ե լու
ել թէ միացե՛ալ
Եւ֊բոպա
մր ստեդ՛
հելոլ
Հաւքաբ։
« Բ՛այց պէտք չէ մոռնանք թէ այն փաանգ -
ներբ
որոն՛ց գէմ ապաՀոփ՚ոլթիւնւ
կբ
փն։տռենք գ
կրնան դարձեալ
երեւան
ղալ, եթէ փազոլան
եւրո
պական
բսյնակին
մէշ Ֆբանս՛այի
ումեբը
անբա
~
լական
րլլան
իրեն
ինկահ
գերր կատա րելու՛. Պ աա–
բանքնեբ
չսնուցանենք
։ Ոչ մէկ քաղաքականոլ
-
թիւն,
նոր զէնքերու ոչ մէկ գիւա
չեն կրնար
մեզ
ղատ
կացուցանել
ռազմական
տեւական։
ճիգէ մր ^
նւ
ւնե լոփ
մեր ւա՚շխաբՀ։սդէ7տկան
գԻրՔԲ^
իսկ ալս ճիգր
ամէն։ աարի պիտի
կլաՆԷ մեբ ազ -
զային
եկամուտին
կարեւոբ
մէկ մասբէ
Աինչեւ
ոբ
չՀասնինք
ցամ տքա
յին ել օդտ
յի՛ն ռւմերու
որոշ -
ուահ մակարդակին
, պիտի
չկրնանք
Հասնիլ մեր
ուղահ
ասլաՀոփոլթեան
: Ինչ որ ալրլլայ
աղղային
սլա չտսլանո ւթեան
ւլինր , մ ի՛չտ աւե լի փա բ կբ մ ը–
ն։ա՚յ երկարատեւ
սլատերաղւքի
մբ եւ
՛ք անաւանգ
պաբտութեան
մբ գինէն
՚, Գ ՚
Հանրապետութեան
՚իարիչնե
րր
ամբողշ
ա՚լ՚լին աշա կցո ւթե՛ամ բ
1914–
ԷՆ աւա՛
շ
յանձն առահ
էի՛ն հս/նր
ղոՀոզութիւննե
ր ,
՛ո րպէսզի
՚ապաՀոփեն
առ՛աշին եւթերեւս
փճռական
ճակատամտրտր
պատերա՚լմ
ի մր
սլաբաւլա
յին է
Երկի՛րր
նոյն
ի՛սկ բնգուն՚ահ էր եռամեայ
ղին՛ուո -
րութիւնը
այսօրուան
հառա լութեան
կբկնա -
պատիկբ
որպէսղի
միլիոններ պատրաստ
րլլան
եռուե լու , երբ նաիսա լա րձակո
ւմ
կաւոտ րո ւէր
՚.
Այսօր,
38
տարի ետք, խորապէս
տ՛արբեր
են ազ -
ղ ա յինւ ապտՀուիու
թեան
խնդիրնեբբ
, րա յց ա յ դ ա–
պռ-Հ՚ոփռ
ւթիւն։ ր ձեռ^
բերե լու
ա շխատանքր
^Ը՛
մնաք մեր աոաշին։
պա րտականո
ւթիէ^ւ բ՛. Ֆրանսա^՛.
կան
կառափաբութիլ^ն՚ր
Համ ոզահ է գաշնակ
ի ցնե՛
րր մէկդի
դնել
պա շտ սլանո ղա կան։ ռազմ ա՛ի արու -
թիւն։
մբ ոբ աբչաւ՚անքի
մր եւ ի փերշոյ
աղետալի
ռմ բակոհ ութեանց
սլհտի
են. թա րկէ ր Ֆբանսան եւ
միւս ցամաքա
յրն
եբկիրնեբբ
, աւելի
փերշը ազա
տագրելու
Հ՛ամար » %
(Լռսրյյբոէ շա|աւ6ւոկութիւէւբ կաբդաւ Գ– է յ ;
որոշեց ետ ՚լրկել, եթէ մաքսատուրքր
չւԼճաբոլի
յ
ԳաՀրնկէ ց թա զա
լո
ր ին ասլսպրանքն։ե
րբ ցարդ Ե -
գիպաոս կր մ տն. էին առանց մաքսատո
ւբքի ;
ԵԼՄՏԱԿԱՆ
նւաիսարարութիւնբ
նոր զեկոյցով
մը
կր
յ՚՚շեցնէ թէ
10
առ Հաբիւր
յաւելում
պիտիւ բլ
լայ
այն տ ու.րքե բուն
վրայ
որոնք
չենւ
վճ՚ա բ ո
ւահ
Աեպտ. շՏէն։
առաշ
(1952
յունիսին։
։լ
՚ա
՝նձելի
ուղ–
էլակի տոլբքեբբ)
Հ
ՀԻԻԱ՛
ԲՈՐԷԱՑԷՆ
Հասահ
/ուրեբու
Համա -
ձայն , աՀաւոբ սով ՛ք բ կր սպառնա
ք քաղաքացի -
ներուն։
Կ՝բսոլի թէ Բորէացքներր
նոր
ղէնքեբ
պիաի
փոբձեն պաաեբադմը
շասՀելու Համաբ
է
Fonds A.R.A.M
