ՆԻԻԹԵՐ
ՊԱՏՄՈԻԹԵԱՆ
ՀԱՄԱՐ
ՏԻԼԻմԱնԻ ՍնԿՈՒՍԸ
սլաՀին
կռիւը
աւե չի սասակացալ
եւ
ԿէԼ թ ՚ ՚ ւ է ը
թկ՝
ճակաաագըական
սլիաի
ղառնայ
ամ
միւսի՛ն
Համար :
Պարիսսլ-Աերէ՚լ
յ,յ^ ^ ^
իրարանցսլմ կար ,
աղմուկ,
ճիլ^ լլ^^ ^ ձիերու
սմբակներու
ղոփիւն,
երբեմն՝
նոյնիսկ
ՀայՀռյալից
կանչեր %
Միեւնոյն
աաեն, կր չարունակոլէբ
ումեղ
հրացանաձգութիւնը,
որ երբեմն
քանի մր վայր -
կեան
կ՝բնղՀաաոլէբ..
Պարիսսլին
մօաիկ, րաբա ինե բու
փոքրիկ ան–
աառին
մէք գիրք բոնահ՜ մեր Հարիւրակր
սլարաա–
ւոր էր արգիլել
ոեւէ յարձակում
Հաֆթփանի
ուղ
ղութեամբ
ել միամամանակ
օղնել
սլաբսիկ
անգէն
գիւղացիներուն
, որոնք
Ջիէօնեբու
վրէմխնգբոլ
-
թենէն վախնալով,
Հայաբնակ
գիւղերր կ ասչաս -
տանէին :
Թչնամին
քանիցս բացաւ
սլաբիսսլի
ղռներր
ե լ
փորձեց
ճեղքել պաչարման
չղթան
, բայց
ձաիաղե–
ցալ
յ
Մութր
հահկահ էբ ամէն բան :
Հ • Մելքոլմեանէն
ՀրաՀանգ
սաացայ մեր
ղինուոբնեբուն
յիչեցնել
«ղինուոբական
մարմնի »
փերքին
Հրաման
—ագգա րա րո ւթիւնը , խաղաղ եւ
անղէն
բնիէ^եբոէն
պաչտպանե
լու
մ ասին է
՝՝
Ա ա լմասաեց
ինե բէ
եւ
Ագբակեցիներէ
բաղկա -
ցպհ մեր դինուորներբ
արգէն
բնագգօբէն
կապուահ
էին պարսիկ
Հարեւաններուն
Հետ եւ ամ էնէն ա -
ւելի րնգունակ
էին ճչղիւ կատարելու
տբուահ
Հր–
րաՀանգներր
ու
կրնային
պաչտպանել :
*Լալասար - Փա յաքուկ
շրքանի
մ եր
փաչտերն
ալ նոյնիմասա
Հ րաՀանւլնե
ր ստացահ
էին
Վանի
ումերու գեկավաբ
Լեւոն
Շաղօեանէն եւ կոսաիէն
;
Անոնք արգէն
գիրք բոնահ
էին Տիէիմանի Փա–
յա քուկի Տարվաղա
յ կո չուահ
պաբսպագոլռէն
քիէ
մր Հեռու
աւլիւսի
գոբհաբանի
քովլնաի
առունե -
րուն
մէք։
կէս
գիչերին
, Խոյէն
եւ
Թաւրիգէն
,
ինչպէս
նաեւ Վանի
կոգմ եբէն եկահ՜ խռո վարա րներր օգ -
տոլելով
մ թութենէն
, «Փայաքուկ»
պտբսսլա -
գուռէն
ելան
եւ
իբենց
10.000
գփնեա
^երՈէն
Հեա
փախան
ղէպի
Խոյ
եւ
Թալբիղ ;
Մաս
մր Թսւրքեր ալ ՚Րիալաչան
ճամբան
րո —
նե լոփ , ենթաբկուահ
էին ենթասպա
յ ԻԻ •
Ղ՚ալիթ–
եանի
ումեղ
կրակին
եւ
ետ մղուահ :
,
Մենք անտեղեակ
թ^ամիի
կաբեւոր
ումերուն
նաՀան քէն , մ եր գօրքր կեդրոնացնե
լով ,
մ օտե -
ցանք պարիսպին
եւ
որո չեց ինք ամէն գնով
խոլմե
լ
Տիլիմ ան
։
Աղրակեցի
մեբ ղինուո բնեբէն
երկու
Հոգի
եր
կաբ
սանղուխ
մ բ բերին
Հաֆթփանէն
ե լ
գնգակ–
ներոլ տեղտտարավւին
տակ , մօտեցան
պարիս -
պին , անմիքապէս
բա րձ ր ա ց ան ելպարիսպի
վբա
յէն սկսան
կրակել
գէպի
փսղսցները :
Խուճապն
սկսաւ, գոնապան
ղինուորներր
էքե–
ցին ղռան
ղլխին
ղանուահ
փ"ՔՐ իկ պաՀա կանո ցր
ել փախան :
Մեր
աննման
Աղբակեցիներր
իքան
եւ
բացին
մեր
ղէմի պաբսպագուռր
եւ
Ջիէօներր
ներս
խու–
մեցին
I
կոիւր կր չաբունտկուէր
փողոցներու
մէք,
երկու
կողմէն
կ՚իյնային
ղինուահ
ումեր,
կ՚իյնա
յին նաեւ
անղէններ
, որոնք տեղէ աեղ կը փո -
խաղբուէին
, ապաՀով
մնաչոլ
Համաբ :
ԱնՀրամեչա էբ խաղաղեցնել
Տիլիմանր :
Մինչգեռ
Ջիլօնեբը խոբ
փբէմխնղբութեամբ
լեցուահ , կր փավւաքէին
չարունակել
կոիւր :
Հբամանտատր
Հ • Մելքումետն
, ոբ
Հիւան–
գութեան
պատճառաւ
Հաֆթվան կր գտնուէր այգ
գիչերը
, տոմսակով
մը կր ՀրաՀանգէր
մտնել Տի
լիման
եւ
Վաղաբչակի
օղնութետմբ
վերք տալ թա
լանին
եւ
սպանութեանց
:
Նոյն նպատակով
Հարիւրակ
մլն ալ
կոստին
ղրկահ էր Վալտսաբէն ւ
Ա արսափելի է ղեկափարի
, զսպողի պարտա -
կանութիւն
ստանձնել
այղպիսի
սլա րագանե
բու
մէք , մ անաւանգ երբ Հաբ կագբո ւահ ես սլա յքա -
րիէ նաեւ բախտակից - գաչնակից
ումերու
ոտրն -
ձգոլթեանց
գէմ : Երբ՝
ձեռնառում
բն
ու
գնգացի–
րբ կր գորհեն
, երբ «ամբոխներր
խելագարուահ
»
իրար կր յոչոտեն :
Մինչ այգ. Հպարտ էի
եւ
ուրախ, որՀարիւ -
բակի
մր վաբի^
եմ , րայց այգ պաՀուն ոչ
միայն
գմուարին
, այլեւ
անւոանե
էի եւ
անյարմար.
Համա
րեցի
պա շտօնս :
Կր գարմ անա
յի թէ՝ այգ տեսակ պատասխա -
նատու
գորհ
մր ինչ րսելով
ինհի կր յանձնեն :
Շատ
չանցահ
Հանղիպեցայ
ասորի Վա չտ Գա–
ւուտին
, որ մեհ մողովրգականութիւն
կր վայե -
էէր ասորական
չրքանակներու
մէք ;
Անոր
մ իքոցով , քանի
մ բ տասնեակ
Ջիէօնեբ
ղրկեցինք
ղանաղան
թաղեր
, յայտարարելով
թէ՝
թչնամ
ին փախահ է
եւ
փեբք պէտք է աալ թչնա -
մ ութեանց
:
Հրացանաձգութիւնը
մեղմացաւ
ել մինչեւ
լու–
=
է 8 ԱՌԱՋ >
ՕՐՈԻԱՆ
ՇԱՐԺՈԻՄԻՆ
ՀԵՏ
ԻԱչպհս
կը ծաղկի
Աո^
Իսէափւը
էք ւրո պական եւ անղլեւամ
երիկեան
թերթերու
ա չփսատակիցնե
բ ը , յաճախ
քննական
պտո
յտներ
կր կատարեն ա չխաբՀի
ղանագան
երկիրներուն
մէք, տեղփն փբայ
ուսումնասիրելու
Համար
անոնց
բարքերն ու նուաճո
ւմներր
ղանագան
մ ա րղե բու
մէք։ Այս կերպոփ կր Հաստատեն
մտաւոբ
կամուրք
մ ր, իրենց եւ աչխարՀի
մնացեալ
մ ասե բուն
մի -
քեւ ել փո խաղա րձա բա բ 1լօգաուին :
Հա յկական
մամ ուլբ , գմբախտա
բաբ
ղրկուահ՜
է այգ առաւե լութիւննե
բէն : իրեն կր պակսին
նիւ–
թական
մ իքո ցներ ,
կազմ ակե րպե լու
Համ ար
նմ անօրինակ
առաքե լութ իւննե ր : Մ իւո կ"գմ՚է տ -
մ էն Հայ պատեՀութիւն
չունի կարղա
լու ֆրան -
սական կամ անղէ՛
թերթեր : Կը մնայ մէկ միքոց՛
Համագրել
այգ ուսումնասիբութիւննեբբ
եւ
նե րկա յացնե
լ ղանոնք
բնթերցող
Հասարակութեան
:
Այգ պարտականութիւնն
է ոբ
լայնօրէն
կը կատարէ
«8առաք»
, այս լնգՀանուր
խոբագրին
տակ ;
ԱՀաւասիկ
տեսութիւն
մր նոբաստեզհ՜
իսրա–
յէէի
մասին, ամփոփուահ՝
ականատեսի
մր
չորս
յօղուահներէն
զոր Հրաաարակեց
«Ֆիկտբօ»
:
իսրայէլ իբ անկախութեան
երկրորղ
ամեակր
տօնեց
Մ այիս
\նին : կառափաբոլթեան
մէկ մասբ
նորակերտ
ԹէլԱվիվ
մայրաքաղաքէն
փոխագրուե
ցաւ
է րուսաղէմ
, րնգղիմանալոփ
ՄԱԿի
ոբոչոլ ^
մին։
Ելքր կր մնայ գ ե ռ առկախ :
Թէլ Ափփվէն
Հա յֆա
տանող
ճամբուն
փր"՛ յ
խճողում
մ ր երթեւեկի
: Ամ երիկեան
ին^ւա չար -
մեբ , լեփ - լեցուն
Հանրակառքե
բ ,
ապբանքաաաբ
կառքեր
, եւ փե րքասլէս
կառքեր
զոբ կր քա չեն է–
չեր : Փոխագրութեանց
այս
մամանակավբէպ
սաբքալո
րում բ բաւական լաւ կբ պատկե
բացնէ
արգի
իսրայէլբ
: Պետութեան
վարիչները կր քա
նան, նուաղաղո
յն մամանակի
մր մէք,
կերտել
արգիական
երկիր
մը. Հոն տեղաւորելով
Հինա -
ւոլրց
մոզովուբղ
մր, որուն
ազգային
ղոյութիւ–
նըլնղՀտտուահ
էր քսան տարիէ ի վեբ : Ու այս
Հսկայական
ա չխատանքր կբ կատա բուի Հոգամ
ասի
մ ր վբա
յ , խոպան ու տնքբղի
, անմ չակ
մնացահ
գարերէ ի վեբ :
իսրայէլ
երկիրն է բազմաթիւ
Հակագիբ ա -
ռեգհուահներոլ
: Ընկերվարական
պեաութ
իւն
մ լն
է , բա յց իբ գո յութիւնր կր պարտի
ամ
երիկացի
գրամատէ՚րերոլ
տոլարին : Այս գագութր
, առանց
մայր
երկրի այս անապատը,
կ՝ուզեն
վերա -
հել կանաչազարգ
պարտէզի
մբ, ուր մարգիկ
ամէն
գո յնի
եկահ
աչխարՀի
ամէն
կողմէն
, կր խօսին
լեզու^ մր մեռահ
երկու
Հազար տարիներէ ի վեր :
Թէլ Ավիվ։
Րարելոն
մր Հսկայ՝
չազախի
եւ
կրազիւսի , որուն
«քաղաք»
անուանումր
Հակա -
գրութիւն
մր պիտի
րլ/ար , ա չխա րՀաղրական ու
անտեսական
տեսակէտներով
: ՚Րազաք
մր առանց
"Ր"ւ
դիրքի ՝•
Աունկի
նման
բուսնոզ այս քազաքր
գ ե ռ գո—
յութիւն
չունէր
35
տարի առաք։ Ան կրնաբ
չինուիլ
50
քիլոմեթր
Հիւսիս, կամ
25
քիլոմեթր
Հարաւ։
Ատիկա Պ • Տիզինկովին
գաղտնիքն է : կասկահե -
լով Եաֆայի
Արաբներուն
Հբեանե
բուն
Հանգէ պ
ցոյց տուահ
թ յնամ ո ւթենէն
, քանի մր լնկե
րներու
Հետ կր թողու
Արարներով
ոզոզուահ
Ատֆան
, ու
կր կանգնէ
իր տունր
հովեզրի
աւազա կո յաի մր
վրայ,
Հարաւակողմբ
Հինաւուրց
արաբական քա —
ղաքին :
Թէլ - Ավիվի
Հիմնաղբութիւնր
սկսահ էր ,
աւագի
վրայ :
Տ իզին կովի
օրինակէն
Հետեւեցան
բաղմ
աթիւ
ուրի^ե
ր : Այսօր ան աչխարՀ ի
բաց աբձա կապէս
Հրէաբնտկ
առաքին
քաղաքն է : Րառական
թարգ —
մ անութեամբ
կբ նչանակէ՝
«Գարուններու
Րլռլ–
, լ
740
աուն,
\929ին՝
5
Հազար,
Այսօբ իր ղ՛^^^^,
ձլ^Օեան մօտ \/Յր։
բին ամբողք
ք
՚՚-ք
-Լ
^նչիւր
գազթական
խումբե
Նոբ Հաոնող
իւրաք
յ,,,,^ V
թիձ
մր
^՚^^Շ
աիրապեաէ
Հսկայական
չինարարոլթեան
անպատմելի
եոուզեո
մր։ Շուտ եւ աման
րնակա
բաններ
չփնե լու անՀբամեչտութիւննէ,
ոբ կ^
ստիպէ
գորհահել
վարնոց
չինանիւթեր : Աւ փո -
ղոցներ
միապաղաղ,
ուբ կր գոբհահուի
աւազ
փո իսանակ
կուպրի
՚՛
, ,
ւ <.
Երթալով կբ կբկնապատկուի
չինարարոլթէս.^
այս
ձենգբ։
Որեւէ Հրէ-Կ"՛՛^
գիւղի կամ
քաղաքի
մէք,
ձեր տեսահ
առաքին
րանեբր կ րլլան կրա , |
ղիւսի
պարկերն
ՈԼ
չինութեանց
յատուկ
լաստակ^
ներր.. Բաղաքներր կր մեհնան
տեսողութեան
Հետ
մէկտեզ։
Արղարեւ
Հայֆայի
արուարձաններէն
մէկուն
մէք կր գանուի
մեքենայ մր , ոբ օրուան
մէք կր կանգնէբ
եբկույարկանի
չորս
տուներ
իսրայէլի
միակ նաւաՀանգիստբ
Հայֆան է ,
Հսկայ
ամփիթատրոն
մր, որ կռնակր
տուահ
կար֊
մեղոս
լերան
կողերուն, կր սուղուի
հոփուն
մէք ,
Անոր զարգացումբ այնքան
չուտ
տեզի
չունեցաւ
,
ինչպէս
Թէլ ԱփփփԸ.^ որոփՀետեւ
Աբաբներր Հաս ֊
տատուահ
էին այնաեղ,
մեհ նաւաՀանգսաին
սր
տին իսկ մէքբ
I
Ոգեւոբութիւնբ
այմմ Հոն ալ սկսահ է , չնոր
Հիւ Հոգագորհական
չրքաններու։
ԱաՀմանուահ
է,
օր մբ, ՐԱալու
երկրին
ամենակարելոբ
քաղաքր֊
Հիմակոլրնէ
արղէն
Իսրայէէի
մեհ ճարտարար -
ուեստր կր կեղրոնանայ
աակաւ,
անոր
անՀամար
աբսլաբձանանեբուն
մէք, ինչպէս՝
կրագիւսի
, ա֊
զիւսի
, քիմիական
աբտագբութեանց
ղո րհա րան -
նեբր :
Այս
գորհաբաններէն
մէկուն
մէքն է, ոբ կր
գորհէ
կառուցանող
մեքենան
: Վիթխարի
Ա|էթօն–
էօզ
մր կր թափէ
թոներոփ
կրաղիւս
,
կաղապարի
մր
մ էք , ուրնախասլէ
զետեղուահ՜
են , ոչ մ իա
յն
երկաթեայ
չր քանակր,
այլեւ
չբքանակնե
բր
գուռ–
ներուն եւ պատուՀաննեբուն
, քուրին ու ելեկտբա^
կանութեան
անցքերր
(շՁՈ311տՅէաո) :
Կրագիւսի
ա յս զանգուահր
Հազիւ
չորցահ
, տունր՝ \Օոփ
5
մ եթրօ , անիւներու
վրա
յ կր փոխագրուի
իրեն
Համ աբ պաաբաստուահ
գետնին
փբա յ
Երկբորգ
յտրկր կբ կառուցուի
նոյն ձեւոփ ու կբ
զետեղուի
նախկինին
փբայ։ կբ մնայ
միայն
ղնել
մետաղէ
արտաքին
օանգուզ
մր, ունորեկ
զազթականներ
կբ չտաէգեն
գրաւել
տունր,
պաաուՀաննեբու
ա -
ոլակինեբուն
զետեղումէն
կամ փոզոցի
յարղարու–
մէն իսկ
առաք։
Թէլ Ափիփի
փոզոցներոլ
երթեւեկր
բնաւ չի
գազ բիբ։
Մարգիկ
աճապտրելէ
աւելի կը փաղեն։
կարհէք
կ՝ոլզեն
փերստանալ
կորսնցուցահ
երկու
Հաղար տարուան
յապաղումր :
Ժոզոփուբգին
այս տճապարումբ
բնական է երր
մարզը կապուահ
կ՝րլլայ
Հոգին : Հոս մարգ տա -
կալին օտար Հրն է : ժամանակ չէ ունեցահ
արմատ
բռնելու,
նման
Թէ է Ափիփի փոզոցնե բու,
որոնց
կուպրր
թափուած
ուղղակի
աւազին
փբայ, էի
փակչիր :
Բաղաքները
չափազանց
խճոզուահ
են : Րնակ–
չութեան
75
առ Հարիլբր
տեզտւոբուահ^ է Թէլ
Ավիվի > Հա՛յֆայի ել Երուսաղէմի
մէք
։
Այղ քաղաքներուն
մէք կր վխաան
անՀամար
կրպակներ
անպաճոյճ ել երեւոյթն
ունին
ամաո
նային
պազարնեբու։
Շապիկին,
գուլպային կամ
ակնոցներուն
քով, կարելի է գտնել
նաեւ
ակռայի
վրձիններ,
բուրգի
հրտրիկներ,
րմպելինեբ
, հր–
խիկներ
եւ... բմիչկներ։
թէլ Ավիվի մ^շ կան
փոզոցնեբ
, որոնց երեք տուներէն
մէկուն
ղրան
փբայ
րմիչկի
մբ ագգր կբ գտնուի : Հայֆայի փո
ղոցներէն
մէկուն մէքկբ բնակին
քիզեբու մաս -
նագէա
մր, իրաւաբան
մբ, կնոք
Հիլանգութեանց
ռաբաց
կարելի
եղաւ փեբք տալ կռուին :
Այգ
գիէեբր,
պարիսպներու
առքեւ
մենք զոՀ
տուինք
տասնեւչոբս
գինուոբնեբ
, իսկ
Ասորիներբ
կորսնցուցին
73
Ջիլօ - զինուորներ :
Աաս
մր տուներ
կոբսուահ
էին բոցերու
մէք,
ուբիչներ
արգէն
կիսափուէ կըհխային
:
Փ ո զո ցնե ր ր լեցուն
է ին ղիակներով
,
լքուահ՛
անասուններոփ,
կաՀկա րաս ինե րոփ
եւայլն :
ԱնՀրամեչտ
էր բնակչութիւնր
տեղափոխել
մօտակայ
գիւգերր,
մինչ այգ՝
յաբմար
Համար —
ուեցաւ
զանոնք
Հաւաքել
մզկիթներու
բակերու
ել
սլարտէէ^եբու
մ էք :
Տեզ մբՀտնղիպեցանք
թուրք
Հազարապետի
մը, որիր օգնականին
Հետ պարսիկ
կնոք տարա ~
ղոփ հպտոլահ
, «չարչաւի»
մէք հ-ահկուահ
, կհկր–
տեր էր մզկիթին
պատին տակ :
Պարսիկ
ղիւզաց ինե բ ել առեւտրականներ
րս–
կսան
ողքաղուրերուիլ
Հա յերու Հետ , ինչ որ ան–
նկատ չէր կարող
մնալ
Ջիէօնեբու
ուչաղրութենէն
:
Անոնք սկսան ատե լութեամբ
լեցուիլ ու աեղ
տեղ,
նոյնիսկ
զէնքոփ սպաոնացեր
էին մեր զփն -
ուո բնե բուն ;
Շուաով
Տիլիման
Հասան
նաեւ կոստի Համ -
բարձումեան
, Լ. Շազօեան ել Աամսոն
խանը, խ՜
րենց Հեաեւսրղներով
:
Այլանգակ եւզարՀուրելի
բաներ կր պատմէին
Տիլիմանի
Պարսիկներր,
Ա՚ակոլէն ել առՀասարակ
գուրսէն
եկահ
թուրք - թաթար
տտբրերու
Ո՛՜
րարքներու
մասին :
« Տղերք
քան, բսաւ կոստին,
ձեր
կեանքի
գնով պէաք է պաչտպանէք
այս լքուահ
բաղմու ՜
թիէններր։
Թող Աստուահն ալ պաՀպանէ
մեր էոա՜
րագիր
քոյրերն ու եզբայրներր,
որոնք այս պա ՜
Հուս Միքագետքի
անապատներուն
մէք, զոՀ կՐ.
դառնան
թրքական
վայրադոլթեանց»
:
Տիլիմանի
անկումբ տեղի ունեցաւ եւ քաղա ֊
քը ենթարկուեցաւ
հանր վիճակի
մր :
Պարտաւոր
էինք
Հոզալ
Տ իլիմ անց ինե րո ւ պա՜
րէնի եւ րնակարանի
խնղիրներր
, ստանձնելով
նսւ
եւ անոնց պաչտպանութեան
ելբարօրութեան
Հո
գերր
I
ԱԶԳԻՆ
Fonds A.R.A.M
