ՄԽԻԹԱՐ ԱԲԲԱՀ՛ՕՐ 200ԱՄԵԱԿԸ
ՊՐԻԻԱԷԼԻ
ՄԷՋ
Պելժիոյ
Հայ փոքր
գաղութն
ալ չէր
մոռցած
էր
յ " ՚ Ր ղ ՚ " ն ք ի արիաուրր
աալու. ՄեՆՆ
ՄԻ՚էթարի
շՕՕամեայ
մաՀուան
տարեգարձին
առիթոփ
:
Համրարձման
օրլլ
( | 8
Մայիս)
, նախ
ձայնա
ւոր պատարագ
մատուցուեցալ
Պրէ՚–ք"էլփ
թագա– •
ւորական
եկեգեցւո
յն մէք, Աէնթ
կիւաիւլ,
ուր
բազմութիւն
մբ փութացած
էր ներկայ
րլլալ,
Հայ
թէ
տեղացի։
Երգչախումբր
կբ փարէր
Պ–
Աուրէն
՝Ր՝էչփչեան,
նախկին
սան Վենետիկի
քիափայէլեան
վարժարանի
։ ձայնաւորին
, ինչպէս
նաեւ
ակա
-
գեժական
Հանգէսին,
նէք բկա
յ
էր
Մխէթարեան
Հայրերու
կողմէ,
Հ. խոբէն
Վ՛
Տէլփղեան
,
Փա–
ՐԷՂ1՛
Ա
ուրատեան
փարժարանէն
:
Յաքորգ
իրիկունը
տեգի
ունեցաւ
բուն
Հան -
գէսր
3
իոուսեանց
շքեղ
գաՀլիճին
մէք։
Կը նախա
գաՀԷ ր պապական
նուիրակր
, գեբապա
յծաոԼ
Ջէն–
թօ , չուրքն
ունենալով
կրօնական
ու աշխա^Հտ
-
կան ներկայացուցիչներ
։ Հանդէսր
բացաւ
Պել -
երկու
մ ասնաղէ տնե ր , մէկ ատամնարո
յժ ,
բարձր
նորաձեւութեանց
տուն մբ եւ երկու պարղ
բժիշկ։
Այր
թէ կին Հագած
են կարճ
տաբատներ
;
Թէ լ Ա՚էիվի
բաղմ ո ւթ
իւե
ր կարծես
գուբս
ե լած
է՝
եր իտաս արղական
Հսկա յական
բանակումէ
մը։ կբ
խօս ին
բո լոր
լեղուներբ
•
գեբմ անե րէն , ռուսե
-
րէն
, լեՀեբէն
, եբրայերէն
, իտալերէն
, սպաներէն
,
արաբերէն
, անգլերէն
, թուրքերէն
, պարսկերէն
,
չեխերէ
ն , Հունգարերէն
, պուլկար
երէն
։
Բա
յց
ամէնքն
ալ կը Հասկնան
, չատեր
նոյնիսկ
կր կար–
գան , եբբայերէն
յայտարարռւթիւններր
պատե–
բուն
վբայ , գրուած
աքէն
ձախ ։
ԱշխաբՀի
պատմութեան
ժէք միակ
Հրաշքն
է,
ռր երկու Հագար տարուան
մեռած
լեղու
մբ
յան
կարծ
յարութիւն
կ՚առնէ
,
Ա • Գրքի
լեղուձւ ։
Արգարեւ
եբբա յերէնր
լքուեցալ
լատիներէնէն
բաղմաթիլ
գարեր առաք։
՛Բրիստոսի
օրով եբբա
-
յերէնի
տեղ
կր խօսէին
արամեբէնր
: Ան
այսօր
պաշտօնական
լեղուն
է իսրայէլի,
երկրորգ
լեզուն
է արաբերէնր
, եբրորգբ
ֆրանսերէն։
ԽսրՀրգա
—
րանինմէք
, ելքի , Հեռախօսի
,
ժողովասրաՀներուն
Ր"
ԷՈ
ր ա րձանագրո
ւթիւննե ր ր գրռ ւած
են եբբա —
յերէն
ու ֆրանսերէն
լեղուներով
:
Աոզոժոնի,
Թէոտոր
ՀէրՅէէ,
Աիոնականու
֊
թեան
Հ իմնագի
ր ին , լեղուին
վերաղար
թումբ
կր
պարտինք
Պէն ԵէՀուտայի
: Այո Հայրենամոլ
Ու -
սուցիչր
բմբռնած
էր, որ միակ Հասարակաց
լե -
ղուն կարող
սլիտի րէէաբ իրար
մ իացնել,
աշխար
Հի չորս
կողմը
ցրուած
ժողռվուրղը։
Ո՛– ՚ " յ գ էե -
զուն պիտի
րԱս՚ր
Ա • Գէրքէ
լեղուն , քա՚Տ^որ
այգ
լեղուն
մ իա յն րնգՀանուբ
էբ բովանգակ
Հրէու
-
թեան,
եւ ամէն
Հրեայ
կբ Հասկնար
ղայն բաւա
-
կան,
րսելու
Համար. «Եթէ
ես քեղ մոռնամ
,Երու–
սաղէմ
. . .»
Անչուչտ
կային
մեծ
գժո ւա բութ իւննե ր , սա -
կա
լն Հրեայ
ժողովուբգին
կամքր
յաղ թեց
անոնց ։
Հիմա եբբա յե րէն կբ խօսին
ոչ միայն պաչտօնա
-
կան
ժողովներուն
ժէք. Հապա
նաեւ Հանրակաո. -
քերուն
, թատրոններուն
, Հրաւղարակաւ
:
Ջանք
կ՝բնեն
չխօսիլ
անղլերէն
, բացի
առեւտուրի
վե
-
րաբեբեալ
խնդիրնե բէ : քէնտանիքնե
բուն մէք
ծնող
ներբ,
իրենք
իրենց
միքեւ
կր խօսին
իրենց
երկրի
լեղուն , բա յց գաւակներուն
Հետ բացառաբար
եբ
բա
յ ե ր է ն
: իսրայէլ
իր յոյսր գրած
է ատոր
վյւայ։
Ա–
ՀԱԲԷԼԵԱՆ
ժիոյ
գաղութի
վարչութեան
նախագաՀր
Պ–
Վարղ ան
Մ ոլրտիկեան
, Հա յերէն
ու ֆրանսերէն
,
եւ ապա
րեմ բարձրացաւ
Հ • Խորէն վարգապետ
որ
ներկայացուց
Մխիթար
ԱբբաՀօր
կեանքն
ու գոբ–
^ ր ։ Պ– ՅովՀաննէս
Թովաւղեան
ֆրանսերէն
րա
-
նախօսութեամր
մր պաբղեց
Մխիթ*֊
բբաՀօր
կեանքը
եւ մանաւանղ
ստեղծում
ր Միս՚ք,
..ութեան
մը պիտի տարածէր
կրօնքի
ու գիտութեան
էոյսր։
Յետոյ
խօսեցաւ
ՅովՀաննէս
վ. Նալպանտ
-
եան. Հանդէսին
կաղմակե
բպի
չր , նոյնպէս
փառա
բանելով
Մթէթ՚"րէ
գործր :
Փակման
խօսք առաւ նախագաՀր
, ֆրանսե
-
րէն,
գրուատիքր
֊,իւսելով
Հայու
Հաւատքին
ու
մտաւոր
ղարգացման
ել արտայայտելով
իր
խորին
գոՀունակոլթիւնր
եւ Համակրանքը
Մխիթար
Աբ–
բաՀօր
ել բովանդակ
Հա յութեան
Հ անդէպ
(ծա–
փ ե բ ) ։
Երդերու
բաժինն
ալ գեղեցիկ
էր։
Փոքրաթիւ,
բայց ճաշակաւոր
նուաւլախուժր
ժբ բացաւ
Հան —
դէսբ «Բաժ Փորոտան՝»ով
ել փոխն
ի փոխն
նուա–
գեց , ^Ով
մեծասքանչ
Հայ լեզու»
եւ
ղանազան
կտո
րնե ր : Պելժ իական
քա յլե րգով
փաէլուեցաւ
Հանդէսին
երաժշտական
ժասը :
Մ ի քանկեալ
եզան
ղանաղան
արտասանու
-
թիւննեբ
: Այսպէս
Պ • ՚Բարլօ
Ֆրէնկեան
արտասա
նեց շատ
յաքոզ կեբպոփ
նախ «Մխիթար
Աբբա
-
Հայրեր
(Հ. Միքայէլ
ՅովՀաննէսեանի)
, ու «Ծի -
ծեռնակբ»
(Խորէն
արք– Նարպէյի)
, Պ–
0–
Փի -
լիպպոսեան
կարգաց
«Գեղօն
Հայ լեղուի»
(0–
Այ
վաղեան ց ի) : Օր–
Մ աո ի Ա իժ իկեան
իր
՚էզ՚այ՚՚՚-ն
առողանոլթեամբ
գրաւեց
ներկաներու
քերմ գնա–
Հատութիւնր
։
^ՐԲ
՛թ՛րքացան ակագեմական
ու
երաժշտական
բաժ իննե ր ր , տեղի
ունեցաւ
Համ առօտ
ցուցա
զրու
թիւնր մոգական
լապտերոփ
Հայաստանի
շաՀեկան
քաղաքնեբու
ու դէմքեբու
եւ
Հուսկ
ց՛"– ~
ցադրութիւն
ժր Մթիթաբեան
Հայրերու
Հրատա–
րակո ւթի ւննե բուն ։
Ժամր
ճիշդ տասն
էր երբ Հայ ու օտար ուն -
կնգիրնեբ
ր գոՀ ունակ
ու խանգավառ
տպաւո
բու
-
թեամբ
մ եկնեցան
սրաՀէն
:
ՆՐԲՈՒՆԻ
ԿԱՊՈՑՏ
ԽԱԶԻ
ԶԵՌՆԱՐԿՆԵՐԸ
Ֆր • կապոյտ
Խաչի
Փաբիղի
մասնաճիւզր
Համբարձման
տօնի
առթիլ
սարքած
էր
թէյասե–՛
զան
մբ, Հր՛ Աասունիի
ճաշարանին
մէք ։ վստաՀ
եմ թէ նեբկաներբ
վայելեցին
շաւո Հաճելի
օր մը,
պաՀ
մ ր վեր ապրելով
անցեալր
, երր ա յղ պէ ս կր
Հաւաքուէ
ին
Հա յոց
նաղե լի Հարսներն
ու
ազք իկ
ներբ
, իրենց երդերով
ու
«Ջան
գիւլիւմ»ներով
:
Վարչութեան
կոգմէ
Տիկին
Ա.
հքաչիկեան
քանի մր խօսքով
րացատրեց
տօնին
նչանակոլ
—
թիւնր
եւ րսաւ
թէ «կասլոյտ
Խաչբ պիտի
ւեշխա–
աի
մ ե բ նոր սերունգին
փոխանցել
մ եր
րոլոր
տոՀմ իկ ու աւանգական
սոփ ո րո
ւթ
իւննե բ բ
մ ին -
չեւ որ այլեւս
մաաՀոգռւթիւնր
չունենանք
թէ
մոողոլած
են անոնք։
Այն ատեն մեր
երիտասարդ
ներն
ու ե ր իտասա բդուՀ
ինե ր բ իրենց
Համբարձ
—
ման
տօնր
կը սաբքեն
իրենք
իրենց ,
Աբադածի
լեռներէն
Հաւաքած
ծազիէ^երոփ
ու մեբ
զուլալ
ու պազ քրի ազրիւրնե
րէն
եւ րաց գա շտ ին
կամ
Ե րեւանի
ա յգինե
բու
մ էք կր տօնեն
Համրարձ
-
մ ան տօնր»
X
Ցետոյ
սեղանապետ
րնտրուեցտւ
Տիկին
Խա
-
չփկեան , որ կարգով
խօսք տուաւ
օրուան
Հիւրե
-
բուն
: ՛կ . Զիթունի
մանրամասն
նկաբագրեց
մեր
կողձ երու Համբարձման
կամ Վիճակի
տօնի պատ–
րաստռլթիլնը
ել խաղերր։
Պ– Շ– Միսաքեան
գո
վեց կապոյտ
Խաչի
ժրաքան
գո րծունէութիւնր
,
մանաւանգ
Հայ կնոք անձնուիրութիւնր
եւ
շեշտեց
ամէն
ւէէկ տունէ ճրագ
մը փրկելու
Հոգը։
Այս
առթիլ
յիշեցուց
Ա իլփա կապուտ իկե անի
կո չը ,
^Տղաս , եթէ
մ ա յրգ
իսկ
ժ ոռնաս , մա յրենի
լեզոլդ
չմ ոռնաս»
։ Այգ րանաստեղծութ
իւնը , «Խօսք
առ
որգիս»
I
արտասանեց
Օր - Մ անուկեան
, քերմա
-
պէս ծափաՀաբուելով
ներկաներէն
:
Տիկին
Վաբպետեան
նոյնպէս
արտասանեց
գեղեցիկ
կտոր
՚^ Ր Ռուբէն
Ոբրեբեանէն,
խոբ զգացումով
ու ա —
մէնքը
յոլզելով
է
ինչպէս
մ իչտ ,
ա
յս անղամ
եւս Պ •
Յովսէփ
Ունանեան
եւ իր Համակրելի
կինը՝
Տիկին
Ազնէս
իրենց նուագով
ու երգերով
կը
խանգավառէ
ին
ներկաները։
Երգեցին
Օր– Արուսեակ
Զէյթ՛"^
~
լեան. Օր– Աօնա Ա՚ավեան
եւ Օր– ԱնաՀիտ
Գա
-
վէղեան
։ Բոլորն
ալ արժանացան
քե րժ
գնաՀա
-
տութեան
;
Օբ - Ալփս Գավէզեան
, Տէկիններ
Երուանղու–
Հի Ֆէսլեան
եւ Տիկին
Զու֊աբթ
Տնկօեան
պարեցին
կովկասեան
պարեր : Յետոյ
սկսաւ Վիճակի
խա
-
ղր ։ Աժէն
մէկը
առա րկա
յ մը տուած
էը՛
իւրա
-
քտնչփւբ
երգէ վերք քառեակ
մբ կը կարգա
ր Օր -
Զէյթունլեան
եւ իր մր կը Հանուէր
եւ ամէն
մէկը
իր
նուէրը
կուտայ։
Այսպէսով
բաւական
կոկիկ
գումար
մը գոյացաւ
:
Ամէնէն
վերք յայտաբա
րուե ցան
վփճակա
-
խազէն
չաՀող
թիւերր
; Ներկաներէն
շատե րր
ըս–
տացան
չտՀածները,
իսկ մնացեալները
կրնան
ի–
րենց աոմսաէ^եբով
ներկայանալ
վարչութեան
:
Ժամը
8Տ»
էբ եւ գ ե ռ ժողովուրգը
չէր
ոււլեր
^
բաժնուիլ
այգ տաքուկ
մթնոլոբտէն
: Ներկաներր
^
Հիւբասիբուեցան
թէյով
եւ կարկանգակնեբով
, ո–
րոնք պատրաստուտծ
էին լնկերուՀինեբու
կոզմէ։
Ապրի կապոյտ
Խաչբ որ միշտ այսպէս
առիթ
ներ
կը ստեղծէ
, վերակենդանացնելով
Հին յիչտ
-
տակները
։
ներկայ Ս՚ը
« ԱՆՄԱՀ ԲՈՑԸ
»
ՓՈՐԹ
Տ՚ԻԹԱԼԻ
-
Մեր թաղին
կապոյտ
Խտ–
չի
մ ասնաճիւզբ
կազմ ակերպած
է ր
թատերական
ներկայացում
մը ի նպաստ
իրենց ազգանուէր
ձեռ—
նարկներուն
։ Այս տռթիւ
Աէֆորփիէի
Հ -
3
• Գ •
Նոբ
Աերունգի
թատերական
խումբը
Հրաւիրուած
էր
ներկայացնելու
Ա. Պարթեւեանի
«ԱնմաՀ
բո–
•–ցր»–ել
զաւեչտ
մր։
–^–^^
Ժամ անակին
կոկիկ
րազմ ութիւն
մ ը
լեցո՜ւած
էր
սըաՀը : Թատերախաղփն
նիւթը
առնուած
էր
1915/՛
Ապրիլեան
ողրե բգութենէն
:
Մեր
նոր սեբունգր
Հայ պաՀելու
Համար
կր -
նան օգտակար
րէէալ այս կարգի թատե բախաղե
ր բ ,
նո յնիսկ
սթափեցնե
լով
ա յլասե րած
Հոգինե
ր բ :
Տիկին
Խտչփկեանի
բացման
քանի
մր
էսօսքէն
վերք, ներկա յացուեցաւ
7&ճո.^
փեսւԱցււլ|1
որ
կուչտ
ու կուռ խնդա ցուց
բոլոբր
: Գեր ա կա տա
րնե ր բ քա–
քող էին եւ լալ սորված
իրենց
գերեբր
։
«ԱնմաՀ
բոց»ի
գե րակատա
բնե
բո
լ
գիմ տ յարգարութիւն
ր էլր
էլատարէբ
լնկեր
Գ • Ամ իբա յեան : Ընկեր
Զ–
Մու–
բատեան
(Ատոմ) , Արտեմիս
Տէր
Նաղարէթեան
(Ա իր անո յշ) , Ֆ • Ասատուրեան
(մայր)
ել
փոքբիկ
՛Օննիկ
(Լեւոն),
Շ– Տէր Պարսամեան
(Աբսէն)
եւ
ԹագուՀ
ի Համ բարձում
եան
(Զապէլ)
ա յնքան
յա–
ւՅԱՌԱՋ^Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(90)
ԺԲ–
Աբեգակր
վե ր ^ ա կանա պէ ս թազուեց
ամ պերի
մէք,
սարեբի
գլխից
մչռւչր
կատաղի
աբչաւանք
-
ներ
սկսեց դէպի
աՀադին
ձորերը
:
կախուեց
մութ
ու անգոյն
օրը, աստղի
ծայ -
րերի
մ եծութեամ
բ կաթի^եր
սկսեցին
մ ա ղուե
լ
ցուրտ
օգի
ժէք։
Մարգկանց
գծտդրութիւննե բ ր,
այլեւս
պարզ
չէին ե րեւում
: Տեզ էէ ին Հասնուժ
ել՛
Գայիանէ
ի րտբկութեան
չանթերր
. . .
Այգ
միքոցին
մի ձեռք գիպաւ
նրան եւ մի Հեզ
ձայն արտասանեց
•
Ժամանակ
է . . .
ՄեՀրին
էր։ Նրան
չյաքողոլեց
իսկոյն
իր վր–
րայ
դարձնել
Գայիանէ
ի
ուշագրութիւնր
որին
նեբքեւում
վւռուած
տեսարանր
բոլո բովփն
գերել
էր
...
Գնանք,
Գայիանէ,
մայրգ
Հիմա
կր վեբա–
գառնայ
, նորից
խօսեց
ՄեՀրին
:
ԱյԳՔ"՛^
շո՞՚֊տ,
,Հարցրեց
աղքիկր,
աչքր
չՀեռացնելով
մաՀուան
պատժի
Հրապարակից
։
-
Աժէնքն
են գնում
:
իրաւ , Հանգէսր
վերքտցբել
էր : Փողոցներր
,
կտուրներբ
գատարկւում
էին, շատ
խմբեր
աբգէն
հեռանում
էին Աւետարանոցից
:
Այո,
գնում
են ամէնքբ,
մնում
է
միայն
նա
...
ՄեՀրին
Հասկացաւ
թէ ում մասին
է
խօսքր։
ԵԼ
թորր Հառաչե
լով , ասաց քե բմե ռանգո ւթեամբ
՚
Նա նաՀատակ
է ։
0
, նաՀատակ
. • .
Բա
յց ինչ է լ էինի նա , ա յս
մ արգի/լ
արժանի
են երկնքի
կրակներ
ին
է
Գու տեսա՛՛՛ր
ամէն ինչ • • •
Ես չէի ուղի Հեռանալ
այս տեգից , մ ինչեւ
որ աբ—
գաբոլթիւն
չլինի
։ Մ իթէ՞
ոչ ոք չպիտի
պատ
-
ժուի , միթէ՞
ամէնքբ
լուռ ու Հանգիստ
կր
գնան
իբանց
տներբ
եւ գ ե ռ կր պատմեն
ինչ ոբ
տեսան
ու լսեցին
:
Այո,
կր գնան. Հո՛գիս, կ՝ասեն
է լ ։ Ո՞փ
է
աշխարՀի
տէրր , ո՞փ պիտի
արգիլէ , եթէ
վաղր
մի ուրիշին
է լ այգպէս
անեն տ
ՄեՀրին
այժմ
ուրիշ տեսակ
էր երեւուժ
: կար–
ծես նտ Հաշտուել
էր մի նոր գրութեան
Հետ
եւ
այգ պատճառով
խօսում
էբ այնքան
Համարձակ։
Ն
՛Ա
այլեւս
կարիք
չէր ւլգում
կիսատ ,
անոբոչ
խօսքեբ
արտասանելու
, քնացնելու
։ Եւ նա չզար
-
մացաւ,
տեսնելով
Գայիանէի
այլայլուած
թունա–
էԻ& ԴԷ՚^ՔՐ • Գիաէբ
որ Հենց այգպէս
էլ պիտի
լինի :
Աոանց նրա խորՀուրգի
եւ , որ գլխաւորն
է,
ա–
ռանց նրա աքակցոլթեան
չէբ Գայիանէն
իրաղռր–
ծել
իր միտքր,
յանկարծ
դուրս գալով
աշխարՀի
առաք
:
Մի ամբողք
օր ու մի ամբոգք
երեկոյ
երկուսր
մ իասին
թո բՀ րգակցե
լ էին , պատրաստել
է ին տ
յդ
դոբծր,
֊որ անՀնարին
կբ լինէր,
եթէ
ՄեՀրին
տեղեակ
չլինէր
տան
բոլոր
Հանղամանքնեբին
։
Գնանք , էլի կբկնեց
նա :
Բայց
ի՞նչ աանենք
մեղ Հետ։
Մխիթարու–
թիւն
չկայ,
ՄեՀբի։
իմ սիրտը
այմմ
աւելի սեւ.
է , աւելի ցաւագար
: ԱՀ , ինչ մռայլ
օր է ,
՛ոէր
Աստուած
, ինչ գժոխային
օր • • •
Մ եՀրին
ձգեց
նրա
թեւր
եւ երբ երկուսր
մ ի
քանի
քայլ
գնացին
պարսպի
վրայ, ասաց .
Մ եՀրին
թո
յլ չի տա
յ , որ գու
ա յզ պիսի
տխուր
խօսքեբ
ասես։
Լսիր
, ես տունր պիաի քեզ
ասէի,
այս երեկոյ.
՚. դու նրա Հետ
կր լինես
:
ի՞նչ
ես ասում
, բացականչեց
Գայիանէն
,
կանզնեցնե
լով
պառաւին
եւ
ո ւչագբո
ւթեամբ
նա
յելով
նրտ աչքերին
X
Մ ի ա1^թաբթում
ա յլտկերսլուեց
ա յգ
տխուր
ու յուսաՀատ
աբաբածր։
Բայց այգ
փոփոխու
-
թիւնր
Հեչտութեամբ
չկատաբուեց
։ Աղքիէլ՛ Հգի ~
մացաւ
ներքին
ցնցումներին
ել
նրա
աչքերից
գլո րուե ցին արտասունքնե
րր
...
կատա՞կ
էր, Հարցրեց
նա լացի
միքից
Ոչ, Աուրր
Գբիգորիսր
վկայ, շտապեց
Հա
ւատացնել
ՄեՀրին
: Այսօբ առաւօտեան
, երբ
նա
զնում
է ր , ես
մ օտեցա
յ , որպէս
թէ
ուղում
եմ
թուր քինր տալ
նրան։
Բայց
մինչեւ
խուրքինր
ին -
ձանից ստանա
լր նա էսեց իմ րերանից
մի
քանի
խօսք
, որոնց
մ իտքր
իսկո
յն Հասկացաւ
: Եո ա
յդ
իմացայ
նբա ժպիտից
եւ գէթի
չարժումներից
: Ն՛"
գիտէ որ այսօր
երեկոյեան
ես պիտի
յայտնեմ
նլւ–
րան
քո կոզմից
մի չատ
կաբեւոբ
ղաղտնիք։
Ե՛–
եթէ քեռիդ
այս գիչեր
չպաՀԷ
...
Նտ չի մնայ , րնգՀատեց
Գայիանէն
•
նա
գիտէ
. . .
Եւ ինքր իր խօսքր
լնգՀատելով
, ԱեՀբիի
Հետ
ղած իքաւ
:
ԼԷՕ
Fonds A.R.A.M
