ԸԱկԽ ՄիԱսսքւ յէւշատակի^
(ՄԱՀՈԻԱՆ
–ԲԱՌԱԱՈՒՆքՓՆ
ԱՌԹԻԻ)՜
Գւսղւթհ
գադւււթ
՜-՚՚՚Ծ^^նարկովւ
եղեղեցէին
չիԼութեան
Հիմնական
աչ
֊
*^
խաաանքներուն
: կաակակաաարներն
են
քաՀանան
^•են
իր ամուսինր
: Շէ՚^՚քերչլ
կր բաղկանան
30—35
յ^,^էւենեակներէ
եւ, կբ գանու.ին
քաղաքին
կեգրոնա
-
Տարարախա
Մինասբ
(Ալթունեան)
չաաեբէն
էբ այն բնկերներէն
ել Հայորգինեբէն,
որոնք
ա–
կամայ
հեռացան
րռնաղրալւ։
ւահ֊
Հայրենիքէն
,
ել ասլասաանեցան
այս
Հիւրբ)ւկալ
երկիրբ
:
^1–
քիչեբէն
էբ որոնւք կբ մնան Հաւաաարիմ
աղգա
-
յին
ցաւերուն
եւ կուսակցութեան
աչխաաանքին
:
Անձնուիրաբար
ծառայելով
մինչեւ
իրենց
արեւին
խաւարում
ր :
Զրկանքի
եւ աառասլանքի
օրեր
էին
1921
22
թուականնհբր։
Համատարած
չուաբում
բոլոբ
ճա–
կաանե
բու
վրայ
: Շփոթ
ու անկա յուն Վիճակբ
ազ
գային
եւ կուսակցական
կեանքին
մէ^
։ Տարա
-
գի բներր
յարաճուն
բազմ ոլթեամ բ
կբ
Հասնէին
Փարիղ
, ղանաղան
չրչաններէ
: Շատ
ծանր
էր
ա–
նոր
ապրուստի
Հոգբ։
Շո՚֊աբման
մատնուած
էին
ավ։
մր րնկերներ
, մեծ մասով
ուսանող։
Ա եր սիրելի
Մինասբ
գասալիքնւերէն
չէր : իր
ղ լի՛էն
չատ
մբ տս։ք
ու ւգէսղ Հաիեր անցած
էին։
Նո յ՚^ւ՚ոկ
գամ՜ան
մ աՀ բ տեսած
էր ու
աառասլած
կարմիր
բռնակալ
թաթին
տակ։
Ե՛– սակայնւ
ան
-
խախտ
մնացած
էին իբ ի՚որ Հաւատքբ
եւ Հայրե
-
նասիրութիւնբ
;
Ահա
այգ հաստատ
Հաւատքով
ու չեբմ
սիրով
էր որ լրշօբէն
լծուեցաւ
ոչ միայն
կուսակցա
-
կան,
այլ եւ Հանրային
աչիսաաանքի
:
Ան ոչ պատիւ
փնտռեց
եւ ռչ ալ
գիչ՚ք
՚–
Իր
միակ
ձւլտումն
է ր Համ եստաբար
ծառա
յել
կու
-
սակցութեան
դրօշինւ ։ոակ
: իբ բառուիբ
՚^ոեւ
աշ -
խատանքի»
մ արդն
էր անւ ւ քՏօսքէն
աւելի։
։լ.ո րծին
կբ Հաւատար
: ՝Բ ի չ կր խօսէր,
բայց
չատ
կբ գոր
ծէ ր , կբ չանաբ
իր անձբ
սաուեբին
մ էչ պաՀել
:
Աու որ Համւսր
քի չե ր միա
յն կրցան։ լա՛– ճան ^ա
լ
արգարաւք իտ
եւ
ճշմ աբաախօս
Մ ինաս բ :
1924/՛
առաչին
ամ իսնե բո ւն,
շօ չաւիե լի՛
աբ
-
՚էի՚նքի
՛քբ Հասած
էին ա շիսա տան քեե բ բ , ւիերա
-
Հաստատ՛։ւած
էբ Հաւատքբ
:
Ուրեմն,
նէաիս ւ։լէ։ոք էր ոտքի
կեցնել
ու
յետոյ
քալելու
ւիւոբձր կատարել,
ասււլար
է՛լ
իրելու
Հա
մար : Մեր կորովի/
Մ ինւասր առաչարկեց
Մ
այէ՚ո
28/1
տօնել
վ։առաւոբ
հանգէսով
մբ :
Հ • 3 • 1՛ ՚
«Աար»
խյււմբի
րնկերներբ
, որուն
վստահելի
։լանձապաՀն
էր,
Ւ՚-ր
՚" ^նե լո ւի աււաչարկր
մի։սձայ–
նութեամբ
յւլեցին
իրաւասու
մաբմնին,
որ Հաւա–՝
նութիւն
յտյտնւեց
։
Անմիչասլէս
կաղմուեցաւ
յանձն։ոխումբ
մբ եւ
Հանղ էսին
յաչողութիւն։ր
ապաՀովեց
լ^կ • Հ –Աա
մուէլ,
սերտ
գո րծակւ^ուԲեամ
բ բնկեր
Ալթուն
-
եանի
ել <ք.Աար» իսում բի
անւգաւքն՚ե րո ւն : կբ նա
-
խազ ահէբ կովկաս։սհա
յ ծերունին
, Պ • Համբար
-
ձում
Մելիքեան
: Ոանւախօսներն
էր բ7ւկերն։եր
Ա.
ԱՀարոնեան
, Ա. քՍատիսեան
եւ Պ– Ա՛
Իյոնգկար
-
եան։
Հանւդէսբ,
որ ունէր
ն։աել
դեղաբուեսաական՛
ճոխ
բաժք։ն
մբ, ոչ միայն
չառաչուն
ա։ւլտակ
մր
եղաւ,
ւքեր կարմրավքետռւբ
Հակառակո
րւլնեբուն
Հաւք ար , ՚" Ա եւ
ւլ արձաւ
նե բ^ շում
ի աղբիւբ
։
Ժբաչան
Մինասբ
, չսահ։քանտ։իակուեցաւ
։քի՛
այն
կուսակցական
աչխտատնքնեբով
,
այլ
եւ
մասնակցեցաւ
հանրային
գո րծունէ
ութ
եան : Իբ -
րեւ
անգամ
Հ՛ Մ՛
Ը՛ Մ-ի նւպաստեց
անոր
՛էե -
բՍտրած
են Պոսթրնի
շրքակայ
քաղաքներէն
Ուո– վ՛^՛"–^՚"յ^^ԼԲ"՛Ր՛՛Ր՛"ե՛՛՛՛^Ր"՛֊
ւ՚"ՐՔ1՛^
՚ ^ է ^
՜՛ ֊
թբրթռւանի
մէ^ էչ։Լ^եկե\ե1
թ ,ո\.ովհետեւ
հոծ
^1
ՏԽՐՈԻՆԻ
-
Ֆիլիոլէէ
մէչ մեռած
է
Թագւոր
հայութիւն
կայ
հոն ել
մշակութա
յթս
եռուն
՚ Թագւռբեան
,
68
աարեկան։
Ներկայացուցիչն
կեան
•
լ Ղ Ը՛ յլ
.> )էր
\աակ
,սն
թուականներու
սերունդին
: Ծնած
է
^
՚\ , Ատրիանասլո
լիս :
Լա
յն
հմ տութիւն
ունէր
բժշկա–
ՄսՄ
ՆՈՒԷՐ
ՄԸ
Տիկին
Մարդաբիա
Ա -
դիտելիքներու,
փիլիսոփայութեան
եւ
լեղու–
սաաբեան,
դուստր բ Ռէշաի
(Իրան
>ՀՄ– Ա– Յոր–
^,լ^ր^^,
ք^^-^լ,
^ ^ ^ ի ^ լ ^ ^լց
չ^
լթի
լն բրած
է ։
ւլաւանեան»
ազգային
դպբոցի
բարեբար
Աւետիս
Հ^կ^^^կ
^ յ , ^ ^
կրնար
Հատորներու
ՀեղԼնակ
ՅորգաԼանեանի
, բաբեսլաչա
եւ աղդասէբ
կին մբ
^ ^ ^ ^ ^ ղ , ^ լ ^ գրաւոր վաստակ
մբ չէ ձղած։
Իբրել
եգած
է, ոբ միչտ
հեաաքրքրուած
է դսլր"ցի,
ե -
Հ^ղ, ր^ յ ին դո րծոլնէութիւն
,
1930»՛//"՛^՛
թուական–
կե՚լեցիի
եւ Համայնքի
ւէիճակով։
Կբ մտածէր
թէ
իյէր^լ^է
կաղմած
է Պուլկարիռյ
Թեմական
խոր
-
քազաքլ.ն
անշուք
եկեղեցիին
տեղ
Հայ <ամ ա յնքբ
. Ա^^ր^^ր^ծ
է քա.լաքական
յօդուած
-
՚գէտք
ունէր
.լեղեցիկ
եկե,լեցիի
մ բ ։ Տիկին
Ասա
–;քք^5,ձր
«Պալքանեան
Աամութի
մէչ
եւ քանի
մբ
եր–
տրեան
մեռաւ
յունուար
5ին : Յունուար
ՅՕին ա –^ ։գիծ.ռկան
գրոլթիւննեբ
Թա.իաոականի
« Մեղու
»
մուսինբ
իբ տռւնբ
Հբաւիրելո։լ
քաՀանան
եւ հո
֊^Ահ
րգիծա
թե ր թ ին
մէչ,
վերչԼնբ
գրաբար,
Հակա
-
ղաբարձութիլԼբ
կբ յայտնէ
թէ տիկինբ
իբ Հայ –\ադա շնա կցական
խմբակի
մբ պարագլուխին
եւ
իր
րական
մտււանղութիւնբ
երկու
մեծ
երկյարկանի
րր,^՚սէ^կ-լԼ^րո^ղ,
^է^
.
շէնքե ր կբ
ն ուի րէ քիէշտի
եկեղեցիին
եւ դեր
եղմ
ա–
նաաան
: Առաչին
երեք տարուան
չէնքեբէն
ստա
- \ա\
ցած
ղուա եկամուտնեբբ
Հաւաքելով,
պիտի
ձեռ-ա^ՀՐԷԱ՛
ՐկԱԿԱՆ
ԱՌԱԾՆԵՐ
Ա՚-աչին
բամակբ՝
մէկ
գառ,
երկրոբգբ՝
ա–
բակաղմութեան
,
մինչեւ
դաւաղի
բ խմ բակի
մ բ
,վ,ւծ , երբոբդբ
խոզ
։
երեւում
բ :
է ,^
Յետո
յ եւլաւ անղամ
Հա յ Արիներու
Հովանտ
ւո
լ։
մ արմնի
: Վերչապէս
Հաստատուելով
Բաչան
ւլլի՚աւոր
Հիմնաւլիրբ
եղաւ
՚^Արծիւ»
իւումբէն
:
Գործօն
մասնակցութիւն
ունեցաւ
նաեւ կապո
յտ
Խ
ա չի
մ ասնաճիւզին
, «Համ աղգա յին»
լիւկերու
-
թեան
ել Ն •Աերունգի
կազմութեան
մէչ։կբ
քաչա–
լերէր
, նիւթասլէս
թէ բարոյապէս
, Հեզինակ
քն -
կե բներու
Հ րատա ր ակութ իւննե
բբ
;
Իր
Համ ակ րե լի ել դիւբաՀազորդ
բնաւորու
-
իժ եամ բ սիրուած
էբ բո լո րէն
,նո յնիսկ
Հ ակառա
-
կորդէն
: Րտռերը
ծամծմել
չէր ՛լիտեր
: Երբեմն
,
կատակով
դիս։ոդոլթիւն
1լբնէինք,
ձեռքբ
գբէ
-
խուն տանելով
մանկունակ
մսլիտով
մբ էլբսէբ,
Ի՚^նչ
բնեմ
որ դադաթս
ծակ
է , ւլի տեմ
,
չիաակ
խօսողբ
հա։լտր
գիււլէ վււնտրւեբ
է բայց , ճշմար–
/••ութիւնբ
ինչ որ է պէաք
է բսեմ , վչտանանւ
կամ
ոչ ^ ա ւ
Հոգ– չէ ։
1896^
սերունդին
հարազաա
տիպաբր
կբ
ներ
կայացնէր
։
Առաչին
անդամ
ըլլալով
իրրեւ
Փարիզի պաա–
ղամ աւո ր մասնա կցեցաւ
1 928/՛5՛
Կրբնոպլի
^Ր^
*
ժուլո։էին
; Յետո
յ
մ ի շտ
կր
մ ասնտկցէբ
վճռական
կամ
ի։որՀրգակցականւ
ձայնով
: ինչւզէս
ղբուեցաւ
արդէն
, իբ
՛ի բա
յ խորապէս
աղգած
էր
կնոչբ
լ^ւկերոլՀի
Ռամ ելա
յի դառն։ կորուստը
, որ իսոր -
տտկեց
իր
քլո բուք բ : Տնտեսական
տաէ^ապն
ալ
լ^ւկճեց
ղինքբ , մ անաւանդ
որ անբաժան
ե լի
խէիր–
ղբ աւեր
կբ դո բծէ ր յաւքբաբար
. • •
Այո
ք՚ււ^՚ի
՛քը տողերը
իբրեւ
սլտւլունց
մը
խունկ
եւ ծազիկ
իր Հոզակոյտին
վբայ
։
Կ–
ԵՐԱՆԵԱՆ
^
Մ արդբ
՛էե լ։ չին
օրուան
ստե ւլծադո րծու
-
թ իւնն
է •
մ ժեղբ
նո յնի։ւկ
պատկանում
է
աւելի
հին
սեբնգի
:
^ Աստոէած
կնոչբ մարդու
դլխէ՚ց
չսաեղծեց
,
որոլէսւլէւ
նա իր ամուսնուն
չէ՚շիսի , ոչ է լ նրա
ոտ–
ներից , ոբպէսզի
ստրուկ
չէէ՚նէ՛ , այլ նրա կողոս
-
Կւ՚ւ՚Տ "Ր"ւէ"գ1՛
ամուսնու
սրտին
մօա
էէ՚նէ՛ ։
^
Ամ րա
րի շաի եբչանկու
թ իւնր
ել
արգաբի
ասլե
րչան1լո
ւթ իւնն
անՀա։։կնալ/ւ
բաներ
են
:
^
Այն սիրտբ
ոբ սիրում
է , միշտ եբէւաա
-
սարդ
է ;
Ա։քենալաւ
քաբուլէ։չբ
սիրտն
է,
ա։քեն։։սլաւ
ու ոուցէւչբ
աշի։աբՀբ
,
ամ ենա
լաւ
բարեկամբ
Աստուած
:
X
^ " ՚ ւ ՛
Հակումն։
ա՛ւաչին
Հերթին
մէկ
հիւբ
է , եթէ
նէբան մեծարես
, շուտով
քո տ։սնբ
աէր
կը
դաո^՚ւս
յ ;
X
Այն մարգբ
ոբ քեղ
լքել
է, քեղ կբ
փորձի
իմաստութիւն
սովորեցնել
: Նա
է իմաստուն
, ոբ
ւլիաէ թէ
ինքբ
ոչինչ
չէ իմանում
:
Աոաչ
ոուէոբէւլ։ , յետոյ
ւլադաւէւար
կաղմիր
:
՝՝^Հ^ Առաչ
սովորիր,
յետոյ
անկախ
մտածէ։ր
։
՝^Հ^ Ասաղի պտտէւժնէ այն է, ոբ նրան
չեն
հա–
ւատոււք
ե բբ
ն ո յնիսկ
ճշմ արիտ
խօսք
է ասում
։
X
կեանքբ
մարգունւ
։ւլաբտք
է տուած
: ԱաՀբ
սլաբտապան՚կ
է , մէկ
օր այն յետ
1լ
ուղի
;
՝^Մէ1ւն
ուզում
է ապբել
եւ չի
կարոզանում,
մէկ
ուրիշը
կարող
է ասլբեէ
եւ չի ապրում
։
X
ւհ՚սմ անակբ գօրա ցնում
է բարեկամ
ութիւ
նբ
եւ ։ոկ։սրացնում
սէբբ
:
X
Մյն չափով
ոբ մարգ
չաւիում
է ,
նոյ1ւով
կը չափով. ։
Հա ւ ա ք ե ց Ս– ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ
<աՌԱԶ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(32)
ԱՒԵՐԱԿՆԵՐհԻ
ճանճերու
սեւ երամբ
կ՚ելեւէչէ
. անոնք
չեն
բարձրանար
ու չեն տարած
ուիր
ա
յլ
Հոզիհ
երե–
սէ։ն ՛էլ՛ա յ կբ տատանին
եւ աւելի
սող։սլու
երեւոյթ
ուԼին
քան
թռչելու
։
ինչ
եղերական
, ինչ յիմտբացուցիչ
՚՚լատկեր
է –ու մեր իսանղաւլատանքբ
ու ցաւբ
այնքան
մեծ
են
որ նե էսո ւթե
ան
։լար չաՀ ռա ութի
ւնբ
չրնկրկեբ
մեզ
ու իրարու
կ՚բսենք
աւելի
յտռաչանալու
Հա -
մաբ
։
Մեր տղոցբ
դիակներուն
հոտն
է
• • • •
Օֆ
՚ • • օֆ՚"
կրկին
կբ հառաչէ
մեղ ա -
ռաչնորգող
եբիտասարղբ,
էսոբունկ
թաղուած
չեն,
անոր
Համւսր
է որ կբ Հոտին..՛
սարսափբ
ղեռ կբ շարունակէբ
՚ . . ։ Ուչ ատեն
մայրեր
կր
սո–
գային
ւէբաններէ
դուրս
եւ չուտ
շուտ
կբ փո
-
րէին
Հողը ինչքան
որ կրնային
երբեմն
դերեղմա
-
նբ
չի ղոցած
կբ ։իաէսէին
ու կը մտնային։
իրենց
վրան՛ն
տակ
• ՚ ՚ : ՛Բանի , քանի
էէւոսեբ ես իմ ձեռ–
քովս
եմ գոցեր
:
Գարձեալ
կր լռէ , ձայեը
կբ՚մաբի
ու պաՀ
մբ
ետքը
կբ չտրունակէ
։
Մեր աեսածբ
մարդ
չէ տեսած՛՛–
այն օ -
բեբու
մեռնողներուն
երանի կուտա
յինք՛
. ՛ս բտեր
նիս
քար կտրած
էր , ապա
թէ
ոչ ի՞նչպէս
սլիտի
դի։ք անա
յինք
՚ . . ։ Առտու
մբ կին մբ ղաւակբ
թա–
՚լեց վրանին
քով՛ երեք
չորս
օր ետք
միւսն
ալ
մե
ռաւ,
«ի՞նչ սլէտք
կայ
ն։որ վէոս մը բանալու,
ըսին
հոն
Հաւաքուած
պառտւնեբ
, հոզը դեռ կակուգ
է,
առչինեկիդ
դերեզմանը
բաց,
ք՚՚՚Ա՚կը
թաղէ»;
Երբ
կինբ
Հ ողակո յ՛որ բացաւ
ո րգ երը կէս
մ բ
կե բեր
էէ՛ն աաչինին
՚լիակբ–
երկ։որ ատեն
նայեցաւ
սեւ–՛
ցած
, անւճանաչ
մնացորգներուն
• • . բան
մբ
չէր
լ։։եր,
բանէ մբ չէր վաէււնւաբ - . ատենը
մէյ մը ու -
(՛ւ՛չ կիներ
կոլզա
յին
թեւէ։ն
կբ ղարնէ
ին ,
դ/՚նքբ
կլ՛ գրգէին
«Հ՚սյ՚ոէ,՜
ի՞նչ
կբ նայիս
, չուտ
բրէ,
լմն/ցուր
» ; Մ՛ս յՐր
ա բձանի
սլէս
ւսնղղ ա յ՝
չէ ր
սլատասխ։սներ
ու կբ նայէր,
կբ նայէր՛՛,
է՛րի՛կ ՜
ուան
դէմ
միայն,
մեռել
ու ղերեղման
ձղած
գայլէ։
պէս
ոռնալով
վւաէսաւ
ու գնաց : Երկար
ա -
աեն
Հեռուներէն
լսեցէւնք
իր ողբբ • • • դիշերր
"՚^ւբ
մնացեր
էր , ո՛^բ վյոսին
մէչ ինկեր
, չեմ դիտեր
- . ՚
մ ինչեւ
լուսնալուն
, քանէ։
արթնզանք^
լսեցինք
իբ
ձայնբ
ու յետոյ
ամէն
բան մարեցաւ
;
Գլխունոլս
զարնուած
ու թախիծով
լեցուն
կը դառնանք
մեծ
ճամրունւ
վրայ
ուր մեր
որբերբ
մեղէ։
կբ սպասեն
: Եբէ՚աասարգը
գրգռուած
իր
պատմութիւններէն
տենդով
կբ խօսի
ու ալ չի
կե–
ն։ար
; Ի՛՛՛նչ անպատմելի
մ անրամ ասնութ
իւճ.Ղ։եր
կան
իր ականատես
մարդու
յիչոզութեան
ւքէչ,է՚նչ
դրուագներ
.. : Անօրինակ
արադութեամբ
մբ
կ ապրինք
այդ
սեւ
եւ գժիսեմ
ժամերբ
, ու
բոլոր
այգ Հապճեպով
թաղուած
մանկութեան
սուգբ
եւ
ամոլի
մբ պէս
կբ մարէ
մեբ մէչ ամէն
կենսական
տրամադրութիւն
։
-— Ես ալ թաղած
եմ աղու դիակ
մը, կը չա -
բունակէ
երիտասարդը՛
՚ ՚ ղփնքը
մոռցեր
էէ։ն
ո՞վ
ղիտէ
է։նչ։ւլէս
եւ
ինչու։
Վ^բաննեբբ
վերցեր
էին
ա յս
ւլաշտին
՚էրա յէն» եւ արդէն
օրեր
անցեր
երբ
երկու
բնկերոչ
Հեա
կ՚անցնէէէնւք
այս
տեզերէն
:
Ա ուր եւ յամ՛ աււ գա բ շաՀ ո տութիւն
մը մեր ուշա
-
ւլբռւթէււնը
ալ՚թնւցուց
, չթաղուած
մեռել
կայ
)
մտածեց
ինք
երեքս
մէկ
ու վւնտռեցէ։նք.
մաբմար–
եա
յ կւ։նւքի
մ բ
մ էչ՝
որ ժամ անա կաւ
տ շիսա տո
ւթե
նէ դա
բձո
ղ
ձիե
բու
չուլ։ տալու
կը ծաււա
յէր
ԳՐ՜
տ։սնք
ւլա
յհ • գբեթէ
բահ
չէր մնացեր,
ւլանկ մբ եւ
չորս
ոսկորի
կաո րնե բ , թեւեր
բ ել
սբունքեերբ
•
մէչտեւլբ
ցնցոաէւնեբ։
Ու՚լեցինք
ամէնքբ
մէկ
՛էե բ՜
ցլնել,
բայց
որ կտորին
որ դսլանք ,
ձեռքեբնէւս
մնաց ւէաս մը
։էէո
րեցինք
ու ։քաս աււ մտս
տարինք
թագեցէ։նք
տղուն
ոսկորներբ
• • . բայց
երբ
ցնցո
տիներ բ վերցնել պէաք եղաւ
• • - այ
... այ
... մատ–
նե րնուս
՚էաբ սողաց : Մ եղմ է
մ էկբ
րսաւ • ^փո
-
րոտէքնեբն
են» : Փոսբ ծածկեցինք
ու երեքս
չուր–
ւՈ
կեցած
մնաց
ինք
: Շաա
աբց՚ււնք
թափքեր
էինք
,
շատ
լացեր
էինք
մ էւն չեւ
այն ատեն,
բայց
այդ
օրուան
արցունքը
աւելի
աղէ։ էբ • ՚ • օֆ
՚ • •
աւելի
"՛գէ
էր՛՝ Խաչ
Հանեցյ.նք
<$Հայր մեր»
մր
բսինք
մս։տ։լաչ
նահաաակէւն
։Լրայ
ու, ետելնէւս
^այե
-
լո՚է, աճապարեցինւք
ու Հեռացանք
:
Արեւբ
չչացուցիչ
փայլոէէ
մը կը չոզչողայ
ա -
նամպ
եւ կապոյտ
եբկնքէ։ն
վրայ.,
բղէղնեբ
ոսկե
զօծ
թեւերով
արաղօբէն
կբ դառնան
, կարծես
ան
նշմարելի
կեդրոնի
մը չույլԼ
• • • ։
(Շաբ.)
ԶԱՊկԼ ԵԱԱՑԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
