 
          ՂՍՐԱՔԻԼԻՍԷԻ ճււսս տ սմսր տԻ
        
        
          Օ Ր է Ր Ի ն
        
        
          ՄԱ8ԻՍ 28
        
        
          (ՄԻ ՀԱՏՈՒԱԾ ՒՄ
        
        
          ՑՈՒՇԵՐՒՑ)
        
        
          քք"
        
        
          ղի%՚ուււր էի
        
        
          Հայկսւ
        
        
          /լսւն
        
        
          է"րր"րգ
        
        
          Հրետա -
        
        
          ձիգ
        
        
          փաշաի
        
        
          մէք։
        
        
          կարսից
        
        
          նսւՀա՚ւքել
        
        
          էինք Ալեք -
        
        
          ռան գրա
        
        
          սլո
        
        
          լ ; Աքնաեղ
        
        
          Հ
        
        
          քաՀ անղ ստա
        
        
          ցանք
        
        
          անղնե
        
        
          լ
        
        
          Եղիաիների
        
        
          Ոսւմփ
        
        
          ղի՚֊ղր
        
        
          • Զինագագար
        
        
          էր ; Ասւ–
        
        
          յ ի "
        
        
          1
        
        
          5ին թուրքե
        
        
          ր
        
        
          ր
        
        
          Հակառակ
        
        
          ղինագագարի
        
        
          տրա՛՛
        
        
          էէաղրո ւթիւննե
        
        
          րին
        
        
          , նոր լղաՀանքներ
        
        
          ղրին մեր Հը–
        
        
          րամ ա%ատա
        
        
          րս
        
        
          լթեան
        
        
          առքեւ ել ղեռ էղաաասխան
        
        
          անղամ
        
        
          չսատղահ՜
        
        
          , անցան
        
        
          յարձակողականի
        
        
          եւ
        
        
          ղրաւեղին
        
        
          Ալե քսան գրա
        
        
          ւղո լր ; Մեր մ էսրակողի
        
        
          Հը
        
        
          -ձ
        
        
          րամ անատար
        
        
          Հսւրիւրապետ
        
        
          Գուրգէն
        
        
          Մ ոլէսէսեա -
        
        
          նլա ՀրաՀանէլ. ստացաւ
        
        
          Լարմ՜իլ գէւգի
        
        
          Ղ,արաքի լիսէ :
        
        
          Մ՛այիսեան
        
        
          Հրաշալի
        
        
          օրեր էին : Գարունր
        
        
          իր՛
        
        
          ամէնիղ
        
        
          ծաղկուն
        
        
          շրքանի
        
        
          մէք էր՛– Ո՛^վ մեղտնիղ
        
        
          չի՝
        
        
          կաթարղուել
        
        
          Հայաստանի
        
        
          աննման
        
        
          էլարոլնոէէ
        
        
          ,՛
        
        
          յ՛
        
        
          ա յիսեան
        
        
          օրերու
        
        
          պա յհ՜առ
        
        
          եւ
        
        
          բուրումնալէա
        
        
          օ -
        
        
          գոփ
        
        
          ։ Ծալթլող
        
        
          բնութիւելէ
        
        
          իր սքանչե
        
        
          լի
        
        
          մ արգագե–\^
        
        
          տիններոփ
        
        
          , կապերտանման
        
        
          հ՜աղկէսդա չտե րոփ, 1՚է՚\
        
        
          արաղլնթաւյ
        
        
          գեւոաէլներոփ ու րաղմ աթիւ
        
        
          ղոլլալ
        
        
          \
        
        
          աղբիլր
        
        
          ՚նե
        
        
          րո էէ ;
        
        
          Աակայն,
        
        
          տխուր էր Հայ մարգր
        
        
          1918/
        
        
          գար -
        
        
          նան : \,ա կարծես
        
        
          չէր նկատում
        
        
          իր շ"՚–րքը առատ -
        
        
          օրէն
        
        
          Սէիռուած
        
        
          ւլ ե ղեց կութիւննե
        
        
          րր
        
        
          , մ տտղրաղ
        
        
          էր ,
        
        
          կքած
        
        
          մի անՀասանելի
        
        
          ծանրութեան
        
        
          աւսկ
        
        
          ։ Գիւղա
        
        
          ցիներ
        
        
          ր
        
        
          ամ էն աեղ Հանղիպում
        
        
          էին մ եղ
        
        
          մ աաՀող,
        
        
          տխոլր
        
        
          Հարցուէքներոփ
        
        
          ։ Գժուար
        
        
          է ր
        
        
          Հանղօտացնել
        
        
          խեղճ
        
        
          մ արգկանց ;
        
        
          ճանտպարՀին
        
        
          իւօսում
        
        
          էինք էէեր սպաների
        
        
          Հետ։
        
        
          ^ատերր
        
        
          Համ
        
        
          -Ոէլուած
        
        
          էին , որ կռիւր ղեռ պիտի
        
        
          շարո ւնակո
        
        
          էփւ
        
        
          , ւէ ասնաւո
        
        
          դա
        
        
          պէս
        
        
          լեոնամ աս
        
        
          եր
        
        
          ում ;
        
        
          քյս
        
        
          լալաէոէտս չէի ։ Գիաէի
        
        
          որ
        
        
          կտրուած
        
        
          էինք
        
        
          ամբողք
        
        
          աշխարՀից
        
        
          , լքուած
        
        
          թ"է"րից •
        
        
          Տխ
        
        
          ՛ոլր
        
        
          տբամ՚աղրութեան
        
        
          մէք մօէոեցանք
        
        
          Ղ,ա -
        
        
          րաքիլիէին :
        
        
          Վա րաքի
        
        
          լի
        
        
          էէ
        
        
          է ; Այս ՛անունր կապուած էր իմ
        
        
          մտնկակէէէն
        
        
          օրերի Հետ : Բանի՛
        
        
          սւնւլէՕմ
        
        
          տմառր րն–
        
        
          տւսն իքոէք
        
        
          եէլած
        
        
          էինք
        
        
          ա
        
        
          լստ
        
        
          եղ օգա ւիո խ ո ւթետն
        
        
          է
        
        
          Շրքապատուած
        
        
          լեոնե րոփ , բաղմ աթիւ
        
        
          էլիրճեբոփ
        
        
          ,
        
        
          աբագտփէսղ
        
        
          ղետակնեբոփ
        
        
          ու անտաոնեբոփ
        
        
          , Վա -
        
        
          բաքի լիսէն
        
        
          մ եր
        
        
          Հա յբենիքի
        
        
          ամէնից
        
        
          գեղեցիկ
        
        
          փա
        
        
          յ–
        
        
          րերիղ
        
        
          մէէլն էր ։
        
        
          Արր
        
        
          մ
        
        
          եր
        
        
          էիէսշտբ
        
        
          –տեղաւո րուեց
        
        
          անտառի
        
        
          մ օտ
        
        
          ,
        
        
          էււր
        
        
          պիտի
        
        
          ղի
        
        
          շե րէ ինք
        
        
          , ես մ ի քանի
        
        
          ժամ
        
        
          ոփ
        
        
          տրձակուրգ
        
        
          ստացայ եւ գնացի քագաք,
        
        
          ուր ապ -
        
        
          րում էին իմ մօտ աղղականներ,
        
        
          տարաբախտ
        
        
          լնկ՛
        
        
          կարճիէլեանի
        
        
          տիկնոք
        
        
          ծնոէլներբ :
        
        
          Վարէոքիլիսէն
        
        
          սոսկալե
        
        
          տեսարան էբ ներկա–
        
        
          յացնում
        
        
          ւ Գաղթակտնութիւնր
        
        
          , ոբշարժւում էր
        
        
          ղ էպի
        
        
          Գիլի քան
        
        
          եւ
        
        
          Թիֆլիգ
        
        
          , խռնուած էբ ա
        
        
          յս
        
        
          փո
        
        
          քր
        
        
          քւ
        
        
          գի
        
        
          լղ
        
        
          ա քա
        
        
          ղա
        
        
          քո ւմ : Ւ շփսան՚ոլթիւնէնե
        
        
          ր ր
        
        
          որեւէ
        
        
          ոլժ եւ Հնարաւո
        
        
          րութիւն
        
        
          չունէ ին կանոնաւո
        
        
          րելու
        
        
          ղաղթր
        
        
          ։ Եւ ի՛՛նչպէս
        
        
          կանոնաւորէին
        
        
          I
        
        
          Թուրքեբբ
        
        
          մ տած
        
        
          էին արեւելեան
        
        
          Հա յաստանի
        
        
          սիրաբ : Ամ էն
        
        
          կողմից
        
        
          չաբժւում
        
        
          էին առաք
        
        
          Հանղիպելոփ մաս -
        
        
          նակի
        
        
          , յուսաՀատական
        
        
          ղիմաղրութեան
        
        
          կային
        
        
          ղաղթա կաններ
        
        
          Արեւմ տեան եւԱրեւելեան
        
        
          Հա -
        
        
          յաստանի
        
        
          ւլ
        
        
          րե
        
        
          թէ
        
        
          բո
        
        
          լո բ չրքա՚1/1ւերից
        
        
          ։ Մի կատաբ
        
        
          եալ
        
        
          ժխո
        
        
          ր
        
        
          , աՀաբեկում
        
        
          , սարսափ • . •
        
        
          Այս փիճակբ
        
        
          ինձ փր՛այ ձգեց
        
        
          ուղղակի
        
        
          չշմե -
        
        
          ցուցիչ
        
        
          տպաւէէբութիւն
        
        
          :
        
        
          Շատերբ՝
        
        
          էլիսամե
        
        
          րկ
        
        
          , քաղցած
        
        
          , ոմանք՝
        
        
          ց լն -
        
        
          ցոտիներոէէ
        
        
          ծածկուած
        
        
          • • ՚ Ամէնից
        
        
          ղարՀուրելին
        
        
          ե–
        
        
          բեխաների
        
        
          խնղ իրն է
        
        
          ր
        
        
          :
        
        
          Զինո
        
        
          լո րականներ
        
        
          բ
        
        
          փոր -
        
        
          ձում
        
        
          էինՀամ ախէէ
        
        
          բե
        
        
          լ մէկտեղ
        
        
          իբենց
        
        
          ծնոէլներբ
        
        
          կորցրած
        
        
          երեխաներին
        
        
          եւ
        
        
          մի կերպ
        
        
          ճամբել
        
        
          Գիլի–
        
        
          ք
        
        
          ՚ան
        
        
          ։ Գիլիքա
        
        
          ^ն
        
        
          : Ոո լորբ
        
        
          մ տածում
        
        
          է ին ժամ առաք
        
        
          Հտսնել
        
        
          այնտեղ, ուրկարծես
        
        
          պիտի
        
        
          գտնէին
        
        
          փր՛
        
        
          կութիւն
        
        
          . . .
        
        
          %աՀանքող
        
        
          ղօրամասեբն
        
        
          էլիսռնւում
        
        
          էին
        
        
          ւլ սւ ւլ -
        
        
          թակէսնոլթէաան Հետ եւ այս
        
        
          սա
        
        
          լւսափելի
        
        
          ժխորի
        
        
          մէք
        
        
          կորցնռւմ
        
        
          ղինուորական
        
        
          կարգապաՀոլթեան
        
        
          վերքին
        
        
          մնացորգնեբր։
        
        
          Զինու՚ռրնեբից
        
        
          չատեբն էլ
        
        
          գաոնում
        
        
          էին գաղթա կան
        
        
          ՚,
        
        
          Փողոցներում
        
        
          տիրում էր ա
        
        
          յնէէլիսի
        
        
          աղմուկ ,
        
        
          աբ ղժուար էբխօսել անգամ: Աաիպուած
        
        
          բոլորբ
        
        
          բւյաւում
        
        
          էին ՚,
        
        
          Երեկո յեան կապիտան
        
        
          Մովսէսեանբ
        
        
          կարգա -
        
        
          գրես մեղ. Համաձայն
        
        
          սաացած
        
        
          ՀրաՀտնղին,պատ
        
        
          բասա
        
        
          լինել եւ առաւօտեան
        
        
          չուտ շարժի
        
        
          լիի
        
        
          լի քանի
        
        
          ուղղութեամ
        
        
          բ
        
        
          1
        
        
          Ուրեմւ,
        
        
          , մենք էլ գնում
        
        
          էինք
        
        
          Գիլի քան
        
        
          ... Ան–
        
        
          • ւեառունակ
        
        
          նաՀանք • • •
        
        
          X
        
        
          Աարսավէելի էբ նաՀանքր
        
        
          Վաբաքիլիսէից
        
        
          Գի -
        
        
          լիքան
        
        
          ։ Աէէբողք ճէսնէսպարՀբ
        
        
          բէւնոլած էր գաղ -
        
        
          թական
        
        
          Հոծ
        
        
          բաղմ ութեամ
        
        
          բ
        
        
          :
        
        
          Գերմ արղկային
        
        
          ճեղ
        
        
          էր պէտք
        
        
          , որպէսղի
        
        
          Հնարաւոր
        
        
          դարձնէինք
        
        
          թնգա–
        
        
          նօթների
        
        
          յառա քիւա դա ցում
        
        
          բ
        
        
          ։ Հրետաձիգ
        
        
          վաշտբ
        
        
          էլարծես
        
        
          ղ աէէրել էր ամբոգքականոլթիւն
        
        
          լինե լուց
        
        
          է
        
        
          Կին
        
        
          , երեխա
        
        
          լ , սէնասոէննեբ
        
        
          ,
        
        
          խառնուե/ էին
        
        
          մարտկոց
        
        
          ք։
        
        
          ւլինուո
        
        
          րնե
        
        
          րի եւ ձի երի Հետ ,
        
        
          ե լ
        
        
          գրե -
        
        
          թէ
        
        
          անՀն
        
        
          էէէ
        
        
          րիւն էր առաք
        
        
          շարժիլ
        
        
          է
        
        
          Մի՛"
        
        
          յն
        
        
          Մւ՛ վ՛՛էո է՛ անի
        
        
          նմ ան
        
        
          Հ րամ անաաա
        
        
          րբ
        
        
          Մայիս 2Տբ թէ իբրեւ կեբտուածք,
        
        
          թէ
        
        
          իբրեւ
        
        
          չօչափելի եւ տեսանելի
        
        
          արգիւնք
        
        
          ել թէ իբրեւ
        
        
          բս՛
        
        
          տեւլծաղո
        
        
          րծո
        
        
          ւթիւն
        
        
          , բացառիկ
        
        
          նչանակութիւն
        
        
          ու
        
        
          նի
        
        
          5 6
        
        
          ղարեբու
        
        
          Հայոց
        
        
          պատմութեան
        
        
          մէք %
        
        
          Անոր փաստական
        
        
          ել ի բտ լական
        
        
          դո յութ
        
        
          իլ -
        
        
          նով
        
        
          Հա
        
        
          յ ազգբ
        
        
          եւս , միւս աղգերու
        
        
          կա րղին
        
        
          , ա յ–
        
        
          սօբ կբ գրաւէ աղատ
        
        
          արեւին տտկ ,
        
        
          տնկաչկանգ
        
        
          ապբե լու եւ յարատեւելու
        
        
          իր արգա
        
        
          ր
        
        
          ի բաւունքբ
        
        
          :
        
        
          Միւս
        
        
          կողմէ՝
        
        
          մեր պատմութիւնն
        
        
          ալ ,
        
        
          գարերու
        
        
          զարտոլղի
        
        
          , մոլորական
        
        
          թափառումներէ
        
        
          փերք , կբ
        
        
          մ տնէ իր զաբղացման
        
        
          աբամ ա բանա՛կան
        
        
          Հ
        
        
          ունին
        
        
          մէի
        
        
          Ոա
        
        
          յց , \ա յն գաղափարակտն
        
        
          ՛ոգին՝ •որ
        
        
          ծնունգ
        
        
          տուաւ « Մ այիս
        
        
          28»/
        
        
          լուս՛աշող եւ պայծառ իրա -
        
        
          կանութեան
        
        
          , նոբ երեւոյթ
        
        
          մր չէ Հայոց
        
        
          պատմու
        
        
          թեան
        
        
          Համաբ
        
        
          ։ Ուչադիբ
        
        
          դիտողի
        
        
          մբ Համա բ՝ Հա
        
        
          յոց պատմոլթիւէտբ
        
        
          յաւիտենական
        
        
          անտեղիտալի
        
        
          սլա յքար
        
        
          մ լ ն է չաբի, խաւար
        
        
          ի եւ բոնութեան
        
        
          ՛ու
        
        
          ժե բուն
        
        
          ղէմ
        
        
          Հ
        
        
          Ան, անլնգՀատ
        
        
          մազք մլն է՝ փսեմ
        
        
          եւ արգաբ
        
        
          խո յանք
        
        
          մբ բտ ր ի ին , լո յ " ի ն , ճչմար -
        
        
          տութեան եւ ազատութեան
        
        
          Հասնելու
        
        
          Համաբ։
        
        
          Մեր
        
        
          պատմ աՀա
        
        
          յրր
        
        
          , Մ • Խ ո րենա ց ին՝
        
        
          իր գբած
        
        
          Հ՛ա՛յ՛ոց
        
        
          պաամո։^թետն
        
        
          նտխամուտբ կբ կատարէ
        
        
          գիւցաղ -
        
        
          նա
        
        
          ւթէ պո վ
        
        
          մ բ որ մ եծապէս
        
        
          յատ էլան շա կան է մ
        
        
          եբ
        
        
          ազգային
        
        
          նկաբաղրի
        
        
          եէ–
        
        
          րմ
        
        
          բոնո
        
        
          ւմնե բու
        
        
          բ1։որոշ ֊
        
        
          մ ան աեսաէլէտէն
        
        
          ։ Խ որենացին մէկ կոզմէ
        
        
          մեղի կր
        
        
          պա տ կե բ ա ցն է բէւնակա
        
        
          լ ել աղա աաս պան
        
        
          ք՝ելբ իր
        
        
          անՀամաբ
        
        
          բանա
        
        
          կնե ր՛ոփ եւ իբ աՀարկու
        
        
          ղօրոլ -
        
        
          թեամբ որ մարմնւացումն է աշխ՛ա՛րՀի տիրապե -
        
        
          տութեան
        
        
          ձդտող,
        
        
          մարգկութիւնբ
        
        
          ստրկացնելու
        
        
          ճգնող
        
        
          Լարի
        
        
          , խ՛աւարի ել բռնութեան
        
        
          ,ուժեր՚ուն ,
        
        
          իսկ
        
        
          միււլ
        
        
          կողմ է՝ ան՛ո ր գէմ կանդնած
        
        
          աղա տ՛ա՝ -
        
        
          տենչ ել ինքն իչխան
        
        
          ապրելու
        
        
          ցանկացող
        
        
          Հա
        
        
          յկբ
        
        
          իր սակաւաթիւ
        
        
          ո՛ւժերոփ :
        
        
          Այս
        
        
          երէլու .ուժեբբ իրար կբբախին
        
        
          , եւ .ով Հբ–
        
        
          րաչք
        
        
          , բռն՛ութեան
        
        
          եւ
        
        
          Լա՛րի զօրոլթիւնբ կբ տա -
        
        
          պա
        
        
          լի , եւ , ինչպէս
        
        
          մի չտ կր տեսնենք պտտմ
        
        
          ու ՚
        
        
          թեան
        
        
          մ էք , յաղթանակբ կբմնա ւ բա՚բիի ել աղա–
        
        
          սէ էէ
        
        
          ւթ եա՛՛յ
        
        
          ու
        
        
          ժեբուն
        
        
          կոզմբ : Խոբենաց
        
        
          ին այս եբ -
        
        
          էլոլ սնձէէրէ։ւ. օրինակին
        
        
          մէք գրած է ամբողք պատ
        
        
          մա - ւիի լ իս՛ո վւա յութիւն
        
        
          մ բ՛, լնգունե
        
        
          լով ի յ առա՛
        
        
          քա
        
        
          ւլւէ
        
        
          լնէ որ աղատութեան
        
        
          , արգա՛րութե՛ան
        
        
          Հա -
        
        
          մաբ
        
        
          մղուած
        
        
          կռիւբ,
        
        
          ինչքան ալ գժուար եւ տա՝ -
        
        
          ժանելի
        
        
          Րքէայ
        
        
          , ինչքան ալ մղուի •անՀաւասաբ
        
        
          ու
        
        
          ժերու
        
        
          միքեւ,
        
        
          գարձեւ/քլ
        
        
          յաղթանակբ
        
        
          սլիտի
        
        
          էքնայ
        
        
          ՛աղատութեան
        
        
          , տ րգա
        
        
          բ՛ո ւթե
        
        
          ան
        
        
          ՛ախո յեաննե
        
        
          բուն
        
        
          կողմբ : Ո րովՀետեւ
        
        
          , Խ-ոբենացին
        
        
          ինք եւս Հաւա -
        
        
          տացած է թէ մա՛րգբ կամ ադդեբբ
        
        
          իբենց
        
        
          տբմէք–
        
        
          նեբբ
        
        
          , իբենց
        
        
          բնա տուր կա րոդո ւթիւններ
        
        
          բ
        
        
          կրնան
        
        
          ղաբղացնել
        
        
          մ իա յն ու մ իայն ա՚դատութեան
        
        
          , կամ
        
        
          աղգա
        
        
          յին
        
        
          ւսն կախ սլետ ականս ւթե՛ան
        
        
          մ էք :
        
        
          Ուրիշ
        
        
          օրինակ
        
        
          մբ կոլտա
        
        
          յ մ եղի
        
        
          յո յն պատ -
        
        
          մտգփրբ
        
        
          ՚Բսենոփոն։ « ՚ԼաՀանք
        
        
          Ոիւրից՝»ի
        
        
          Հեգի -
        
        
          նակբ կբ պաամ
        
        
          է թէ՝ Հա
        
        
          յո ց Տիգ րան
        
        
          թ ա զա
        
        
          ւո
        
        
          րբ ,
        
        
          օգտուե
        
        
          լոփ
        
        
          Պաբսից
        
        
          ժա՛մանակաւոր
        
        
          ղժոսէո րոլ -
        
        
          թիւննեբէն
        
        
          , ապստամբած
        
        
          էր Կիւբոսի
        
        
          դէմ : Բայց
        
        
          ապստամբութիւնբ
        
        
          ձախող
        
        
          փւսիւճան
        
        
          մ բ ՛ուն՛ենա -
        
        
          լոփ^
        
        
          Տիղրան
        
        
          դերի կբրռնոլի եւ շղթայակապ
        
        
          կը
        
        
          էոարուի
        
        
          կիւրոսի
        
        
          առքեւ ։ Կիւրոս , Տիդրանի ա -
        
        
          բա՛բ
        
        
          քին
        
        
          չա բժառի
        
        
          թներբ
        
        
          Հասկնա
        
        
          լ ո ւ
        
        
          Համ ար , երբ
        
        
          Հարց
        
        
          էլուտայ թէ ինչո^ւ ապստամբեցար
        
        
          .
        
        
          Տիղ՛
        
        
          բան
        
        
          խրոխտաբաբ կբ պատասխսնէ •
        
        
          « Աղաաութիւն
        
        
          ցանկացայ
        
        
          եւ աղատու -
        
        
          թիւն
        
        
          կամիմ
        
        
          թողուլ
        
        
          զտւակացս»։
        
        
          Տս՚էլալին
        
        
          չենք
        
        
          խօսիր
        
        
          Վերդիլիոսի
        
        
          կամ րքա -
        
        
          քանգ Աբաքսի
        
        
          ակնարկութեան
        
        
          մասին,
        
        
          որոփ բա -
        
        
          նաստեդծբ
        
        
          ուզած է քնոբոչել
        
        
          Հայե
        
        
          բու
        
        
          բմբոստ
        
        
          ո–
        
        
          գին ել ազասէա
        
        
          ս ի բ
        
        
          ՛ո
        
        
          լ թի ՛նբ :
        
        
          Միայն
        
        
          այն իբողութիւնբ,
        
        
          որ մեբ նախնիք -
        
        
          նեբբ Ե՛ գարուն
        
        
          Աւաբայրի
        
        
          ճ՚ակատամաբտբ
        
        
          մղե -
        
        
          լու ծանր
        
        
          ղոՀողՈ
        
        
          ւթեանէ յանձնառու
        
        
          եղան
        
        
          իրենց
        
        
          աղղային
        
        
          ինքնափարութիւնը
        
        
          եւ
        
        
          Հ՛ոգեկան
        
        
          անկա -
        
        
          (սութիւնբ
        
        
          պաՀելու
        
        
          Համաբ
        
        
          եւ
        
        
          Արաբական
        
        
          Տիրա -
        
        
          սչետութիւնբ
        
        
          Հայաստանի
        
        
          փյւայ
        
        
          , Ազղտյին
        
        
          Անկա
        
        
          խութիւնբ
        
        
          փերականգնելու
        
        
          չտրունակական
        
        
          խլբբ–
        
        
          տո ւմնե բու
        
        
          չ՛էթա
        
        
          յ մբ եղաւ, ապացոյց
        
        
          են թէ ա ֊
        
        
          ղատութեան
        
        
          , անկախութեան
        
        
          եւ ինքնիչխտն
        
        
          ապ.
        
        
          րելու ղաղափարբ կբ կաղմէ
        
        
          Հայոց
        
        
          պատմութեան
        
        
          մղիչ աղգակբ
        
        
          եւ
        
        
          Հայ Հոգիի
        
        
          բնո
        
        
          բոշ
        
        
          գիծերէն
        
        
          մէ–
        
        
          ԿէԼ •
        
        
          Աղատութեան
        
        
          , անէլախութեան
        
        
          Հասնելու այս
        
        
          բնական
        
        
          եւ
        
        
          անտեղփտալփ
        
        
          պաՀանքն է՝ .ոբ սկիղ -
        
        
          բէն
        
        
          մինչեւ
        
        
          մեբ օբերբ,
        
        
          սկսելով
        
        
          Հայկէն
        
        
          , Արա -
        
        
          մէն,
        
        
          Տիգրաններէն,
        
        
          ՎաՀագնէն,
        
        
          Արշակէն^ Վար -
        
        
          գանէն , ՎաՀաննեբէն,
        
        
          Մուշեղներէն
        
        
          , կուգայ կբ
        
        
          Հասնի
        
        
          մինչեւ
        
        
          Աասունցի
        
        
          Գաւիթները,
        
        
          Ի"րայէլ
        
        
          Օրիները,
        
        
          Գաւիթ
        
        
          Բէ1լերր,
        
        
          Ա ա լմաստեցիներբ ,
        
        
          Ջոււլայեցինեբբ,
        
        
          Մ • V ե բասաաց
        
        
          ինե
        
        
          բ բ , Ար։լոլթ .
        
        
          ե՚աններբ,
        
        
          ՇաՀամիրեանւներբ
        
        
          , Ց–
        
        
          էմիններբ ,
        
        
          յանէլելոլ
        
        
          Հ ամ ար ՛Բր իսւոավ^ո
        
        
          րնե
        
        
          բու
        
        
          , Աերոբ Աղ .
        
        
          բիւրներու,
        
        
          Հրայրնեբոլ,
        
        
          Անգրանի
        
        
          կնե
        
        
          ր ո ւ , Աու -
        
        
          բ^տներու,
        
        
          Բեռիներու
        
        
          եւ ԱեպուՀնեբոլ
        
        
          խորՀիլ,
        
        
          Աաբղ արա բատի
        
        
          , Վա բաքի լիսէ ի ե Բաշ Ապաբանի
        
        
          Հերոսական
        
        
          կռիւներուն,
        
        
          ուր, գաբերու
        
        
          ստբկոլ -
        
        
          թենւէ
        
        
          մբ
        
        
          ետք. Հայ ժողովուբգբ
        
        
          իր
        
        
          "՛րի արա՜նց
        
        
          քաք
        
        
          երո էէ կուրծք
        
        
          տուաւ
        
        
          չա
        
        
          ր ի , խալարի
        
        
          եւ
        
        
          բռնա
        
        
          կալութեան
        
        
          անՀամ
        
        
          ար
        
        
          ուժերուն գէմ ե ւ օրՀասա
        
        
          կան
        
        
          , արիւնաչի
        
        
          , անՀաւասաբ
        
        
          կռիւներէ
        
        
          ետք ,
        
        
          գաբե բու դերութենէ
        
        
          մբ
        
        
          վեբք, ստեղծեց
        
        
          իր
        
        
          անկա
        
        
          խութիւնբ
        
        
          եւ
        
        
          պետական
        
        
          ինքնուբռյն
        
        
          կեանքբ
        
        
          : () -
        
        
          տարինէ ծախուած
        
        
          չաբամիտներ,
        
        
          կրնան
        
        
          ուբանւալ
        
        
          թաւիուած
        
        
          ար իւնբ եւստո րադնտՀատե
        
        
          լ Հ Մ ՚"
        
        
          լիս
        
        
          28»/
        
        
          աբմէքբ,
        
        
          բայց
        
        
          պատմութեան
        
        
          գատաստա -
        
        
          նին առքեւ,
        
        
          ն շանա էլո լթ իլն
        
        
          չունին այդ թոլոբր :
        
        
          Զարի եւ բարիի
        
        
          , աղաէոութեան
        
        
          եւ
        
        
          ղերոլ -
        
        
          թեան
        
        
          յաւիտենականւ
        
        
          այս սլա լքարին
        
        
          մ էք ,
        
        
          է։բէլ ու
        
        
          ազա
        
        
          աւս սպան ելբոնակա
        
        
          լ ուժերգա էակցած
        
        
          ,իսո ր.
        
        
          աաէլ է, ցինւ Հայ ժ ո
        
        
          ղո
        
        
          ւէո ւր
        
        
          գի
        
        
          գարաւո ր եբաղին
        
        
          եւ
        
        
          պա յքարին
        
        
          աբղիւնքր
        
        
          , Հա լտստանի
        
        
          Անկախութիւ
        
        
          նբ եւ ազգա
        
        
          յին
        
        
          սլե
        
        
          աո
        
        
          լթ ի ւն բ \
        
        
          Տ իաանեան
        
        
          ա յս
        
        
          պայքարին
        
        
          մէք. Հայ ժուլովու բգբ
        
        
          յանձինս իբ
        
        
          աղաաաէոենչ
        
        
          Հոսանքին
        
        
          եւ
        
        
          անկախութեանւ
        
        
          քաՀէս.
        
        
          կիբներուն
        
        
          , ժամանակաւ՛որ
        
        
          ձախողանք
        
        
          մբ
        
        
          Կրեց
        
        
          միայն,
        
        
          բալց,
        
        
          իր պայքարին
        
        
          մէք, երբեք
        
        
          չ՛՛լար -
        
        
          աուեցալ ել եբբեք
        
        
          չէլաւաճանեց
        
        
          Հա
        
        
          յոց
        
        
          սլտէոմէէ
        
        
          ՚ւ֊
        
        
          թեանէ
        
        
          մ դի չ աղգակբ
        
        
          Հանէգ իսաղող ,
        
        
          անա
        
        
          ր դա
        
        
          րա -
        
        
          ւո ր թս\ւէս լումին
        
        
          ո ւժ-դա
        
        
          ւլա լիա բ բ կազմ
        
        
          ող
        
        
          ձգտու–
        
        
          մին.
        
        
          Անկախութեան
        
        
          ։
        
        
          Աղ էլե
        
        
          բ
        
        
          ՛ու
        
        
          աղա
        
        
          տաղ րական
        
        
          պա յքարին
        
        
          մ
        
        
          էք ,
        
        
          մասնաէլի
        
        
          ձախոդանւքներբ
        
        
          ել ժամանակր,
        
        
          լաճախ,
        
        
          երկրորդականէ
        
        
          նշանակութիւն
        
        
          ունէին։
        
        
          էաէլանւլւ ալն
        
        
          է
        
        
          ՛որ
        
        
          Աւլատութեանէ
        
        
          , ան
        
        
          էլա իսո լթեան ել սեվ^տէլան
        
        
          պետութիւն
        
        
          կերտելու
        
        
          Հաւատքբ,
        
        
          ձգտումբ
        
        
          ՛ունե
        
        
          ցող
        
        
          եւ
        
        
          ՛լ՛ոյն իրականացնելու
        
        
          վճ
        
        
          ռա
        
        
          կան՛ո ւթ ե
        
        
          էՍ
        
        
          մ բ
        
        
          տոզոբուած
        
        
          ադդեբբ,
        
        
          ՛ուչ
        
        
          էլամ կանուխ,
        
        
          սլիտի
        
        
          Հաս նվէն ի բ ենց նւղատակ
        
        
          ին :
        
        
          Երբեմնւի
        
        
          մեղի բախտակից
        
        
          աղգերբ՝
        
        
          Յ-ռւնաս–
        
        
          էոան , Պուլկարիա
        
        
          , Աերւդիա,
        
        
          Ալպանիա
        
        
          , Ռումա -
        
        
          նիա , արաբական
        
        
          երէլիբներբ եւ իսրայէ
        
        
          լ
        
        
          նէոլաղ
        
        
          չս
        
        
          սլա՛ս եց
        
        
          ինւ
        
        
          , նուաղ
        
        
          արիւնէ չթափեց
        
        
          ին ե նուաղ
        
        
          ղո–
        
        
          Հոդութէւէէէնց
        
        
          յանւձնւաոոլ
        
        
          չեղան,
        
        
          իրենւց
        
        
          ւէէղւլային
        
        
          անէլաիսոլթիւննեբբ
        
        
          ունենալու
        
        
          Հտմ՛ար
        
        
          ւ
        
        
          Անկւււիաւթետն
        
        
          , էլամ .աղղային սեփական
        
        
          պե
        
        
          տութեան
        
        
          սլաՀանքբ ա լււօբ պտտմ
        
        
          ականէ
        
        
          տնՀբա -
        
        
          ժե. էՍՈ է
        
        
          -թ ի ւնւ մ րն է տ լ լեւս
        
        
          Հ ա լ ժողոփուրղին
        
        
          Հա^
        
        
          մտր։
        
        
          կեանքի եւ մաՀուտնւ
        
        
          միքեւ
        
        
          բնտրութիւն
        
        
          մբ
        
        
          կատաբեոլլ
        
        
          փոբձ՝ եթէ էլ*ոլզէք : կամ այն է
        
        
          ոբ
        
        
          Հայ
        
        
          ժողոփուրգբ
        
        
          եւս
        
        
          , Ուբիչներ
        
        
          ՚Ոլ
        
        
          կարղին իրա -
        
        
          ւունք
        
        
          Ոէնի
        
        
          ապրելու եւ պէաք
        
        
          էունենայ
        
        
          իր
        
        
          ուրոյն
        
        
          ազգային
        
        
          սլետո
        
        
          ւթ իւնբ , անոբ
        
        
          Հոփանիին
        
        
          տաէլ խա՛
        
        
          ղադօբէն
        
        
          ղւսրդացնելոլ
        
        
          իբ
        
        
          Հողեկան
        
        
          ,
        
        
          ւՐտսււոբ ,
        
        
          քաղաքէսկան
        
        
          , տնաեսական եւֆիղիքական
        
        
          բնա -
        
        
          տուր
        
        
          ձիրքերը
        
        
          եւ
        
        
          կամ՝
        
        
          իբ
        
        
          սեփական
        
        
          ձեռքերոփ կբ
        
        
          սաոբագրէ
        
        
          իր
        
        
          մաՀափճիռբ
        
        
          : Ուրիշ ելք չկայ :
        
        
          Եբկնքի
        
        
          մէք ոչ մէկ փբէժխնգիր Ա
        
        
          Ատուած
        
        
          եւ
        
        
          ոչ
        
        
          ալ
        
        
          եբկբի
        
        
          վրայ ոեէբռնակալ
        
        
          ուժ, չեն
        
        
          կբնաբ
        
        
          կապտե
        
        
          լ
        
        
          Հ՚սյ
        
        
          ժողոփ ուրդ ին ապբե լու աբգար
        
        
          ի
        
        
          բա
        
        
          ւս ւնքր՝
        
        
          քմ
        
        
          աՀաճ
        
        
          կա
        
        
          րղ ադրո
        
        
          ւթի ւննեբու
        
        
          ՛քք՛" 1
        
        
          կաբոդ էբ մի ելք գսնել
        
        
          այս կաաա րեա լգժո՚խքից
        
        
          .
        
        
          ՛Երան
        
        
          լաք ոզուե
        
        
          ց գոնէ
        
        
          ՛որո չ տա րածութեան
        
        
          փ րա յ
        
        
          Համեմատական
        
        
          կարէլ Հաստատել
        
        
          , վերտ կան ւլնե լ
        
        
          բաժան
        
        
          բաժան
        
        
          եղած մասերբ
        
        
          ել Հասցնել
        
        
          մեղ Գի–
        
        
          լիքան :
        
        
          Ցիշում էի
        
        
          1915
        
        
          թիւր։
        
        
          կարծես
        
        
          կրկնւում
        
        
          էին
        
        
          Մեծ
        
        
          Եղեռնի
        
        
          օբերբ։
        
        
          Հայութեան
        
        
          միւս
        
        
          կէսւնւ էլ
        
        
          կանդնած էր անխուսափելի
        
        
          բնա
        
        
          քնք ումի
        
        
          առքեւ :
        
        
          Ամէն
        
        
          ինչ թւում էբփեբքացած։
        
        
          ԸնգՀանուր
        
        
          քայ
        
        
          քայում,
        
        
          յուսաբեկում
        
        
          : Բոլոբիս
        
        
          առքեւ
        
        
          ցցւոլմ էբ
        
        
          աՀաւոր պատկերը,
        
        
          Հայ մողովբղի
        
        
          վեբքնաէլան
        
        
          բնա
        
        
          քնքում
        
        
          բ
        
        
          ՚ » .
        
        
          Գիլի քանբ սակայն
        
        
          մի քիչ սթափեցրեց
        
        
          ինձ ։
        
        
          Այստեղ կար ոբոչ կաբգ ու կանան։
        
        
          Գաղթականու
        
        
          թեան
        
        
          չաբժման
        
        
          աշփւատում
        
        
          էին տալ քիչ թէչատ
        
        
          էլադմ ակե բոլո լած
        
        
          բնոյթ։
        
        
          Տեղական մեբբնկեր -
        
        
          ներբ աՀադին ճիգ էինւ թափում
        
        
          փրէլելու
        
        
          կացոլ -
        
        
          թիւնւր։
        
        
          Զօրափաբ
        
        
          ՚\,ա զար
        
        
          բէկ եանբ
        
        
          արդէն տեգ -
        
        
          եակ էբ ղօբ. Աիլիկեանի,
        
        
          Գր"յի
        
        
          ել Գանիէլ Բէկ
        
        
          Փիրոէ մեանի
        
        
          ծրաղբած
        
        
          Հակա յարձակման
        
        
          ,ո ր սկբ–
        
        
          ոա
        
        
          լ Մայիս
        
        
          շ՚ձին :
        
        
          Գիլի քանի Հայ. եէլեղեցսոյ
        
        
          չուրք
        
        
          աեղի
        
        
          ունե -
        
        
          ցաւ
        
        
          Հրապ՛արակային
        
        
          մեծ ժողոփ։
        
        
          Բոլորն։
        
        
          էլ գի -
        
        
          աակցում
        
        
          էին, որմենւք ճղնէաժամային
        
        
          փտյրկեան–
        
        
          ներ
        
        
          էինք ՚ապբում
        
        
          , Գիլիքանբ
        
        
          աբադօբէն
        
        
          լեցւում
        
        
          էր Վաղախից
        
        
          Օղնութեան
        
        
          Հաստծ
        
        
          կամաւոբական
        
        
          խմբերոէէ,
        
        
          բաղկացած
        
        
          ղլխաւորաբաբ
        
        
          շբքանի
        
        
          գիլ–
        
        
          ղացինեբից
        
        
          Աբաասանւում
        
        
          էին կրակոտ
        
        
          ճառեր է
        
        
          ճաոերից
        
        
          ինձ յաքողուեց
        
        
          լսել
        
        
          միայն։
        
        
          երկու -
        
        
          որ : Իյօսում էր Գարեդին
        
        
          ՆմղեՀբ
        
        
          ։ Շա։ոերբ ծա -
        
        
          նօթ
        
        
          են %ժգեՀի
        
        
          պերճախօսութեան։
        
        
          ։ Բայց այգ օր
        
        
          ուան։ ճառբ մի առանձին խոր տպաւորութիւն
        
        
          ձբ–
        
        
          զեց
        
        
          բոլորի
        
        
          ՛ւյ՛ա յ ։ Նա յաքոդեցալ
        
        
          շատերի
        
        
          սրտի
        
        
          ել Հոգու
        
        
          մէք նոբից փառել Հաւատք
        
        
          գէպի
        
        
          մեր ժո–
        
        
          ղ՚ոփբդի
        
        
          տ սլաղ ան : ԸնդՀանոԼր
        
        
          ցնծութեան
        
        
          մէք կոչ
        
        
          աբեց
        
        
          բոլոբին
        
        
          անմիքապէս
        
        
          շարժիլ
        
        
          գէպի Վարա -
        
        
          քիլիոէ,
        
        
          բոնել
        
        
          դիբքեբ
        
        
          ,ուր գ ե ռ կանլդնէսծ
        
        
          էին նա–
        
        
          Հանքած
        
        
          դօրամասերից
        
        
          ոմանք ել կեցնել
        
        
          թոլրքե–
        
        
          բի յաոաքխաղացոլմբ
        
        
          :
        
        
          (Մնացեալը յաջորդով)
        
        
          Ա. ԹՈՐՈԱԵԱՆ
        
        
          Fonds A.R.A.M