տ
8
Ա Ռ Ա
^4
ՈՒՇԱԳՐԱՒ ԱՇՒ^ԱՏՈՒԹՒՒՆ ՄԸ
3. ՍՎ.ԱՃԵԱՆԻ ւքԱՍԻՆ
ԽՄԲ
Երեւանի «Գրական Թ ե րթ » ին
ւքէջ Վ. լքիք այէ լ ե ան շահեկան գրաիօււա–
կան մր գրած է Տ՝ • Գաււպարեանի «Յ ա –
ր օ ւ թ ի ւ ն Սվանեան» ց ր քին Ա՚աւփն : Ստււ–
ր է ւ ՝ դլյսաւոր մասերր, արեւմտ ահայե–
րէնի վ երա ծ ուա ծ :
ՀայսլեւռՀրասէԸ
լ ՛ ՛ յ " լւնհայած՜
կ
՚/* •
Գասպարևանի
«
3 ալէ ութ
իւն։ Ա վաճեաՆ
»
ուսումնաս
իրոլթիւնլչ
: ՝(քաւա
լով
ո Լ
շաա
մեծ
, բս՛ յց
ուշաւլ րաւ
եւ
ւլ իաաէլան
րո–
վ անւլա
կ ո ւթ եամր
ա շթաաութիւն
մր :
Ավաճեան
րնկերո։ լին եւ ւլրական
րե —
ւլու ՛ե աշխաաանր
մր
ունեցաւ
։սլնսլիսի
մամանա
կա շրքան
ի
մ ր՝ ե՜րր,
՚^՜էկ
կս՚լ՚^էէ
թրքական
րոնասլեաական
կարւլերր
էլաոլ—
րէին
իրենց
քայքայումն
ու նեթումր,
ի"կ
միւս կալմէ , –էեաղՀեաէ
էլր ծաւալէ ր
սուլ–
թանա էլան աիրաւցե տութ եան
ներքեւ
Հե -
ծուլ
ժ ողովուրւլնե
րու՝
Պալքաններոլ
,
Յսյնե՜րոլ
եւ
Հայերու
յոցաաաւլրական
սլա յքարր
% Այսինքն՝
անցեալ
աարու
5 0 –
^Օական
թուականներուն
, ե՜րր. Հա յ մ ո -
գովուրղի
ա զգա
յին
֊
ագաաագրական
էգայքարր
իր վրայ րեւեոած
էր
արեւելա–
Հւսյ թէ արեւմ աաՀա
յ գործ իքերու
ու ֊
շագրութիւնր
: 1Նչզս՚յին
- ազաաագրա
-
ւֆաՅ՛
շարմումր
առանցքի
ա յն Հարցն
էր՝
է
»րոլն Հանգէպ
իրենց
ունեցած
ւիերարե —
րումով
կր բնռրոշոլէր
լ^կերային
աւոր -
րեր Հոսանքեերու
վարքագիծր
:
Ա վաճեան
արեւմ աաՀա
յ գեմ ո էլր ա սւ ս • -
կան
շարմմւսն
ականաւոր
ներկա
յացու–
էբ ՝ յե՚լափռխական
Միք–
Նալբանզ–
էանի
արմանի
զինակիցն
ու Հեսւեւռրգր
:
Այս
մեկնակէտր
նկաաի
ունենալով,
Գ՛
Գասսլարեան
իր
ուս ոլմնասի
րութիւնր
սկսած
է Մ վաճեանի
ձօնուած
Նալբանա–
էանի
ուզերձին
՚իեբքին քաոեաէլով
•--
՚^հզ
սիրեց Հայաստան, ք եզ օրհնում է
բ ի ւ ր բերան,
•Բեց դափնի պսակներ հի ւ ս ո ւմ է ապա
-
ցան :
Ը ն դ ո ւ ն ի ՚ ր ա յս երկտռզ իմ անշուք հիւս -
ո ւ ա ծ քը ,
Պակասը թ ո՛ղ | ց ն է , սիրած իմ . քո ացգր :
Ւբ Հիմ՚եական
նսլաաաէլր
Համարելով
« աալ Ավաճեանի
գոբծունէութիւնբ
եւ
այն
անձնաէլան
ու զազափսւբաէլան
առլ^։–
չոլթիւննեբր,
ոբոնք առկայ
են եզել
Տ ՛
Ավաճեանի
ել Մ • ՛Նալբանզեանի
միքեւ
» ,
գ. Գասսլաբեան
յա քալած
է - իր աշխա
--
տութեան
մէք բնգղբէլած
է Հարուստ
նիւ
թեր,
զանոնք
ւիերլուծւ։։ծ
եւ ասլա՝
բնգ–
Հանրացուցած
:
Այս
ուսումնասիրութեան
ուշազ
բաւ
կոզմերէն
մէէլն ալ այն է , ռբ անցեալ
գա–
րոլ
երկբոբգ
կիսուն
Հտյ կեանքի
սլատ–
ուա րման
նե ր էլա յացուց
ի շ^։ե
բէն
մէկուն
՛լո
բծ ունէ ութ
իւնբ
շարազ րուած
է ոշ
թէ
մամանաէլէն
ու գէսլքերէն
անքատ,
մե ֊
էլուսացած
, այլ
մ ամանա կա
շր քանի
բնգ–
Հանուր
թոՀուբոՀի
,
Հ՚",(
բնկեբա
լին
էլեանքի
իրո։էլ արձութեանց
Հեա կաւզակ
-
ցոլած
:
Ւ՛լ՛՛ւլ՛
շէ , "բ
ւլրքին
առաքվւն
՚ է Լ ՚ ՚ ՚ թ Բ
հէ՛
«Ժ՚՚սմանաէլն
" ւ
։քիքս։վայ–
ՐբՖ
էիէ.րաաո
Ոէ
թ
իւնր
: Բէւէյց էէէյստեէլ
ալ
էէլէէոք է շեշաենք,
թէ
Հեւլինէսկր
ա յ,լ
ա–
"իթր
չէ չւսրէսշաՀսէծ
րնզՀւէէնուր
՛լ է էզ -
քեբուն
բնէլ արձաէլ
տեւլ յաակացնելէէլ
ի -
էքասէոոէի։
Անէէնց
լէււսարանոէ.թիւնբ
այգ
֊
քէսնէէւէ
տէ։էլ
էլաած
է , որքան
էէբ
անՀրա
-
մեշէո է Ա վաճեանի
էլեանքն
ու ւլործ բ
ա–
լ
ե՜լիէ բաղմ ա կուլմ անի լուսա բւսնե լււ լ Հա
-
մ
ււէ
բ :
քիսւմանաէլի
եւ ւքիքաւիայրի
ամփոփ
բբ–
նռւթէէւէլրումոէի
, Հեղ ինա
էլբ
ցոյց
աոլսէծ
է , որ ի էոա ր րե բութ
իւն աէլաւոա1լան
քաէլ–
քենի
եւ ամ իրա լա ֊ կղերա
- ւզԱէՀւգանււ -
ւլական
Հ ոսւոնքի , ւլեմ
էէկբատ
Հոսանքբ
էլր
ձւլ տէ ր ոշ միտ
յն
Հայ
մ էէէլ էււի էււ
րւլ ի
էս
՚լ՚լ
ա–
լին
— ազէստաղրութեան
, այլեւ
ղայն
կր
նէլաւոէբ
իրրեւ
ՀանՀրամեշտ
,
նսէխէսէզայ–
մ էսն
ս՚՚ցէալ
— տն տ ե ս
էէէ
էլան
էսւլաէոաէլբու—
թեան
» ;
Հետաքրքբէէէթեամբ.
էլր էլարզացոլի
նա
եւ
ղրքի^՛
երկբէւր՚լ
բսէժինր
, էէւբ տ ր էէ
լ
աօ՜
է Ավաճեանի
կեանքին
ու
գռրծոլնէռլ
-
թեան
ամփոէի
շարազրութիւնբ
:
Տայանի
է որ Ա վաճեանի
զ ոբծոլնէոլթիւնր
կաւգ -
ուած
է արեւմ աաՀա
յ քննա գատ
ութե ան ,
Հ բապա րաէլախօսութեան
, թատե
րղ ու -
թեան
, ե՜րւլիծանքի
եւ
ծազրանկարչու
—
թ ԼIII ՛է։ Հեա՛։ Հեգինակր
լայն
աեղ յատկա
~
ցուցած
է
1Տօ6^^
Ա վաճեանի
ՀիէՈււսզ
րած
ՀՄ եզռւ
» կիսամ եա
յ
Հ անգէսի
բաղմ ա
-
րեւլռւն
աչիսատանքներւււն
:
Հա րուսա
վէաստերու
մ՛է քրե րում ով յաքողած
է
ցո
յց
աալ
որ ՚քյաԱէանգեան
եւ Ավտճեան
«Մե
-
ղոլ»ն
գարձռւցսւծ
է ի ն Հայ յեղափոխա
-
կան
շարմման
կեգրոնական
օբղանբ
:
ինշպէս
շեշառւած
է ղրքին
մէք,
«Մե
-
լլուկն այգպէս
կր մնայ
ո շ
միայն
Մ ՚
՛քյա
լրանգե ան ի բանա ա րկութ
ենէն
եւ
մ
ա–
Հ է ն յետոյ,
ա լլեւ՝ Ավաճեանի
մաՀէն
քե
տոյ՝
« նբսւ արմանաւոբ
աշակերտ
Յակոր
Պարո՚եեանի
խմրաէլ բութեամ
բ «
թատրոն»
վեբանոլանմամբ
Հ բաաա րակոլե լիս
» յ
Ա։իան,եանի
ուշաւլրութեան
էլեւլրոնր
ե—
ւլած են աբեւմաաՀայ
բեմն
ու թատլէ1՜.ր —
էլուէմիւնբ
: Խօսելուէ Ավաճեանի
էլոբծու
-
նէ էէւթեան
՛ս յ՛լ
էլողմի
մասին , Գ • Գաս
-
պարես՚ն
՛իեր տանած
է այն նշանաւոր
ւլե
—
րբ. "Բ Մ. Պէշիէլթա
շլեանի,
Ա,
Հ է ք ի մ
-
էւունի ել Ա • Հա յկունիի
Հետ
մ իասին
խէէէ–
զացած
է Աէթսճեան
արեււքաաՀայ
թատ
-
րոնի
Հիէքնագբման
ել ւրսրղացման
՛լսբ ՜–
ծին
մ է ք ։
«
Մեէլու»ի
րնգՀատման
ժամա–
նակէն՝
1 Տ6օ ,
Աէիաճեան
մեծ
ուշագրոլ
-
թիւն
կբ ղարձնէ
թաաբոնին
:
կբ
դբէ
« Առանձար
Ամատոլնի»
պատմ՛ական
ոզ—
բեբղ ութիւնբ
, որուն
ներկա
յաց
ումր
լաւ
բնգոլնելութիւն
կր գ տ ն է
:
*է՝Բքին
մ էք լա յն քննա րկման
աոա
րէլա յ
գաբձած
Հաբցերէն
մէկն
է՝
ԱբեւմտտՀա–
յեբու
Աւ^Հմանազրոլթիւնր
:
Ա վաճեան
"հԻ՚էԲԲ. "քատբանքներ
ունէր
այգ
ԱաՀմա–
նագրութեան
նկատմամբ։
կր կարծէր
թէ
ՕՐՈՒԱՆ Շ Ա ՐԺ ՈԻՄԻ՚ ե ՀԵՏ
ՆԻԱ Ս ԱԼՍՆՏԻ ԴԷՊ Ք Ե ՐԸ
՚քյիէոսլանա
, ռր Ավ՚րիկէի՛
մէք անզ լիա–
էլան
Հ
ա ի
անա
Լէէ
բութ
է. ա՛ե աակ
ղ
տնուող
1 2 2 - 7 2 2
քառ.
քմ
. տսւ րած
է ւ ւ թ
եամ
ր
եւ
մօտ
2 –5
մ՚իլէէոն բնաէլշութեամբ
Հալամաս
մբն
է, քանի
մր օրէ ի վեր
թատերաբեմբ
ղարձած
է ապստամ բական
շարմ էէււէնե -
բու,
Սէէլիւոակէսմորթերու
գէմ՛ կատար
-
էէւած յարձակումներու
ե լ
սպանութիւն
֊
ներու։
Վեց տարիէ
ի վեր
այս
Հոգամա–
սբ մաս
էլր
կ՛ողմէբԱուոէղիա—՚Լիասալանա
Հէսմսւգաշնսւէլցութեան
, որ առաւե
լաբաբ
կբ էլառավաբուի
Հարաւայի՛ն
Աոաէղիա
Հաստատուած
սպիտւս էլամ
ո
բթ
ղւսէլթա
֊
էլաննե բու
կողմ է :
^այբ
տուած
չաբմոլմր
անխուսափելի
.էբ եւ ուշ կամ կանուխ
պիտի
սկսէր.
Բ ՚ " յ Յ
րաէլաքազէաներբ
չէին կարծեր
որ
Համ ագա
շնակցութեան
ստեղծումէն
այս
քան քիչ մամանակ
վերքբ
հայր
պիտի
տար։
Աիւ"
կողմէ,
ի բոզութիւն
է,
որ
Ափբիկէի
մէք գէպքերբ
նախատեսոլածէն
շտտ
աւելփ արագ
կ՝րնթանան
:
Հյաա
մր անձեբ
, մասնաւո
բա բա բ Հա —
բաւային
Ափբիկէի
սէէլիաակամորթ
րնա
-
ազէլայի՚ե
Ա ատ
մ անաղ ր
ո է.թ
ի ւն բ տ՚եաբա
-
ւորութիւն
պիտի
տար
« սատման
մբ գր—
նել»
ներքին
եւ ա բտա
քէն
բռնաւռբներու
էլամայակէսնէււթիւննեբուն
: 9*–
Գասպար
եան
կր գրէ
թէ այգ
«իրաւունքնեբր
ոչ
մէայն
չնչէն
էին , այլեւ
սնանէլ յայտա
-
րարոէ թիլն՚եեր
, ոբ արուած
էէն
սոլլթա–
նական
կւսռաւիարռլթեան
եւ ազզա լին էչ—
իսանութեան
կ՚՚ղմից
» ՝• Յեաաղա
յփն Ա
վա
ճեան
կր պաշտպանէ
ԱաՀմանաղբութիւ
-
նբ՝
իբբեւ
յեղափոխական
ծբազրի
իրա —
գործման
տնա րալռ բութ իւն
Մինշե լ Մ • ՛Նալբանգ եանի
Հետ
սերտ
կապերու
Հաստատում
ր՝ Ավաճեան
ագա
—
աական
էր։ Այս
ղբքի՚ն
մէք առանձին
ղր՜
լոլխոէի
քենաբկուած
է Աէիաճեանի
շրքա —
էլաբձր ազատական
էլէբքերէն
գէպէ
յե—
ւլափոխոլթիւն
:
1800 - 1801/.1–
Ա էիաճեան
ւի
ճռա էլանօ ր է ն էլբ էլանէլնէ
յ եէլա փոխա
կան
գիրքերոլն
՛իրայ : Ապացուցանելու
Հա.
մար
այս պարազան՝
Գ. Գասպարեան
կբ
ղիմէ
րազմաթիւ
ւիաստերու,
որոնք
էլր
ւէկա յեն
3 • Ս վաճե՜անի
եւ Ա • Ն"՛
լբանէլ–
եանի
մէքեւ
եղած սերա
էլաււլերր։
Այս
ա–
ռ է է թ ո է է
ուշագրաւ
են տեգէէնակէն
կողմէ
1լատաբուած
«Մեզու»է
շարք
մբ
յ^Դ՜~
ուածներու
լուսա րանումր , ինչպէս
նաեւ
՛Նա լբ՚սնւլե
ան ի Պսլէւս մամանելու,
այնաեւլ
ե րիտասա բգա
կան
բ՛ե էլէձբութ
իէն։ էլաղմա —
էլեբպելոլ
փաստէ.՜ր։ււ
մ ե էլնա բանոււէ բ , ա—
եոնցմ է կաաա ր
ո
լած ք^Դ՝՛ ան րա ց ուէէ եե րր
է–
Գ. Գասպարեան
լուրք աշխաաանք
էլա–
տարած
է : Յաքոգած
է սեզմ
զիծեբուէ
լուսա բանե
լ
1 9 / " ^
ղարու
50 - (>0
"՚^ճ
«1ւ
թբ–
ւաէլաններոլ
Հալ րնկեղտյին
- քաղաքա
-
էլան էլեանքի
մեծ ներկայացէէւցիշ՝
Տ– ՍՐ—
էէաճեանի
էլեանքն
էէլ
գործր
:
էքիշներր,
Պելմիական
Բոնկոյէն
մինչեէ.
Նիասլանա
տեղի
ունեցող
շարմա
՚էնեբուն
ել
րոնոլթիւննե
բուն
ետին
էլբ
աեսնեն
անցեալ
Գեկտեմբերին
Աքքր՚«յի
մէք
ղու–
օ
ա ր
էէ
ւած
Ափրիկեան
Պեաոէթիւններու
Հսւմաղ ումաբին
ազղ եց
էէ I
թ է՛ւնր : Ար՚՚Հ
Հ
1
որ ալս տամաղէէլմսւ
ր բ ,
եթէ
նոյնիսկ
շարմումներուն
կազմ աէլե րպի
շ ՚լքուի՚լ՛
<*է
1
ղ՛՛նէ արաղացոլց
ղէսլքերուն
րնթ՚սցրԲ
Ափբիկէցինեբոլն
մէք
իրերօէլնութեան
ղղացումբ
էլա րթե
ցնե լաէ եւ
էէ
էէզռվուբգ
-
ներր շարմման
մղելով
Բայց , բացատրելու
Համար , թէ
ի^է"
էսսլսաամբաէլան
շարմ ում էւկսած
է
Նի՚ա–
սալանա
է մէք,
մէնշ Ափբէկէէ
անղլէական
՛էէէս Հուլամասեբուն
մէք
Հանգարաոլ
թիւն
կբ աէբէ , անՀրամեշտ
է
Հասնէլ
մէնշեւ
չարիքէէն
աբմատբ
,
այսէնքն
քիոաէզէա
- ՚Նէ՚ուսալանտ
Համազաչնակ
-
ցութեան
նեբէլէււյացուցած
՛էէճակէն
:
՝ք,էասալանտ
բնգունռւտծ
էբ
Հիւսիսա–
յին եւ Հարաւա
լին Աոաէ ղէւանէճբոլ
գ աշ–
նակցային
միութենէն
ներս,
այն էլլխա
-
ւոր պատճառով
, որ
չ ա ւէւ
ււէ
ւլան ց աւլքաա
^
բազմտմաբզ
ել թերաճ
երկիր
մբն
էւ
՝ք,իասալանտի
րնակի^երր
էւբենց
եբկէ՛րր
ա յս Համագա
շնակց
ութ ենէ ն
ան քատե
լու.
յա քողին
կամ
ոչ , եբկբին
թշուառութե
-
նէն
բան
մ ր
էէլէէտի
չվւոէէէուէէ : Համաղա
շ––
նակցութեան
վարէշնեբր
էլ ոլղէէն
քհ"աէ–
ւլէէսէնեբոլ
Հանքա
յին
Հա բստոլթ էււննե ր
Ո
ւն
ձղած
չաՀր( տարեկան
տ ինղ
միլիոն
անղ լ՛
""կէ)
բամնել
Համագա
^ա
էլց ութեան
մաս
կէսղմոզ
երկէրնեբուն
միքել
:
Եթէ
այս կարզաւլրոլթիւնր
վերք գանէ ^
՚Նիասալանտի
աղղայէն
եէլամուտբ
մէկ
երրորգ
տ ամեմ ատութեամբ
զե ւլչո ւած
պէ–
տէ
րլյայ
: Եւ տրուած
Ր Ա ա լ ո վ
որ
՚Նէւա
-
սա լանա
էէ
արաած
ութեան
ղ լէսաւո բ
նէւթր
մարգկայէն
աշխատանքն
է , Համագաչ
-
նակցութ
ենէ ն Հ եռանա Ա, ա
քն
Հակասական
տետեւանքր
պէաէւ
ունենա
ք , ոբ շաա
աւե
լէւ
էէ եծ թէւով
՚Նէ՚ասա լանտց
ինե ր
էլործ
փնտռելու
պէւտի երթան սպէտա կամ ո բ
թե
բու
իշիսան ւււթ եան
ներքեւ
ւլ ան ոլոգ
ղր -
բացէ տարուստ
երկիբնեբր
, ա յս ինքն՝
եր^
կու Ո՚ոաէզիաներր
եւ Հարաւային
Աէէւլէէէ–
Կէ -
Ոպւեմն
էւնշէէ՛^
լ.
֊.ւսմ
էսւլ
ա շնա
կւյ
ո
լթ
ենէն
տեոանալոլ
այս
շաբմ ումր,
որ
՛թ՛
բքէ^
քանէէ մր ամիսներուն։
բնթացքին
շաա
ա—
՚ ՛՛էէ կա՛լմակեբսլուած
եւ ումւլին
կերպուէ
մ է քա ե ւլ ե՜լա ւ
Շէսրմմ ան
Հ էւմ քեբ
էն
մէ կբ տ ո էլեբանա
-
էլան է՛ Ափբիէլէցիներր
էլոէւլեն
իրենք
լլե—
կաւիարել
իրենց
Հուլբ : Եբէլբ՚՚րւլ
Հիմքե
-
րէն
մ էէէն ալ՝ Հարաւա
յէ՛ն Աոաէզէո
լ մ էք
տաստա տուած
սէղ էւաւս կամ
ո լ։
թ
ւ լ ա ւլթ
էէւ -
էլաննե բէն
ունեցած
էւբենց
ւէա էսն
է :
Այ՛՛
տաբուան
վե րքա
ւռ ր ո ւթ ե ան
՛ՆԷ ասա
լանա
նոր
ԱաՀմ անագրաթեամ
բ
մ ր էւլէաի
օմ՜–
տոլէ,
իսկ
1000/՚Տ<
Լոնաոնի
մէք
սլիտի
^էնռլի
Համ ազ ա էակցութեան
բնգՀա
-
նուր
կացութիւնբ
: Ափրիկեան
Աղղայէն
Համ
ազ ումաբին
ղեկաւիաբնե
բ ր մամ անա
կր Հասած
կբ նկաաեն
էբենց
ումբ
ցոյց
տուող
շարժում
մր սկսելու
ազղէէցոլ
—
Ի՞ՆՉ ՊԷՍ
ԸՄԲՈՍՏ ԿԸ ԴԱՌՆԱՆ
ԱՒԱԶԱԿՈՒԹԻՒՆԵՐ
ԵՒ
ԱՊԱՆՈԻԹԻԻՆԵՐ
ք՚"՚յց
ղէչեբբ
էլոյր է
ւ
Թուրք
մր
չէր
կրնէսբ ԲԱալ
ան, մտածեց
Հայրս,
էէրուի–
Հետեւ
թուրք
մբ չէբ էլր՚եաբ
Հասնիլ
մէն
չեւ
շեմր , կարծես
էլիտէր
թէ
Հաւերր
մինչեւ
ուր Հաւկիթ
կ՝ածէի՚ե
:
Աննման
այս աաբինեբու
բնթ՚ոցքին
,
անտառնեբ
կր ատպալէին
, եւ տզաք
կր
ծնէ էէն , որոնք պէւտի
էլա ւլմ է էւն
փւէխուէէգ
աոէէէքին
ւլօրագունգեբր
ւ
Անոնք կ՝ապ
-
րէին
Հին պաամ
էէ է թէէ ւննե բու
եւ
յուշեբու
մէք
: իրենց
էիա
յրի
նէլարէսւլիրբ
, անղա
-
ւլար սսլաո՚եացալ
ծո ււլա էլնե ր ո լ
սւս
րսաւիր
ոչինչ
կռբսնցուցած
են իրենց
շԼշտէն
եւ,
գռյնէն
:
Այգ
շլ՚^՚"նէ՚ն
, էմ էլէէււլէս մօտ սպան
-
նուեցալ
ւլա ւա կր անոր
որ մեծ
Հա
յ բ "
աաբած
էր «ճաշ»է
մր ,
գաւաճանոլ
-
թեամբ
: Ա պանն
էէ ւած
էն
էլնքաՀա յրն
՛՛ւ
եւլրա յրնեբր
Թ՚՚՚բքէա
Հասաաաուած
է է՛ն ^
անէլասկած՝
ճիլասնեբու.
էէրէժ խնզրոլ
-
Րք,նէն
Հեէւու
ւէնա լա. եւ ո^իրր
մամանա–
կի
լնթացքին
մոռցնել
տալու
Համար
:
Բայց
Մ ոնթենեկբօ
եբթալէէլ
կամ
ա՚եկէ
էլալու Համաբ,
Հարկ
էբ անցնիլ
այն
ւլէւ–
՛լէն էէւբ կ՝ապրէ ին Հայրս
եւ էբ եղբա
յ բ –
նեբբ : Մինչեւ
էսկ , երբ
ա յգ
մ արգր
սպաննուեցաւ,
ամրաստանութէւննե
ր ե —
էլէոն ճիլասներոլ
գէմ՛
, րայց
գատաէլան
ոչ մէկ Հետապնւլում
կատարուեցաւ
, քա
նի
որ
ւլայն
թուրք
կր նկաաէէէն։
Գէ՚շե
-
բա
լին ա լս ոճիբբ
խորՀ բզ աւոր
մնաց ;
Մենք,
տզաքս , կ՚աճապարէինք
գիտնալ
թէ արգէ.՝օք մեծ
Հա յբէ կէն վ բէմր
լւււծ
-
ուա՛՛ծ
էր , էրաէլանէն
՛է՛էք ա յզ. էր
մեբ
մտատ ող ութիւնբ
, եւ ոշ թէ
Հ
եաաքբքբու–
թիւն
եւ իսէլճա՝,աբութիլն
: Հայրս
Հերքեց
ա
քն պարաղ ան
թէ
սսլաննողր
ին քէր
՝•
Ոչ է՛նք եւ ոչ ալ իրեններէն
մէկբ
: Ո՛շ ,
ճիլասներբ
մաա
չունէին
ա քս
ւչ ործին
մ էք :
Զ՚՚՚՚ր
ոճրագործ
մ բ չէբ եւ ոշ
ալ
վ բէմ
իսնւլ բու թ է, էււն արմ
ւսն էւ
մ աբէլ մր :
Այւ
օրերուն
Ա իբքօ
մօրեղբայրբ
ւէիրա–
ւէէրոլեցտւ
յ
ԱաՀմսէնապաՀ
՝
մաքսանենւլ–
ներ
էլբ տետապնղ է ր , մտնելով
մ
ինչեւ
թրքական
Հուլբ : Ա արգր , որ սլաՀ ուէէէծ
կր սպառէր
, կուրծքէն
վէւբաւռբեց
զայն,
հանրօրէն։
Այւլ
՚1էրքլ՛ երբեք
չբոլմուե
-
էլալ։
Մօրեղբայբս
դայն
էլրեց
րաւչմաթէււ
տաբէներ
, եւ , էէեբքապէս
այգ
՚էէրքր
ե -
ղաւ
իր մաՀ "ւան պատճաո
լ, :
Աք"
7 ^
՚ ղ ք է ն
յ՛՛՛՛՛՛՛յ բաւաէլան
մամ անաէլ
անցաւ : Եղբայրս
ու ես երբ
բացատէն
կ՚անցնէինք
, ետեւէն
այն
՚իայբէն՝
ուր
ղէոլնուած
էբ ան
^ մէշա
կր
կենայինք
Հոն , լուռ , կոկորգր
սեզմուած
, այն
մայ֊յ,
ոին
մօտ
ուր Հօբեղրայրր
կռթնած
էր իբ՝՛
էէէտակցու
թ իւնր
կորսնցնելէ
առաք
%Հ
Կ՝րսեն
թէ մարղկային
արիւն
թափոլյսծ\
տեղր իսոա չէ րուսնէր
: Հօրեւլլւօբ
ւէէբա
-
ւռրուած
տեղր խոաբ
կր մնար
մութ կար
միր
՛լո յնով ,
նո յնիսկ
ղ արնան ,
կարծես
արիէն
էսմած
էր • մեր արիւնբ
,
ճէլասնե–
բու
աբէէւնբ , մեր նախնիքներուն
արիւնբ
որ կր
ւլ անո լէր մեբ ե բակն եր ւււն
մ էք
Երբ
առանձէն
կ՝էսնցնէի,
այս
յուզումբ
աւելէ
ումեւլ
կր զառնար
մէքս,
նոյնիսկ
ոզրերւլութեան
վայրր
տասնելէ
շատ
ա —
ռաք։
Անւլամ
մբ, աքս
մալռէւն
էիբոլ
լ
, այն
ապալո
բո ւթիւն բ ունէէէ թէ անտաոնե
բու
մէք
ասքբոլլ
ամէն
բան քանկարծ
էլբ
սա —
ոէբ.
Համր,
մարւլկայի՚ե
մեռելէւ
մբ տր —
պած
րլլալու
սարսափին
մէք քարացած
:
Աչ
մէէլ
ագմ
ոլէլ՝
րացի սրտէէս տրովւէււն
-
ներէն։
Ոշինշ
կր տեսնէի,
ոշինշ
րացի
լուո միքատէ
մբ , ռր կէոբ
էլր ղ առնար
այս
մայռին
ւիրայ , Հոն
ուր ինէլած
էր
Հօրեւլրա
քրս : Մենութիւնբ
աւելի
է՛՛որ էլբ
թուէր;
Ես,
ոչ կբնս՚յէ
մնալ
այս
մայռին
՚էրաք,
ոշ ալ ղսւաու իլ անկէ : ինձ կբ
թբ–
ւէբ
մասնաւոր
, Հոն էբ
" ՛ յ ղ
մ ւս յո ր
որպէսզի
էէիրաւռր
մբ կարենա
յ
էքՈ
թնիլ
:
Վ.էրքլ՛ բացուած
էլբ տեսնէի
, ս՚բիւնր
կր
աարս՚հ
"էէր
Հ ուլին
էի
րայ
Ո՛ւր
որ երթայինք
սուգերր
կր ց բց
-
ուէին
ճամբուն
՛իրայ։
Գեբեզմաննեբ
, զե–
րեզմանաքարեր
, ոձբազո
րծութե
անց յի—
չատակնեբ
, ոէլբերգական
արկածնեբ
ի —
բարու
կր յաքքւրգէէն
: Կր մոռնայէւնք
մեր
թշնամէներուն
ոճիբբ,
րայց
ոչ մեր կո —
բոլստներր,
Մ "՛ե թ ենեկրոց
ինե ր ո ւ քոՀե
-
րբ, մանաւսա՚եգ
եթէ
ան՚ւ՚եք
սպաննուած
էին
եզբա յրական
ձեռքե բուի ։Անոնք
թարմ
կբ
էէն ային
մեր յիշալութեան
՚ ^ է ք
• Հ՛"—
զիլ
լե՛լ մր
էլ անցնէինք
եւ էլր
մոռնայինք
այն
բոլորր
էէր ցաւալի
բաներ
կբ
յիշե
-
ցնէին
ուրէէշ մբ էլբ ցցուէր
. ամէն
կոգմ
ւլե րեւլմ ան
\
Եւ
, Հօբեգբօբս
վ բէմր
չէր
լ ո ւծ
էէ ւէէէծ
:
Հօրեղբայր
Ա՚իբքօ
եբրեք րաէսա
չէր
ունեցած
. ղ մ րւս էս աութ էււննե րբ անբուժ
ե–
լէ էէն
, քանէ
որ
էոբոլ
մառան
ւլո րւլ.
շէէւ–
նէր։ Տասր տարէ
Հօրմէս
մեծ,
Հերմօրէն
կր սիրէր
իր փսքր
եզրայբբ։
Մէրքօ
ա
-
մուսնացած
սւէչքէէէլնեբ ունէր,
ոբոնց
չէր
կրնաբ
Հանղ էէլբմել,
Հաւէէէնարաբ
անոր
Համար
որ մանչ
չունէր։
Եբրեք
չէբ աշ -
էսաաեր , նեղուած՝
էբ Հէււանգ
ձեռքէն
ւղատճառաէ։
Հայրս
անոքէ էլօւլնէբ
Մէբ
-
Ք"յէ
կա լուածնե
Բր լքուած
էէն : Փէովւաք
շունէր
էչանոնք
մ շակե լու : Որո՞ւ
եւ
է՚^նէ
բանէ Համտր պէտէ
բնէր
այ՛լ : իր ճակա
-
աագէրբ
զէնքր
մ են
ու թեան
էլբ էչատա —
է՚լաբտէր
Ա ոնթենեէլրոցէ
էբ
բնկերներուն
մէք,
էլարծես անէծուած
բլլար
;
ԱԻԼՈՎԱՆ
ՃԻԼԱԱ
( 5
օ ա ր . )
Fonds A.R.A.M
