է1 ❁ ք^յտ ^
ՕՐՈՒԱՆ
ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ
ՀԵՏ
1 լ ն 2 Ո հ Կ Ը
Ի՚ԼՐՏԻ
,
1»ՈԻնՈԻՏ|^ԺՈՂՈվՈհՐԴԸ
ԱալաՀ
Ֆէրհ*"ա
, նախկին ղատական
նախա
րար
Ր՝ռւ՚Լոլղի
, ^Օահ^Xի
Հրատարակուած
ղբ–
րաւթեամր
մր կր պարղէ
իր երկրին
տագնապր։
Տ ե ղա կան
մամ ուլը իր տես ութեանց
կարեւո^
՛Հ
րութիւն
կ՝րնծայէ
անոր Համար
որ ԱալաՀ
Յէէբ ՜՜
Հատ
նախագտհն
է <(.Հին Տէոթ"՚–ր»ի
(աւելի
չա
-
փաւոր
քան
նորր) է
Ֆրանյսայի
թեւա րկոլթենէն
առաջ,
12
Մ
ա յիս
1 881,
Ր՚ունուղ
ինքնավար
պետութիւն
մրն
էր , կապուած
Պոլսոյ
խալիֆային
, աւելի
Հո֊
գեւոր
քան քաղաքական
տեսակէտով։
Մ իջաղգա
յ–
նօրէն
ճանչցուած
էր իր
վեՀապետութիւելլ
եւ
նուիրագո
րծու՚ած
Օտար պետութեանց
Հետ
Կըն~
քուած
բաղմաթիւ
գազաղի
րնե րով
:
Յէրանսան
, Օսմանեան
կառավարութեան
մօտ
թունուղի
անկախութեան
ղատբ
պա չապանե
լէ
՚իեբջ,
Իլ՛ Հոգատաբութիւնբ
պարտագրեց
« " յ ք
երկրին
, Աատօք
պէյի
Հետ
կնքած
գաչԼաղրով
:
Պա րտո
յի գաչնաղրով
եւ Մ ա րսա
յի
8
Տունիս
1883^
պայմանաղրով,
թե ւա ր կո ւթ իւն բ , որ
սլարղ
Հողատա րութեան
մբ մէկ առժամեայ
իրաւակար—
գբ պիտի
բլլար , ասքոիճանաբար
այլասերեցաւ
եւ
վեբածուեցաւ
չաՀագո
րծմ ան գրութեան
մբ :
Ֆրո՚նսակս-՚ն
Հոգատար
իչվսանութիւնւր
,
Հա—
կակշիռի
պաչտօհր
կաւոարելոլ
տեղ,
ձեռք
առաւ
պետական
ղո րծե րբ, ինչպէս
եւ օրինական
իչվսա–
նութիւն
բ, ոբ
միայն
սլէյին
կբ պատկանէ
ր ։
Այ"
կերպով, վեՀապեար
կբ գառնար
բարձր
աստիւ
-
ճանա լոր
մ բ , սաՀմ անափակ
աղա տութեամ
բ :
թ՛ունուղի
կառավարութեան
նախա, րա րներ բ
^1 րձան
«Նորին
ՎեՀափ առու թեան
պէ յին նախա–
ւրներբ»
իբրեւ
արարողական
անձնաւորութիւն—
Գատաւորնեբբ,
նաՀանգներու
կառավարիչ
—
^ն ալ ֆրանսական
բարձր
սլա չաօնւաաա
րնե
րու
,
Լիչներու
Հլու գործակատարն
եր բ
գարձան։
թունոլղեան
վա ր չո լթ իւննւե բու
մ էջ , տեղա ց ի
Iչտօնատարնե
ր ր իրենց
Հեղինակոլթիլնր
ղիջե–
ի նպաստ Ֆրանսա
յի գործակալներուն
Հ
Ասկէ ղատ
,
Ֆրանսան
1943/՛Տ՛
խտխտեց
Պար–
քի գաչնաղ րին Յբգ
քՕղ ուածր
, բռն ի Հ րամա
րե–
•լով
ողբտցետլ
Աոնսէֆ
պէյբ։
Րոլոր
" ՛ յ "
՚քխտոլմներր
տեսակ
մր խառնածին
վարչութիւն
\եղծեցին
թունուղի
մէջ, ոբ ոչ կցում
է, ոչ ինք՛
(արութիւն
:
Այս
կերպով
վ ե Հ ապե
տ ո ւթ ի ւն ր վե րցած
կ՝բլ՜
I;
թուն
ոլղց ինե ր ր մ իչա բողոքած
են ա քՍ կա
-
լթեան
գէմ,
որ կբ Հակասէ
մ իջաղգա
յին իրա—
նքի
եւ Ֆրանսայի
ու թունուղի
միջել
-
\ա ծ
ղ տչնաղ ր ին
:
Ֆրանսական
կառավարութեանւ
1950
Օգոսա
՚
ծանոլցաղիրր
կ՚առարկէր
որ
նախարարական
՚րՀուրգբ
բաղկանա
ք Ֆրանսացիներէ
ղատ
՚ / ե ց
թունուղց
ի անգամն
երէ ; Համաձա
յն
մ
արղպանին
Տ ունիս ի յա լտարա րութեան
,
յանուն
պէ
քին
ւնՀրամեշտ
փո փոխութիւէւնե
ր բ պիտի կատար
-
՚.էին սաՀմ անա գրո լթեան
մէջ,
աստիճանաբար
թունոլղր
առա^հոբգելով
գէպի
ներքին
ինքնա —
վաբութեան
:
Ր՝ունոլղի
ժողովուրգր
այն Համողման
եկած
Րէէ"՚լով
թէ Հոգատար
իչխանոլթիւնբ
կ՝ոլղէ
ժա
-
մ անակ
չա Հիլ , ստիպեց կառա վար
ութ
իւնբ
,
որ
պա՚տղ ամ աւո րութիւն
մբ գրկէ
Փարիղ : Արգարեւ
,
՛այգ սլատղամ
աւորոլթիլն
բ որ
կբ
բաղկանար
վարչապետէն
եւ
3
նախարարներէ
, յուշագիր
մ բ
յանձնեց
ֆրանսական
կառավարութեան
,
պաՀ՚ան—
ջելով
թոլնուզեան
Ազգ՛ ժոգով
եւ ղուտ
տեղացի
ներէ բաղկացա
ծ կա՛ռա վա բ ո լթ ի լն
մ բ ։ Ալս պա
-
Հանջնե ր բ աւե
լի յառաջ գացած
են գէպքերու
լ^Ւ–
թացքով
: Հ1յոր Տէոթուր»
18
Յունուարի
իր
՚թ՚ր—
ջին
Համ աժողով
ին կր պաՀան,ջէր
թեւարկութեան
բարձում
բ , ինչպէս
եւ բարեկամ
ութեան
եւ
ղի -
Նակցութեան
ռաշնաղիր
մբ անկախութեան
ե լ
Հաւասարութեան
Հիման
վրայ
:
Երկու
ամսուան
բանակց
ութ իւննե րէ եւ սպա—
սում է վերջ
, ֆրանսական
կառավա
րութիւն
բ
1951
*իեկտեմբեր
\^ին պատասխանեց
թունուղի
պատ–
գամաւորութեան
քուշաղբին
: Ալս
պատա՚սխանբ
անշո լշա չէր
լ՚^Լ"՚փեբ
վեՀապե տական
ղոբծակ
-
ցութեան
՚՝"՛/՛,^/՛
1
Բ՛"
13
Իբ. Բ"Լ"Բ պատճառաբա
-
նոլթիլններով
ել միակողմանի
Հաւաստիքներով
|
ա յգ գաղափա
բին կբ ձգտէր
;
ԱալաՀ
Ֆէբհ՚"ա
կրկին
կբ շեշետէ
թէ Պարաո–
յի գա շնագի
րբ եւ Ա՝ արսա
յի պա
յմ անագիբբ
իրա՛.֊
լունք
չեն տար
Ֆրանսա՛յի
մասնակցելու
թ՛ունուղի
գործագիր
եւ
նւե րկա
յա ցուց չական
իշխանութեան։
Իր կարծիքով
գործակցութիէնր
անկարելի
է ա՛ -
ռանց
թունուղի
ժողովուրգին
Հաճութեան
: Ար
-
գիւնաւոր
գործակցութիւն
մր Հնաբալոր
կբ
ղառ–
նա ք միաքն
կողմերու
ան։ կա խոլթեամ
բ ,
Հտւա՚սա–
բոլթեամբ
եւ ազատութեամբ
:
« Հին ՏԷ"թ"՚–բ^Ի
նախագաՀբ,
ոբ
Հսէմաձայն
Եքաժշ6ակա& շա^ժոէվը
Պպսոյ
Վկ
Տեղեկացած
Բ1քալով
որ երգաՀան
Օննիկ
Պէբ–
պէբեան
վերագաբձած
է Պոլսէն , ուր գացած
էբ
նուագաՀանգէս
մբ տալու
Համար , ուզեցի
կարգ
մբ
Հարցումներ
որոնք անտարակոյս
պիտի
շա՛ -
Հագրղռեն
նաեւ
մ եր գաղոլթբ
;
֊
Պոլսոյ
մէջ
գոյութիւն
ունի՛՛ն
մեծ
նուա
֊
գախսւմ
բեր
սէ՚ււՓօնիք
երաժշտութեան
Համար
եւ
ի՞նչ
է անոնց որակբ
:
Այգ տեսակէտով
կարելի
չէ
բնտրութիւն
մբ կատարել
Հոն, քանի
որ մօտաւորապէս
50
Հո—
՚է1՛^ բաղկացած
մէկ նուագախումբ
միայն
գո յու
-
թիւն
ունի ։ Անոր մէջ լաբաւոր
գործիքներու
նուա՛֊
գածուԼ
երբ գբեթէ
մեծ
մ ասով
Հայ արուեստա
-
գէտներէ
կր բաղականան
,իսկ
մն ա ց ե ա լգո
րծ ի քն ե՛
բուն
կբ տիրապետենթուրք
արուեստագէտներ
։Այս
վե՜բջյ՚ններէն
ւ։մ անք
նո յն իսկ
իբենց
աբուեստբ
կատարելագործած
են
Փ՛արիղի
երաժշտանոցին
մ էջ • Իբենց
վ՚"րի
էր
, ճէմ
ալ
պէ
յ
ԳԼԻ"՛՛ ՚–" րաբար
գասական
երաժշտութեա՛ն
։։լժ տուած
է , Հետե
-
լաբար
նաեւ
նուաւլա խո ւմ բբ
կրնայ
բաւական
վարժ կերպով
գործագբել
այղպիսի
գործերէ
բաղկացած
յայտաղիր
մ ր ։ Երբ սակայն
արգիա
—
կանւ բմբոնւումով
յղացուած
գործի
մբ կշռութա
—
յին
եւ «արմ
օն իք»
մ թնո
լո րա ք ղիրե՚նք
ղէպի
բո
լո բովին աարբե ր ա շիւարՀ
մ ր կբ
վ։ ո խ՛ա գր է
անոր
մէջ
իրեն՛ք
զիրենք
քիչ մբ օտար կբ ղգան
.ա՛նոնք :
Երեւակայեցէք
ոբ ստիպուեցայ
երեք
գժուարին
փորձեր
կատ՛արել
նուագաՀանգէսբ
գլուխ
Հանե —
լու
Համ ար :
իսկ
, ՛նուագածութեան
որա՛^կբ :
=
Իբբեւ
«քաԱւթէ
տբ սօն՛^ լալ են
Նոյն
իսկ
շնորՀիլ
իբենց
Աբեւելքցիի
քին , կարգ
մբ ղուա
մեղեգիական
ն ուա էլածռւթ
իւնբ
Հետաքրքրական
Տժգոյն
Փ
^տ^քՏեքք
Երեք աւ/ևեակ տաբիներ
եկան
ու գացին
,
Ա ^
բիւնի
եւ տառապանքի
մէջ ծնած
սեբոլնգբ
լալ–
նեցալ
Հայրենիքի
ծառայելու
ել մեռնելու
բախ..
աբ,
ել աՀա
կբ
^ի՚֊բԻ
օտար ափերու
վբայ։
Տբժ~
գոյն
է ղիմանալա–
եւ յարատեւելու
իբ
պայքարբ^
ինքն ապա
շտպանութեան
ճիգբ։
Հայրենիքի
ձայնբ,
որ
քաղցր
^յր
Կբ
Ը11
"՚Ս
մ
կ
սուենալէ
՛Կ
պէ՛
ո Խորթ
կբ թ
՚՚Վ՛
՚ Վ՚""^Ղ
1՛
<՚"յբենիքրմեղ.
բլլար,
խ"Բ1^
ՂԼ ^
՚ ս . ոերունգի
մբ նե^ -
վ չի Հետաքբքր
՚՚ՎԲ–
^
^ ,
/
.յացուցիլներբ.
ոբ-կ
^ " ՚ Ո
՚ Գ
՚ " ՚ ւ 1 ք
՚ ե ՚ - յ
էննա,է
եւ իրենց պարտականութեանց
տո
յ Հա~
" ՚ ո ՚ ֊ ր ք բ
աՀա
^ Հսկաներու,
մեծագոյն
կոբուսաէն՛
.յնքան խօսուած
ու
դրուած
մեմեէ
իրենց
տաէէաէ ԳԲ
֊Կէ
բոպական
կարգ
մբ
նուագախոլմ
ծուներոլ
մէջ
:
Հարցում
մ բն ալ
ունկնդ
թեան
մասին։
ինչպիսի՛^
աեղ
մբ
ժշտոլթիւնբ
դաղութին
մէ^։
Ան
թիւննե՞
բբ
ել ճա շա^ կբ ;
Ա յն ասլաւո բութ իւնբ
կրե
կան
չա րժում բ չատ
մեծ
կեն
սուն
ներ
3"յ9
աար,
դժբախաաբար
է
մբ ե րգչա խո ււքթե ր որոնք
1լ
ե բգեն
պատարագբ
յ
Առաւելապէս
Եկմալե
բ ւ ւ ՛ " լ կբ
թ " ՚ – ի •> ի՛՛կ Կոմիտաս
վա
՚-ելի
նուաղ : Գալ^վ
ճ՚աչակի
եւ շ
ցին, դժբախտաբար
զայն
գտայ
կին
մէջ ինչ ոբ էր երեսուն
տա
կան
վ։ո րձառո
ւթեն է
մ ր
խօսելու
Լի բանանի
, օ րինակ
Պէ յ ր " ՚ ֊ թ ի Գ
սակէտով
դտայ
ա՛ւելի
յառաջաց
իսկ
մամուլին
մէջ չկա՞
ա յ դ ուգզութեամ
բ բա բե բա ր
գեր
=
Վերեւի
կարծիքս
ինքնի
ուղղուած
էբ անոնց
քան
թէ
Հա
՛ք՛ննադատի
խնդիրբ
որ այլուր
շատ
մբն
է , Հոն ղբեթէ անտեսուած
է :
ք1ւնագատոլթիւն
տեղի
էլ ունենա
յ , ան
մուած
է, պիտի
բսէինք, աբտաերաժշաական
չա^
ժառիթնեբէ
, ղան։սզան
նկատումներէ
: Տեսակ
մբ
յօնքերու
պռստում
, որ աւելի
երանելի
՚անգիտոլ—
թիւն
մբ պարա
կող ճաբտա ր միջոց
մբն է ել
կբ
նպաստէ
նաեւ
միամ իանե րբ տպաւոբելու
, առանց
չէ բռն ութեան
, Հետեւեալ
ձեւով է^ամփոփէ
թու
նուզի
ժողովուրգինւ
գանգատներբ՛
Երկիրբ
ամբողջ
70
աարի ենթարկուած
է թե~~
լարկոլթեան
,
25
տարի
ւզաշարման
վիճակի
եւ
45
աարի
ալ ոստիկանական
իրաւակարգի
մբ։
ժուլո—
վոլբգր ադքատացած
է իբբեւ
Հետեւանք
այն
քա–
դա քակնա լթեան
որ
թ ո ւ1։ ո ւղց ին ե բ էն խլեց
Հիւսի–
սային
շրջանին
մէջ
750.000
հէքթաբի
իր լաւա
֊
գոյն
Հալերբ,
բռնադատելով
բնիկներբ
որ
երթան
իրենց
խեղճութիւնբ
քարշ
տան
կեղ բոնական
եւ
Հաբաւային
նաՀանդնե
րո ւն մէջ։
Ելեւմուտքին
մե–
ծագոյն
բեռր
բնիկ
ժողովոլրդբ
կր կրէ
իր Համ–
լն ^
սւ լ–ւ–"–օ
ւ .
֊
,
վճարելէ
վերջ
ինկ"^ն
օտաբ
եբկիրՆեբ
,
կ՝անՀեաանան
մէկիկ
- մէկիկ
Հայրենիքի
կարօաբ
իրենց
շրթներուն
՚.
Անոնք
ա1փոխ՚"րինեքի
պիաի
մնան,
ղէթ
եր
կա ր ժամ անակ
մինչեւ
որ նոբ ուժեր
Հասնին
ղարձեալ
Հայրենի
Հողին
վբ՚՚՚յ
. Արարատի
ստո
-
բոտբ
տ
Երկ՛
վերջ
. ՚ - յ - ք
1
դեղեցկագոյնբ
Շ– Նարզունիի
ճառն
էբ,
որ նոր
Հով մր տուաւ
սիրաեբու։
Այ"
է
Ի՚՚՚ԺԲ
Կր՚՚՚՚՚յ
՚"՚"լ
այս
ժողովուրգր
, եթէ իր ոաքեբուն
էոակ
Հող
ոլ.
նենայ. Ազատ
Հայբենւիքի
, սեփական
^ողբ՝
ո բ.
Հսկանեբու
ներշնչաբանն
է :
ԱրտասաՀւքանի
Հ։սյութիւնր
, որ
հրաշքներ
կրնար
զոբծել,
եթէ
մ իացեալ ճակատ
։Րբ
կ՛ազմէր,
կրնայ վտանգուիլ,
աՀաւոր
վաթորիկի
քՐբ պա -.
Հոլն,
եթէ
մնայ
այսսլէս
բաժս֊ն
- բաժան
:
Վերջերս,
քաղա՛քական
ծանօթ
Հոսանքի
մբ
ղե կա էիտ ր ո 1-թի ւն ր , նոր եւ մ եղմ ացած
լեղուով
բսէ"
ոսել կ՝ուզէ , աոանց շեշտակի
պաբպուե
-
կբ
Դ 1 ՚ " յ վաաՂզբ,
բ։սյց
ե՞լքբ։
եւէ նշանակութ
իւ1ւ
ունեԼալու
:
եստի
աեսա՚կէաէ՚ն
տեղեա՞կ
են
ուր
Հոսած
է արգէն
կամոլրջ–
, իսկ Հա ս՚աբակութիւնբ
, ա
յն–
^ 7բուեցա՚յ
, Հակառակ
իրական
րդնեբու
պա
կս. ս ին ,
բնազզաբաբ
բ թրթռայ
, եթէ
տաս
իրեն
իր
քւոլթիլնւեր,
ել անկեւլծ
միջոց—
նաեւ իր յուզումն
ու
ոգեւորու–
մ,
իթւ
րանքին
սլատճառով։
Եկամուտէն
75
՛բիւր
կ՝Օզ տուին
20,000
ֆրանսացի
պա շտօնե ան ե ր ր :
Մ օա
800.000
դպրոցականներ
փողոցնեբբ
՚՝կբ
թա
փառին՝
վարժարաններու
պա կա
ս էն : Եւ վե րջա
-
պէս
ժողովուրգր
գժդոՀ
է որ նկատի
չեն
առներ
իր
ղոՀողութիւններբ
երկու
մեծ
պատերազմներու
ատեն , ի նպաստ ֆրանսական
գատին
•
Եզրակացութիւն
.
Ամէնէն
արդաբ
ել
ա բ–
դիւնալէա
լուծում
բ պիտի
բ Ա ՚ ^ յ գոՀացում
տալ
թունուզի
ժողովուրղին
օբինս՚ւոբ
պաՀանջներուն
Համաձայն
ՄԱԿի
զաշինքին
։ թոլն։ուզի
ժ ո ղո վո
լր–
գբ , ազա՛տ ել անկախ
, այն աաեն
Ֆբ՚ռնսայի
Հետ
Հաւ4ււսա
րութեան
Հիմ ան վրա
յ
պիտի
կարենա
յ
կնքել
բարեկամութեան
դատագիր
մ բ ։
Թ՛ Ա. Թ.
կ՛ոն տրուեսաագէտնե՞րբ
:
ել ՛ամէնէն
աո.ա ջ մեր Հայ
Մ՛"–
Օբ. ԳոՀարիկ
Վաղարոսեանր,
•րուՀի
եւ աաւլանգ՚ալոր
երզ֊ա
-
ակութիւնբ
ինձ Համար
եղաւ
ակաոակ
կարճատեւ
պատրաս՛.՛
՛ի «քօնչ1րթօ»իս
նուադածու
-
մբողջ
երկին
մեծ
յսւջալու
-
՛ց ։ կ՝ոլղեմ
նաեւ
այս
առթիւ
՚գճեանբ
որ «Ալազեազ»ի
եր––
՚եկնւեց չատ
զգա յուն : Ուրիշ
յ"՚յ՛*՛՜
1^
յլ
ինձ Համար եբիտասաբգ
վ՛այ
-
Հ-ար Արայ
Գնաճեանբ,
որ
նոյնպէս
՚շնակի
կաորներս
:
..յլսոյ
մէջ կան
նորածիլ,
խոստմնալից
աա
-
ղաԿէղներ
որոնք սլէտք
ունին
քաջալերութեան
եւ
մանաւանդ
գնաՀաաու/
Հասարակութեան
մր :
Ոբո՞նւք են ձեր ծրաղիրնեբբ
ներկայ
եղա
-
նակին
Համ ար
յ
=^ Կբ պաարաստոլիմ
՚նուազաՀանգէսի
մբ «
Մարտ
ՅՕին Համաբ,
որուն
մէջ կ՝ոլզեմ
իբրեւ
"՚՜
ռաջին
ունկնդրութիւն
տալ
ՀԼարեկ»
ՕրԱ1թՕր|ա&
մբ,
նուաէլախումբի
, եբդչտխումբի
եւ մեծ
եր -
գեՀոնի
Համար։
Այս գործիս
՚իեբջին
մասին
՛մէկ
ունկնզրոլթիլնր
տեզի
ոԼնեցալ
անւցեալ տարի
0–
թէլ
ժօրժ
Ե ՛ի սրաՀին
մէջ, սակայն
միայն
երկու
զաչնակի
բն կե րա կ ց ութե ամ բ՝ եբգչախումբի
հ՛"^
մար
ղ րոլ ած
ձեւին
աակ
:
Կրնայի՞ք
Նաբեկին
մասին կարգ
մբ ամ
-
փոփ
տեղեկութիւններ
տալ
:
•=
իմ երաժշտական
«Նարեկ»ս
այ՚տէ1զս6
զգ՛"
՜
ցումի
արտ։սյայտությ,ւնն
է իր
ամբողջութեան
մէջ–. Զգացում
մր որուն
զէմ յանղիման
ներկա֊
-
յոլթիլնբ
ապրած
եմ Նարեկտցիին
զործէն։
Ան -
շուշտ
խնգիրբ
Նարեկացիին
ղրական
դործբ
ամ
-
բոզջութեամբ
երաժշտութեան
վեբածել
չի
կրնար
Բլլալ,
այլ գործիս
երկու
առաջին
բաժիններուն
՚ ղ ջ , որոնք կոչուած
են
Լ&ա6Ոէ3110Ո
եւ ^Օոձշ ձշՏ
ՍճաՈՇՏ , գործիական
երաժշ տոլ թեան
միջոցաւ
կր
սլատկեբացնեմ
Նարեկացիէն
կրած
տպաւորու
թիւններս
: Երկրոբգ
բաժնին
մէջն
է միայն
"բ
ուգզակի
իր բառեբուն
վրայ
յօրինած
եմ երդ
մբ^
Օզտաղոբծելով
իր
104
եբղերոլ
քաղուածքբ–
Հրաժեշտ
առած
սլաՀուս
կբ խորՀիմ,
ո ր -
,^«.5.
ղեղեցիկ
ղաղափար,
Նաբեկ,
եւ ներշնչում
-
նեբ,
որքան
Հարուստ
աղբիւր,
որմէ
օդաուելով
արուեստաղէտբ
կ՝երեւակայեմ
պէաք
է
յ զ ՚ " Ց ՛ " ^
բլլայ
նաեւ
Հայ արուեստին
Համաբ
նոր երկ մր
է
գ.
ԲԷՐԷԱթէճԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
