^6 ԱՌԱՋ
>
ՇԱՊԻՆ
ԳԱՐԱՀԻՍԱՐԻ
ՊԱՏՄԱԿԱՆ
ԲԵՐԳԸ
ԽՈԻՄԲ
ՄԸ ՌԱԶՄԻԿՆԵՐ
—
Տէր Սաեփան քհ&յ • կարինեան, Շապռւճ Օզանեան, (Ծծիկի
Շապուհ) , Գարեգին Թորգոմեան , Աեդրակ Պալ֊
եան (Պսւսէյիացի) , Գէորգ Թութեան (Պուսէյիացի) , Հայկացուն Խըպըլեան (ողջ), Աեփոն Տէր Ներսէսեան, Հաճի Վահան Վարիպհան :
ՇԱՊԻՆ
ԳԱՐԱՀԻԱԱՐԻ
ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԻ
ՏԱՐԵ - ԶԱՏՆԵՐ
ԳԱՒԱՌԷՆ
ԳԱՐԶԻՆ
ԱՌԹԻՒ
(1895 – 1915)
ՌԱԶՄԻԿՆԵՐՈՒ
ՀԱՆԳԷՍԸ
1915/»
քնգՀ •
աեղաՀանոլթեան
բարբսւրոււ
յղացում
բ ԹուբքիՆ
, իբ
սէա
բողութեան
Նա՚նբոլ -
թեամ
բ ստուեբի
մ էք
թողուց
\
895/
էոաո բահ՜բ %
Բայղ , մեղ
աա բէ ղ՚սե բուս
Համաբ
բաբոյակա՚ե
լղաբաաէաՆութիւՆ՚ն
է յիշեէ այգ օբեբու
մեը աբի
ՀայրեՆա1չիգՆե
բ բ որոնք ծ՜առագան
թուրք
թու -
մանին գէմ եւ թ ո յ լ չտուին
անոր, ոբ
գորհագրեն
իրենց
հ՜րագի
ր բ :
1915/
մեհ աղէտին եւ Հերոսամարտի
կենգա
նի վկաներր
ա յսօրուան
, որոնք
մ անէէլկներ էին
այգ
օրերուն
, երբ կր սչատմեն
ղանաղան
գրուաղ
ներ,
մաովի
կասլ մր կր տեսնեմ
95/
եւ
15/
մի -
չեւ։
Առաքին
կոտորաձ՜բ
հայր տուաւ
Տրապիղոնէն
28
Ա եսլտ • (Հ ին տոմար ,
5
Հոկտ •) Րարեբգ եւ
8
Հոկտեմբերին
էուր ունեցաւ
Շ •
ԳարաՀիսար ։
Հոկտեմբեր
9 /
երկուչաբթի
Եբգնկա , \
1
Հ"կ ~
տեմբեր
կերճանիս
(ԳաբաՀ իսաբի եւ Երգնկա
յի
մէքտեղ) : Գա րաՀ իսա րց իներ ր
անմ իքասլէս
սկսան
կաղմ ակե
րսլոլի
լ։ կաղմ ուեցան
ղանաղան
յա^քձնա–
թումբեր
ղբա
ղե լու
Համ ար
անՀ րամե չա գոբհե -
բոփ , գին ՚ մ արմ ին , մ աաա կար արո ւթիւն , փո -
թագբութիլն
եւն • :
կռիւբ
սկսալ
Հոկտեմրեեր
15/
էիրակի
օրր :
Ժողոփուրգր
Համաթմրեցին
եկեղեցին,
եւ եր—
կոլ
«Թա չխան»նե
ր ր : Ա ատակտ րա րութիւն
ր
յանձ
նուեցաւ
Աւետիս Ա աՀակեանի
ԼՀա
յրր
15/
նաՀա
տակ Շ՛ Ծ՛ փտբղտսլետի)
կռուի
ղեկավարու -
թիւնր
Հին Թաչխանի
տանիքէն
յանձնուե
—
ցաւ Ղ.ուկաս Տէվչէթեանի
, 3)եչեկի
Թո
բոս
ի , Նչան
Պարոնվարղեոնի
, Նա ղարե թեն ց տղոց ,
ե րկու
Նիկողոս
Օղանեաններու
, Նշան Աաբկոսեանի
եւն :
« Նոր Թաշիանի»
կռուողներն
էին՛
–Տէր
Ս բասլիոնեան
Ալիքսան
, Պարոնվարղեան
Գրիգոր,
Տ իգր ան
I
Պագ
տոտասսէ,
ր ել
5 /
չափ կռոլուլներ՝ գե -
կափարոլթեամր
Գանիէլ
Զափոլշի
խումբէն
խբմ–
բասլեա
Գալուստ Ագբա
բ ին
Վարի
թաղի
սլա շա սլանո ւթի
ւնր
յանձնուահ
էբ
Թէօտէօբկէցի
Րարսեղի
, Նագարէթ
Խոտիկ -
եանի , Արսէն
Ջէքէնեանի
, որոնք
առիւհի
՛գէ"
կռուեցան
, իրենց Հետ ունենալով
ՎէՀրետեան
եղբա յբներ , Ա արկոս եան
եղբա յրնեբ , Հմ ա յեակ
Թոփուղեան
ելուբի^եբ : Ո՞ր մէկ քաքր
յիչել :
Ո՞ր
գրիչը
էրնայ Հաբաղատ
պաակերր տալ անոնց
գորհին
, ղհել
անոնց
սրբաղան
գէմքերր
որոնք
կբ չոգային
մութին
մէք^ւ անղամ : Անոնց աչքե -
բուն
մ էք կարհես կր կարղա ցոլէր
անձնուրաց
ու
թե ան ոգին :
Թամզաբայէն
եկոգ խումանբ
ամէնէն
փայ–
րենին
կբ կարհէր
յարձակիլ
քաղաքին
փրայ ,
քարղել ութալանել
,
Բ"՚յՑ
Բէմալեաններու
տու
նէն
(ամէնէն
խոցելի
կէտր)
ղիմ աղ բութ
իւն ր ա -
նակնկալի
բերաւ
ղիրենք։
Հոն էին Տիգրան Բէ -
մալեան
, Թէոսին
Գէորգբ
(որուն
եղրայրր Գա
րեգին
քսան
կախուահներէն
մէկն
էբ) ել
| 5 /
չափ
մարտիկներ :
Հեռաձայնի
պաչտօնր կր կատարէին
կինեբր.
լուր Հասցնելռփ
սլա ուՀանէ
պատուՀա
,
փողոցէ
փողոց :
Թուրքեբր
յուսաՀատահ
էին : Տեսան որ պի -
տի չկրնան
րնկճել
մեր Հերոսներր
, ղիմ եց ին
կեղ–
հիքի : էուր
ղրկեցին
եկեղեղին
,
ղփւնուորական
մ արմնի
ղե կա փ ա ր ո ւթ ե ան , րսելով թէ
Հանդիսա
պիտի
թողուն
գիրենք , խումանբ
Հեռա ցուց
ահ
ենք
եւն– : Առաքնորգական
վւոխանորգ
Ռեթէոս–
քՀնյ • Տէր Գէորղ եան առանց
թոլյ^ալու
, վաբեց
բանակցութիէննե ր ր ձեոնՀասօրէն
ու վճո ական :
Թուրքերր
տեսան որ դլուխ
պիտի
չկրնան
ե լ–
լել,
Աեբաստիայէն
յայտնի
քարղարար
ՄէՀրալին
Հեռագրով
ուղահ
են : Անալ չորս
օբէն եկահ է ;
Այգ
օրբ Կ իրասոնէն
ԳաբաՀ իսա րի
կաււավարիչր
իպբաՀիմ
^ագգր փաչան
եկահ
էր։ Լուրք եւ
բարի
պաչտօնեա
լ մբ, անմիքապէս
խուէքանր
ցբուելոփ ,
ՄԱՐԱԷՏԼ
,
26
Տոէնիս , «Յառաք»
Նախկին
Կաւքաւոբնեբոլ
եւ Ռտղմիէլսեբ
^լ
Բարեկամական
Ս իութեան
Պոմոնի
մ ասնաճ իւղյր
Յունիս
24 /
կաղմակերպահ
էր երեկոյթ - պարաՀանղէս
մր ,
ի նպաստ նաՀատակ
ռտղւէփկնեբոլ
որբերուն
եւ
այրիներուն : Առաքին
անղամ էր ոբ
մասնաճիւղր
Հրապարակ
կոէ
-ղար , իբ այս ձեոնաբկով։
Աւրեմն
Կ՝աբմէր ոբ գագութր
իբ ստուար
մեհամասնու -
թեամբ պատասխանէ
բ իբենց
կոչին։
Գմբախտա -
րար չատ մբ հբանօթ դէմքեբ կբ փայլէին
իբենց
բացակա
յութեամ բ ։
Օրուան
նախադաՀն
էբ
Լեղէ ոնա կանն
երու
րնդՀ • քաբտուղաբր,
Պ՛ ՎաՀրամ
Միսթիք
, որ իր
բացման
խօսքին
մէք ցաւոփ
դիտել
տուաւ թէ
Պոմոնր
չարղարացուց
մ եբ
ակնկալութիւնբ
:
«1914/5՛
երբմենք կրկէս նետուե ցանք ու ղոՀա—
բե րեցինք
մեբ արիւնր
կեանքի
ւլնով , րրինք գի-
տակցօրէն
, առանց
սակաբկելու
: Ա՝ենք
կռուե -
ցանք
Հա
յ մոգովուրգի
փրկութեան
եւ Հա
յաս -
տանի աղատադբութեան
Համար »
է
Ապա
յա յտագրի
գո րհադբութեան
անցնե լոփ
,
բեմ
Հրաւիրեց Ա . Աննի Նոր Ա երունդի
երկսեռ
եբգչախում
րր ղեկավա րութեամբ Պ • Հ ՚
Համբար
ձումեանի : Բացումր
կատարուեցաւ
«Աաբսէյեէ -
գ»ով
ել «Րամ փորոաան»ոփ։
Օր– Թադո յեան
ար
տասանեց երիտասարգ
բանաստեղհ
լնկեր Ա՛ Ծա–
ռոլկեան
«Աւխա
Աբաբատին»ր,
խոբ յուղում
ով ,
լնկեր
Գր . Բէնաիրեան
իրեն յատուկ
աււոդա -
նութեամ
բ արտասանեց
«Գեղօն
Ռաղմ իկին»
ր ,
Վ– Միսթիքէ։
Պ– Ա– Զէօբէքճեան
րնկերակցոլ–
թեամբ
իբ աչակեբտնեբէն
Պ • Եգ * Վաղէ րեանի ,
ղո յղ
քո
ւթա
կով
գեւլեցիկ
կաո
րնե
ր նույսգեց
մէք
լնդ
մէք (ֆրանսերէն
եւ Հայերէն) : Մեներգեց
Օր՛
Սէրէնկիւլեան
«Հէյքան»ր
եւ «Մեր պա բտ իղո ւմ ր«. :
Արտասանեց
նո յնպէս
Թում անեանի
«Խ րճիթ»ր :
ՆախագաՀին
Հրաւէրով
րեմ բաբձրացալ
Ն •
կ. եւԲ. Մ ՚ նախադաՀ Պ–Շ– Տիրան
Թէքէեան
որ
չնորՀակալոլթիլն
յա յտնելով
կաղմ
ակեբպիչ
յանձնախում
բին , նիւթապէս եւ բաբո յապէս սա–
տարողներուն
, նո ւի բաաո
լնե բուն , Համ
առօտակի
թուեց
Մ արսէ յլի եւ արուա րձաննե
բու
մաս -
նաճ իւղե բուն
թիւր եւ անղամնե
բուն քանակր
, ու
բսաւ է
«Մենք
կռուեցանք
ֆրանսական
դբօչին տակ,
ոչ
մ իա յն Ֆրանսայի , ա յլեւ
Հտյ
մողովուրգի
,
Հա յաստանի
տգատագրութեան
ել
անկախութեան
Համ աբ , անոր գո յութեան եւյարատեւմ
սն , Կի -
լիկիոյ
աղաաութեան
Համար
։Մենք
ճչմարիտկապն
ենք եգահ ֆրանսաՀա
յ գագութի եւ
կառավարու–
թեան
միքեւ։ Եթէ Ամերիկայի
ել ղանաղան եր -
կիրներու
մէք արձանադբուահ՝
կամաւորներբ
կա–
րենա յինք մէկ գրօչի տակ
Համ ախմրե
լ ,
կաբեւոր
ում մր նեբկայացուցահ
կ՚ՐԱայինք
Կիլիկիոյ
մէքէ
Մենք ալ ունեցանք
թերութիւննեբ
, որոնք
պէտք
չէ , կրկնուին
, երբյառաքիկա
յին
կրկին
առիթր
նե բկա յանա
յ» :
Պ՛ Թէքէեան
Հակառակ
իր Հայերէնին տկա -
բութեան
կրցաւ
գեղեցկօրէն
ամփոփել
իր մ իաքե
րր , խոբ տպաւո
րութիւն
գո բհե
լով :
Խումբ
մր եբիտասարգներ
չատ
յաքողասլէս
բեմտգրեցին
«Հնարամիտ
վարձակալր»
ղալեչտբ։
ՏԱՌԱաԶի տաոսծՎաԱ 1ւաՎ\սէ
Փարիգի
արուարձաններէն
բարեկամ
մր
Հա–
զար
ֆրանք կր տրամաղրէ
«Տառաք»ի
աարահման
ֆոնտին
:
Գաւաոէն
բնթերցոգ
մբ՝
Հինգ
Հազար
ֆբ •
Տ
Պրիւսէլէն
ընկեր
Հ . Աղասեան՝
3500
ֆրանք :
ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹԵԱՆ
ՏԱՐԵԳԱՐԶԸ
Հա յերուն ալ Հրամ ա յահ է խանութներր
բանալ
։
Այսպիսով
վերքացաւ
Շ • ԳարաՀիսաբի
ինքնա -
պաչտպանութեան
կռիւբ : Մ իայն
քազաքէն Հե
ռու
Բիւփէլի
թաղին
51
տուներբ
աւարի
տրուե -
ցան,
բայց
մենք այղ կռուին
մէք յագթական ե–
լանք ։
Փառք
մեբ Հին եւնոր Հերոսներուն
յԻչա
~
էոակին :
ԱԱՐԳԻՍ
ՏԷՎՎԷԹԵԱՆ
ՇԱՎԻԼ
Մենք ալ տօնեցինք
Աայիս
28 /
տարեդաբձբ,
թէեւ
քիչ^ մը " ՚ ֊ չ , րայց
անուչ :
Երբ «մենք»
կ՚ըսեմ
, Հասկնալի է անչուչտ դա
ղութին
գիտակից
մասր,
իբբեւ յառաքապաՀ
ունե
նալով
միչտ
Հ՛Յ–
Գաչնակցութեան
խումբը
,«Ար–
զութեան» որ կազմ ակե
րպի
չն եղահ է ա յս ազ -
ղա
յին տօնին
ալ , քանի որ ուր
ի ^ ե ր կբ
քաչուին
իրենց պատետնր, այս կամ այն պատրուակով
:
Թէեւ
Տօնր
նո յնքան
Համ ազգա
յին է որքան Ապ -
բիլեան
սգատօնր
, ինչպէս
իրաւամբ
դիտել աը-
լալ
օրուան նախագաՀր :
Բանախօսն էր լնկեր Ա • թորոսեան
, որ Հա–
մ առօտակի
պատմեց
անցեալ
դէպքերր
, իբրեւ ա–
կանատես
, մ անաւանդ Վա րաքի լիսէ ի ճակաաա -
մաբտր
որ իբալյսմր
կրնայ
կոչուիլ
երկբո րգ Ա -
ւարայբ
մր նոր Վարգաններու.
Հերոսական
մար -
անչոլմներով
Հ– ՚
. . ; – յ ի . ^ — , , .
,^ ^
Գեզաբուեստտկան
բամինն
ալ յաքող էր , զե
կավա րութեամ
բ Պ.Մեսումենցի,
խմ րե րդնեբ ով ,
մեներգներով
եւ տ րաասանութիւննե
րով ,
(իսիէն
լնկեր
Աերոբեան եւ Օր՛ Օզաաեանի
կուլմէ , Շա
վիլէն՝
Նոր Աեբունգէն
Օր– Աննիկ
Մկրաիչեան ,
Աստզիկ
Բէօսէեան
, Ա ր բուՀ իԵ գիաղա բեան ,Մ առի
Աարգիսեան եւ Պ– Յարութիւն
Մկրաիչեան) ։
Խօսեցաւ
նաեւ
Նոր Ա երունգի
կեգբ
՚ վար -
չութեան
կողմէ
րնկեր
Պա բոնվաբդեան
յո րգո բե
լով
նոբաՀասներբ
քա լել
մ իչա
ազգա
յին
դետնի
վրայ, պաարասա
երբ որպէտք
բլլայ :
ի վեբքոյ
տեղի
ունեցան
Հայկական
գեղքուկ
պարեր
Հայկ՛
տարազներով,
մանկապարտէղի
փոքրիկնեբուն
կողմէ։
Ասլա
սկսալ
աւանդակտն
խնքո յ ք ր սեգաններու
չուրք
մինչեւ կէս գիչեր,
յե
գափոխական
երգեբով եւ
ղուարճութեամ
ր եւ
միչա
այն Հաւատքով թէ օր մր Հայրենիքին մէք
սլիաի կատա րենք ա յս ուբտխութ
իւննե բ ր ,
աւելի
խանգավառ եւ պայհառ :
Մ • Ա -
Յանձնախումբբ
նուէբներէ
զ ո յացահ՛
ղանաղան
աււա րկաներ
վիճա կախա
ւլի
զ նե լոփ , օղաագո
բհե ց
զանոնք
իբ նպատակին
Համար։
Գե ղա րուե ստաելան
մասբ լրացաւ կէս
Ղ Է
ւ ՛
V
^ ՚ ՜ անՀամբեբ
եբիտա–
սարդ
ղո յգեբ
սկսան
պարել
լնկե րակցո ւթեամ
ր
նուագ ախում
բի :
3 • Նիկողոսեան
ՀԷՐԻ
Ն. ԱԱՐԳԻԱԵԱՆ
(ԱմերիկաՀայ)
չա -
Հահ է Հրէտկան
Րաբբի
Աամուէլ
Լ՛
Ապրամս
ֆօնտբ , Հարիւր
տոլար : Այս
մ րցտնակր
ոբոչոլահ
էր այն ուսանուլին
, ոբ լաւագոյն
քանքեր կբ կա
աաբէ
դիլրաղնելու
Համար
ոլսանողնեբոլ
իրե —
րաՀասկացողութիւնր
։ Հէ ր ի Ն– Աարգիսեան
Նիւ
Եորքի
Համալսարանի
Ագատ
արուեստի
ճիւգին
փե րքփն տարուան
ուսանու^ե
բէն
էր \ կաղմ ահ է
քր իսաոնէական
լնկե րակց ութ
իւն
մ ր
Պոս
թլնի
Համալսարանին
մէք : Մբցանակր կր կոչուի
«0–
Հապա
յ Շալոմ Տաճարի
Րաբունապետ
Ապրամ ս» ;
ՊՐՈՒԲԼԻՆՒ
Հ–
0–
ՄԻՈՒԹԵԱՆ
մասնաճիւղր
մ ասնակցահ է ցուցա Հանգէսի
մ ր ,
արուահ
է
V.
0. ^. /
սրաՀին
մէք։
Հայկական
եռագո
յնբ կր
հ՚ահանէր
Հ •
0
• Մ-ի տաղաւարին
փյւայ :
Ուրիչ
ազղ երու
կողքին
, Հայկական
րամինր
(ձեռա -
էլո բհնե բ եւ Հ ին աոաբկանե
ր)
եղահ է
ամ
էնէն
ր
-ոլսլլ եւ արմանացահ
գնաՀատանքի
է
Fonds A.R.A.M
