Page 50 - ARM_19-1945_02

ՑԱՌԱՋ

Օ՛Ն. ՑԱՌԱԶ Աննաիսրնթաց եւ զաբՀուրեչի՝ Համ աշխար Հա­ ԱպփփաԱ ՍգատօԱը

յին պատերազմ ր առաւել կամ նուաղ զրկանք կը

Հարկադրէ բոլոր երկիրներուն ; Անունդի պակաս , օ

1քե& գրագէտ մր ըսած՞ է* «Ա՛ արդուս յատ­ կերպասի պակաս , Կա Լէ՛է՛ պակաս , ած՜ուխի պա­ ՍԷՆ-ՇԱՄՕՆ • Այ" տաբի մեր փոքրիկ գա­

կանիշն է տոկայ» ; Ար գար եւ. , բոլոր Հ ամ եմ ատոլ՛ կաս , լոյս ի պակաս, թուղթի պակաս, մէկ խօսքով ղութը բացառիկ շուքով եւ խուռն բազմութեամբ

թիւններ ր նկատի առնելով , ո էէն է կայ բնութեան բազմապիսի պակասներ : կատարեց Ապբիլեան Ագատօնը, որ կազմակեր­

մէջ, այնքան տոկուն՝ որքան մարգ էակրւ Ա ա կա յն , ո չ յ ո յ ս ի պակաս ։ պուած– էր շաբաթներ առաջ, Հ . Ա • |շք ./ եւ Հայ

Պ • Փ աո քալ , Հոյակապ գիտուն փիլիսոփայ , Աոյն ամենակարող յո յս ը կը ներ շնչէ մարգե­ Գպրոցի կողմէ :
սէր,
գրած՛ է • «Տկար մարգ արարած՛ը եղէգ մըն է , րուն , ջանալ արցունքի Հովիտին մէջ լեցնել դառնայ Ա գ ա Հ անգէս ը բացուեցաւ , գպրոցի աշակերտ­

սակայն խոՀուն եղէգ» է ԵզԷգ մը որ կը ծ՜ռի , սա­ արեւ եւ ծ՜աղիկներ , որպէսզի մթնոլորտր ներու երգած՜ Ր ա մ ՚ – Փ ւ ւ լ ա տ Ա ւ ն ռ / / Ոբ յո անկայս ուն–

կայն չի կոտրիր ։ կեանքի բազմապիսի իրադաբ– շնչելի եւ Հաճելի ։ կրնդրուեցաւ։ Բացման խօսքն ըրաւ՝ Պ* Լ* Աւե–

ձութ իւններ ուն մէջ՝ Աղամի թոռներ ր կր մաքա­ Վայրավատին Հայութիւնը, Հակառակ իր գա­ տիքեան , որ վերյիշեց Թուրքին վ ա յր աղու­

ռին ա բ իա բա ր : Զ)իզէքական գժուարութ իւններ , րե ւո ր եւ այժմէական րոէոր տագնապներուն եւ թի է֊նն եր լ, եւ Գերմ անիո յ մ ե դս ա կց ո ւթ ի ւն ր , Հայ­

նիւթական գժո ւա ր ո ւթ ի ւնն ե ր , բաբո յա/լան տագ­ չար շարանքին, կր ձգտի Հետեւիլ լաւատես սկրգ– կական սարսափներուն մ Էջ : Ու թելադրեց՝ ԸԼԼալ

նապներ , ո լան ո միջոցին մարգն է յաճախ որ կր բունքներու։ Այգ Հ°°Ր ոգին է որ զէնք փրկած՝ է միասիրտ եւ Համ եր աշխ , գոնէ մեր ազգա յին գւս–

յաղթանակէ ւ կորուստէն եւ բազմադարեան ոոբերգութիւննեբու տին շուրջ X

Որ եւ է գործ՛իք կամ մեքենայ , երկաթեայ շղթոյյէն ։ Այդ վսեմ ոյժն է որ պիտի առաջնորդէ Գե ղա ր ո ւե ս տ ա կան բաժինր ճոխ էր : էյ աւո յա­

կամ պողպատեայ կը ա ո կ ա ն Հազիւ քանի մր տաս­ Հայկի թոռներ ր գէպի լաւագոյն օրեր։ ջող արտ ա ս ան ո ւթի ւնն եր ըրին , 0 րի ո ր գներ՝ Անա–

նեակ տարիներ , մինչգեռ մարգս կր Հասնի ստէպ Փ ավիա յի պատերազմին պարտութենէն վերջ , յիս Տինտինեան , Հռիփս իմ Է Ընարիկեան , Ս՝ արի

ՏՕական ել ւՕՕական Հասակին հ Եւ կը կարծ՜եմ թէ Ձ)՝րանսուա Ա* (\երդ գ ա ր ) կը գրէր* «Ամէն ինչ (իամկոչեան : ա՛ր՝իտասաբդներէն՝ Ա*անուկեահ , Տ յ*

կրնայ ապրիլ մինչեւ Հարիւր յիսուն տարեկան , ե– կորսուած՜ է՝ բացի պատիւէն» X Զալրքեան , եւ ՚Բէօշկաբեան Լմեներգ^ : ($ետոյ

թէ ան թե րի յ ար գէ՝ բն ական օր էնքն երր» այնքան Այնքան ատեն որ յո յս կոչուած աստհւած՜ոլ– կենդանի պատկերներ՝ Հա յ Գպրոցի եւ Հա յ Երի­
Հին չէ ՚ մ եռած՜, անՀաաներ
Հզօր է իր կաղմուած՚քր։ կրնան պաՀել իրենց պատիւն եւ ժոգովուբդնեբ տասարդներու Ա՛ ի ո ւթեան կողմէ , բոլորն ալ յա­
ղութիւնը X
1*մ ա ս տ ո ւթ ի ւն եւ բանաստեղծ՜ութիւն մի շա ու ապաՀովել յաջո­ ջող X Միջանկեալ խմբերգներ Երիտասարդ Ա՝իու–

Համաձայն են եղած՜ յայտարարելու թէ կեանքր թետն կողմէX

արցունքի Հովիտ մ րն է, իսկ պատերազմի շրջանին կենդանի պատկերներէն լա ւա ղ ո յն ՛յր
Հայաստանն.»
արցունքին վրա յ կր բարդուի եւ արիւնր X Տոքթ. Զիլինկիրեան (Աեւակ) իր «Բժիշկի էր, ուր Օր* Հ* Ընտրիկեան խոր յու­

Ո՛վ Ամենակալ, ի^նչ սաՀմ ան ած ես մարդկա­ տետրակէն փրցուած՜ էջեր»ուն մէջ գրած՜ էր 1 9 1 4 ^ ղում ով երգեց Գա ր ա Հ իսար երգր X

յին կոչուած՝ խեղճ արարածիդ : Հազիւ անկողինէն պատերազմէն առաջ, «Ապրիլը յաղթանակ է»։ Օրուան տօնին առթիւ , գրաւոր ճառ մր կար­

ելած՜՝ առօրեայ կեանքին տաժանելի բարդութիւն– Ե թէ բնականոն ժամ ան ա կի մ էջ , ապրիլ կր դաց Հ . Գ* Վ* Պտզեան։ Սսւքօ

ներուն կծիկը կր սկսի քակուիլ , եթէ երբեք դի֊ նշանակէ յաղթութիւն, Հապա պատերազմ ի ԼԸՐ՜ ԿՐԸՆՈՊԼԸ, 2 9 Ապրիլ— Ազգային ճակատի

շերր կրցած՜ ես քնանալ կամ Հանգիստդ ա սլ ա Հո­ ջանի՞ն X ի՞նչպէս պէտք է որակել քաջութիւն X նախաձեռնութեամբ , Հինգ տարուան բռնի դադա­

վել ։ ՈրովՀետեւ գիչեբ ցորեկ՝ մ աՀ ի գործիքներ Օ՛ն՛, յառաջ, քաջութիւնր շարունակելի է, րէ մր վերջ, այսօր սան եզինք Ապրիլ 1 1 ) 2 4 ^ ։ Ներ­

գլխուդ վերել կր չրջէն, եւ յաճախադէպ աՀայ մինչեւ Վերջնական յաղթանակ X կա յ էր մ եծ՝ բաղմ ութիւն մր։ Առանց կուսակցա­

զանգեր ր կր ցնցեն ջէգերգ, երկրաշարժի մր նման։ ԳՐԻՄԻԹԱ կան եւ գաղափարական խտրութեան , բոլորն ալ

եկած՜ էին իրենց յարգանքի տուրքր մատուցանե­

ուս մ ան Համար , 3) րան սա յի եւ Ամ երի կա յի Հա­ 45000 ԹՈՆ ՌՈՒՄԲ ՊեՐԼՒՆՒ ֊ Մ Ա Յ լ ո ւ ։ Բեմին ճ ա կա ւո ր սեւ շղարշներու մէջ կր կար­

մա լսարաններ ր : Ամ երիկեան այգ մեծ՜ վարժարան­ դացուէր, «Երկիւղած՜ութեամբ կր խոնաբՀինք մեր

ներու աշակերտներէն շատեր իրենց եբկիրր վերա­ Լոնաոնի թերթեր ր Հետեւեալ տեղեկութիւն– մէկ միլիոն նաՀատակներու յիշատակին առջեւ» X

ներր կր Հաղորդեն Պեբլինի օդանաւային ռմբակո– Ազգային ^ակատին նախագաՀր, Պ* Տ* Ատամ–

դառնալով, ճոխացուցին Թուրքիս յ ամերիկեան ծ՜ութեանց առթիւ * պոլլեան , Հակիրճ ճառով մր բացուած յայտարա­

քոլէճնե բուն , ինչպէս եւ մ եր ազգային դպրոցնե­ Պեբլին ունէր 4.400.000 բսակիչ եւ աշխարհի րեց սգաՀանդէսր։ ՀոգեՀանգիստի արարողութիւ­

րս ւն ուսուցչական կազմ ր հ ամ են ամ եծ՝ քաղաքն էր առտնին ճարտարարուես - նէն վերջ •> Վար գան եան քաՀանա յ թելադրեց ,րլ -

1894 ի Հայկական տագնապին ատեն , երբ տի ։ Ուրիշ է*օս ՔոՎ^ Հարիւրաւոր անՀատական լալ խոՀեմ, Հեռատես եւ Համերաշխ։ Ապա յաջոր–

Աուլթան Ապտիւլ - Համ ի տ ի Հրամանով Թ ո ւր քե– տուներ մանրանկար զինարաններու վերած՜ուած՜ գաբար բեմ Հ րաուի րուեցան , Պ* Պ* Ապենչեան,

ր ր , Գեբմ անիո յ մ եղսակցոլթեամ բ ել Հ ո վան աւո֊ էին եւ կր գործ՜էին անրնդՀատ : Պ աղտ անարեան, Ա՝ ես ր ո պետն, Թո րո սեան եւ Աիս–

րութեամբ քանի մր Հարիւր Հազար Հայեր ջարդե­ Պեբլինի օդանաւային ռմբակոծութիւնն սկսաւ լեան , որոնք բացատրեցին Հա յ աջին ջ սարսափնե­

ցին, մենք այդ ոճիրին դէմ բողոքող աղգեբուն ա֊ 1940 օգոստոս 2,*եին , երբ սՏնգլիական օդանաւեր րուն պատճառներ բ , ոզբալով \ ,200 ,000 զո Հ եր ու

ււտջին շարքին մէջ տեսանք Ամերիկան, որ իր օգ­ 2 2 թոն ռումբ ձգեցին X Բայց բուն ճակատամարտը կոր ուստր , առանց դաւանանքի եւ կո ւս ա կց ա կան

նութիւնն րնծ՜այեց այրիներուն եւ որբերուն եւ իր տեղի ունեցաւ 1943 Ն-ոյեմբեր \$ին, երթ 4 4 4 ո֊րմ– րւտրո ւթե ան ։ ՝ –լ

ա Չա կ ց ո ւթ ի ւն ր " Հայաստանի դատին։ բաձիգներ 1594 թոն ^ձգեցին Պեբլինի գործարան­ Գ ե ղա ր ո ւե ս տ ա կան բաժ ին ին իրենց մ ասնակ™

1909/5՛ , երիտասարդ թուրք կառավարութեան ներուն վրայ ։ Պատերազմ ին սկիզբէն ի վեր Գեր– ցութիւնր բերին, Տիկին Թոբոսեան ՀԱփ մր մո­

կողմէ կազմակերպուած՜ ջարդին ( Ատ ան ա) յաջորդ մ անիո յ մա յրաքաղաքին վրա յ ձգուած՜ են 45.000 խիր* Սիամանթոյի^ , Տիկ* Ատամպուլեան (\,ա–

օրր., ամ եբիկացի մ տա ւո բա կան մ րն էր , Տոքթ • թոն Հրձիգ եւ պայթուցիկ ռումբեր։ ՝Բ ս ան եր կո ւ Տատա կներուն) , Պ– Պ– Պեաիկեան (Հայ որբին

^>ԸԲաԸ1՚1^ էաէմս Կիպրնս , փբոֆէսէօբ Տարսոնի մեծ՜ արշաւներ կատարուած՜ են 5 0 0 եւ աւելի թոն վիԼաը) Վարդան Զինադադար ԼԹալէաթին րղ–

՝Բոլէճին ,որ ներկայ եղած՜ րլյալով այդ ողբերգու­ ռումբերով; Բուն Պեբլինի ճակատս/մարար տեւեց գետնումբ՝^ : Բոլոր արտասանութիւններր յաջող

թեան եւ տեսած՜՝ անոր –*՜ալքերր , Փարիզ եկաւ ել չորս ամիս, որու ընթացքին աւելի քան 30.000 թոն էին ։ Հանդէս ր փակուեցաւ Պ* Պաղաասարեանի

արիաբար երեւան Հանեց աՀռելի ճշմարտութիւնր , ռումբ տեղաց քաղաքին վրայ, մեծ՛ մ ասր 13 ծ՜անր «Տէր Կեցո»ով շարականով X

Յէրանսայի ինչպէս Ամերիկայի Հանրային կարծ՜ի­ յարձակումներով ։ Երբ ճակատամ արար վ եր ջա՜ Տ • Սռղռմռնեան

քին առջեւ ;

1 9 1 4 ^ պատերազմին, Թուրքեբր եւ Գերման­ 3 2 6 գոր. յննե Ր Ք" ւծ՝ կամ վնւ
. կա յ ս ֊ ուած՝ էին, լրջ°րէն
ներր որոշեցին ամ բող^ովին բնաջնջել Օ սմ չնչացնեն ջլատելով Գեբմանիոյ զինական Ազատուած / ւ ա / գեփԱեէ

բութեան Հայ բնակչութիւնր , որպէսզի ո յա ս ա ր տ ա դր ո ւթ ի ւննե ր ր : Բբ իտ ան ա կան ռմբաձիգ օ
մ իջոց՜
Հայկական Հարցր ։ Գլուխ Հանելու Համար Հ րամ՚անաաարութիւնր րնգամէնր 20.000 արշաւներ

կատարած է Պեբլինի գէմ X Անգլ* կորուստնեբր (տաբաթ գիշեր Փարիզ վերադարձան Ա՝ ա կա է -

քստմնելի ծրագիրր , անոնք գիմ եց ին երեք շատ ծանր չեն Համարուիր , Աւելի քան 8 5 0 ռրմ– պոլբկի ՏէՁ.1շ1§ 11^\/ մէջ գան ո լող գերիներ ել աշ­

նե բու , լ\աԸԳ է բռնի իսլամ ացում կիներու եւ բաձիգ Հարիւրին –\ուկէս Լ\են վերադարձած՜ X խատաւորներ , որոնց կարդինՅՕի չափՀայեր ։ԱՀա–

մանուկներու եւ զան գո ւած՜ ա յ ին աքսոր, որ քօ­ ւասիկ անոնց մէկ մասին անունները* Փարիգ^^ք՝

ղս։ ր կեա լ ջարդ մ րն էր : Առաջին օտար վկաներ ր որ Պալեան Տրդատ , ՛Լա զա ր եան Վաղար , կուկուն եան

արձանագրեց ին այս աՀ աւո ր իբոգո ւթ ի ւններր եւ •ԲԱՆԻ ՄԸ ՏՈ՚ԼՈՀ Սարդիս, ՝Բէշիշեան Յարութիւն ։ Մ ա ր ս Է յ լ ^ ե ՝ 6ա–

իրենց կառավարութեան Հաղորդեցին , եղան Թուր­ կոբեան Արթիւբ , ժ֊ամկոչեան Աանուկ, Պէշէքիր*

քիա գտնուոգ ամերիկացի միսիոնարներր ։ Ե֊~ ՏՈ՝ԲԹ– ԿԷՕՊԱՍԻ, կ"–1է եւ զաւակներուն եան Լեւոն, փէշիշեան Աարգիս, Լիոն^–1#՝ ՝Բաբա–

1 9 1 5 / 5 ՛ , ^ՐԲ Նիւ Եորքի մէջ Հաստատուած՜ Հայա­ գիակներր գտնուեցան Պեբլինի մէջ X Հէէ^՜լէրէ* եւՀ օդլանեան կարպիս , Վաբիպեան Լեւոն :

սիրական կոմիտէն ա յ գ վկա յո ւթ իւննե ր ր Հրա­ Կէօրինկի գիա կներր կր փնտռուին տակաւին , Տ ո ւն ո՛ւա ր | 6 / Մ ա կա է պո լր կի ռմբա կոծ՜ ո ւ–

տարակեց իբրեւ դրքոյկ , րնագիբր եւ ֆրանսերէն Պեբլինի աւերակներուն մէջ X Կ ա բծ՜ողներ կան թէ թեան պաՀ ուն մեռած են Հինդ Հայեր ;

թ ա րգմ անութիւն ր րնդՀանոլր գա յրո յթ պատճա– ՀԻթլէՐ տեղ մր պաՀ ուած՝ է , ի Հարկին ապրս– Տէ&1ք1§ 1 1 6 / ա շխաաաւո րներ ր , որոնց մէջ

ռեցին Ամերիկայի եւ Եվրոպայի մէջ։ Պ* Ահրկոն– տ ամ՝ բութեան ղրօշ պարսելու Համար՛* * Կէօպէլսի բազմաթիւ Հայեր, ամբողջովին ազատուած՝ են :

թօ , որ ա յն ատեն Ա* » \յաՀ անգնե բու դեսպանն էր Համար կորսեն թէ վերջին պաՀուն թոյն առած՝ էր

Կ * Պոլս ո յ մէջ , մ իս իոն արն եր էն իմ անա լով Փոքր ամբողջ րնտանիքին Հեա X

Ասիոյ խո բեր ր սլատաՀած զարՀուրանքր, բազմա­ ԼԷՕՆ ՊԼՈՒՍ , ՏԱԼԱՏԻԷ, ԶՕՐ– ԿԱՄԼԷՆ, ՖՐ– ԿԱՊՈՑՏ ԽԱՋԻ ՓԱՐԻԶԻ ՄԱՍՆԱՃԻՒ -

թիւ դի մ ումներ կատարեց թրքական կառավարու­ Փօլ քիէյնօ , Գնդ. ար լա Ռօք, Զօր* Վէկան , Լէօն %ԻՆ ՊԱՐԱՀԱՆԳԷՍԸ՝ 13 Մայիս , կիրակի կէսօրէ

թեան մօտ , ջ ա ր գ ե րր եւ ա քս ո րնե ր ր կասեցներ։ ֊ ԺուՀօ եւ ուրիշ բաղմ աթիւ երեւելիներ , որոնք ՚Ա՚Րէ <^ամ1լ ԳԷ՛" 1 1 ) յշ&Ո Շ օ ս յ ՚ Օ ո / ՛ սրաՀներուն մէ^է

Համար, բայց ապաբդիւն ։ Ան դիմեց նաեւ գերմա­ Գերմանիա աքսորուած՝ էին, փրկուեցան եւ Ձ)րւսն– 100 ֆր

նական դեսպանին՝ ՎանկէնՀայմի, որ պատասխա­ ււա պիտի վերադառնան այսօր֊վաղր : ան ո *

նեց անպատկառօրէն « Մ ե ն ք չ ե ն ք կ ր ն ա ր իսԱԼ– ԼԵՀԱԿԱՆ ՏԱԳՆԱՊԻՆ առթիւ, որ աւելի ձ֊ան– ԿԱՐԴԱՅԻ֊ ՛Բ է– Բիւզանգի պ ա հ ա կ ը , վէպ, 5 3 4 ԷԼ։

ո լ ի լ Թ ո լ ր ք ի ո յ ն ե ր ք ի ն գ ո ր ծ ե ր ո ւ մ » : Բայց Պ * Մոր– բացաւ \ 6 լԻՀ վար ի չնե բու ձերբակալութեան Մաքուր տպագրութիւն , դին 2 0 0 ֆրանք : Գիմել •

կրնթօ յ ա ջ ո դ ե ց ա / մէկ կէտի մէջ» իր յամառ մ ի– պատճառով, Պ* ՚-^՚ԸԸէէԼ եւ Մ * (յաՀանգներու նա­ 4 8 1ՀԱ6 Ըէ. Օ օ Խ է , ^1քօՈտ11©, «8առաջ»ի խմբա–

ջամ տ ո ւթ ե ան , ին չպէս եւ Պապին գէմ ումնե բոլն խագահ ր մասնաւոր գիրեր ՚1Լ–ոգեցին Աթալինի, գր ա ա ո.ւն ր եւ գրավաճառներուն X

շնոբՀիւ էր որ կ* Պոլսոյ Հայ ղազութր Րաց ի ելք մր գտնելու Համար ։

բազմաթիւ առաջնակարգ մտաւորականներէ որոնք ԼԱՎԱԼ դաշնակից իշխանութեանց պիտի Գ Ր Ա Տ Ո Ւ Ն Ս՜. Պ Ա Ր Ս Ա Մ Ե Ա Ն
կողմ է ։
տարազրուեցան եւ ջարդուեցան ազաաեցաւ յանձն ո ւի սպան իա կան կառավարութեան էր (հու–
պաՀուն ,
աքսորի արՀաւիրքներէն ։ Ե*– որովՀետեւ ջարդերր ՊՐԷՍԼԱՒ ա՚ԼԱ-ԲԸ, որ պալարոլահ֊ 4 6 , &Ա6 ա«։1ս»– ք*օոտ ( 9 )

կր շարունակուէին գաւառի մէչ, պ. Մորկընթօ սերուն կողմէ Հ անձնատուր եղաւ վերջին Գրատանս մէ^ կը գանուին վերջին 5 տարինե­

Հրաժարելով Ամերիկա գնաց, ուր բանախօսելով 40000 գերիներով; րու ընթացքին Փարիզի մէ^ լոյս տեսաձ֊ Հայերէն

շատ մր քաղաքն հ ր ո ւ մէջ եւ գիրք մր Հրատարտ բոլոր Հրատարակութիւները, ինէպէս նաեւ ուրիշ
(լելով , Նսլւ ւեէյ մաբգւ յս իրակա՛ն
մեհ՝ կաղմա– ՏՃԼԼԸ Օ ^ ճ ձ Ս գիրքերու եւ Հանգէսներոլ ճոխ Հաւաքահ՜ոյ մը։

կերպութեան , Նէր Իսթ Օէէէֆէ "Ր Հաստաաուահ՜ Կը գնենք ու կը փոխանակենք ամէն տեսակ

էր այգ միջոցին, օգնելու Համար Հայ, սուրիացի Կիրակի 13 Մայիս ժամը ճիշգ 1 4 . 3 0 ^ , Հայերէն ԴԻՐՔԵՐ *"~ թերթեր։ ՛իա ս ագի րքե ր ո լ

եւն • զո Հերուն ։ ԵրգաՀանգէս ԻՐԻՍ ԴԻԻԼՊԻԻԼԵԱՆի միակ կեգրոնատեղին է մեր գրատունը։ Փնտռել

(Մնացեալը յաաջյւրդով) &.ա յտագրին մէջ կ՚երեւին եւրոպական եւ Հա յ կա­ « Արա Հատ »ի Լարքը եւն . :

կան երաժշտութիւն , մասնաւորապէս 0ովՀ • Թու­

ՅԱՌԱՋ կր ձաիուի Ի1օ. 3 8Ա. Տ^&տեօսւ֊տ^ Լ ման եան ի ԱՆՈՒԵ օփերայէն , ճոխ բաժին, ինչպէս
Ի1օ. 19 81Ճ. Տէ. Ծշատր կրպակները–. ՝
նաեւ Ա ա յաթ Նո վայէն ; 1 ա բ ո ա ա 6 1 ) է 1 1 – ձ 0 0 ք 1 ձ 8 , 1 7 , 1էս6 Օտոստաո . 1 3 *

\ Fonds A.R.A.M