Page 52 - ARM_19-1945_02
P. 52
2 ՅԱՌԱՋ
ԱՎեւ՚իկա եւ Խ,) ժողովուդը ապաստանած Հայերու կոմիտէներուն տրամ ա - ներու եւ լոյսերոլ մէ^ : Հրա խաղոլթէւններ ը չա
գրութեան տակ, եւ ամերիկեան կառավարութիւ րուն ա կո ւե ց ան մինչեւ առտու, ինչպէս ել երէկ տ
օ նը 13 միլիոն քիլօ ալիւր ղրկեց այգ գաղթական Լ ո ն ս ա ն ի Ա ՚ է ջ ալ աննկարագրելի էր խանղա–
• եւ. վ ե ր ջ ի ն մ ա ս ) ներուն ։ Ամերիկեան Նպաստ ամ ատ ո յցին վա ր իչ– վառութէւնը ՜. Հազարաւոր քաղաքացիներ Է՛Ա"֊ ՜
նեըը փրկեց իֆ եւ այս՝ ամենամեծ ծառա յ ու նուաձ– էին խորհրդարանին առ9ել , Զըրչիլը տես -
... իսկապէս զմայլելի եղաւ ամերիկեան մի՜ թի ւնն է զոր մ ատ ո ւցին մեզի տասնեակ Հ ա դա նելու Համար։ ԱնՀամաբ բազմութիւն մը մինչեւ
սիոն արն եր ո ւ եւ փբոֆէսէօբնե բու գիրքը ա յգ ա ր– րաւոր պատանիներ զոր դաստիարակեցին իրենց մէկ մղոն տարածութեան վյրայ խռնուած էր Պչւ-
^ալէրքէ միմոսին ։ Ո է ոք կլուղէր Հեռանալ երկ՛ դպրոցներ ուն մէք։ Անոնք այգ որբերէն տասնեակ քինկէմի սլա լատին առ^ևւ եւ չր^ակաները, ող^ոլ–
րէն յ Հակառակ իրենց իսկ սպառնացող վտանգին : Հազար մը փոխագրեցին հ • Հայաստան , ուր խնա նելու Համար թագաւորը։ Ջրրչիլ սլաՀ մը երեւա–
Թա֊րքերլլ կարգեց ին կամ աքսորեցին , իրենց աչ– մեցին քանի մը տաբի ։ 3 0 4 0 ՛Հազար Հայ լոզ՛, խօսքն ուղղեց մողովուրգին եւ ըսաւ *
քերուն առքեւ , ոչ միայն ժռղովուբգբ , այլեւ ամե երիտասարդներ որոնք այսօր հ) • Հայաստան կամ «Աստուած օրՀնէ ձեզ: Ջեր յաղթանակն է
ամէն
րիկեան քոլէճնեբու Հայ փբոֆէսէօբներն ու աշա (երանսա , Աուբիա, Լիբանանդ եւ 3 ո էն աս տան կը այս։ Յաղթանազը ազատութեան դատին էենք
Ամէն
կերտները, աւարի տուին եւ երբեմն քանգեցին գտնուին եւ որոնք թան կա գին ուժեր կը կազմ են երկրի մ է 2^։ Մեր ամրոզ^ պատմութեան մէ^
այգ քոլէճնեբը կամ զօրանոցներու վերածեցին մեր ժոգովուրգի ներկային եւ ապագային Համար , ունեցած աւելի մեծ օր մը քան այս օրը։
ղանոնք ։ Այգ սրացաւ մաբգիկը Հոն մնացին մինչև. ի բենց կեանքը կը պարտին ամ եր իկեան ա յգ մ ար– մարդ, այր թէ կին, ըրաւ իր լաւագոյնը» ։
ՎՒսնՕ.՝ ԲՈ"ՈՔ^ԼՈ1Լ ոճիրին գէմ, իրենց գեսպանին դաս իրական մեծ կազմ ակեր պո ւթեան ։ Ժողովրդական ցնծութեան նոյն սանձարձակ
իմացնելով գործուած սարսափները, իրենց կա ... ՆախագաՀ ք՚։/ւզվէլթ , . արժանաւոր լաքոր– ա րտա յա յտոլթիւննե րը Ա* • ՆաՀանդնեբուն , ինչ -
մէ^ ։
ռավարութեան մ իքամ ա ութ իւնը պաՀան քելով , դը Ուոշինկթընի ել Լինքընի , պատմութեան մէք պէս եւ բոլոր ազատագրուած երկիրներուն
գոՀերը մխիթարելով, օգնութիւն բաշխելով։ // - պիտի ձգէ անկորնչելի յ ի շա տ ա կը իբրեւ մէկը ա ր–
մանք մեկնեցան աքսորականներուն Հետ, մինչեւ ղ արութեան եւ Աղա տ ո ւթե ան ամ ենամ եծ պաշտ -՝ ք՚ԱՆԻ ՄԸ ՏՈԴ.ՈՀ
անապատներուն խորեր ո , անոնց Հետ միասին տա յպքանն երէն : Եթէ ներկա յ Հսկա յական պատերազմ ը
ռապելու, զանոնք սփոփելու Համար աՀռելի Գող կր յանգի ազատականութեան ամ բողոքական յաղ ԵՐԵք՝ ՄԵԾԵՐԸ մոզով պիտի գումարեն մօ -
գոթայի ճամ բուն վրայ։ Ոմանք նախատուեցան , թանակին , ա յգ լա յն չափով կ ր պարտինք նախա տերս , Հաւանաբար Եվրոպա յի մ էք, լուծելու Հա–
խոշտանգուեցան թուրքերու կողմէ, ուրիշներ գաՀ Ոոզվէլթի եւ ամ երիկեան ազգին : Մ եր ժ ողո մար կարգ մը անմիքական խնդիրներ ;
բանտարկուեցան , նո յնիսկ սպաննուեցան , ցաւէն վս ւրզը , որ կռուեցաւ իր ամ բողք ուժոէէ , ա յս,
մեռան կամ ռոՀ գացին Համաճարակներու ։ ԱլրիԼ՜ պւստե բաղմ ին մ էք ին չպէս \ 9 1 4/ին , դաշնակից ՀԵՐԶԻՆ ԳԻՄԱԳՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐՆ ԱԼ գագրե֊
ազ– ցան երէկ։ Ո՚ուսերբ
ներ , Վանի մ էք , օգնեցին Հա յերուն գիմ ագր ու ւչերուն Հետ կամ անոնց շարքերուն մէք^ կո յուսայ տէնը , կատաղի Մայիս Տին գրաւեցին Տրէզ -
թեան եւ երր Վանը կովկասի բանակին կոզմէ ճակատամարտէ մը վերք որ տե
թէ ա յս անգամ անոնց յաղթանակին բարերար ար ւեց երկու օր։ Փրակայի
փրկուէլէ վերք, նոբէն թուրքերուն ձեռքն ինկաւ եւ Ոէ–բիչ քաղաքներ ու
դիւնքներէն մէկը պիտի ըլլայ Հայկական մարտի գերմ ան զօր ամ աս երբ անձնատուր
եւ մողովուբգբ Կ ո վկա ս ապաստանեցաւ, միսիո եզան Ջեխե –՛
րոսացած նաՀանգնե բու գոնէ մէկ մասին փրկու բուն ։ ծովակալ
նարները, այբ եւ կին, իրենց գլուխն ունենալով Տէօնից յայտարարութեամբ մբ
թիւնը եւ կցում ր Երեւանի Հանբապետու թեան , Հաստատեց
սքանչելի Տոքթ* Րէյնօլտսը, որ Հայաստանի մէք թէ «Նացի կուսակցութիւնը անՀետա
ուր մեր Հ ա յ րենա կիցնե ր բ , խորՀրգային պետու ցած է ։ Այլեւս միութիւն
ծառայած է կէս գաբ եւ իր կինը զոր Վանի Հայե չկայ պետութեան եւ
թեանց Համ ա գա շն ա կց ո ւթ ե ան Հ ո վան ա ւո ր ո *.թ ե ան կուսակցութեան
րը իրենց «պաՀապան Հրեշտակը» կը կոչէին մ ի քեւ ։ Անգլիական զօրագունդ
տակ , գլուխ կը Հանեն մ ե՛ր ագւլա յին կեանքին եւ մը մտաւ ՝ԲոփէնՀակ։
գմբա խտն եր ո ւնն ընկերացան մինչեւ կ ո վկա ս , ի– վերածնութիւնը։ Նոբ՚վեկիոյ գաՀաժառանգբ
մշակոյթին Այգ պիտի ըլլար լա– ա ւե տ ե լո վ գերմ ան բանակին
րենց տաժանելի գաղթի մ էք , Հայաստ ան ի սաստ անձն ատ բո ւթիւնբ ,
ւագո լն ձեւեր էն մէկր յարգելու յիշսւաակբ նախա աւելցոլց
կաշունչ ձմբան ; թէ Նորվեկիացիները Գաշնակիցներուն
գաՀ (*ոզվէլթի եւ մենք վստաՀ ենք թէ բաք.ձր ար տրամ ա գր ո ւթ ե ան տակ են ։ Ե՛ուկոս լաւնեբ ը դրա -
... Ամերիկացիները մեծ գումարներ բա շյխե– դարութեան ա յ դ գործով խո րապէս պիտի ^*<ԲՐ ՜ ւեցին Տ$,ադբէպթ ել Լու պլի ան ան ։
ցին Նպաստամատոյցի Հագուստ
ղրկեցին եւ Հինգ միլիոն միքոցաւ, 40000 Կ ո վկա ս ճուէր Իրաւունքի այս ազնիւ պաշտպանին Հոդին» : ՀԻԹԼԷՐԻ ԴԻԱ՞ԿԸ Կարմիր բանակէն զօ -
անգլ* ոսկի գրին Ա– ՉՕՊԱՆԵԱՆ րավար մը յա յտնեց թէ ռուս զինուոբներբ Պերլինի
աւերակներուն մէք գտած են դիակ մը որ շատ կը
ներ ո ւն առքեւ։ ֆրանսացի Հրամանատարը ներկայ նմանի Հի թ էէ րի ՝• Գ ի ա կը ծակ ծակ եղած է գըն -
կղզիներն ալ պիտ ի ազատ ին ա յսօր ։ Գերմ անները էր եւ մասնակից անձնատբութեան գբին ստորա - գակնեբէ ։ Հիթէէրի բոլոր ծառաները , որոնք /հու
տակաւին տեղ տեղ կը գիմագբեն ռուս զօրքին , գրութեան : Գերմանիան խորտակուեցաւ եւ ստո - սեր ո ւն ձեռքն են բաց ի մէկէն, ըսեր են թէ Հիթ–
բա յց եթէ շարունակեն ա յգպէս ընել կէս գիշերէն բագբեց իբ աղէտը։ Մինչ փառքի ճառագայթները լէրի դիակն է ։ ՝Բնն ութ իւննե բը կը շաբո ւնակոլին ։
վերք, անշուշտ պիտի ղրկուին պատերազմի օրէնք– անգամ մը եւս կը փողփողին մեր դրօշներուն վը– Փ է ԹԷՆ Րս ա էրւթեան Հարց աքնն ո ւ թեան են -
ներ ու պա շտ պան ո ւթ են էն ել ամէն կողմ է յարձա բայ , Հայրենիքը իր մտածումը եւ սէրը ոլՂդէ թարկուեցաւ առքի օր, լման երեք ժամ : Ա՝ առէ շա
կում պիտի կրեն գաշնակից զօրքէն» ։ նախ անոնց որ մեււան իրեն Համար, յետոյ անոնց լը բոլոր Հարցումներուն պատասխանեց առանց
... Ո՚֊րեմն վեր քացած է գերմանական պատե ոբ , իր ծառայութեան Համար , այնքան պայքարե– ւի ա ււ ւո ւսբան ի ։ ;:
րազմը : Տարիներու տ են գա գին պատ բաստ ութիւն– ցան եւ տառապեցան ։ Ուրեմն գուբ չանցան ոչ մէկ
նեբէ վերք, Գերմանիա ԼեՀաստանի վրայ խոյացաւ ^ՒԳԼՀ ԷԲ ղին ո ւո բներ ո ւն , իր նաւազներուն , իր օ–
1939 Սեպտեմբերի սկիգբբ* եւ–, Համաձայն մեր գաչունեբուն, ոչ մէկ քաքագոըծութիւնը կամ ՄԱՆՐ ԼՈՒՐԵՐ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿԵԱՆ՚ԲԷ
կողմէ ԼեՀաստանի ընծայուած երաշխաւորութեան անձնուրացութիւնը իր որդիներուն եւ աղքիկնե - ԵԳԻՊՏՈՍԻ Հ ա յ ո ց առաքնոբգ ընտըուած է՛
եւ Համ ախոբՀուրգ ֆ բ անս ա կան Հ ան ր ա պետ ո լ - բուն , ոչ մ էկ տառապանքը իր գերի ա յրերուն եւ տ ե զա սլա Հ ը , Մ ամ բբէ եպիսկ* Աիբունեան։ Առա -
թեան Հետ , Ա՝եծն Բբիտանիա եւ բրիտանական կիներուն , ոչ մէկ սուգ, ոչ մէկ զո Հ ո զո ւթ ի ւն , քաբկուած էին երեք ընտրելիներ , Ար տալաղդ
կա յս բութիւն ը պատերազմ յա յտարաբեցին ա յս ոչ մէկ արցունք ։ Իր ազգային ցնծութեան եւ Հը– Արք • Ա իւբմէեան , Ա՝ ամ բբէ եպիսկ . եւ Աերովյւէ
նողկալի նախայարձակման վրայ։ քաքարի ^)րան֊ պաբտութեան մէք, ֆրանսացի ժողովուրդը իր վրդ * Ա անուկեան : Ընտրութեան ձեռնաբկոլելով ,
սան ղգետնուե լէ վերք , մ ենք , ա յս կղզիէն եւ մ եր ե զբայ բա եան ողքոյնը կ՚ուղղէ իր քաքարի Գաշնա– ՀՒ) քուէները կեգբոնացան առաքն * տ եղա պաՀ ին
Մ իացեալ կա յ ս ր ո ւթ են էն առանձինն շարունակե - կիցնեբուն որոնք, ինչպէս ինք, խստօրէն , եր - վբայ որ տարիներէ ի վեր կը վարէ այգ պաշտօնը։
ցինք պա յքարբ լմ ան մ էկ տարի , մինչեւ ոբ մ եղի կարօրէն շո֊այլեցին իրենց ճիգերը , միեւնոյն դա Ընտրութեան ատեն Կ իլի կիո յ կաթոզիկոսը ԳաՀ ի–
միացան ԽորՀրգային Ռուս ի ո յ զինուորական ու– սէ ին Համ ար * * * Պատի՛ ւ ։ Յաւէտ պատ իւ մեր բա րէ կր գտնուէ ր , եւ Համագումարին Հրաւիրուելով
մը եւ աւելի վերքը՝ Ամերիկայի Ա * ՆաՀանգնե - նակներուն եւ անոնց վարիչներուն ։ Պատ ե՛ւ մեր
բուն քախքախիչ կարողութիւնբ եւ նիւթական աղ ժոգովուբդին որ չբնկճուեցաւ , չկքեցաւ այնքան օրՀնաֆ– է ընտրութիւնը ( 3 Մ տ բա) ; Մ ամ՛ բրէ ե -
բիւրն եր ը յ ի վեր ք ո յ գրեթէ ամ բողք աշխարՀը զաբՀոլրելի փոբձութիւններէ ։ Պատի4՛լ Միացեալ պիսկ* ձնած է կաբին, | 8 9 1 ին : Նախնական կր թու
միացաւ ընգգէմ չարագործներուն որ այմմ ծունկի Ազգեբուն որոնք իրենց արիւեր խառնեց ին մեր ա֊ թի ւնբ լրացնելէ վերք մտած է Արմ ա շի դպրեվան
եկած են մեր առքեւ։ կրնանք ուրախանալ կարճ բիւնին, իրենց ճիգերը մեր ճիգերուն, իրենց յոյ քը^ 1910/քծ։ Աաըկաւագ էբ, երբ \Գ\՚եին բոլոր
ատեն մը, բայց մէկ վայրկեան իսկ չմոռնանք թէ սը՝ մեր յոյսին ել որոնք այսօր կը յաղթանակեն միւսբաններուն Հեա աքսորուեցաւ Գոն իա ։ 3 ետ ո յ
տակաւին կատարելիք գործեր եւ ճիգեր կան։ ճա մեզի Հետ ։ Աք Հ , կեցցէ*" Ձ)բանսան» ։ վարդապետ ձեռնադրուեցաւ Պոլսոյ մէք եւ Հետ -
փոն իր բոլոր նենգութեամբ եւ ընչաքաղցութեամբ ղՀ ետ է զանազան պաշտօններ վարելով , Հաստատ
չէ ընկճուած։ ք* ր պա աճ աո ած աւերը Մեծն Բրի– ՈՒՐԻՇ ՃԱՌԵՐ ԵՒ ԽՐԱԽՃԱՆ* ուեցաւ Եգիպտոս ( 1931 ) 5
տանիոյ , Մ * ՆաՀանգնե բուն եւ ուրիշ երկիրներու Մ * ՆաՀանգներու նախագաՀ ը իր կարգին ա–
եւ իր գարշելի վա յրագո ւթիւննե բ ը աբգա բութիւն ւետելով եւրոպական պատերազմ ին դադարումը , ՍՏԱՑԱՆՔ Շօս1շա։ 1՝6Ո1բՏ • ֆրանսերէն բա
եւ Հատուցում կը պա Հան քեն ։ Տառաչք, Բբի տա - ցաւ յա յտնեց որ ք*ոզվէլթ է^ԼՍ 3ս՛ւ աեսնել ա յս նա սա եղծութիւնն եր Օր * Հուրի իփէկեանի (աղ
նիա ։ կեցցէ* ա զա տ ո ւթ ե ան դատը ։ Աստուած պա– փառաւոր օրը : «Արեւմուտքը աղատ Է , բայց Ա– քի կը ընկեր Գաս պար իփէկեանի) է 3 առա ք արան՝
Հէ թագաւորը^։ րեւելքր տակաւին կը գտնուի ճափոնցիներուն Լ ս շ ա Ո - Րձա1 յ հ օ ա ծ տ / ՛ , անգամ Պելժիոյ Արքայա
ճառէն անմիքապէս վերք Ակովտական անձնա– նենգ բռնակալութեան շղթաներուն մ Էք ։ Մ եր կան Ակադեմիայի։ $պ. Պրիսէլ, 1944;
սլ ու Հ գուն գին փոզաՀա բները աւետեցին եւրոպա Հաբուածերը պիտի շա ր ունակս լին , մինչեւ որ ա–
կան պատերազմին վախճանը։ նոնք ալ իրենց ղէսքերը վար գնեն։ Անպայման
Նո յն օրր թագաւորն ալ ճառ մը խօսեցաւ , անձնատ բութ իւն ր չի նշանակեր ճափոնցի ժողս - ՇՆՈՐՀԱԿԱԼԻՔ Գաւլս / ո ւս ա ,ղըբ եան
մասնաւորապէս շեշտելով* «Վրիպած պիտի ըլ վուրգին սաբկութիւնը կամ բնաքնքումը» ։ գաւակը , Օր . //* առի Ա ազըրե ան , Աղա պա պ Պ ար -
լանք եւ մեր սիրելիներուն արիւնը ի գուբ Հոսած Ա թալին չխօսեցաւ, այդ օրը , բայց Աոս1լ ուա յի սամեան , Տէր եւ Տիկին Համբարձում Տէրաէրեան
պիտի բլ/ա յգ, եթէ ա յն յաղթանակը զոր շաՀ ելու անթելը ան մ իքապէս Հ ագո բդեց Յաղթանակի լու եւ զա ւա կն ե րը եւ բոլոր ազգականները իրենց
Հ ամ ար մ եռան չաո աքնորգէ տեւական խազա զու - րը ։ Զ°ր * ԱյղընՀաուըը ալ յայտարարութիւն մը էսո րին շնորՀակալուիԺիւնը կը յա յան են ամ էն ա -
թեան, Հիմնուած՝՛ արդարութեան եւ բարեացա - Հրատարակեց այս առթիւ։ նոնց որոնք Հաճեցան իրենց ց ա ւա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ը
կամ ութեան վրԽյ*** Մ ենք խոնարՀաբար մեր *** Պատերազմ ին դադարումը անսաՀմ ան յայտնել անձամբ , նամակով կամ ծաղկեպսակով ,
գատը կբ յանձնենք ի ձեռն Աստուծոյ որ մեր ու– իսանգավառութեամբ տօնուեցաւ բոլոր գաշնակից ողբացեալ՝ ՏԻԿԻՆ ՖԻԼՕՐ ՍԱ՚ԼԸՐԵԱՆի , ֊ իրենց
մըն ու ապաւէնս եզաւ ։ Հքայր* Արեւելքի մէք տա երկիրներուն մէք եւ այլուր։ Երեքշաբթի կէս օրէն կնո^, մօր, քրո2 եւ ազդականին մաՀուան առթիւ ,
կաւին գործ ունինք ճափոնցիներուն Հետ, թշնամի վերք , արդէն թափորներ կազմուած էին Փարիզի որ տեղի ունեցաւ ՇհտւէՇՏւԱճ^ճշ Տէ\1շ , Ապրիլ \3ին ։
մր յամառ եւ անգութ * * * Ամենամռայլ ժամերուն , պողոտաներուն վրայ, ցնծութեան աղաղակներով։
մենք զիաէինք թէ էքւբոպա յի ատ ր կացուած եւ Գիշերը անանցանելի դարձաք էին գլխաւոր Հրա
կղզիացած ժողովուբգնեբբ մեզի կը նային։ Մենք պարակներն ու պողատաները, եւ կարելի չէր չբս՜ ՖՐ– ԿԱՊՈՅՏ ԽԱՋԻ ՓԱՐԻԶԻ ՄԱԱՆԱՃԻՒ -
գիտէինք որ եթէ վրիպէինք կամ տատանէինք, չել ոչ մեթրօնեբուն , ոչ ալ կառախումբերուն մէք։ ՂԻՆ ՊԱՐԱՀԱՆԳԷԱԸ՝ 13 Մայիս , կիրակի կէսօրէ
Հ ամաշխաբՀային բռնակալութեան գէմ մնացած Օրուան Հերոսներն էին դաշնակից ղինուոբները վերԸ մամը Յէն 1 1 , ՀշՏւՈ Շ օ պ Օ Ո ^ սրաՀներուն մէԼ\։
վերքին պատնէշը քարուքանդ պիտի բլլար» ։ որոնք ձեռքէ ձեռք կը խլուէին։ Մարդկային ծով Մուտք 100 ֆրանք։
ԶՕՐ– ՏԸ ԿՕԼԻ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ մր կը ծփար Օվւէրա յի % ՝Բոնքորտի ,էՀան ղէէիղէ ի
%հրանսայի առժամեայ կառավարութեան նա - եւն* պողոտաներուն վրայ։ Զ°ր * ա ը Կօլ Անծանօթ
խագաՀն ալ նոյն ժամուն աւետելով յաղթանակը Զինուորին գամրարանդ գնաց կառավարութեան տ ձ ւ ւ տ ։ բ լ ւ ա յ ՛ մէտ
մասնաւո րապէս շեշտեց * անգամներուն Հեա , եւ սքանչելի ծ՜աղկեսլսակ մը Կազմակերպուած 1ոտէ1էսէ ԽաեոՀՈի կողմէ,
Հովանաւորութեամբ
- ֊ - « Պատերազմ բ շաՀ ե ցանք : ԱՀաւասիկ Յաղ գրաւ, մինէ նուագախումբը կը Հնչեցնէր մեռեալ Մայիս 2ճին, մամը կրթական նախարարութեան ,
թանակը։ Այգ յաղթանակն է Միացեալ Ազգեբուն ներուն ձօնուած֊ եղանակ մը։ Բազմութիւնը ՛Այն \ \էն մինչեւ առաւօտ։
եւ Ֆրանսայի։ Գերման թշնա՛մին անձնատուր ե- քան խիա էր որ ձիաւոր սլաՀակներ Հազիւ կրցան
գաւ արեւմուտքի եւ արեւելքի գաշնակից բանա(լ– ճամբայ բանալ։ Ամրող^ Փարիզը կը լոզար գրօչ - ս «ուռէ : «. ձօօիյը՚աւ
1 ա բ ո ա « Ո 6 0 6 » – ձ 0 0 ք Ա Ի յ , 1 7 , &Ա6 Թ ա ս ա » . 1 3 ՛
Fonds A.R.A.M
ԱՎեւ՚իկա եւ Խ,) ժողովուդը ապաստանած Հայերու կոմիտէներուն տրամ ա - ներու եւ լոյսերոլ մէ^ : Հրա խաղոլթէւններ ը չա
գրութեան տակ, եւ ամերիկեան կառավարութիւ րուն ա կո ւե ց ան մինչեւ առտու, ինչպէս ել երէկ տ
օ նը 13 միլիոն քիլօ ալիւր ղրկեց այգ գաղթական Լ ո ն ս ա ն ի Ա ՚ է ջ ալ աննկարագրելի էր խանղա–
• եւ. վ ե ր ջ ի ն մ ա ս ) ներուն ։ Ամերիկեան Նպաստ ամ ատ ո յցին վա ր իչ– վառութէւնը ՜. Հազարաւոր քաղաքացիներ Է՛Ա"֊ ՜
նեըը փրկեց իֆ եւ այս՝ ամենամեծ ծառա յ ու նուաձ– էին խորհրդարանին առ9ել , Զըրչիլը տես -
... իսկապէս զմայլելի եղաւ ամերիկեան մի՜ թի ւնն է զոր մ ատ ո ւցին մեզի տասնեակ Հ ա դա նելու Համար։ ԱնՀամաբ բազմութիւն մը մինչեւ
սիոն արն եր ո ւ եւ փբոֆէսէօբնե բու գիրքը ա յգ ա ր– րաւոր պատանիներ զոր դաստիարակեցին իրենց մէկ մղոն տարածութեան վյրայ խռնուած էր Պչւ-
^ալէրքէ միմոսին ։ Ո է ոք կլուղէր Հեռանալ երկ՛ դպրոցներ ուն մէք։ Անոնք այգ որբերէն տասնեակ քինկէմի սլա լատին առ^ևւ եւ չր^ակաները, ող^ոլ–
րէն յ Հակառակ իրենց իսկ սպառնացող վտանգին : Հազար մը փոխագրեցին հ • Հայաստան , ուր խնա նելու Համար թագաւորը։ Ջրրչիլ սլաՀ մը երեւա–
Թա֊րքերլլ կարգեց ին կամ աքսորեցին , իրենց աչ– մեցին քանի մը տաբի ։ 3 0 4 0 ՛Հազար Հայ լոզ՛, խօսքն ուղղեց մողովուրգին եւ ըսաւ *
քերուն առքեւ , ոչ միայն ժռղովուբգբ , այլեւ ամե երիտասարդներ որոնք այսօր հ) • Հայաստան կամ «Աստուած օրՀնէ ձեզ: Ջեր յաղթանակն է
ամէն
րիկեան քոլէճնեբու Հայ փբոֆէսէօբներն ու աշա (երանսա , Աուբիա, Լիբանանդ եւ 3 ո էն աս տան կը այս։ Յաղթանազը ազատութեան դատին էենք
Ամէն
կերտները, աւարի տուին եւ երբեմն քանգեցին գտնուին եւ որոնք թան կա գին ուժեր կը կազմ են երկրի մ է 2^։ Մեր ամրոզ^ պատմութեան մէ^
այգ քոլէճնեբը կամ զօրանոցներու վերածեցին մեր ժոգովուրգի ներկային եւ ապագային Համար , ունեցած աւելի մեծ օր մը քան այս օրը։
ղանոնք ։ Այգ սրացաւ մաբգիկը Հոն մնացին մինչև. ի բենց կեանքը կը պարտին ամ եր իկեան ա յգ մ ար– մարդ, այր թէ կին, ըրաւ իր լաւագոյնը» ։
ՎՒսնՕ.՝ ԲՈ"ՈՔ^ԼՈ1Լ ոճիրին գէմ, իրենց գեսպանին դաս իրական մեծ կազմ ակեր պո ւթեան ։ Ժողովրդական ցնծութեան նոյն սանձարձակ
իմացնելով գործուած սարսափները, իրենց կա ... ՆախագաՀ ք՚։/ւզվէլթ , . արժանաւոր լաքոր– ա րտա յա յտոլթիւննե րը Ա* • ՆաՀանդնեբուն , ինչ -
մէ^ ։
ռավարութեան մ իքամ ա ութ իւնը պաՀան քելով , դը Ուոշինկթընի ել Լինքընի , պատմութեան մէք պէս եւ բոլոր ազատագրուած երկիրներուն
գոՀերը մխիթարելով, օգնութիւն բաշխելով։ // - պիտի ձգէ անկորնչելի յ ի շա տ ա կը իբրեւ մէկը ա ր–
մանք մեկնեցան աքսորականներուն Հետ, մինչեւ ղ արութեան եւ Աղա տ ո ւթե ան ամ ենամ եծ պաշտ -՝ ք՚ԱՆԻ ՄԸ ՏՈԴ.ՈՀ
անապատներուն խորեր ո , անոնց Հետ միասին տա յպքանն երէն : Եթէ ներկա յ Հսկա յական պատերազմ ը
ռապելու, զանոնք սփոփելու Համար աՀռելի Գող կր յանգի ազատականութեան ամ բողոքական յաղ ԵՐԵք՝ ՄԵԾԵՐԸ մոզով պիտի գումարեն մօ -
գոթայի ճամ բուն վրայ։ Ոմանք նախատուեցան , թանակին , ա յգ լա յն չափով կ ր պարտինք նախա տերս , Հաւանաբար Եվրոպա յի մ էք, լուծելու Հա–
խոշտանգուեցան թուրքերու կողմէ, ուրիշներ գաՀ Ոոզվէլթի եւ ամ երիկեան ազգին : Մ եր ժ ողո մար կարգ մը անմիքական խնդիրներ ;
բանտարկուեցան , նո յնիսկ սպաննուեցան , ցաւէն վս ւրզը , որ կռուեցաւ իր ամ բողք ուժոէէ , ա յս,
մեռան կամ ռոՀ գացին Համաճարակներու ։ ԱլրիԼ՜ պւստե բաղմ ին մ էք ին չպէս \ 9 1 4/ին , դաշնակից ՀԵՐԶԻՆ ԳԻՄԱԳՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐՆ ԱԼ գագրե֊
ազ– ցան երէկ։ Ո՚ուսերբ
ներ , Վանի մ էք , օգնեցին Հա յերուն գիմ ագր ու ւչերուն Հետ կամ անոնց շարքերուն մէք^ կո յուսայ տէնը , կատաղի Մայիս Տին գրաւեցին Տրէզ -
թեան եւ երր Վանը կովկասի բանակին կոզմէ ճակատամարտէ մը վերք որ տե
թէ ա յս անգամ անոնց յաղթանակին բարերար ար ւեց երկու օր։ Փրակայի
փրկուէլէ վերք, նոբէն թուրքերուն ձեռքն ինկաւ եւ Ոէ–բիչ քաղաքներ ու
դիւնքներէն մէկը պիտի ըլլայ Հայկական մարտի գերմ ան զօր ամ աս երբ անձնատուր
եւ մողովուբգբ Կ ո վկա ս ապաստանեցաւ, միսիո եզան Ջեխե –՛
րոսացած նաՀանգնե բու գոնէ մէկ մասին փրկու բուն ։ ծովակալ
նարները, այբ եւ կին, իրենց գլուխն ունենալով Տէօնից յայտարարութեամբ մբ
թիւնը եւ կցում ր Երեւանի Հանբապետու թեան , Հաստատեց
սքանչելի Տոքթ* Րէյնօլտսը, որ Հայաստանի մէք թէ «Նացի կուսակցութիւնը անՀետա
ուր մեր Հ ա յ րենա կիցնե ր բ , խորՀրգային պետու ցած է ։ Այլեւս միութիւն
ծառայած է կէս գաբ եւ իր կինը զոր Վանի Հայե չկայ պետութեան եւ
թեանց Համ ա գա շն ա կց ո ւթ ե ան Հ ո վան ա ւո ր ո *.թ ե ան կուսակցութեան
րը իրենց «պաՀապան Հրեշտակը» կը կոչէին մ ի քեւ ։ Անգլիական զօրագունդ
տակ , գլուխ կը Հանեն մ ե՛ր ագւլա յին կեանքին եւ մը մտաւ ՝ԲոփէնՀակ։
գմբա խտն եր ո ւնն ընկերացան մինչեւ կ ո վկա ս , ի– վերածնութիւնը։ Նոբ՚վեկիոյ գաՀաժառանգբ
մշակոյթին Այգ պիտի ըլլար լա– ա ւե տ ե լո վ գերմ ան բանակին
րենց տաժանելի գաղթի մ էք , Հայաստ ան ի սաստ անձն ատ բո ւթիւնբ ,
ւագո լն ձեւեր էն մէկր յարգելու յիշսւաակբ նախա աւելցոլց
կաշունչ ձմբան ; թէ Նորվեկիացիները Գաշնակիցներուն
գաՀ (*ոզվէլթի եւ մենք վստաՀ ենք թէ բաք.ձր ար տրամ ա գր ո ւթ ե ան տակ են ։ Ե՛ուկոս լաւնեբ ը դրա -
... Ամերիկացիները մեծ գումարներ բա շյխե– դարութեան ա յ դ գործով խո րապէս պիտի ^*<ԲՐ ՜ ւեցին Տ$,ադբէպթ ել Լու պլի ան ան ։
ցին Նպաստամատոյցի Հագուստ
ղրկեցին եւ Հինգ միլիոն միքոցաւ, 40000 Կ ո վկա ս ճուէր Իրաւունքի այս ազնիւ պաշտպանին Հոդին» : ՀԻԹԼԷՐԻ ԴԻԱ՞ԿԸ Կարմիր բանակէն զօ -
անգլ* ոսկի գրին Ա– ՉՕՊԱՆԵԱՆ րավար մը յա յտնեց թէ ռուս զինուոբներբ Պերլինի
աւերակներուն մէք գտած են դիակ մը որ շատ կը
ներ ո ւն առքեւ։ ֆրանսացի Հրամանատարը ներկայ նմանի Հի թ էէ րի ՝• Գ ի ա կը ծակ ծակ եղած է գըն -
կղզիներն ալ պիտ ի ազատ ին ա յսօր ։ Գերմ անները էր եւ մասնակից անձնատբութեան գբին ստորա - գակնեբէ ։ Հիթէէրի բոլոր ծառաները , որոնք /հու
տակաւին տեղ տեղ կը գիմագբեն ռուս զօրքին , գրութեան : Գերմանիան խորտակուեցաւ եւ ստո - սեր ո ւն ձեռքն են բաց ի մէկէն, ըսեր են թէ Հիթ–
բա յց եթէ շարունակեն ա յգպէս ընել կէս գիշերէն բագբեց իբ աղէտը։ Մինչ փառքի ճառագայթները լէրի դիակն է ։ ՝Բնն ութ իւննե բը կը շաբո ւնակոլին ։
վերք, անշուշտ պիտի ղրկուին պատերազմի օրէնք– անգամ մը եւս կը փողփողին մեր դրօշներուն վը– Փ է ԹԷՆ Րս ա էրւթեան Հարց աքնն ո ւ թեան են -
ներ ու պա շտ պան ո ւթ են էն ել ամէն կողմ է յարձա բայ , Հայրենիքը իր մտածումը եւ սէրը ոլՂդէ թարկուեցաւ առքի օր, լման երեք ժամ : Ա՝ առէ շա
կում պիտի կրեն գաշնակից զօրքէն» ։ նախ անոնց որ մեււան իրեն Համար, յետոյ անոնց լը բոլոր Հարցումներուն պատասխանեց առանց
... Ո՚֊րեմն վեր քացած է գերմանական պատե ոբ , իր ծառայութեան Համար , այնքան պայքարե– ւի ա ււ ւո ւսբան ի ։ ;:
րազմը : Տարիներու տ են գա գին պատ բաստ ութիւն– ցան եւ տառապեցան ։ Ուրեմն գուբ չանցան ոչ մէկ
նեբէ վերք, Գերմանիա ԼեՀաստանի վրայ խոյացաւ ^ՒԳԼՀ ԷԲ ղին ո ւո բներ ո ւն , իր նաւազներուն , իր օ–
1939 Սեպտեմբերի սկիգբբ* եւ–, Համաձայն մեր գաչունեբուն, ոչ մէկ քաքագոըծութիւնը կամ ՄԱՆՐ ԼՈՒՐԵՐ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿԵԱՆ՚ԲԷ
կողմէ ԼեՀաստանի ընծայուած երաշխաւորութեան անձնուրացութիւնը իր որդիներուն եւ աղքիկնե - ԵԳԻՊՏՈՍԻ Հ ա յ ո ց առաքնոբգ ընտըուած է՛
եւ Համ ախոբՀուրգ ֆ բ անս ա կան Հ ան ր ա պետ ո լ - բուն , ոչ մ էկ տառապանքը իր գերի ա յրերուն եւ տ ե զա սլա Հ ը , Մ ամ բբէ եպիսկ* Աիբունեան։ Առա -
թեան Հետ , Ա՝եծն Բբիտանիա եւ բրիտանական կիներուն , ոչ մէկ սուգ, ոչ մէկ զո Հ ո զո ւթ ի ւն , քաբկուած էին երեք ընտրելիներ , Ար տալաղդ
կա յս բութիւն ը պատերազմ յա յտարաբեցին ա յս ոչ մէկ արցունք ։ Իր ազգային ցնծութեան եւ Հը– Արք • Ա իւբմէեան , Ա՝ ամ բբէ եպիսկ . եւ Աերովյւէ
նողկալի նախայարձակման վրայ։ քաքարի ^)րան֊ պաբտութեան մէք, ֆրանսացի ժողովուրդը իր վրդ * Ա անուկեան : Ընտրութեան ձեռնաբկոլելով ,
սան ղգետնուե լէ վերք , մ ենք , ա յս կղզիէն եւ մ եր ե զբայ բա եան ողքոյնը կ՚ուղղէ իր քաքարի Գաշնա– ՀՒ) քուէները կեգբոնացան առաքն * տ եղա պաՀ ին
Մ իացեալ կա յ ս ր ո ւթ են էն առանձինն շարունակե - կիցնեբուն որոնք, ինչպէս ինք, խստօրէն , եր - վբայ որ տարիներէ ի վեր կը վարէ այգ պաշտօնը։
ցինք պա յքարբ լմ ան մ էկ տարի , մինչեւ ոբ մ եղի կարօրէն շո֊այլեցին իրենց ճիգերը , միեւնոյն դա Ընտրութեան ատեն Կ իլի կիո յ կաթոզիկոսը ԳաՀ ի–
միացան ԽորՀրգային Ռուս ի ո յ զինուորական ու– սէ ին Համ ար * * * Պատի՛ ւ ։ Յաւէտ պատ իւ մեր բա րէ կր գտնուէ ր , եւ Համագումարին Հրաւիրուելով
մը եւ աւելի վերքը՝ Ամերիկայի Ա * ՆաՀանգնե - նակներուն եւ անոնց վարիչներուն ։ Պատ ե՛ւ մեր
բուն քախքախիչ կարողութիւնբ եւ նիւթական աղ ժոգովուբդին որ չբնկճուեցաւ , չկքեցաւ այնքան օրՀնաֆ– է ընտրութիւնը ( 3 Մ տ բա) ; Մ ամ՛ բրէ ե -
բիւրն եր ը յ ի վեր ք ո յ գրեթէ ամ բողք աշխարՀը զաբՀոլրելի փոբձութիւններէ ։ Պատի4՛լ Միացեալ պիսկ* ձնած է կաբին, | 8 9 1 ին : Նախնական կր թու
միացաւ ընգգէմ չարագործներուն որ այմմ ծունկի Ազգեբուն որոնք իրենց արիւեր խառնեց ին մեր ա֊ թի ւնբ լրացնելէ վերք մտած է Արմ ա շի դպրեվան
եկած են մեր առքեւ։ կրնանք ուրախանալ կարճ բիւնին, իրենց ճիգերը մեր ճիգերուն, իրենց յոյ քը^ 1910/քծ։ Աաըկաւագ էբ, երբ \Գ\՚եին բոլոր
ատեն մը, բայց մէկ վայրկեան իսկ չմոռնանք թէ սը՝ մեր յոյսին ել որոնք այսօր կը յաղթանակեն միւսբաններուն Հեա աքսորուեցաւ Գոն իա ։ 3 ետ ո յ
տակաւին կատարելիք գործեր եւ ճիգեր կան։ ճա մեզի Հետ ։ Աք Հ , կեցցէ*" Ձ)բանսան» ։ վարդապետ ձեռնադրուեցաւ Պոլսոյ մէք եւ Հետ -
փոն իր բոլոր նենգութեամբ եւ ընչաքաղցութեամբ ղՀ ետ է զանազան պաշտօններ վարելով , Հաստատ
չէ ընկճուած։ ք* ր պա աճ աո ած աւերը Մեծն Բրի– ՈՒՐԻՇ ՃԱՌԵՐ ԵՒ ԽՐԱԽՃԱՆ* ուեցաւ Եգիպտոս ( 1931 ) 5
տանիոյ , Մ * ՆաՀանգնե բուն եւ ուրիշ երկիրներու Մ * ՆաՀանգներու նախագաՀ ը իր կարգին ա–
եւ իր գարշելի վա յրագո ւթիւննե բ ը աբգա բութիւն ւետելով եւրոպական պատերազմ ին դադարումը , ՍՏԱՑԱՆՔ Շօս1շա։ 1՝6Ո1բՏ • ֆրանսերէն բա
եւ Հատուցում կը պա Հան քեն ։ Տառաչք, Բբի տա - ցաւ յա յտնեց որ ք*ոզվէլթ է^ԼՍ 3ս՛ւ աեսնել ա յս նա սա եղծութիւնն եր Օր * Հուրի իփէկեանի (աղ
նիա ։ կեցցէ* ա զա տ ո ւթ ե ան դատը ։ Աստուած պա– փառաւոր օրը : «Արեւմուտքը աղատ Է , բայց Ա– քի կը ընկեր Գաս պար իփէկեանի) է 3 առա ք արան՝
Հէ թագաւորը^։ րեւելքր տակաւին կը գտնուի ճափոնցիներուն Լ ս շ ա Ո - Րձա1 յ հ օ ա ծ տ / ՛ , անգամ Պելժիոյ Արքայա
ճառէն անմիքապէս վերք Ակովտական անձնա– նենգ բռնակալութեան շղթաներուն մ Էք ։ Մ եր կան Ակադեմիայի։ $պ. Պրիսէլ, 1944;
սլ ու Հ գուն գին փոզաՀա բները աւետեցին եւրոպա Հաբուածերը պիտի շա ր ունակս լին , մինչեւ որ ա–
կան պատերազմին վախճանը։ նոնք ալ իրենց ղէսքերը վար գնեն։ Անպայման
Նո յն օրր թագաւորն ալ ճառ մը խօսեցաւ , անձնատ բութ իւն ր չի նշանակեր ճափոնցի ժողս - ՇՆՈՐՀԱԿԱԼԻՔ Գաւլս / ո ւս ա ,ղըբ եան
մասնաւորապէս շեշտելով* «Վրիպած պիտի ըլ վուրգին սաբկութիւնը կամ բնաքնքումը» ։ գաւակը , Օր . //* առի Ա ազըրե ան , Աղա պա պ Պ ար -
լանք եւ մեր սիրելիներուն արիւնը ի գուբ Հոսած Ա թալին չխօսեցաւ, այդ օրը , բայց Աոս1լ ուա յի սամեան , Տէր եւ Տիկին Համբարձում Տէրաէրեան
պիտի բլ/ա յգ, եթէ ա յն յաղթանակը զոր շաՀ ելու անթելը ան մ իքապէս Հ ագո բդեց Յաղթանակի լու եւ զա ւա կն ե րը եւ բոլոր ազգականները իրենց
Հ ամ ար մ եռան չաո աքնորգէ տեւական խազա զու - րը ։ Զ°ր * ԱյղընՀաուըը ալ յայտարարութիւն մը էսո րին շնորՀակալուիԺիւնը կը յա յան են ամ էն ա -
թեան, Հիմնուած՝՛ արդարութեան եւ բարեացա - Հրատարակեց այս առթիւ։ նոնց որոնք Հաճեցան իրենց ց ա ւա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ը
կամ ութեան վրԽյ*** Մ ենք խոնարՀաբար մեր *** Պատերազմ ին դադարումը անսաՀմ ան յայտնել անձամբ , նամակով կամ ծաղկեպսակով ,
գատը կբ յանձնենք ի ձեռն Աստուծոյ որ մեր ու– իսանգավառութեամբ տօնուեցաւ բոլոր գաշնակից ողբացեալ՝ ՏԻԿԻՆ ՖԻԼՕՐ ՍԱ՚ԼԸՐԵԱՆի , ֊ իրենց
մըն ու ապաւէնս եզաւ ։ Հքայր* Արեւելքի մէք տա երկիրներուն մէք եւ այլուր։ Երեքշաբթի կէս օրէն կնո^, մօր, քրո2 եւ ազդականին մաՀուան առթիւ ,
կաւին գործ ունինք ճափոնցիներուն Հետ, թշնամի վերք , արդէն թափորներ կազմուած էին Փարիզի որ տեղի ունեցաւ ՇհտւէՇՏւԱճ^ճշ Տէ\1շ , Ապրիլ \3ին ։
մր յամառ եւ անգութ * * * Ամենամռայլ ժամերուն , պողոտաներուն վրայ, ցնծութեան աղաղակներով։
մենք զիաէինք թէ էքւբոպա յի ատ ր կացուած եւ Գիշերը անանցանելի դարձաք էին գլխաւոր Հրա
կղզիացած ժողովուբգնեբբ մեզի կը նային։ Մենք պարակներն ու պողատաները, եւ կարելի չէր չբս՜ ՖՐ– ԿԱՊՈՅՏ ԽԱՋԻ ՓԱՐԻԶԻ ՄԱԱՆԱՃԻՒ -
գիտէինք որ եթէ վրիպէինք կամ տատանէինք, չել ոչ մեթրօնեբուն , ոչ ալ կառախումբերուն մէք։ ՂԻՆ ՊԱՐԱՀԱՆԳԷԱԸ՝ 13 Մայիս , կիրակի կէսօրէ
Հ ամաշխաբՀային բռնակալութեան գէմ մնացած Օրուան Հերոսներն էին դաշնակից ղինուոբները վերԸ մամը Յէն 1 1 , ՀշՏւՈ Շ օ պ Օ Ո ^ սրաՀներուն մէԼ\։
վերքին պատնէշը քարուքանդ պիտի բլլար» ։ որոնք ձեռքէ ձեռք կը խլուէին։ Մարդկային ծով Մուտք 100 ֆրանք։
ԶՕՐ– ՏԸ ԿՕԼԻ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ մր կը ծփար Օվւէրա յի % ՝Բոնքորտի ,էՀան ղէէիղէ ի
%հրանսայի առժամեայ կառավարութեան նա - եւն* պողոտաներուն վրայ։ Զ°ր * ա ը Կօլ Անծանօթ
խագաՀն ալ նոյն ժամուն աւետելով յաղթանակը Զինուորին գամրարանդ գնաց կառավարութեան տ ձ ւ ւ տ ։ բ լ ւ ա յ ՛ մէտ
մասնաւո րապէս շեշտեց * անգամներուն Հեա , եւ սքանչելի ծ՜աղկեսլսակ մը Կազմակերպուած 1ոտէ1էսէ ԽաեոՀՈի կողմէ,
Հովանաւորութեամբ
- ֊ - « Պատերազմ բ շաՀ ե ցանք : ԱՀաւասիկ Յաղ գրաւ, մինէ նուագախումբը կը Հնչեցնէր մեռեալ Մայիս 2ճին, մամը կրթական նախարարութեան ,
թանակը։ Այգ յաղթանակն է Միացեալ Ազգեբուն ներուն ձօնուած֊ եղանակ մը։ Բազմութիւնը ՛Այն \ \էն մինչեւ առաւօտ։
եւ Ֆրանսայի։ Գերման թշնա՛մին անձնատուր ե- քան խիա էր որ ձիաւոր սլաՀակներ Հազիւ կրցան
գաւ արեւմուտքի եւ արեւելքի գաշնակից բանա(լ– ճամբայ բանալ։ Ամրող^ Փարիզը կը լոզար գրօչ - ս «ուռէ : «. ձօօիյը՚աւ
1 ա բ ո ա « Ո 6 0 6 » – ձ 0 0 ք Ա Ի յ , 1 7 , &Ա6 Թ ա ս ա » . 1 3 ՛
Fonds A.R.A.M