֊է-Յ
Ա /> Ա
»
ՕՐՈՒԱ՚ե է Ա ՐԺՈ ՒՄԻ՚ ե ՀԵ Տ
Հ ա ^ խ ^ Խպաէսռոէ
տ ս ո տ Հ ւ խ ե Խ *
ՍիջիԱ ԱյիւէՓ
վկ
Սօսհ
Մաթիկի
վ է պ ի ն
օ է ե դ
Միջին
Արեւելքի
մ է շ
լր1ի1լր Հնարա ֊–
նական
գանձերր
եւ
արեւելեան
շուկային
ն կ ա ր ա գ ե ղ
գեղե
գ
կութ իւննե
ր ր
գ ի ա ա Ն
ա՛
աեն,
չի կրնար
ա ն ա ե ս ե լ
գ ա ղ թ ա կ ա ն ն ե ր ո ւ
թշուաոութիւններր։
՚Հ,ախ աչքի
կր
ղարնէ
՚ւ՚ամասկոսի
՚)՚րան
առշեւի
կայանր
,
ուր
Ա • Պօղոսի
աեսիլքր
քրիսաոնկութեան
խանգա
ւէա ո աոաքեա
լի
մր վե րահ՛ե գ էւն
ղինքր:
՚հորչ
վրաններով
ր ն գ ա ր ձ ա կ
գաղթա–
կայան
մրն
է ,
որ կր
ս լ ա ա ս ո լ ա ր է
Պաղես -
տինի
գաղթականներր
I
Գմուար
է
նկա
-
ր ա գ ր ե լ
ա ն ո ն է ք
թշուաոութիւնր։
« Տեէէահ՜
եմ շաա
մր թչոլաոոլթ
իւննե
ր,
կր
գ ր է
Աօնիա
Թամարա
,
ա ւ ք
երիկեան
թերթի
–մր
էքկշ
,
Զինսէւէտանի,
Հնգկաստան
ի
,
իւլէէսլ
՜
աոսէւ,
իտալիոյ,
Ասլտնիոյ
եւ
էսրեւելեան
Եւրոսլայի
մ է ^ ,
սակայն
եւ ոչ մէկր
կր
ր աղգա տուի
էսնո ր
Հ եա է Հյ/քյա քիչ *ոե ւլե
ր
մէորգկա
քէ
՛ն էսրարահր
այսքէսն
նուաէւսէւս–
ք լ
՚ ո հ
է
: Տնւյոտ
իներոէէ
հ՜ահ
կուահ՛
երկու
աղաք
պա|սշիշ
էլուղէին։
Մէկուն
թ^ւր
խեղանղաէք
,միւսին
աչքր
կոյր էր։
հեանք
մր
մութէէ
/•/- անօթութեան
՚ չկայ
մինչեւ
էակ
գ ե խ է
շինուահ՜
էսրճիթ
մր։
Վ^րանէւ
պէս
րան
մ ր կր
սլա չտ պան
է
գանոնք
ձրմ–
V,
րան ցուրտէն
ել ամրան
տօթէն։
՚/*անի
ք ա ււսէ^ան ա ս ա յնքտհ
էուե լէւ 1լր
տե
սնես
տ քս գ.ադ թտ կա յաննեե
րր։
Ամմանի
ճ է ո է ք
—
րու՛հ
ւէրա I
,
սուրէէսւղէէ
կ ա ո է Ս Ս ք Ս է ն ր
ի/՛"
՜
ղ
/էէ/վէո կ րէէէո՛
«
Աէէոնք էոէքրէէէյշ
Օրր
ո -
չինչ
կ րնեն
՚ միա լ՛էւ մեր Հագր
կւտեն»։
Այո գագթակէսններր
Պէս՚լեսաինէն
Հե
ռացան
Արար
—իսրայէլ
էգաաերաղւքէէ
ա–
տեն : Նեյւկէսյ
/էԱ
անոնւլ
տէէլյւսւ է/տր ///՚ ^>՛՛՜
ւլսւ1է Օ ՀքէԳր , էէաստէ1ր ՜ալ Ս.մեր ի 1լէէւն
:
*^է
՚նգ
տէորիէ ի էէեր մօէո
ՏՕՕ
Հաղար
Հոգիի
սր —
՛հու ՛ւ՛ւյ կր ճարեն
ՄԱԿէւ
՚քյսլասէուսմ
ատո
լց ր
եւ Պսքգեսէոէէնէէ Աշէէէաէոանքէէ
ւլո րծակա
լու՜
թ էււն ր :
70 " "՚
Հտ
րէււրին
գրէսւք
ր կ ր
Հ
էէէլ
ան
Ա • ՆսքՀսւնւլներր
:
օՕՕ
Հաղար
գաղթէոկան–
ներ
կր
գտնուին
Օորղանէսնէէ
եւ Ե րու սա ՜
ղէմէէ Հին ՚Ր-աղաքին
մ է ^ ,
150
Հաղար Աու–~–
րէէոյ
էքէշ են,
ւՕՕ
Հաղար
Լէէրանանէւ,
որ
տ
ր գ է ն
խէ^ուլուած
է
էէր մող
ուէ
ւէւրգով
,
է՚սկ
50
Հաղար
ալ Պաէլեստինի
մ է ^
կէսղա
քի
մօա,
զոր Եգէ՚պսքս՚ք/Է՚ներր
ղրտւահ–
էէ
՛ն
պաւոերաղմէէն
եւ որ ւոէսկալին
էսնոնց տի ՜
րասլետոլթեան
տակ
է :
Ամէն
օր
երեխաներ
կր հնէւն գաղթա
-
կա
քաններոէ^է
մէ9,
աւելցնելով
մողւսէուր՜
գէ՛ն
թիւր։
Ամենօրեայ
սնունգի
րամնհ
-
չափր
1500
գոլ
է ,
ն ո ւ ա զ ա գ ո
յնր։
իրենց
տեղերր
վերէսգաոնալու
յո քս չկս՚յ,
"Ր"փ^
Հետեւ
• ա րա րական
երէլիրներր
չեն
ու ղեր
ճէււն^ալ
իսրա քէլէւ
էղետութէէւնր
իրրեւ
կէԱէոտրուած
իրողութիւն
է
Բացի արար
գսէէլթէոկան^ւերէն,
ու.րիշ^
աեղււտփո
էսուած
տնձեր
ւս լ կէււն
Մ է
՚ շ է
՚ ն Ա
-
րեէ
ելքի
մ է շ ,
իրրեւ
Հետեւանք
պազ
՚ գ ՚ ւ ՛
՜
տերէողմ
ին : Եգիէւլտոսի
, Լի բանանի
,
Աու֊
ր / ՚ " . ք
1
3 ոբզ
ան
անի
եւ
մտսնաւո
բ տ ւ գ է
էւ ի ՜
րէսնի
մ է շ
կէսն
Հազէոբւոլոր
այրեր,
կիներ,
մւսնու1լնեբ,
էիաէսէււհ՝
իյ .
Ա՝իութեան
երկրէսմ
ասե
րէն,
կսւմ
կասսչից
հոցէն
եւ
կոէէկասեէւէն
սէսՀմ աննե րէն
, որ
լոմ
է ն է ն
կ ա ր ճ
ճտմրւկն
է
եւ կամ
ԳերւՐանիտ
յ է ն :
Մքս
գւււղթակսքններէն
>ասէեր
Հհճեբ
-
մակ
Ռու սերէն»
են
ոբենք
Աիշերկրակտնի
աւիերբ
ք Լ Ո ւ ե ց ւ ս ն
արաւււգաւլթի
աւէւււշին
Հոսանքին
Հետ,
յ ե
գաւիո
խոլթենէն
անւքի–
շասլէս
ետք :
Ուրէ՚շ^՚եր
Հիւս՛
կովկասի
իսլամԿւերն
են
որոնք
կ
ատէին
Հւսմա ^տւէւււ րութ
իլնբ
եւ. Հետեւ եցան
Գե ր մ ւս՚էւնե րուձւ, անոնց
նա–
Հէէէնշի ւէքաՀէէէ ն : Անււնց
Հա
էրենակէէցնեբբ
չարաչար
էգւռտմուեցան
Ա ո վ ե տ ն ե ր ո ւ
կող՜
Երբ
Հայոց
Մայր
Աօսէն
իր մաՀկա
-
նաց ուս
կնքեց
Երկուլէսրթի,
9
Փեւոր.
,կէս
օրուան
մ ա մ ր
12
/5/,
իր
է ւ ն ա բ ի ն
մ օ է ո
1լր
գտնուէի,
իրրեւ
երկէս ր տարիներու
ր է ս -
րեկամ
եւ Հայրենակից։
Վեբշերս
չ է ս տ
ակւսբացած
էր աչքերուն
էոյսր,
սակտյն
ձայներէն
կր ճււէնչ^ւաբ
իրեն
այցի
եկող ՜
նեբր։
24
մէսմուէսն
կւսբճ
անՀանգստոլթե–
նէ
մր
ե է ո ք ,
խաղազ
ու առանց
տառասլան՜
քի աւանգեց
Հալին։
Վերշին
խօսքբ
ե -
գէսւ՛
« Հ ս ւ ՚ յ կ ջւսն, կ՚հրթ-ամ»
եւ
գարձաւ
ձաէս կողին
ւէբայ։
Այս
եզաւ
նաեւ
իր
՚էերշին
շէւյբմոււքբ։
Բանի
մր
օբ
տ ռ ւ ս շ
արգէն
նախաղգացէսծ
էբ իր
մօտալուտ
էէաԷէւճւս1ւբ ու
1լ րսէր
յէւէճաէէւ.
«ՍերՈբ
կը
սւ1յսնեմ, ինձ կը կանչէ իր լքօտ, այս աա
րի պիտի էքեււնիմ»։
19254
^5՛
Հեար
եղած
եմ: իր
կեանքի
չաա
ղրուագներբ
լսած
եմ իրմէ։
իր
ամէն
մէկ
էսօսքր
լի էր ւսնձնուիրութեւսն,
Հտ
յ –
րենւսսիբութեւսն
ե լ շեբմ
կրօնասիրռլ
՜
թեէււն
չռւնչով
։
Առւսնց
յողնութեէււն
եւ սուր
ւԻ^" ~~
ղութեէւէմր
կր պլււտմէբ
իբ յուշերր,
ամե՜
նաւիոքբ
մանրամասնռւթիւններէէէէ,
ա -
նռւնկէերոէէ
ու
ւէւս
յրե բուէ։ ՊաՀած
էր
էւբ
մայրենէէ
բտրրւոռր
։ Տաճախ
կ՛րսէր.
«Վանքի պէս ճո|ս տուն ոս աեւլ ունէի՛
հերոս ամուսին ու զաւակներ ունէի, կոր -
սընցուզի բոլորն ա|, սակայն անոնց փռ -
իւարէն ազզս կանզուն ւՐնաց– լքեււնի՜մ զիմ
ազզին » :
ԱնՀլյւն
աւււռասլտնքով
կր
յէ՚շէր
Է՛Ր
ղւսւււէկներուն՝
Աղատէէ եւ Ա
է ս մ ս ո ն ի
կո ՜
րուսէոր
եւ մինչեւ֊
վերշէ՚ն
օրր
զանոնք
էէերէոգւոնելու
յոյսաէ
1լ
ապրէր։
Ա՝ ե հ Եգեռն էէ
մէսմ
ա՚Կւակ
, երբ
էսոէ֊մա–
նր անէէէնայ
կր շէսրէլէր,
կր
կողոսլտէր
անմեւլ
ւււ էսնղէն
մ ե ր
մույուէուրգր
,
Աօսէն
11՛
ք
"–»1՛
" ՚ ր ր ՚ ֊ ՚ ՚ ա ր ր է ւ ւ
քրւրտււբու
Ո Ո ն Ո ց ր
:
«Սօսի ժնա Սեբոբ պաշա տ|՝սոզօ»
ԼԱերոբ
ւէւաշայի
կինր
Աօսէն
կ՚ուզենք)
: ինքնւս ՜
սլէոշոէսլէսնութեան
էք
իշո
ց՚էւե
բէ
զուրկ՝
կբ
սրսւ/էրւււսէՈէէլի
ՀեէԼէււնէսլ
գէւլղէն
: կբ Հագ–
նէէ
ցնցէէէէէ
էէնեբ,
ե ր ե է ւ ր
ցեխուէ
կր
ծեփէ,
ոբպէսղէէ
անճանաչելի
գառնայ
ե լ իր եր ՜
կ ո ւ
ղււ/ւէս
կ ն ե
բուն
Հետ կբ թափառէւ
ղիւ -
է լ ի ն
մէշ,
սակայն
ււյնՀնաբ
կ Ըէէա
ք
էսւււմա–
նէէ աչքէն
վրիէւլէլլ
երկու
զաւակներով։
Կր
Հէսնգէէսլի
ւլիւղի
^լ
ՀէէէրկաՀաւաքր
,
ւէ
ր չի
ճէսնչ՚էւտր
ղինք։
Աօսէն
կր
քա
լտնէ էւբ էէնք–
նութիւնբ
։ «Ինչո
՞ւ
ես
ձ^Ցեբ,՜քեզ^
կը^
փնտռեն,
միշոցր
գ՚ոիր
ու Հեռացիր»
կ՚րլ–
լայ
խօսքր
ՀարկտՀաւաքին
, որ
յաճաէս
Աօսէենց
տան
Հիրր եգած
էր
եւ
1լուղէբ
օգտակար
րԱաԼ
անոր։
«Թող
քովս
զա -
ւէէւ1լներգ,
ես կր պաՀեմ
զւււնոնք,
գուն
աշէսատէ
մամ էսռաշ Հեռանալ»,
կր
շա -
բունակէ
ՀարկաՀաւէսքբ
:
Փրկելու
Համար
էէր երկու զաւակներր
,
զանոնք
կր վստաՀ
ի էլրեն տան
բէս
րեկամ
ՀարկաՀաւաքին
ե ւ աբցուձւքբ
աչքերուն,
վերշին
Հաւքբոյրբ
տալով
անոնց,
կր
րւս մ–
նուի
։
Գաղտագողի,
էիոսեբու
եւ
ձորեբոլ
մ էշ պաՀուելուէ,
իրեն
բնկե բակի
ց էէւնե ՜
նէսլով
ուրէէշ Հայ կին մ ր միայն,
/լէէշերնե–
րր ճաւքրա
յ ի յնա լով,
երբեմն
փորի
վրա
յ
էէՈէլալուէ, չորս
օրէն
կր Հասնի
ռուսական
յառաշացեա
լ գիծե
բր
եւ
կր
պոռայ՛
» Հ ա յ
ելք, հ ա յ » ։
Ջեն Հաս1էնար
ղինք։
Խաչ
կր
Հանէ
եբեսին,
ե լ նոր միայն
կր
Հասէ^ան
եւ կր տանին
զօրանոց
։
Տնցոտիներբ
պատառ՜պատառ
եգած՜
է էէն, գրեթէ
կիսամերկ
էր :
Զինուորական
էէերաբկոլով
էլբ ծածկեն
զէ՛նք,
ուտե
լիք
կւէւտան,
կր էսնէսւքեն ե լ կբ յանձնեն
րա
—
- ^ւտկէւ
Հււ էյ զին ո ւո ր ն ե ր ո ւն : ՛Բ տն էէ մ ր
օրէն
կր
Հաււնէէն կարս, ուր Հայ
կամաւորնԼր
կբ ճանչնան
զէ՛նք
եւ տէր
կբ
կանւլնին
ի ՜
րեն։
Մ էէն չեւ
1920
կբ
էԲնայ
Հա
յասաան,
աէւլտ կր ւիոխագրուի
Պոլիս
ե ւ Հոնկէ
Ե -
գիւգտոս
, Ազեքսանգբիա,
ռր ի ր
վերշի՛ն
կւո յանր
կ՚րԱայ։
Աօււէն
,
վերշին
օրերուն
,
մբափումի
պւււՀու1ւ
յսէնկարծ
աչքերբ
կբ
բանար
ու
կ՚բսէր.
«Տեսա՛նք զոյզ. մի Գերմակ սւղաւ -
նիներ, թ-եւիս վ բ այ նստած՜, աչքերս բա
ցի՝ թ-ռան, իմ զաւակներս էին անոնք» :
Հէւէնէլի՛՛ ստ ի ր րւսզմ ա չաբ չար ոսկոր ՜
ներուն:
ՀԱՏԿ
ԽԱՆԱՄԻՐԵԱՆ
ՏԽՐՈԻՆԻ.–
–Բլիվւրնաի
մէշ մեռած
է
րնկ
՚ կարէսէէլեսէ
կէղիւբեան
։ Բնիկ
Մ ա լտ՜
բք րացէէ էբ։ Ու սում ր առած
է
Վենետիկի
Մւ՚ւրւո՚ո
- քհաֆայէլետն
վարմարանր
ք։\
էէւււբղւսպետ
ձեււնագբոէ
ե լու Համար,
աս
Ա՚5^
կա
յն կէս ճամրէն,
կր Հեռանա
յ : իր զբզ^
շ/էւմէէն էէ էէլաաասխլււն
ԱբբաՀայրբ
կր
թե–
լագրէ
ծաււայել։
ԱյնուՀեաեւ
իր
կեանքր
կ՝րլ/այ
ծառայութեան
չղԻ^՛*՛
յ
մբ,
— ծառսւյ
էէ ւթիւն
Հայ
մոլլովոլրէէին
:
կ անգամագրուէւ
Հ ՚ Տ ՚ Գաշ^ւակցութեան
:
\յ՚նոէլէււկան
գուրգուրանքով
սիբեց
Հայ
Օւլն.
Մ իութիւնբ։
ԽոնէսբՀներէն
մէկն
էր
էէր փէււկեց իր ւսչքեբբ
պա րաա
կանութեան
ճամբուն
վրա
յ
:
–=1
մէ
ւգատերէււզմէն
ետք՛։
Ամբողշ
մողո
-
ւէուրղներ
տարագբուեցան
Աէէպերիւււ :
Տո րգանանի
ԱպտուլլաՀ
թագււււոբր
ա ՜
նոնցլքէ
100
Հոգիի ապաստան
տուաւ։
Ու՜
րէ՚չնեբ
Թուրքիա
գացին,
ուր
կ տպրէւն
ասէկաւին
: Ալպանացի
եւ եուէլոսլաւ
էէս ՜
լամներ
ւս լ
Մ իշին Արեւե
լք եկւււծ են
Բ ո լո ր այս գագթէս կաննե
բու
վիճակր
ողբալի
է այսօր։
Անոնք նեւոռւած
են ա քն–
սլէէսի երկիրներու
մէշ, որոնք արգէն
էեց՜
ուած
են իրենց
գաղթականներով
եւ
ուր
սւսլրուստի
մակտրգտկր
չսւվէւէւղանց
ցած
Հ ,
է՚սկ գործ
գւոնելոլ
սլատեՀութիւնր
ան
նշան : Վե բշէէն աշէէւաբ՜էամ ա րտէն
առաշ,
անոնք
որ Լիբանան,
Աուրիա
եւ Տոբգէււ ՜
նան
Հաստաւոուած
էէ՛ն,
կրնային
պաշտ–
սլէսնութիւնր
վայելել
Ֆրանսացէ՚ներուն
եւ
Անգլիացիներուն։
Ներկւսյիս
անոնք
են ՜
թակայ
են արաբական
պետ
ու թե անռ օ -
բէնքներուն
ւ
1500
ռուս. Հայ եւ կաէկասցի
տարա՜
ւլ իրն
եր ծանր
վիճակի
մբ
մ աանուահ–
են
ւ՚րանի
մէշ։
Մեծ
մասբ
վերշին
երեսուն
էուււբէէն կաււքերով
անւյւււծ են
ււուսեւիրէււն–
•եէսն երկայն
սաՀմէսնագլուխր։
Շատեր
նա էսկին գաղթականներ
են, էակ
"՚֊րԻձ
՜
ներ
Հոն եկած
են ւէեբշեբս
։ կան որ իբա–
նական Հպատակ
գարձած
են գործ
ճարե
լու
Համաբ։
Տարգ
ոչ մէկ վերա
լնա կութեան
գո
բ–
ծակէււ լութիւն
զբաղած–
է ա յս
տաբագիր–
ներոէէ։
Անցեալ
տարի
Տէ՚եգերական
Եկե
-
՚լեցէ՚ի
Խ ո րՀուրգբ
ե ւ Թոլսթո
յի
Հիմնար՜
կ ւ ւ ւ թ ի ւ ն ր ,
որոնց
երկուքն
ալ
գնաՀատելի
գո րծունէ
ութ
էէւն ունեցած
են
Եւբոպայի
մէշ,
եկան
Միշին
Արեւելք
ե ւ Իրան
ե ւ
ստրսավւեցէսն
տեսնելուէ
անոնց
թշուառ
ե ւ
անյէէյս
վէ՚^ակր։
Անոնց գալուստբ
Ր՚յ՚՚Ի
շոգ
մբ
եզաւ
մոլթէւն
մէշ։
Տարագիրներր
էքեծ
մասուէ,
մինչեւ
ի՚*կ
իսլամ
Ջէրքէզ
~
ներբ
կուզէ
ին Հեռանալ
Ասիայէն
ե ւ նո ՜
րէն
Հաստէստոլիլ
այնպիսի
երկէէրնեբու
մէշ
ուր կէէւրելի
է ւէործ գտնել
եւ
տանելի
կեւսնք
էէարել։
Շաաեր
երաշխաւորներ
չուն
էէն ա րէոասաՀման
ի մէշ, ռչ ալ
գրամ՝
ճամրոբւէութեան
Հէսմար
։ Գտգաւիար
էէսկ
շունէւն
էսնցագբէւ
եւ
ուրիշ
կա րեւո
բ
թուղ
թե
բու
մ ասին
։
Նաէսապտտրաստական
աշխատանքներ
կատարուած–
եւ գրասԼնեակներ
,Հաստատ
՜
ո ւ ա ծ
են, արձանագրութէէւններ
կր
կա
-
տարւււին
ե ւ ոմ անք արգէն
մ եէ^ած–
ե ն ։
Բայց
մԼծ
էքասր
չի կրնար անցտգիր
ստւս–
նալ
Հիւս՛
կամ
Հարաւ.
Ամերիկա
ե ւ
Աւստբալիա
երթա
լ ո ւ Համար։
Թ՛Ա՛Թ*
Fonds A.R.A.M
