Page 300 - ARM_19-1946_04

11911

ԱՐՄԷՆԻ ԹԱՓԱՌՈՒՄՆԵՐԸ Լաւ թաոքմաՕուբհա0 Գտար մշակոյթդ մի քազգային Հարստութեանց
ան Հրաժեշտ
թարդմ տնական ա շիսատո ւթ իւններ ը

եակաԱ պայմաէևեդ են , միայն թէ թարգմանութիմնները պէտք է ըլ­

Ու այսպէս Հ Արմէն, կաղնիին կբթնած ու. աչ­ 0 լան լաւ ու յաքող։ (Թարգմանիչը պէտք է Համար­

քերը փակ, վայրկեանն երով թափառած էր իր ե– ձակ գործէի <եթէ նոյնիսկ ազգային Հանճարին

ր աղած ու– քառորդ գարու, կարօտով ր մրրկած ա շ– Երբեք մարդկութիւնը ա՛յնքան թարգմանական Հակառակ ըլլայ» , պիտի աւելցնէր Կ* Տ՚Անուսցիօ Տ

խաՀին մէք։ Ու երբ աէքեՐը բացուեցան ինքնաբե­ գորձ֊երով զբաղած չէր որքան ներկայ գարուս ։ 1. Արեւի պէս պայծառ ճշմարտութիւն է ըսեք

րաբար , արեւը բլուրին ետեւը գարձած էր աճ ՛ա­ Միջազգային խ ան գա վա ռո ւթ ի ւս բոլոր երկիրնե - թէ թարգմանութեան մը առաքին պայմանն է$

րեգին ծմա կի վերածուած X բու մէջ՛ ամէն լեզուներով թարգմ անոլթիլններ լեղուադիտութիւնը ։/Թարգմանիչյլ երկու լեզուներն

Երր ա Ր Ր բացուե ցան ^ գարձեաչ նայեց ալ. տեղատարափ կր թափին մաաենադարաններոլ. ալ լաւ գիտնալու է ; Ուրիշ լեզուներ ալ գիտնալը

Հորիզոնին, տարածութեան ը • քԱորունկ տ Էս րո լ. - մէչ՝։ Նշա՞ն մըն է արդեօք թէ ազգերը ինքնաբա­ միանգամայն, մեծապէս կը ծառայէ թարգմանու­

թիւն մը պատեց Հոգին։ ւութեան զգաս՝ո ւմէն գուբս ելլելով , կը փափաքին թեան։ Աւելին կայ, ինչպէս բանասիրական ոլ

Բանի մ ը վա յրկեան առաք երբ ա շուին խուփ Հասկնալ, սորվիլ թէ ի՛՛նչ կ՚ըսեն ու ի՛նչ կը զգան լեղուադիտ * ուսումնասիրութեանց մէք օգտակար

Էին , գիշեր Էր ու մութ ամէն գի է Մինակ ճակաին միւս ազգերը ։ Մեծ ու քաղաքակիրթ ազգերն իսկ, ու մանաւանդ անՀրաժեշտ է՛ լատիներէնը, որ՝

ո լղղո լթեամբ՝ գէպի Հիւսիս , գի շեր ո լան խաւա­ չգոՀանալով իրենց բարձր ու ընդարձակ ազգային թարգմ տնական ա շխատոլթիւններն ալ լայնօրէն

րին մէք, չա/ս տարածութեամբ եւ լուսավառ Ա- մշակո յթով , կը փարին բաղդատական ,ուս ո ւմ Լա­ կը դիւրացնէ X
սի ր ութ եանց բոլոր ճիւղե րուն : Մ ենք
ւան մբ կը տեսնուէր ; ալ ի բ ր ե ւ 2. Ան Հ րաժեշտ է ընդ Հ անռւր գա ր գա ց ույն լ։ ։

Այժմ լոյս էր , ցերեկ՝ >ու արեւ կոյր տակաւին փոքր ազգ, անՀրաժեշտ պէտք ունինք օտար մշա­ Թարդմ անէ՛ութեանց մէք պիտի Հանդիպինք յաճախ

Հեռաւոր բլուրներուն վրա յ կոյթի թարգմանական աշխատութեանց Հ ա յնպիսի բառերու , նա խագաս ո ւթ ի ւնն եր ու , գա–

Թախիծով լեցուա՛ծ էր Արմէնի սիրտը։ Ոտքի Արեւմուտքի մշակոյթին աղղեցութիւնը վա– ղ ա վ լ ա բ՝ն եր ու ^ վարդապետս լթիլններու , անուննե­

ելաւ ու գեգեւկոտ քայլերով ուղղուեցաւ գէ"էէ տառողք չէ * պէտք չէ՛ ունենանք անոր գէմ ՚արՀա– րու , ամէն տեսակ նփւթերու եւ ամէն գարու Հին՛

գեղ : մարՀանք , ան ար գա ր ու անիմ աստ : Թարգմ անու– թէ ժամ ա ն ա կա կից ,ղորս Հասկնալը անկարելի պի­

Իրիկունը մօտալուտ էր Հ փայլերը արագա - թիւնները, Հեռու բիւղանգական վէճեր յարուցա­ տի ըլլար յ եթէ չունենա յ ի նք որոշ ծանօթութիւն–

ցուց արեւմար էն առաք տուն Հասնելու ; նելէ , յո յէՒ կ՛արեւոր , շի՝՛** ի չ եւ արդիւնաբեր են , ներ . ընդարձակ Հմտութիւն^Լլ սխալ պիտի թարգ­

Ա յգ մ իքոցին , Արմ էն Հանղիպեցաւ գեղացի , պատրանքն եր չսնուցանենք . Հա յո ւթ իւն ը՝ նմ ան մանէինք, եթէ մէքբերումներտւ, ակնարկութեանց

երկար պեխե րով ոբսորգի մը, որ ողք աղուէս մ ը միւս աղդերու, պէտք ունի աշխարՀի իմացական տեղեակ չ ը լ լ ա յԻ^Ք » որոնք ան խ ո ւս ափե լիօր էն պի­

բռնած՝ բերն ին կապ գար կա ծ ո ւ ոտքերն ալ ղո յգ ակեր էն քուր լեցնելու իր ազգային սափորին մէք։ տի ստեղծեն՛ շփոթութիւն եւ տեղի պիտի տան

ղոյգ կապա՛ծ գեղ կը վերադառնար գոՀ եւ ուրախ։ ք*ն չո® լ օտարատեաց ղղացումով լա րո լինք երբ մը– թիւրիմացութեանց ;

Արմ էն մ օտեաւ ա յ գե պան - ո ր ս ո ր գին ու բա­ շտկոյթի Հարց է* մեր շււվ՝ինիզմ^ պէտք չէ մեզ 3. Մ՛ լ աւելի կարեւոր է նաեւ եւ մանաւանւգ

րեւելէ ետք Հաբցուց , քիչ մը ոլրախացած , ա ղ- կուրացնէ * ափիոնով չթմրինք, չենք կրնար ուրա­ տեղեակ ըլլալ ա յն գիտութեան ու գեղարուեստին

ուէսին գլուխն ու կռնակը Լոյելով* նալ օտար մտքի շքե զութ ի լեները ; Հետեւաբար , զոր կը թարգմանենք մէկ լեզուէն միւսը։ Բացատ­

Ոբսորգներտւն Հաղուագէպ կը պ*– *Հի այս խանդավառ շր քանին , գիտն՛անք պաՀել մեր րեմ օրինակով մը։ Վերքերս, «01*Օ1է ՏՈէՇՈ121է10Ո&1»ի՛

ողք աղուէս բռնելը։ Բախտաւոր էք եղած գուք : պաշարը ՛ու գործածել մեր դատողութիւնը, \ոբ– փրօֆէսէօբ , թարգմանուած է ր Հ.Միքաղգային ի֊

կ՚երեւի վարպետ որսորգ մըն էք։ իԴչպէս ՝ողք գեգրել ինչ որ կը սատարէ մտքի զարգացման ^ րաւ՚ո լնքի» ուսոլց ի չ ։ Թարգմ տնիչը թէ՛ Հ ա յա գէտ

ձեռքգ անցաւ : Հա յ ազգին յառաքգիմ ութեան , իւրացնել օտար է թէ՛ ֆրանսագէտ , բա յց Ժւ*01է/՛ գիտութիւն չու-

Թակարդ լարած էի ։ Վիզէն բոն ո ւա՛ծ էր գանձեր ը , պաՀպանելով Հայ Հոգիին՛ Հարազատու— ՝ն ենալուն , սխալ թարգմանած է , ինչ որ բնական

թէեւ 1ակաւին՛ ողք էր երբ Հասայ * • • պւ թի ւնը եւ իր ինքնատիպ Հ անգամանքը , Հակառակ է ։ Պէտք էր ըսել ՀՄիքաղգային իրաւաբանոլ -
ա–
րայ° պարագային , տուժողը մենք կ^ՐԷԼա^Ք * Շ՛1111,7 բան թեան» ուսուցիչ; Ֆրանսերէն ճւ*01է բառը շատ

տասխանած էր որսորդը Հպարտոլթեամբ ւուսումնաս իբե լը , մ ա տ են ա գա ր անն ե ր թափառիլը

Լալ գին ՛՛ունի աղուէսին մուշտակը ։ Բանի եւ աշխարՀ ի իմ ա ս տ ո ւննե ր ո ւն գո րծերը պրպտելը ւելի խորունկ ու փիլիսոփայական իմաստ ո ւն ի ,

մը Հազար կը զարնէք, աւելցուցած էր Արմէն յ եթէ իսկապէս աւելորդ են, փակենք ուրեմն գոլ֊ քան միւս լեզունե բուն բառեր ը *Անգլիաց իները կ՚ը­

-— Այս իրիկուն իսկ կր քերթեմ ու գալ շա - րոցները , Համալսարանները, մա տ են ա դար ա ն ն ե - սեն «1ոէ6ՈաէաՈ31 որ բոլորովին նոյնը չէ,

բաթ քաղաք կը տանիմ : Թող այսուՀետեւ ալ տիկ– ՐԸ) թանգարանները եւ մէայն ներշնչուինք կեան­ \ ձ \ ք ի ն ։ ֆրան սերէն Համ ա պա տա ս խ ան բառը 1օ1 է ք

նոք մը կամ օրի որ գի մը ուս երուն վրա յ այգե ֊ քէն ու իրականտութենէն ։ Ո՛*ւր պիտի գտնուէր այս­ օրէնք, եւ ՛ո՛չ իրաւագիտութիւն ։ իրաւաբանու -

կութք ընէ :- Աղուէսները մեծ վնաս կը Հասց նեն օր մարգկութիւնը եթէ այս ծուռ ճամբուն Հե տե­ թիւն եւ օրէնսգիտութիւն նոյն բաները չեն , գրե­

ա յղին եր ո ւն յ վերքացոլցած էր որս՛որդը ծ ի հ՛ա ֊ ւած ըլլար : թէ բոլոր Հին ու նոր փիլիսոփաները զբաղած են

դելով : իրաւաբանոլթե ամ բ ,բա յց ո1 չ օր էնսգի տութեամբ ;

Ու ա յ ս պէ ս , քանի մը վայրկեան միասին քա– Հռովմայեցիք ալ իրաւաբանութեան կ՚ըսեն յԱՏ, եւ
զանազան ազգե­
էելէ ու զրոյց ընելէ ետք բաժնիս ւած էին իրարմէ ։ իւղոտ խորտիկներ ու ճոխ անուշեղէններ ուտել։ օրէնքին «Այճ»: Ա յգ պատճառաւ

X Ցանկութիւն չունիմ ։ Ես , 1էէս օրուան ճաշս ըրած րս ւ ներկայացուցիչները երբ կը Հրաւիր՛ուին միք -

եմ արդէն մէկ մամ առաք ու փորս կուշտ է ։ Կր­ ազգա յին քաղաքական ժողովի մը, իրարու եր կի­

Հ Բ֊աղաք » ( կրկնեց ՛՛ու մտածեց Արմէն ։ Օրե­ նաք դո լք բաղմա ղան ճաշե բ ընել ամ էն ան դամ ։ ներու օրէնքներուն յաճախ տեղեակ չեն 1 բայց բո­

րէ ի վեր միտքը ղրած էր անգամ մը երթալ։ փո՛յթս։ Կէս օրուան իմ ճաշս Հետեւեալն էր * լորն ալ ի րա լաբանն եր են ( մ երին ը մ ի շտ բացա­

Աւելի քան քառասուն օր էր , ՛որ Հարաւի գե - Մէկ շերեփ բանքարապուր, թեթեւ պնակ մր կա ֊ ռութիւն կը կազմէի , իրար լալ կը Հասկնան, մաս­

ղեցիկ քաղաքնեբէն մէկուն մօտիկը անկիւն մը բոս։ Մատ մը \«թօմ^ պանիր եւ, այս բոլորին Հետ նաւ՛որ մտայնութիւն մը կայ եւ այդ ըմբռնելու

ինկած է՛ր ու տակաւին չէր կրց՛ա՛ծ այցելել ան - Համեստ շերտ մը Հաց։ Վրա յէն ալ իբրեւ պտուղ Համար անպայման իրաւաբանական՝ Հնոցէն պէտք

գամ մը ; երկու ճենախնձորէ : է անցնիլ։

<Տ,Ղ*ալ շաբաթ օր ես ալ պիտի երթամք , վճռեց Հձհյնգիրը ճոխ ու այլազան ճաշելուն մէք չէ ։ Հակառակ քիչ թէ շատ լեզուագէտ ըլլալուս ,

Արմէն : 1Տնդիրը աղքատ կամ Հարուստ ըլլալուն մէք ալ չէ ։ պիտի չՀամարձակէի թարգմանել մաթեմաթիքա–

Աակայն, մտածեց ՛իր օրուան վաստակի մա ֊ Խնդիրը գօւյւռւււակՈՆր-եաւն մէք է։Կրնայ մարգ շատ կս*ն\, ք ի մ ի ա գ ի տ ա կ ա ն , բնագիտական , բուսաբա­

սին։ Օրական միայն՛ յիսուն ֆրանք ունիմ սնուն– Հարուստ րլ/ալ ՛ու միշտ ալ ճոխ ուտել, ապրիլ։ նական երկասիրութիւն մը՛» պիտի մերժէի , ոչ թէ

ղիս Համար ։ Բացառիկ ծախք մը կրնա^մ ընել՝ . եր– Սակայն , միշտ ալ դծգռհ ըլլալ ոլ երբեք գոՀ՚ոլ - թ Լ ք ւ1|ւք բառեր ուն դժուարութեան պատճառաւ

Լ Ք ա ո ա Ք Ր *ղ*ոտի յ անգամ մ ը • Եր թո ւգարձ նակութիւն չունենալ։ Ես իմ բախտէս , կեանքէս տւ ղոբս կարելի է գտնել ու ի Հարկին յարմարցնել,՛

քառասուն՛ ֆրանք։ Ակսաւ Հաշուել Արմէն Հ Շատ կերածէս գոՀ եմ եղած միշտ ՛ու գոՀ ո ւնա կո ւ թ իւնը ա յլ պարզապէս՜ ա յգ գիտութե՛անց ծանօթութիւնս

շատ տասը ֆրանք ալ չնա խատեսուա՚ծ բացառի կ երբեք ինձմէն չէ բաժնուած՝ Հսկղբունք գարձած տարրական ըլլալուն Համար ;

ծախք մը պիտի ըլլա յ ու գում արը բարձրանա յ՝ ր լ լա լո վ ։ Միայն մէկ գժգոՀութիւն ունեցած եմ ։

յիսունի։ ԷՀ , ուսերը վեր նետելով վճռած էր Ար­ Այգ ալ Հայրենիքէս Հեռու ըլլալս է» ; 4. Երբեմն) բառեր ուն բառական իմ աստր

մէ^՛։ Հինգ օր տասնական՛ ֆրանքի խնայողութիւ- Արմէն , այսպէս խորՀ րղա՚ծե լով տ ւ բարձրիկ պէտք է թողու յ ել նախադասութեան իմ աստր

նով մր րաոը կը գոցոլի ՛ու ես ալ քաղաքը տեսած շէնքերն ու Հարուստ վաճ յ՝նե Կ ց ո ր դ Հասկն ալ • բառական՛ թարգմ ան ո ւթ ե ան տեղ ազատ

էլ ըլլամ »: նյերը դիտելով անցած էր քաղաքին նտր մասի այգ թարդմ ան ութ իւն պէտք է ընել ։ ,Հյ) շղր իտ իմ աստը

Յա քորդ շաբթոլ ո բո շումը գո ր՚ծ աղբեց : Ղ*ե - երկար ու լայն պողոտան ; տալու ենք , Հոդ չէ թէ ուրիշ բառերով ։ Ատենէ

զէն անցնող մարգատար ինքնաշարժը նետ ո ւե լով ($ետոյ, մտաւ քաղաքին Հին մասբ։ Թէեւ այս մը ի վեր ն շ ա ն ա ւ ո ր դարձած գերմաներէնէ ^՝ՔԼՈէ–^՝^

քաղաքին ճամբան ձեռք առաւ, միայն յիսուն ֆր* մաս ին մ էք շէնքեր ը ճոիս ու բարձր չէին , ու փո - բառը շատ նշան ակութ ի ւնն եր ունի ։ $արգ եղած

ծախք յատկացնելով այս բացառիկ <Հ,Հաճոյք»ին զոցներն ալ շուտ ֊ շուտ ղիկ֊ղակ ընող, բայց շատ ՀՏԼւհտո ւս թ» ի թարղման ո ւթ իւններ ը ընգՀանուբ ա–

Հ ամ ար ։ կոկ\ի կ եւ մ աքուր 1Լ երեւէ ին ամ էն կողմ ։ Արմէն ռոլմով յաքող չեն։ Այգ նախադասութիւնը ոճ մըն

X շատ սիրած էր կոկիկութիւնն ՛ու պարզութիւնը ։ Է եւ որպէսզի ը մ բ ռ ն ո ւ մ ի սխալին– մ էք չի յնանք ,

Շաբաթ՝ ճիչգ ժամըմէկուկէսն էր^ երբ լայն Ու աւելի երկար թափառեցաւ քաղաքին այս մա - պարզ բառական թարգմանոլթեամբ պէտք չէ ար–

ճամ բո լ մը եզերքը սօսիներու շարքի մը տակ սերուն մ էք ւ Հիս աքոաղա այք*ւա Ա ա ս ւ պա բա ս պա տ տա յա յտուինք ։ Հետեւաբար գեր մ ան եր էն «Ո

վար ի քաւ քաղաքին առ քել յ կ՚եբեւար ու դարեր անցած էին անոր վրա յէն ու պին զօ քլուկ ալս վի ցսւֆօր» նախադասութիւնը

Ե/՚էէԻ^ՔւՀ պտյծառ էր ու արեգակը տաքուկ։ կանգուն էր ան, տակաւին ցոյց ա ա լո վ անցելաին պէտք է թարգմ ան՛ել ֆրանսերէն լեղո լով * ՀՅՇ

Արմ էն յ բաղգատութեան գրաւ Հարաւի՝ նո յեմ - կորովը • • • % Ո6 ՏԱ1Տ ՕձՏ թ1սՏ €^&11€6»։ Այս է բուն իմաստը։

բերեան արեւը Հիւսիսի մայիս - յունիսեան արե­ Արմէն պարիսպին քանի մը դուռներէն ելք տւ 5. Ի լրումն ամենեցուն , ամ բողք թարգմա­

ւին Հետ ; մուտք ըրաւ։ ՚իարձաւ, շրքեցաւ, երբեմն ալ կանգ նութեան ընթացքին միշտ աչքի առքեւ ունենալու

Անցաւ լայն Հրապարակէ մը։ Անցորդները առնելով Հնո լթ իւններ ո լ առքեւ * Բւ միւ ենք Հեղինակը։ Բ ի չ մըն ալ կենսագրութիւն օգ­

ա յնքան խիտ էին , ու սրճարանն երտ ւն առքեւ սե ֊ մէկ ակնարկ նետելէ ետք կ՚անցնէր , մտա՛ծելով, տակար է ։ Ո ւս տ ի , բա ռե ր ո ւն կառչելէ առաք , պէտք

զանկերուն բո լորտ ի քր ժո ղուէո ւրգը իրարու վյ։ ա / Հես ոչ Հնագէտ եմ , տ չ բանասէր եւ ոչ ալ գիտնա­ է թափանցենք Հեղինակին մտքին ու ոգիին : Գա.

գիզուա՚ծի երեւո յթ առած էր ; կան ։ ինչո՚՞ւս պէտք երկար ^ բարակ գիտելը։ Մա­ լով դարձեալ վերոյիշեալ օրինակին , իրականու -

Վառ ծ՜խիկ մը շրթունքին, Արմէն ան Հ ող մէկու նաւանդ որ օտար ալ են ու սրտիս չեն խօսիր։ Ե" թիւնը սա՛ է որ Հակաակ իր ա մ բ ա ր ա ծ բոլոր գի­

մը երեւո յթով , լա յն ու երկար , Հարուստ շէնքե– եկած եմ քաղաքը տեսնելու ու պտոյտ մը ընելու։ տութեանց պաշարին զոր կը յիշէգ չկարողանալով

րով ու վաճառատուններով պողոտայի մը աք մայ­ ԱՀա այսքան » ։ խո րը թափանցել բնութեան գ ա ղ տ ն իքին , խելակո­

թէն սկսաւ քալել, ձեռքեր ը գրպանը ու աչքերը՝ Աւելի քան մէկուկէս ժամ էր որ կը թափառէր րոյս՝ անՀուն տիեզերքին մ շան քեն ական առեղ -

ամէն գի : քաղաքին մէք : •ծուածին՝ առքեւ, ամէն բանի ՛՛ունայնութեան գի–

Անցաւ բաղմաթիւ վաճառատուննեբու առքե - Արմ էն ի ա չքե րո ւն մէկ Հ ատիկ գործա բանի տա կ ց ո լթեամ բը , ե ր քան կո ւթ ե ան ուղին գտնելու

ւէն ակնարկ մը նետելէ ետք՝ միայն ՚,Անոնք լեցուն՝ ծխնելոյղ չէր Հանդիպա՛ծ ։ Յայտնի էր , որ այգ ապա ր գիւն ճիգին մէք յ ուս աՀա ա՝ Հ ոգեկան տա -
է ՛ո ր կ՛ արձակէ
էին ամէն կարգի իրերով։ քաղաքին մէք ճաբտաբարուեստ չկար ու բանուո­ ռապանքի մ էք եղերական ճիչ մ րն
ըսել կ՛ուղէ ,
Բայց, բոլորն ալ կրակի գի՛ն ունէին ու իրեն րական քաղաք մը չէր ; Կէօթէ ի խորոց սրտի եւ վերիվերոյ

Համար բոլորովփն անմատչելի ։ Յոգնած էր ու պարպուած ստամոքսը։ Աւելի ազատ թարգմանութեամբ* ձԻ՚^ն՛չ բանի կը ծա­

Հանգիպեցաւ նաեւ ու ակնարկ մըն ալ Հոն քան երեք ժամ անցա՛ծ էր իր թեթեւիկ ու Համեստ ռ ա յ ե ն այս բոլորը, քանի ՝ոբ ե՛ս, Հէք արարածս՝
մը յառաք չեմ
նետեց՝ ապակիներէն ներս՝ Հարուստ ճաշարանի կէսօրուան ճաշին՛ վրայէ^– Արմէնի կերածը ատկէ ուր որ է ի ) դարձեալ Հոն եմ, քայլ
X
մը ճոխ սեղաններուն : աւելի չէր ^ԼՐՍԱՐ դիմանա լ : Հիամբ երեքը անցած դաց ած» : Այս է Հեղինակին ոգին ի՛/, Հարազատ ,

Ա լնտե ղ՝ բազմողները առանց բացառութեան էր երբ Հա ս ա լ Հան բա յին պարտէզս՝ նոր քաղաքա­ Ահ աւասի՛կ , ասոնք են, ըստ թարգմանութեանց

կռնակը տաք, գրպանր ձայնաւոր յաճախորդներ մասին մէք։ ինկաւ նստարանի մը վրայ, քիչ մը շնորՀալի եւ մանաւանդ յաՀող

ըլլալու էին* Ուսերը թօթուելով անցաւ ինքնիրեն Հան, դ ա ն աղբ Հ ա /ար էական պայմանները։

խւԻէեքով քէա խորՀ^գաՆե՝ը1վ V չկրնաք գուք Հատ Ն* ՇԻՆԱԿԱՆ Ա– ՍԱԼՄԱՍԼԵԱ՚ե

Fonds A.R.A.M