Page 296 - ARM_19-1946_04

ք I »«§

ԱՐՄԷՆԻ ԹԱՓԱՌՈՒՄՆԵՐԸ կո յա է զանգուած՝ զանգուածի վրայ դիզուած« ՀԱ 8 ԱԾՏԱՆ

Հովիաներ՝ մէկր միւսին քղանցքին փարած ,դարձ­

դարձիկ ւ Գետե՛ր՝ ամէն գի , ՛ոլորապտոյտ կ ան -
Հ >պ ռ աղ մի կ Ա եքՈՆՀիւսիսէն ցնէին, տեղ - տեղ երեւալով
ճիշգ քառասուն օր էր ^ որ Արմէն ու արեւին տակ փալ–

Հարաւ Հարիւրաւոր քիլոմեթր ոստում մ շ ընե - կլտալով արծաթի պէս X ք աջ՚սգածա թ իւ ԱԱԽ-ը

Լով\ Իր Հայրենի գեռին՝ արեւին ու վճիտ օգին կատարեալ լեռներ ու , Հ՛ովիտներու ու գետերու֊

մօտաւորապէս նմանող անկիւն մր ինկած էր։ սքանչելի աչխարՀ մր ; ՃԱՓՈՆԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ ՄԷՋ
արեգի •Արմէն որքա՛ն ուրախ
Բւ օրերէ ի վեր կր թափառէր անք էր ու կը Հրճուէր Հո -

ճամբաներ ուն ՛ու դաշտերուն լիրայ ^ Հոգին խռով– դիին խորունկէն

քով լեցուն Թիռ մր րրաւ ու բարձրացաւ այգ տեղէն , որ ԽՄԲ — «Սովետական Հայաստան» ամսաթեր,

<յ*ամ ե րով կեցած ա յգիներու ու ճամթաներու պէս արծիւ մը ու իքս յս անգամ Ահտոքի գա– շ»–ի Օգոսսաս Սեպտեմբեր թփլէն • մեր հայերէնով–
գաթր •
եղերքը յ կարօտով գիտած էր գեղական արդար , ճափոնի գէմ մղուած վճռական ճակատ ա ,

մ աքոլր ու յաւիտենական Հողին ա շխատանքներբ Նայեցա՛ւ ք նայեցա՛ւ մինչեւ որ աչքերը խո մաբտնեբու ժամանակ, Հայ սպաներու եւ մար -

միամիտ, տաքո՛ւկ Հոգիներով եւ տոՀմիկ սովո - նաւցան ու սրբազան Տարօնի ԱշխարՀը մշո՚ւշա տիկներու կատարած սխ բագո բծութ իւններ ը , Հայ­

րութիւններով շինականներուն ւ պւ գար*.ալ ագչոոլրներ վեւ ։ Թեթեւ ոս– րե՛նական պատերազմին փայլո՛ւն էգերէն մէկը կը
տիւն մը ընելով բարձրացաւ
Երթ Ի^՚ՔԸ. գէ"(Ի Հարաւ եկաւ, արդէն այգե - ու գնաց կանգ առաւ , կազմեն ։ Այգ կռիւներ ը վարող ղօ բա վա րն եր ո ւն

կութքր վերկացած էր գրեթէ։ ԱակայԼ, քանի քա­ Աստղկա յ փլփլկած ու Հ ե թանոսա բո յ ր բերդին աո - մէք կային եօթը Հայ զօրավարներ , որոնք յայտնի

նի անգամներ , այգե կո լթքէն ետքի աշխատանքհե– քեւ , Համբուրելով անոր Հնամեայ քարերը, հնկ - են ամ բողք />/ . Միութեան ժողովուրդներուն։ Ա֊

րր զմայլանքով գիտեց յուղումով վերյիչեց ի– վար եկած ու երկիւղած ։ տոնցմէ մէկն է Հեռաւոր Արեւելեան ռաղմաճա -
րսեննց ո անս եւ
Շարունակե ց ճամ բան , Հանդիպեցաւ Վարա­ կատի Հրետանիի Հրամանատար , 1Ա * Միութեան

Օր մր գնաց , կեցաւ ճակատ ր արեւին ու կըռ– գին Հ ՆայեցաւԲզն՚ունեաց\ք՝ովուն ծիծղուն ու ծըփ– Հերոս՝ զօր* Միքայէլ վարսեղովը, որ արդէն՛ այդ

ն-ակը ձիթենիի մ ր բունին՝ գիտեց որթատունկերու ծըփուն ։ Արմէնի սիրտբ սկսաւ թրթռալ , թովր - Համբաւին տ իրացած էր 1939 - 40ին , Ֆինլան -

յարգուիլը ^ ուր տարէց երկու այգեպաններ ան - տալ կարօտեալի կուրծքին տակ՛. Աչքերը բարձբա–

ցուց ու նետեց Նեմրութի, Բիւրակնի ու Աիվւանայ տայի կռիւներու ժամանակ։ Անոր Հռչակը ալ ա -

Հաւատա լի աո կո ւե ո ւթե ա մբ , առանց իրենց մէք - ՚յննման ։ ւելի տարած ո ւե ցաւ , մասնաւորաբար Հ՛այրենական
պաշտպանուս
քերբ շտկելս ւ , շուրք երկու Հար իւր մ եթր երկա­ սրերո պատերազմի ընթացքին , Մ՚ոսկուայի

րութեամբ շարքը մ էկ ծա յրէ մ իւսը կը տանէին : ք՚նքղինքը այնքան թեթեւ կը զգար որ բազէի

ինքը կեցած ու կըթհած ձիթենիին, մտիկ մը պէս սուրաց , կտրեց Հեռաւոր տարածութիւն - թեան ծանր կռիւներու օրերուն ։ Բարսեղով պատ–

աո ւած էր անոնց սուր մկրատնեբու արագ - արագ ները մէկ ակնթարթի մէք։ Իրեն այնպէս թուեցալ ւաւոբ մասնակցութիւն ՛ունեցաւ զօր* կուտերեանի

քրթքըթին , $.աՐԳԻս » Իսէաէս շերամները թթենու թէ՝ միայն քանի մը անգամ թեւ բացաւ ու ծալլեց Հ բասա յլա յին բանակի քախքախմ ան գո բ ծ ին մէք ։

մատղաշ ու փ՛ափուկ տերեւներուն վրայ % եւ , աՀա Հա յո ց Ար բազան լերանց՝ Արարատի Պատերազմի ամենածանր օրերուն , երբ

սիպտակ ՛ու սառն ապատ գագաթին վրա յ Տապան փոնցիները կըպատրա ստուէին յարձա կի լմ եր ե բ կր ի

Արմէն , նո յնիսկ զրո յց ունեցած էր անոնց շինեց . . • : վրայ , զօր • Բարսեղովբ կը նշանակուի Հեռաւոր

IՀեւ •խանած էը անոնց Հլ քըց՚ք ւմներ Այնքա՛ն կարօտով , յուղում ով ու մ որմ ոքո՛վ Արեւելեան ճակատ ի Հ բետան իի\ Հ րամ անատար %
տաիսրենց Հայրենիքին մէք, խաղող ուտե­
թէ՝
իրենաք երկար գիտեց չքոաղ Նայիրիին, Գեղաբքունեաց Այնտեղ մեծ աշխատանք կը կատարէ կաբմիր բա­

լու ատեն իրենց շր թո ւնքն ե րը եւ մ ատն երը իրար լեռներուն ու պարերուն , իրենց անուշ ու կապու - նակի մ ար տ ո ւն ա կո ւթ ի ւն ը բա ր ձ բ ա ցնե լո ւ Համ ար %

կը փակչէին անոնց քաղցրութենէն : տակ ծովակին՝ երկինքի կտոր * 1945 Օղոստոսին Մ111 ն չ ՛ւ ՛ր ի այ ի եւ ՝Բո բէա յի կռիւ֊,

Երկրորդ անգամ մը ոլշադրութեամբ ու եր - Արագածի գագաթները ՛աչուըներուն մէք թաղ­ ներուն կը յայտնաբերէ կոփուած Հրամանատարի
ինչպէս
կար դիտած էր ուրիշ աշխատանք մը , թէ Աիա ֊ ուեցան, խեղդուեցան իրենց կանթեղներովը մ ի։ ա - եւ ռազմագէտի փայլուն ՚ընգունա կութիւննեբ : կը
անիւ—
կը փետտէին ծերացա՛ծ որթատ՛ունկերը ։ "ին ։ Իրիկուն եղած էր I Արեւը ի^ն չպէս՝ ել ո^ւր– վարձատրոլի «՚/ // ւտ ո ւղովի » առաքին աստիճանի

կառք մը , երկու բարձր ու լա յն ֊ շր քանակ կէ դէպի մայրամ՛ուտ սաՀ՚ած էր՝ չէ ր ^ԼՐօաօ^ ԳՂ՚" I ՚՛ շքանշանով :

ներով, որ՛ուն լծակներէն զատ մնացեալ մասերը Անզգալաբար գիէերը Հասած ու մութը նստած Հայ մողովոլրգը Հպարտութեամբ կվարտա ֊

ամբող1ոլթեամբ երկաթեղէն Էին–. Մէկ կոոոին ք ՝ " ,Լ Հ Ղ .^Տ^ ձ , լ ՚^Հ լ7 սանէ Հրասայլային բանակի ղին* խոբՀուրդին ան­
մվրձա.յ <ձ.ՀՀողոՀմմաՀա*ղձ.աԼցաձե ւ՝% անձիւ.Լ.մ բԼ , ճ բձռնաձկնեՀրոքվ . է՛ և"գմ. Հիմակ միայն իր առթլ կԳրեԼար
գամ զօրավար Հ ա յ կ Թուէքանեանի անունը։ Պատե­
լա յն տ տ ր ած ո ւթ ե՚ա մ բ Աւան՝ մը, իր բաղմ աՀ աղար
Տակէն Հաստ շյէթայէ մը առկախ ժանիքաւտոր եր - քաՀերովը
վառ : Արմէնի յիշողութիւնր ետ սաՀե ֊ րազմի ամ բողք ընթացքին իր ռազմական տաղան­
կոլ ճան կեր եր կաթէ , ո րոնք ո բթին կոկո րգը կր ցաւ ՛ու ինկաւ մանկական
աշխարՀին մէք; էքրելցող դով յ յայտնի գէմք մ ըն է ան ։ Մ ասնակցած է Լէ–
ճանկէ ին ու ամուր կը սեղմ է ին ։ Եւ > աՀա , Հուժ­ Աւան, ր իր բաղմաՀաղաբ
կու գեղքկուՀին կը նետուէր Հողմ՛աղացաձեւ անի­ շեցուց ու մտաբերել վառ քաՀերովը իրեն յի - նինկրատի ել Աթալինկբատի Հերոսական՝ պաշտ ֊

ւին բռնակներուն վրայ, ուժեղ վար քաշելով ու գիշերուան՝ տուաւ իրենց գեղին ծննդեան պանութեան, իր կուրծքը զարդարուած է Լէնինի ,

դարձնելով անիւը • Որթը քանի մը երկվայրկեանի պզտիկով ժամ ր . . . , երթողք գեղը իր մեծով ՛ո՛ւ ՀԱ ոլվո րովի՚ֆ ե ր կրորգ աստիճանի , <ձկո ւտ ո ւղո վֆ ի

մ էք արմ ատախիլ Բէէար յ ինչպէս բուռ մ ը խոտը մէկական Հոն կ^ԸԷԼային ՛ու իրաքանչիւրին ձեռքը երկրորդ աստիճանի եւ զկարմիր Ղ՝րՕշ^ի շքանշան­

եւ կամ թ ո յ լ տունկ մը ձեռքով քաշուած Հողէն ; ծած վառ մոմ ու լո՛ւսերու ծովի մը վերա ֊ ներով ։ Առաք ինն երէն էր որ մտնելով Փ՚որթ - Ար–

Արմէն , երկար դիտեց ու մտածեց աշխատանքի եկեղեցին : թիւր , յաղթական ԴՐ°էչՐ բարձբացոլց քաղաքին եւ

դիւրութեան մասին * * * ։ ճ՛ակատը դարձուց գէպի լուսաճաճանչ Աւա ֊ նաւաՀանգիստին վրայ յ

նթՀ Թեւերը բացաւ ու կանչեց թոքերուն ւմ բողք Հայ ժողովուրդի ՛ուրիշ մէկ փառապանծ ղա -
ուժովը.
է/ բրորդ անդամ մը, անիկա դարձեալ Հաճո յ - ^"՚^ԼԸ. Ղ°՚1*՛ * Անդրանիկ Ղյազարեան , 1Ս . Միութեան
քով գիտած
ձի մը լծուած էր* թէ՝ ինչպէս կը Հերկուէր այգին, Երեւա՜ն, Երռսո՜ն^ դո՛ւն մեր ցեղին ՛Նո՛ր ր Ո ասաաա դ ր ելով բաղմ աթիւ քաղաքներ ՛ո՛ւ
իոկ մօտեցած
երկաթ ու թեթեւ արօրին։ Ան նոյն– Տապա՛ն. Հարիւրաւոր գիւղեր, Աթալինկրատէն Հերոսական

էր ու արօրը ձեռք առած , երիտա­ կռիւներով Հասած է մինչեւ ՝Բ էօն ի կս պէ ր կ ։ Անոր

սարդ լծվարին ըսելով* Հաշվսատանքիգ լեզուէն՝ կր Ն. ՇԻՆԱԿԱՆ Հ րամանատարո ւթեան տակ գործող զօըաբաժինը ,
Գ՚՚՚Ր-
Հասկն՛ամ , սակայն ձիուդ լեզուէն ո • • * ; Ու ալ 1945 Օգոստոս Գին առտուն , առաքիննեբէն էր որ

մտցուցած էր երիտասարդ Հերկուորը, որ ինքն մտաւ Մանաեքոչլորւիրիոքս յ սսաահՀմամնարնր ,, աաննցաւ Ուոսուռի
ամրացած
կրնար Հերկել յ ՀԱԿԱՀՐԵԱԿԱՆ Հ Ո Ս Ա Ծ Ը գետ բ եւ ճեղքեց ճալիոնցիներոլ

Չորրորդ անգամ մը մտած էր ձիթենեայ պար­ -0 խիստ
տէզները ու գիտած
քաղելը, ու դարձեալ գե գքկոլՀ ինե ր ո լ ձիթապտուղ ղիրքեբը։ Կռուով Հինգ Հարիւր քիլոմեթր ճամ թայ

ղրոյց ունեցած անոնց Հեա : Լոնտոնի թերթեր ը կը գրեն թէ ՀակաՀ ր էական կտրած են եւ մասնակցած Մ ի Լան , Գիրին ՚, Տանցղի

Ան ն ո յնիսկ, մէկէ աւելի անգամներ գնւ զգացումները Գերմանիս յ մէք ոչ միայն չեն։ անՀե– եւ իյ ա ր պին քաղաք ներ ու գրաւման՝ Հ
կաղնեթփուտ բլուր
բարձրացաւ մինչեւ Հեռաւոր աացած կամ մեղմացած, այլ րնգՀակտռակն օրէ Թնգանօթա յին Հրամ անատար Րռօ * ԳԷ^ՐԳ՛
ոչխարի, յՆերու
ները գ այցելեց Հովիւներուն, օր կը զօրանան ։ Հրէասէր Համարուած Գերմանա­ Ջ այլակս եան յ որ զինուորական՛ փայլուն գործողու­

ցիներ , մասնաւոբաբար պետական պաշտօնեանեբ , Արեւմ տեան եւ Անդրկով­
խում բերան ։ կը ստանան , լեց\ուն մա-Հ– թիւնէն ե ր Է ղեկավարեր
անստորագիր նամակներ
։ կասեան ռազմադաշտերուն վրայ , վարձատրոլա՛ծէ
Մտերմաբար խօսեցաւ անոնց Հետ* Հաբցոլց ուտն սպառնալիքներով եւ անարգական բառերով
կա յանին ՀձԿարմ իր Գբօշ՚ֆի , Հա յրենական պատերազմ ի առա­
թէ՝ ինչո^լ սրինգ չունէին ; Առանց սրինգի Հովի^ւ Ասոնցմ է մ էկն է Պ եր լին ի ձա յնասփիւռի
մեղքերը քին աստիճանի ու կարմիր աստղի շքանշաններով ;
կ^ՐԷԼար ։ Պատմեց իրենց երկրի Հովիւներու կեան­ վարիչը, որ նացի վարչաձեւին կալդ մը
բազմաթիւ հավանական ճակատին։ ւէրայ ցոյց տուած Հ մ տո՛լ -
քէն որ իրենն այ եղած էր ատեն մը * * . ու Հար - թուելուն Համար , ամէն օր կը ստանայ
« Հրեա յի թեան , քաքութեան եւ խիզախութեան Համար էք •
ցուց նաեւ թէ ինչու փոխանակ խո շոր գամ թոնե­ սպառնալից նամ ակներ , ո ւր 1լ երեւան
րու այգ պտլիկ շնիկները կր պաՀէին ու կը պտըտ– աղտոտ լակոտ , դիակդ կտոր կտոր պիտի ընենք » կառավա րո ւթ իւն ը ղինքը վարձատրած էկ ուտ ո ւղո–

ցնէին իրենց Հետը • • • : եւ նման բառեր • վ ի երկրորդ աստիճանի շքանշանով ;

Արմէն Հովիւներէն բաժն՚ուելէ ետք, քիչ ՝ան - ԱյԴ վարիԼր Հր պատմէ թէ գրողնւեր կան որոնց Զօր • Տ ի մ ո ֆ է յ Տէտէօղլեան, անցնելով ճա -

դին , Հասակէկ կաղնիի մը տուած էր կռնակը ոլ Համ աձա յն Հիթէէր եթէ յաքողէր բ)Լ աքն քել Հրեա­ փոնցինեբու ամբացած գօտին , կը բարձրանայ

նստած : ները , Գե րմ անի ա պատերազմ ը պիտ ի չկո րսնցնէր , Հինգանի՝ մեծ լեռնագագաթը ։ Անոր Հեծելաղօրքբ

ււյեցւ եւ Հարուստ ու եբքանիկ պիտի ը լ լա ր ։ Հ Ան շատ կը գրւ է Աոլուն, Վանեմ ար, Լինս ի եւ ուրիշ քւ
արեւմուտք ղաքնեչ
ոդւիդտեէպցի ՀՀորաիրզաուն։ը Այամգիբնողերք՝ ,արպեաւրելտքէէզն , մՀարադնկադյէպի*ն նավցեիրաբենրոորւմվարչաձցեույց տոմւըաւՀիթլէբի ՀրեաԱնաեքրոու.ն

ներ, բանքաբանոցնեբ ու թփուտ բլուրներ ու եր - ղածը պիտի գործադրէ, բնաքնքելոլ Համար Հրէ– ճափհնական կռիւներուն նշանաւոր Հանդիսա­

թեմն ալ մայրիներ ր ցանցառ անտառներ, տոլ - ոլթիւնը »: Նոյն աղբիւր ին Համաձայն նացիակա ցան՝ նաեւ Անգրպալթեան ճակատի առողքապաՀա -
արմատ ձգած է ժողովուրդին խաւերուն
ներ, տունե՛ր բռնած էին տարածութիւն՛ը ։ նութիւնբ կան ծառայութեան պետ, ղօր • Աւետիք իուրկազ^

Տեղը արեգի էր ու արեւը գազք։ Կոպերը տաք– մէք^ եիբեմն անգիտակցաբար , շնորՀիլ տասներ– եան եւ արեւելեան երկրորդ ռազմաճա՛կատի օղ ՛Ա­
ոան ու խտխտալ սկսան; Ակամայ,
թարթիչները կոլ տարուան երկար քարոզութեանց։ ՛Լ աւա յին զօր * Գրիգոր Տոլմասեան :

իրար եկան ՛ու աչքերը խփուեց՛ան ։ Աչքերուն առ. Հրեաներր կր գանգատին թէ գերման քաղաքա­ Արեւելքի՛ կռիւներուն մասնակցած Հայ Հերոս–

քեւ կանան չ-կապոյտ շղարշներ վւարտեցին, թօթ– պետական ի չի անալթի ւնն երր լաւ վե րա րեր ո ւմց ո յո նե բու մէք կբ գտնուին, բազմաթիւ զն դա պետն ե

"՚-եցիս* ու յանկարծ , Արմէնք ինՔղինՔ" շատ Հսւ– չեն տար իրենց Հանդէպ • Հակառակ նացիականոլ,,, վա խ ^գնդապետն ե ր , Հ աղա րապետնե ր , սպաներ եբ.՛

րաաղզատ տ եղ մը գտաւ* * * ։Աչքերը խուվւ էին թէեւ, թիլնբ բառնալու օրէնքին, Պ ե բ լին ի մէք օրէնք մը Հարիւրաւոր մար տ ի կն եր . ;
սակայն , ան այգսլէս աւելի լալ կր տեսնէր Հիմա
լէ հրատարակուած տակաւին , որ վերադարձնէր

քան թէ րաց եղահ֊ ատենր։ Անիկա անմիէապէս Նացիներուն կողմ է բոնագբաւուած կամ գողցո լած

զգաց, որ Հորիզոնր, ամրողչ\ տարաՆութիւնր քիք Հրէական ստա ցկ, ւա^քն ե րր : ԵՆՈԻՆԳԻ ԱՌԹԻՒ Գերմանիս յ ամերիկեան

աոսվոլանր չէր երր աչքերր բաց էին ։ Ան Հիմակ Նաց իա կանոլթենէն առա է Պերլինի Հրեաներուն շրջանին Հրամանատարը ճառ մր թօսելով, րա ր ս -

կր գտնուէր իր այնքան կարօտցաձ ու տենքացաձ թիւր 186,000/^ կշ ՀասնէրՀ անոնցմէ միայն չոր. մ*».աղ.թ.ո֊լոթ֊ի–ւննո.եր ղղեց գերման +«-

Հայրենիքին մէ1 ու չատ բարձր լերան մ ր վրայ.. Հագար վերադարձա* են այսօր եւ ոչ մէկր կ լրցա ղովոլրգին : «Ջերմապէս կր մաղթեմ Որր աչիարՀի
յայտարարածէ,, Հրեայ ՀաԼւթիլնԱ։
Սակայն, չէր կրնար որոշել ճանչնալ թէ Արն. իր տունը վերստանալ, մէէ վեր աՀ աստատո լի վ մարդիկ

ձոռլորհի"" թԹէե Տաւրոոոսսհի գոաագռաթաԹնւեերոէէնն մէկուն վմրոա, ՀՀ.ա.ս.ա.ր.րա.ակ.ոգւո.թո..ել.անI.ո. ռԱ.պետ.ը։.%Իր...րIս֊.աճ֊ ի- ն. հՀա֊մ.աձաՏյ.ն«., />..Մ.են-,ք, * ամ,երիկեաււն–. = ՚ գր՜ա՛ւման բանակի՚ « - անռէձմէնՈե ՝>ա«ուրրւ

էչր այղ երջանիկ պաՀուն : Հրեաներննեոն աա.լ .սպ.ա.ռն.ա.լ.ի.ց. «5 նամ./ ա™կն5եր ք»./.կր1 է.ստանա֊ն՜,. 5 եւ 1 ԳդուոլքՔI, , ՚ԻեԳրեմրամնՈանւնե.բնե . - -. Ր "Է

Դարձեալ, երկար նայեցաւ, դիտեց Հարազատ ինչպէս նաեւ այն գերմանացի , բոլորս ալ խաղաղութեան
փաստաբանները, այս կամքր ոմւեցաձ ենք քրիստոնէական
Հորիզոնը : Լեռնե՛ր , լեռնե՛ր Հսկայ , երկար կրռ - որոնք կր յանգգնին Հրեայի մր դատը պաշտպանել քակրթոլթեան քաղա -

նակներւէվ Ու ոմանք անսէառսէէէրստ –.Լեռնե՛՛ր ,կոյտ. դատականին մէք։ սկիզբէն իսկ ել կշ կրկնենք տար -

Ո ւ ա ն այլս ժամանակագրականին >։

Fonds A.R.A.M