Page 257 - ARM_19-1946_04

ՀԱ8Ա0ՏԱՆ Գի րքե րու Հաւաքս ւմը կը շար ո ւնակո ւի փո խան ՜ա­ ՆԱՄԱԿՆԵՐ «8ԱՌԱՋ»ԻՆ

կութ ե ամբ արտա սաՀմ անի Հ ետ ։ Ներգաղթող Հա­ ՃՇՏՈԻՍԴԵՐ

ՄԵՏԱՂԱԳՈՐԾՈՒԹԻՒՆԸ մեծ զարկ պիտի յերը բազմաթիւ թանկագին ԴՐքեր են նուիրած
ստա՛նայ մեր երկրին մէ^։
Պե տակտն Գրադարանին :

Փայտէ կարկաՀներոլ (տէզկեահ) տեղ պիտի ԼԵԹՈՒԱՆ ԳՐՈՂՆԵՐՈՒ խումբ մբ, ՜Երեւան

շինուին մետաղէ կարկաՀներ , տարեկան Հինգ Հա– Հասած է վերջերս , գլխաւո ը ո ւթեամբ Լեթուան Լ1)"սՏՈ՚Ս, 9 Դ ե կ ա – Երկու օր առաչ՝ միայն

րիւԲ Հատ : Պիտի արտագրուին նաեւ դ ի ւղատ՚ե տե­ գրողներու մ ի՛ութեան նախագաՀ ին , մօտ էն ծա­ ձեռքս Հասաւ , բնգ այլս, օրաթերթիդ 29 Նոյ՛ի

սա կան գործիքներ, Լուրով, դարձող փոթորակներ նօթանալու. Համար Հայաստանի սւբգիլնաբե րու - թիւր , ուր Պ • ՅովՀ . Ձալրգեան կօնզալէզ թղթակ­

(թիլրպիՕ.՛) , ճնշիչներ, ինքնաշարժ մեքենաներ եւ թեան , գի սլա ան տ եսո ւթեան եւ գրականութեան Հ ցութիւն մվչ ունէր փ մասին Լոնտոնի մէԼ, Նոյ՛

Հեծանիւներ՚ու անէ՚ատ կտ՛որներ , սեղանի եւ պա­ Պատգամաւորները այցելած են թանգարանները , 22ին սարքուած Հանդէսին։ Զանց գոելով կարգ մբ

տի ժամացոյցներ , բարձր ճշգրտութեամբ աշխա­ կրթական Հ ա ս տատ ութ իւննե ր ը , թատրոններ ը Հ աննշան վրիպակներ (Օր՛ Պ՛ Խ ա չաաո ւբեանի ա–

տող փոքր մեքենաներ եւն* Ներկայ եդած են «Անուշէի եւ <*Օթէլլօ»ի ներկայա­ նունբ «Յարութիւն» չէ, այլ՝ Արտաշէս • Տիկ՛ Ա՛

ցումներուն * Այց ե լած են նաեւ պետ՛ական ձեռա - «Նորի» չէ , այլ Ն՚ոբրիս , եւն. ելն.) Հարկ կբ զգամ

ՀԱՅԿԱԿԱՆ գործե բու յատկան ի շերէն մ էկն է գրատունը : Պատգամ աւո բները մէկ շաբաթ մնալէ ընել Հես ՛ելեւ 7 ձ I» ւմնե

վփչաաԲ* որուն կարելի է Հանդիպէ լ Հայաստանի վերջ՛է մեկնած են Վրաս տան եւ Ատրբէջան։ | Աեր ճառին նիւթը «էջմիածինի կաթո­

Հին գորգերուն մէջ՝ կարմիր * կանանչ եւ բաո կա­ ղիկոսութիւնը փառաբանել» էէ ր * Լոր չափ ալ ինք­

պս յա գո յներռվ : Այժմ մեր գորգագործները կ՚աշ­ ԿՐԹԱԿԱՆ նին գ ն ա Հատն լի նիւթ մը ըլլայ) այլ՝ Աթոռի փո­

խատին Հ ին գորգերու աղգա յին գա ր գար ան քն՛եր ր նախարարութիւնն ՛ու կուսակցու - փոխութեան պատմ ականը ընել , եւ այգ առթիւ

վե ր ա ր տ ա գբ ե լ , առանց կտրուելու ար դիական ո ւ— թեան կազմ ա կե ր պ ո ւթ ի ւնն ե բը մ ո ղո վո լր դին կըբ– վեր Հանել էջմիածինի կատարած կենսական դերը

թեն էն : թա՛կան մակարդակը բարձրացնելու նպատակով մեր ազգային՝ կեանքին մէջ։

ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ԹԱՏՐՈՆԻ պատմութեան Հա - կազմ ակեր պա ծ են երկրին բոլոր մ աս եր ուն մ էջ

մամ իութենական Համագումարին առթիւ , որ թաս­ ղան ազան ն՛իւթեր ու վրայ դ՛ասախօս ո ւթիւններ ։ 2 Ատոյգ է \որ մեր մտ քէն անցաւ Հ բաւի բեյ

ուեցաւ էի ո ս կո ւա յի մ է Փ , Ն ո յ . 22/»– 5/ , խո րՀք՚դա յին՛ Ութ ամսուան բնթացքին կատարուած են \500էս ծանօթ երգչուՀի Հայկանուշ Թորոսեանը, բայց

ժողովուրդներու թ ա տ ե ր ա կան արուեստի պատ - աւելի դա սա խօսութիւնն եր , երկու Հա ր իւր ուսու - Ժամանակի կարճութեան պատճառով միայն կա -

մ՛ութ եան մասին զեկուցում մը կարգաց Գ • Գո յ– ցիչ, դիլղատնտես , Ր^՜ԷԼԿ դասախօսներու կողմէ , րելի չեղաւ մեբ մտադրութիւնը իրականացնել։

եան : Հա յ թաա րոնի պատմ ո ւթենէն դրուագներ յիսուն երեք նիւթերոլ շուրջ ։ Գ՚ասախօսո ւթիւննե– Հետեւաբար Հ՛իմնովին սխալ է զայն վերագրեք

կարդաց ո լեց ան եւ քննութեան են թ ա ր կո ւե ց ան Վ * բուն նե րկա յ եղած են տասնեակ Հ աղա րա լո ր աշ ֊ €քանի մը ջոջերու» , որոնք ոբպէս թէ «արգելք ե–

Թեր ղի րա շե ան ի կողմէ : Գիտական ղե կ՛ո լցում մ ը իյատաւորնեբ : Գասախօսներ ո ւ մէջ կը գտնուին ղած են , առարկելով թէ 150 ոսկի ծախք պիտի ըլ­

կարգաց Գո՛յ եան՛– «Հայ թատրոնի 2000 ամեակք»։ ակագեմ ականներ՝ Վ * Համբարձում եան , Եղիա - լայ» ։

ԵՐԵՒԱՆ , 22 Նոյ* (Իգվեաոիա) — Մայրս* - դա ր եան , Վափանցեան , փբօֆէսէօրներ՝ Ա * ՛Հա - 3 1 «Գիտողութեան» մէջ բոլորովին սխալ

բիպեան ՚, Խ * Մ ի ր ի մ անեան , 9"* Աեւակ, Բատ ի կեան Հասկցած է անգլիացի եկեղեցականին Լոր «եպիս–

քաղաքի, մ տաւ՛ո րականութեան ուշադրութիւնն այս եւ ո ւր ի շներ ։ կո պոս մը՞» չէ) մէկ ակն ար կք ։ Ան երբ եք չըսաւ

օր գրաւուած է ՚«Մ՚եասնի կեան» պեաական գրադա­ Հակառակ այս բոլորին սակայն , «զ ի ա ւս - լու— թէ «իւրաքանչիւր եկեղեցի միջին Հա շուով շաբա­

րանի 25 ամէա՛կով - \ 921 ին գրադարանն ունէր 40 ս ա ւո ր ա կան գրուածքք տակաւին չի ապաՀ ով եք թական 5000 րուրյի եկամուտ ունի Հաւատացեալ­

Հազար գիրք * ա յսօր՝ երկու միլիոն՛. Գրադարանին՛ Համ •կեր* կ՚ոմիտէի որոշումներու Լր՛ի՛– 1՚ՐաԴոՐ - ներէն» , այլ թէ՝ ինք, կիրակի մը, ներկայ եղած

մէջ կան բացառիկ դիրքեր, ինչպէս 1512ին Վենե­ ծւմբ եւ գաղափարական աշխատ՛անքի արգի պա ֊ է քիուսիոյ մէջ Լ՝ո՝է ի Հայաստան) եկեղեցական

տիկի մէջ տ պո ւած «Պաքզատոմաք ը» , առաջին Հա­ Հանջներու, Հնգամեակի քաղաքական ու տնտեսա­ ար՛արողութեան մը, ուր օրուան նուիր՚աՀաւաքու–

յերէն քարտ է ոք եւ տ յ յն ; Ա ին չեւ այսօր Հ րատա– կան՛ խնգիրնեբու կատարում ր» , ինչպէս գիտել կու թիւնը ներկայ Հաւատացեալներէն՝ յանգած է

րակուած Հայերէն գիրքերու 60 կ ա յ այնտեղ։ տայ «Ա * Հայաստան» ։ 5000 րուբլիի։

Ա ակտ յն գործելու ա յն մ իջ՚՚ցք , ո րուն կը վ" - Հ ինգ տարուան Հանգիստի մը Հ եռանկար ին առ ֊ 4 - Ա խ ա լՀ ա ս կց ո ւա՛ծ է նաեւ Հանդէսի վե ր -

աա՛, ի 1Ա * Մի ոլթիւնբ , խ ոնարՀ եցն ե լո ւ Համ ար իր ջեւ , որու ընթացքին տիր՛ող դ՛ոյավիճակը պիտի ջ ա ւո ր ո ւթ ե ան յայտաբ՚ա րութիւնս * Երբեք չեմ ր–

Հակառակորդը այն լա քուած վիճակն է ուր կ՛ապ­ սլաՀ ո ւէ ր , երբ ռումբի մը պէս պայթեցաւ այն սած թէ «էջմիածինը եւ կաթոդիկոսը Լեկեդեցա–

րի ա յսօրուան Թուրքիան* մէկ միլիոն զինուոր լուրը թէ խոր Հր գա յին ՛ն ե ր կա յա ց ո լց ի չք պաշտօ - կան՛ մը վերջին բա ոք առանց յարգական տիտղոսի

զէնքի տակ , ճ ա ր տ ա լ՛արուեստ մ բ շարժ մ ան մ էջ նա պէս խնդրած էր պա յմ ան ագրին վեբաքննու ֊ մ ո չի գործածեր) ամբողջ յ ո յ ս \ Ր դր՝ա՝&՝ են աբտա–

զին­ թիւնբ : սաՀմ անի վրա յ , առանց արտասաՀմ անի Հա յու -

դրուած ազգային պաշտպանութեան Համար, թեան օդն ո ւթ ե ա ն Ա* էջմիածինը չի կրնար՛ ապ­

ուորական ելեւմուտք մը որ կը ներկայացնէ ամ­ Պաղ ջուր է լոգանքի ա յս վիճակին ենթար - րիլ* Պ * վՀիւրքճեանը քանի մը օրէն նամակով ձե­

ք՛ ո դ ջ եկամ ուտին մէկ եր րո րդը , Հաոո րդակցու ֊ կուած որեւէ ժո գո վո ւր գ, բացի Թուրքէն , խոր­ զի պիտի գիմ է» : Տա յտա բաբ ութեան ս ա յ դ մ ասը

թեան Հճամբաներ՝ կրճատուած երթեւեկով , ջրա­ տակուած պիտի ԸԼէաբ : Բայց նախկին Հիւանդ - ՛եդած է բ Հետեւեալ ձեւով •-— –«Ա * էջմ իածփն պէտք

յին ւ\ամբաները ական՛ուած * աՀա՛ այս դժուարաւ մար՛դը առղջ է եւ դիտէ թէ Անգլեւսաքսոններո լ ունի արտասաՀմ ան ի Հայո ւթե ան օժանդակս ւ -

թիւններն են, որ, Աովետներու կարծիքով, ի վեր­ շաՀբ կը պաՀան՜ջէ ուժգնօքէն զօրավիգ Հանդիսա­ թե՛ան գ իր տնտեսութիւնը աւելի ամուր Հիմքերու

ջոյ պիտի խորտակեն թրքական անՀ աշտ ո ւթիւնբ ։ նալ իբեն : : վրայ գնելու , եւ մասնաւորապէս՝ Գէորգեան ճե­

Ասոնցմէ վեր կայ նաեւ ամենօրեայ ջլամարտ մք, Ա ինչ ա յս մ ին չ այն , պա ր ա գան ե ր ը կր Հար­ մարանի մէջ սաներ պաՀ ելու Համար ։ • • *՚(\րպէսզի

որուն մասին Հետեւեալ օբինակբ բաւական ճիշտ կադրեն Ա եծն Բքիտ անի ան Հ ետ ե ւի լ ե ր կո լ տար­ Լոն՚տոնի Հայերս եւս կատարենք մեր պարտակա­

գաղափար մբ կուտա յ ։ Ա ոնթրէոյի պայմանագրին բեր քաղաքականութիւններու ,Եդիպաոսի ե Թուր­ նութիւնը Հանդէպ Ա * էջմիածնի , կազմ՛ուած է

Հա՛մ աձա ւն , Խ. Միութիւնր մինչեւ 1946 Օգ ոստ • քիոյ իր յարա բե րոլթեանց մէջ% Մինչ ում կուտա՛ ւ Հ անգանակի չ Տանձն տխումբ մը , մեր գլխաւոր ու-

Տի դք1 էեՐ ԷՀ աա յմ ան ամ ս։ մ ՛ունէ ր , Նեղուցներու Թուրքի ո յ մերմէ լ Նեղուցներու պաշտպան՛ութիւնք թեամբ ել անգամ ա կցո ւթեամ բ՝ գազութէս Ա ՚ 1^ք–

վարչաձեւին վերաքննութիւն ր պաՀ ան ջե լու Հա - բաժնելու Հիւսիսի իր դրացիներուն Հետ, միւս մ ի ած ին գա ց ած երկու պատգամաւորներու , Տ ոքթ *

մար, այլապէս պայմանագիրը մեքենաբար պիտքւ կողմէ քնգՀակառակն ճնշում կը բանեցնէ Եգիպ­ իւթիւճեանի եւ Պ* Ս* ՝Բ իւրքճեանի ։ Տաբմար ա֊

յ ա ր ո ւն ա կո ւէ ր ։ Ա՛՛ո ս կո ւա լ^եց մինչեւ վերջին տոսի վրայ* որպէսղի այս ՛Լերջ ինը իրեն յանձնէ տենին գիմում պիտի ըլլա ք ձեզի ա յս մ աս ին %

վայրկեանք եւ Թուրքերը կք խայտտյին արդէն , Ա ո ւէ զի ջրանցքին պա շտ պան ո ւթ ի ւն ք : Շ՛ՆՈՐՀՔ ՎԱՐԴԱՊԵՏ

ԱՅՆՊԷՍ՝ ԻՆՋՊԷՍ ԿԸ ՊԱՏՄԵՆ ԻՐԵՆ* բազմ աթիւ ա յ յ ապա ց՚ո յցներ , որոնք կը Հաստա - ԱՐԻՒՆՈՏ ԿՌԻՒՆԵՐ ԵՒ ՋԱՐԴ

տէ ին Հազարաւոր Հայերու մեղսակցութիւնը : 1915/%, Թիմար գիւղին մէչ, մ՛ինչ ոստիկան

Հնչակեան եւ այլ Հ՛այ կուսակցութիւններ , ըմ­ ղին ոլորներ ու խում բ մը զբաղած էր գիւղին ոչ -

բոստութեան կեդրոններ Հաստատած է ին Պ իթլէ– խարները Համ րելով , Հազար՛ի մ օտ զինեալ Հա յեր

Լ ս ի , էրզբում ի , Ա ամ՚ո լք է թ իւլաղիղի , Տիաքպէքի - յարձակում կը գործեն : Ե՛– ոստիկան ղին ո ւո րն ե ր ք ,

րի, Ավազի, Տ րապիզոն՚ի , Անգարա յի եւՎանի մէջ։ եւ իրենց Հրամանատարը, Աիւլէյման էֆէնտի, կը

Տակաւին պատերազմը չսկսած , այգ կեդրոն­ ս պանն ո լին ;

(ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱՅԻ ԱՆՏԻՊ ՆՕԹԵՐԷՆ) ները կազմակերպուած էին արդէն ամէն կե րպով , ք՛ն քն ա պա շտ պան ո ւթ ե ան նպատակով , երկու

Թուրք զինու՛որական ուժերէ 20 Հագի ել ոստի - ու պատրաստուած է ին , ըստ Հ րաՀանգի , լծո ւե լո ւ իսլամ գիւղեր՛ու մէջ գտնուող Հայեր , Հայաբնակ

կան՛ գօքաց Հազարապետ Աիւլէ յմ ան էֆէնտի , կր գործօն աշխատանքի ; գիւղեր կբ փոխադրուին ու կը սկսին յեղափոխու­

սպաննուին վւախստականներուն կողմէ , Հետապքն– Հ Ա Ն Ա Յ ՄԷԶ թեան պատրաստուիլ՛ Մինչ երիտասարդ Հայեր

դումի ընթացքին; Ապստամբներու մէկ մասը կր Երբ պատերազմը Հռչակ՛ուեցաւ, ռուս բանակ­ կը գրաւեն կենսական կկտեր , ուրիշներ կբ Հրա -

ձերբակալուի թէեւ, բայց շատերը կբ յաջողին ները՝ Հայ կամաւոբնեբու օժանդակ՛ութեամբ ,յար– ւիրուին զէնքի տակ ։ Պիթլիսի * Վանի եւ & ա սւ ա իս ի

իւ ո ւս ա ւի ի լ , օդա ո ւե լո վ գիշերուան մութէն ։ Փըր– ձակման՛ անցան ։ Վ^անայ Հայ բնակչութե՛ան կա­ միջեւ, Հեռագրական Հաղորդակցութեան ոեւէ մի–

կուած էին , այս կերպով , մ՛ա սնա լ՛ոք ա բաք բոլոր ցութիւնը փո խոլեցաւ յանկարծ : ք*ազմ աթիւ Հա– լ"9 Լէր մնացած , որովՀետեւ ըմբոստները կըտ–

ա յն Հայ Հրոսակները, որոնք ոստիկան զօրքերու •յեք , կազմ ակերպութի ւններ եւ յարձակմ ան մի՛ա,֊ րած էին Հեռադրաթե լեր ը ։ Կառավար չաաուններր

ել իսլամ բնակչութեան վրայ կբ յարձակէին ^ ո– թիւննեբ ստեղծեցին • թէեւ բա ւա կան ժամ տնակի յարձակման ենթարկուած էին եւ երկու Հոգի

ճիր եւ մաՀկը էսփռէին ամենուրեք ։ կը կարօտէ ր այս դործը Հ սպանն՛ուած ։ Գիւղերու մէջ իսլամ բնակչութիւնը

Հրոսակներէն մէկը Հինգ իսլամ ս պանն ՛ած էր* Հաւաքաբար կբ սպաննուէր , իր կարգին ։

իսկ ուրի շ մը, դաք ան մ տնելով Հ ա յ կա կան գիւղի Վերին Հայ կազմակերպս ւթիւններ էն՝ եկած Հ րա– Լուր առնելով ոբ Հյ ատա խ ի , Հ ա ւա սու ր՛ի , Թի -

մը՝ Օտիճաքի մէջ, ոստիկան զինուոր մը եւ 14 իս­ Հանգնեբու Համաձայն, անՀր՛աժեշտ էր Համբերեք մուրի եւ ՝ք՝ատէշի ապստամբական շար՛ժում բ խեղ­

լամ ս պանն ած էր ։ մեծ խոՀեմ ո ւթեամբ , մ ին չեւ որ ռ՛ուս ոօրքը մ՛ուտ դելու Համար ՆաՀանգային կեդրոնէն օգնական ու—

Զէյթունի մէջ, ապստամբութեան ղեկավար դո բծէ ր Վան , ու. կա ր ե լի ո ւթ ի ւնն ե ր ստեղծուէին ժեր կուգան , Վան ի Հա յութիւնը կրակի տուած էր

դէմքերէն Աելքոն անունով Հայ մը, ձերբակալու– միասնաբար գո բծելու : կանխաՀաս ոեւէ գէն * Հ էո մի տ Աղայի զօրանոց ը եւ ոստիկանական պա -

թենէն վերջ երբ Հարցաքննուեցաւ, յա յտնեց թէ՝ գո քծո ղո ւթ ի ւն , առիթ կրնար ստեղծել ընդունա յն Հականոցներըւ Միւս կողմէ, ձեռնարկած էբ ան­

լուր կրտարածէր ամենուրեք, >որ Անգլիացիները արիւն՛ Հոսեցնելու , Հետեւաբար շուտ՛ով տկա - մարդկային կոտորածի մը։

իսքէնտէրուն ցամ՛աք ելած են։ Այս կերաով, ամէն բանալու : Պէտք էք նկատի ունենալ նաեւ , տբ ձիէ֊– Միայն Վանի մէջ ապստամբութեան ԴՐ°է

դժուարութիւն կբ յա բ ո ւց ան է ր Օսմ անեան կառա­ նտծածկ ճամբանեքը արգելք պիտի Հանդիսանային պարզող Հայերու թիլը՝ Հինդ Հազարէ աւելի էր ,

՛վար՛ութեան դէմ, միաժամանակ ՀրաՀանգ տալու/ ռուս բանակի արագ առա ջի աղա ց՛ում՛ին ; Համա՛ - ալ բոլորն ալ զինուած էին ամէնէն արդիական

ըմբոստներուն ,որպէսզի շարունակեն ապսաամբու– ձայն ռուս սպաներու Հետ գոյացած Համաձայն՛ու­ զէնքերով : Մինչեւ մ աՀ , անոնք կը պաշտ պան էին

թիւնբ : թեան, Հայերը պիտի միանային ռուս ուժեր՛ուն իր՛ենց դիրքերը։ կառավարչատունը, զին* Հաս ֊

Գաբձեալ Ա ելքոնի խոստ՛ովանութեանց Համա– այն րոպէին , եր բայդ Վերջինները մտած ըլլային աատո ւթիւնները , Հանրային Պա րտուց շէնքը, Օս­

ձա յն՝ ապստամ բութեան ղե կա վա բ գէմ քեբէն՛ շա­ գոր՚ծնապէս՝ Վան ։ մանեան Գրամ ատոլն ր եւ այլ պաշտօնական շէն -

տեր , Օսմ ան ե ան կա ռա վ ա ր ո ւթե ան բարիքները վա­ Բոլոր ա յս մ ան րամ ասն ութեանց անտեղեակ քեր՝ քանդուած էին ։ Իսկ իսլամ թաղեր , կրակի

յելած մարդիկ էին՛ կառավարութիւնը, այս կեր­ կարգ մը գիւղացի Հայեր, Գատ ր իսմայիչը (դա­ տրուած •

պով , ձեռք կ ՝՝ան ց ընէ ր ապստամրն ե բ՛ո ւն պատկա– տաւոր ) եւ քանի մը ո՛ստիկան զինուորնեբ սպան -

նոո պաշտ • կնիքներ , փաստաթուղթեր , ղէնք եւ նած եւ Հեռագր՛աթելերը կտրած էին ։ (13) (Շար–)

Fonds A.R.A.M