Page 253 - ARM_19-1946_04
P. 253
Ս ո ր պ ո Ա ի Միբսզգ. ճաՎԽպը Ց^էր յ « ա ա շ ձշ Պ/Յւ\շՀՈՇր , խիստ արտայայաիչ շար ՆԱՄԱԿՆԵՐ *8ԱՌԱՋ»Ի
ժս ւձ ե ւե ր ո վ երգեց Ալղաս եան , Փար՚րղեան, Պուր–
Կիրակի օր տեղի ունեցաւ. Աորպոնէ ճ ւ շ հ օ հ ճ Ա կոյնիեւ Լիմուղէնի ժողովքդական երդերէն : Ւսկ ԹԻԻՐԻՄԱՑՈՒԹԵԱՆ ՄԸ ՊԱՏԱՍԽԱՆԸ
ամ փի թատրոնին մէջ միջազգային երաժշտութեան ՅէշէձՀՈշշ, Խւ1& <3& 7յ>ռէի %ւօսբշ քօ1ե1օոգսշ, աԷկԷ ԹՈՒԼՈՆ * քաղաքապետութիւնը Հոգաբար
եւ պարի Հ անգէս մր, կազմակերպուած ի ՛նպաստ քնկեբակցո ւթեամ բ իբ կենդան ի պա ր ե բո վ : ձութեանս յանձնած է երկու ս ր աՀ , մէկը մատուռ ,
ո ւս ան ո զա կան ապաքինարանին : Ապանիացի Հանրածանօթ պարոլՀ ին եւ պա րա միւսը պաՀ ար ան , պայման դնելով որ այս երկա.
կան արուեստին մասնագէտ սոաեէԼեբը պիտի մնան «1օօ&ԱՏ ^ե^ԱՏ» եւ ոչ մէկ
Հանդէսին նախագաՀոլՀէն 1\ձօձշՕՈՃ 8աոտշհ^1§ Ւ՝1&ՈՅ ճշ \ՀշՀէճՀՅւն< պա ատեն ուրիշ նպատակի պիտի չկրնան ծւաւայել:
իր բացման խօսքին մէչ քսաւ թէ , \Գ24էն ի վեր րեց սպանիական ժողովրդական պաքեր յ *ք^անս1 .
գոյՀութիւն ունի Կքրլնոպչի/ բարձոճնքին վքՓյ յ Տէ. աաՕ. ներկայացուեցաւ երգով ել դաշնակով։ Ակնարկուած «անջատ սրաՀը» իրականին մէֆ
Ւհ1<աշ ճս 1օ\1\ճէի մէջ ուսանողական ապ աքէն ար ա– Երբ կարգը եկաւ հայկականին, Համակրելի մատրան պահարանն է, որ պէտք է եկեղեցիէն, որ
նք օժտուած արդիական, տուեալներով : նախագաՀ ուՀին յայտարարեց «աՀ աւասի կ Հայաս չի կր նար ո րեւէ մի ո ւթեան կեդրոն ատ եղէ ԱԱա /
«Այսօր ո ւան Հանդէսք եւրոպական բաբե կա ֊ տանը» , եւ բեմինվրայ եկաւ Հայկական սիրուն քաղաքապետութեան վերոյիշեալ արգելքով եւ ոչ
մ ո ւթեան Հանդէս մլ/ն է, եւ ժողովրդական բանա– տարազով մբ Հայ կանո ւշ քՒորոսեան , բուռն ծափե ալ, իբրեւ սուրբ տեղ , մանկամաբգ պարոններու
Հ ի ւս ո ւթ ի ւն ր կք կազմ է ասոր ամ էն էն ամուր կա– րու մէջ։ Պ * Գարեդին նուագեց թառին վրայ, ՛ու եւ օրիորդներ ո ւ Հա լաքա տեղի :
*Գք, երգը, երաժշտութիւնը , պարք իրենց Հարս - աՀա իր աղջիկը, քիէժին * այս տարուան Ե բաժ շ - 2.–— Ա՝ատուռը կը բացուի տարիներէ ի վեր եւ
տ ո ւթե ամ ր , որոնք կք ներ շնչուին , մարդկային տ ան\ո ց ին առաջին մ ր ցան ա կա ւո ր ք ։ թ՝ե թեւոտն , ե– որքան կաբելի էճ ամէն ամիս : Ան քացուեցաւ նոյն
կեանքի կշււոյթէն , տօներէ , արՀեստներէ , ծնուն թե բային շարժումներով՝ երիտասարդ պարուՀին՝ էսկ ռմբակոծման օրերուն, երբ շատերը գիւղերը
դէ է սէր Է , ամ ո ւսնո ւթ ի ւն՚է , մաՀԷ ամ էն ազգի անգամ մբ եւս Հաստատեց թէ գիտէ թեւերու, պաՀ ո ւած էէն : իգացման օրերէն դուրս , Հոգաբար
մէջ իր ինքնա յատուկ քմ բոն ելու եւ արտայայտե ս ր ո ւն քն երո լ , գլխոլ շարժումներով արտ այա յտել ձութիւնս իսկոյն զո Հաց ում կուտայ ժողովուրդին
լու եղանակք ունի ։ Այսպէս ճամբո րդոլթիւն մ քն Հոգեկան ապրումներու ելեւէջներ ք* ԱքաՀբ կք գո Հոգեւոր պէտքերուն Հեռաձ՚այնելով Աարսէյլի ա–
է որ պիտի կատարենք այսօր այլազան երկիրներու ռա ր ծափերու մ էջ որոնց տեղի տալով ԿրԿ^եց ռաջնո ր գա բանին * Պատարագի օրերը Հաղէւ 30
մէջ՛. ԵԼ շնորՀակալութիւԽ յայտնեց որ Փարիզի քիէժին : Մ• Հաւատացեալներ կուգան : Առանց քաՀանայի, 1-2
զանազան գաղութները պատասխանեց ին իր Հրա - Հոգի ։
ւէբին : Այս առթիւ մ ասն աւո ր խանդաղատանք 3. Տ՛եղէ գրոգ անձը (5 Գեկտ .) երբեք չէր
յայտնելով Հայերուն ։ Ֆ • Կ • ԽԱՋԻ ՓԱՐԻԶԻ Մ .ՃԻՒԴ.ԻՆ ԹԷ8ԱՍԵ%ԱՆԸ
Տա յտագիրք ճոխ էք եւ ա յլաղան ; ի ւր ա քան - Կիրակի կէսօրէ վեր1 Աալ Վօլթէրի մէչ թրմ Հե տա քրքրուած , 15 տար էէ ի վեր թէ , ՚ո^լբ կը
չի՛՛ր ազգ մ ասնաւո ր Հ ոգած ութեամբ ուռած էր եւ սք տա բուխ րն դուն ելութիւն մք սա քքուած էր գտնուի քՒուլոնէ մատուռը։ Հիմա, փառատենչոլ–
ներկայանալ ազզային տարազով, նուագով եւ եր ի պատիւ Տիկին Ռուբինա ՕՀանջանեանի % Ֆր* Կ* թենէ բոն ո ւած , ե կե ղե ց ա ս ի ր ո ւթ ի ւն կը քարոզէ :
գերով ; ել ա չի ընկեր ո ւՀ ին ե բ ք եւ Համակիր բազմութիւն մր Վշտացած է որ արտօնութիւն չէ տրուած իրեն թէ
^ Եուկոսլալիան իր քնարած երգերը երեք շըր– շրջապատած էին սեղանները, որոնց կր նախագա– Փարիզի կաթող, պատուիրակէն , թէ ՚Աարսէյլէ
ջաններու բաժնած էր , նախապատերազմեան, որ Հէր ԼՀ^Կ* ^* * ք*ալայեան : առաջնորդարանէն , թէ քհուլոնի Հոգաբարձութե -
կլ արտա յա յտէ րմբո ստութիւնք անարդարութեան ՓարիղիԱ ա սն աճ ի ւղի նա իւ ա գաՀ ո ւՀ ին , Տիկին նէն որպէսզի , առանց քաՀանայէ , մատուռր բա -
դէմ ։ Երկրորդ, ազգային պատերազմի ե՛րգեր ր ո– Տ * Ա երեն կիւլեան բարի գալուստի քանի մը յար ՛նայ եւ, Հակառակ երգեցողութիւն չգիտնալուն ,
Ր"նք յաղթութիւն ք կք վւառարա նեն, երրորդ վե - գալիր բառերով բացաւ Հանգէսր , որուն նպատակն «բաներ մը ընէ» *
րա շինութեան երգերք եւ մարաջախտ Թէթոյէ Հե էր յեղափոխական Հայ կն*ջ մը \ընծայել արժա 4. Վերջին կէտ մը։ Ո՛՛՛վ կրնայ լրջօրէն պըն–
րոսապատում ք ւ նաւոր պատիւը կիներ ո լ մեր մ եծ կազմ ա կերպու գել թէ եկեղեց՛իէն պաՀ ար ան էն դուրս, ամէն ազ
Հունգարական ժողովրդական պարերք պարեց թեան կողմէ։ գային գո րծունէութիւն խամրելու դատ ա պա ր -
Շարժ
Փարիզի «Հունգարական Անկախութեան թ*առը եւ գափը սկսած էին մթնոլորտը տուած է իՒուլոնի մ էջ երբ ուրիշ նպատակն եր ու
խանգավառել
ման Ֆոլքլպփք խումբը» ։ ցուց Տիկին * ՚ՀյաիսագաՀԷ ն վերջ, որ ներկա յա - Համա ոչ տուն կը պակսի ,ոչ ալ սբաՀ ՀոգարԱ1րս
Ռ ո Ն մ ս ա ւ ա կ ա 1 ն ք ը ռում տնական նուագախում բբ քհուբինայի յեղափոխական եւ Հանր՛ա ծա/թ–իւ1ն
Տւ\\1\ Ւ1շծՏա՛^ առաջնորգութեամբ ՚. Վեց Հոգինոց յին կեանքը Հակիրճ կերպով Հ ՚ 6 ո ր Աերունդի ներ իրեն եդած ա յս ջերմ ընդունելութեան Հ ամ ար եւ
երգեցիկ խում բ մք դաշնակի ըն կերա կցո ւթեամբ , կա յա ցուց իչներք յափշտակո ւթեամ բ կ* ո ւն կն գբ է ին իր կա ր գին փառաբանեց ընդՀ անրապ է ս Հայ կի
կր ներկայացնէր Աեծն ք*րիտանիան։ իսկ բազման ղան ազան գր ուա գներ յեղափոխական Հա յուՀիին նը որ ՛ոչ մէկ վտանգաւոր գործի մէջանգամ ետ չէ
գամ , միայն այրերէ բաղկացած , խնամուած ար արկածալի կեանքին , մաՀափոբձէն , բանտէն ու մնացած անձն ո լէ ր ու զո Հ ա բե ր ո ղի ր ընկեր ո ջմ էն է
ուեստով երգեց Զոօյիցեբիացիներու Ւյ&ւ՚տօաշ աքս ո ր էն Հալածական , Պ՛ո լլկա ըի ա յ էն Պ՛՛լիս * ան Ընկեր, Հ • ՕՀաջանեան եւս խօսքը ոլյլոեց մաս
ՏսւտՏՇ ե րգչա էսում բբ՛, Հհբանսան որ կր ներկա յա– կէ Կովկաս ու Սիպիր յ նաւորաբար Համադաղոլթա յէն մ եծ կազմ ակեր -
ուա ՀետզՀ ետէ խօսք տ րուեցաւ ներկա յ Հ իւբե - պո ւթեան , Հա յՕգնո ւթեան Ա ի՛ութեան է որուն զա
բա խո ւթեամբ լլեգուն ե ց առաջարկք եւ Գաւիթէ բուն՛, որոնց կարգին Տիկիններ Հյ *Ա՝իսաքեանիՀյա– նազան ճ իւղերը , ամէն տեղ ուր Հա յ Հ ամա խմբում
ծնած որք իր կնոջ Հետ աչքերը փակեց երջանկու նուն Հերանսայի Ծրջ* Վարչութեան) , է* Բիւղան– մ ը կայ կը գործէ եռանդով, անձնուրացս ւթեամ բ
թեամբ , որովՀետեւ իր տան ճրագք վառ պիտի դի ՚, Ջիթունիի , Ա աթէոսեանի , իք ոնդկար եան ի , եք. կուռ շուրքեբով ։
մնար : ճրագք վառ մնայ Հայոց ազգին ու է^ք՚Ղ Պ– Պ– Միսաքեանի, Հայկ Աաբգիսեասի , Ա. Գի շե ր ո ւան մ ին չեւ տաս բ տեւող ա յս թէ յա սե
մենք մեռնինք : Հայութեան ճքագբ վառ պաՀ ելու &ոնդկա րեանի , Հ . Զրո ւանգեանի , Մ ՚ Մ ակտ րհա– ղան ը որ ոչ մէկ ծրագրուած գեղարուեստ ական
գաղափարովդ գիտցիր Հայ մողովուրգ, մենք նի, ծ– Մկրաիչեանի, Հ. Աղաբէկեանի, Տ* Ոսկե– բաժին ունէր, դարձաւ ճշմարիտ վայելք մբ բոլոր
պատրաստ ենք մեր կեանքք տալու : Ա իայն թէ ի– քիչեանի (Երուսադէմէն) հ ՚/. Եր ան եան ի , Ա. Փա– ներկաներուն Համար , որոնք չզլացան բերել իրենց
ր ական անա / Հայութեան երազք , մեր Հ ո ղեր ու ա - նոսեանի , Լ . ք^աբանեանի , Պ * Մավեանի , Ղ՝աւիթ– մասնակցութիւնը երգով, պարով, նուագով եւ
եանի , կայ՛ծակ Աարանճեանի , որոնք տաք խօսքե– Հիւրասիրութեամբ
դատագրումով» ։ ։0ք *\թիզամեան սկսաւ իր դաշ
ՐՈՎ իրենց յա րգանքք յ ա յ տնեցին օր ուտն Հ իւ բ ին , նակով, Տի՛կին Գաւթեան
Յետոյ ն ախագաՀը բեմ Հրաւիրեց Պ • Ղ^ուկաս պատմելով իրենց երիտասարդ տարիներէն տպա - եւ Զրուանգեան եւ Օրիորդներ Գավէզեան
Ամա ս ե ան ը , որ սքանչելի առոգանութեամ բ արա - ւո ր ո ւթ ի ւնն ե ր , մ ա սն ա ւո ր ա բա ք *&Եըլա ըզի Ավօմ - Տէկէններ շարունակեցին իրենց երգերով ,
բերէն ուղերձ մք կարդաց , որուն Հայերէն թարգ պա»յին կապուած յիշատաէլնեբ : Յակոբեան , հք*ոնգկարեան եւ քհորոսեան
մանութիւնք կք ներ կայաց նենյ. ամբոզչՀութեամբ . իրենց պարեր՛ով շէնցուցէն Հաւաքոյթը, որմէ ա–
(Մնացեալը յաջարգով) Ամէնէն վերջ խօսք առաւ Տիկէն ի\*ուբինա ()- կամայ բաժնուեցաւ Հասարակութիւնը ։
Հանջանեան շնորՀ ակա էութիւն յա յտնելով բոէորէն ՇՐ&ՈԻ՚ս ԹՂԹԱԿԻՑ
ԱՅՆՊԷՍ՝ ԻՆՋՊԷՍ ԿԸ ՊԱՏՄԵՆ ԻՐԵՆ* մէ՛ն քանի մը օբ փեր^, էնտէրոլնի իսլամները յար մ՛թե րքը , բա յռ փո խագր ո ւթիւն բ կատարուած էբ
ձակումի ենթարկուած– էին : Հայերը չէին բալա– տարբեր ճամբուի, ու Հայերը ի զուր սպասած էիս
կա ռահ– կոզոատ՚ելոփ զանոնք, այլսսլաննահ՝ էին ա– իրենս թակարդին մէշ^։ Ասոր փո խարէն՛, յարձա
նոնս մ եհ՜ամա սնո ւթ իւն ը : կոյն օրը, ապստամբ նե– կում գործած էին 1 7 Հոգիէ բա զկա ո ե ա լ ոստիկան
ստաւ ՝յ\ա\ բը յարձակած էին ոստի կան ղօրաց սպաներու զօրքերու խումբի մը էէրայ Հ 6 Հոգի մեուոոլոեր՛ եւ
վրայ (Ժաստարմըրի) եւ Մ արա շի (Գեր մանիկ) 2 Հ՛ոգի վիրաւորեր է՛ին : Միւս կողմէ, քանգելոզ^
ճամ բուն վրայ, Պեշան-լը գիւղին մէջ, սպաննած է– Զէյթուն - Մ ար աչ Հեռագրաթելերը, տիրական
(ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱՅԻ ԱՆՏԻՊ ՆՕԹԵՐԷՆ) ին բազմաթիւ իսլամներ ւ Երկարատեւ Հ ե տապ րն - ԳԷՐՔ ստեզծած էին իրենս Համար՝ այս ճամբուն
Ապստամբական շարժումը նախ սկսաւ Զ է յ – գումնեըէ եւ փնտռտուքներէ վերջ, Հրոսակներէն վբայ :
թունի մէջ*. ՏԼօբաշարժի Հռչակումով, Հայերն աք Ճ5ը ձ՛ե ր բա կա լո ւեց ան • իրենց վրա յէն գտնուեցան Փետրուար 2.1 , 1915/՚5", Մ ար աչի փոխ - կու
Հաւաքաբար ապստամբութեան գրօշ սլա ր զած էին, ռումբեր , ուժանակմարթէն եւայլ զէնքեր։ սակալը անգո րր ութ իւնը վեր աՀաստ ատ ե լու Համար
չէէն ՛ուղեր տուրք վճարել ել ընդդիմացած էէն ղօ– Մէջոց մը անդոբբութէւն տէքեց ։ (Երբ կ*րսէ Զէյթուն կուգայ։ ՛հի շեր՛ը, երբ պաՀակներոլ եւ
րաՀաւաքումի բոչոք Հրամաններուն ; («անգոբութէւն տիրեց» , ըսել կ^ուղէ * մենք կր չբիււն զին– միութ իւննե բու Հետ կը շբշ^ագայէր՛
Հայերը չէին բաւականացած սակայն ա յս քա ջարդէ ինք, կը սպաննէինք, կը խոշտանգէինք ու քաղաքի փողոցներուն մէչ1, կ՝ենթարկուի Հայեր ու
նով : Անոնք յարձակում կը գործէին նաեւ ԲոլոՐ կը բռնաբարէինք ,իսկՀայեքըկըՀամբերէին ,Ա *Ա • ) յարձակումին ու կը սպաննուի Հ Յաշ^ոբգ առաւօտ
այն Ւսլամնեբունվրայ , որոնք զինուորագրութեան Յաջորդ տարուան (1915^) Յունուարին , ա– ալ, զինուորագրուելու Համար զիս– մասնաճիւղ
Համար կը դիմէին զին* մասնաճիւղերը, ու կբ պսաամբական շարժումը կրկէն թափ ստացաւ ՛Այո գիմող իսլամ մր կը սպաննուի նոյն ձեւով, նոյն՛
սպաննէին ղանոնք։ %էյթունէ Հայ ժողովուրդը, անգամ , յարձակումներու թիրախ կը Հանգիստ - մարգոց կողմէ։
սպաներու Հ րամ անին տակ , կազմ ակեբպած էր նային ուղղակի Օսմանեան պեաական պաշաօնեա–
«Ք^է յթունէ յեղափոխական շարժում ը» ։ նե բու եւ ոստիկան զօբտց Հ բամ անատարներոլ Հնչակեան կուսակց՛ութեան ՀբաՀանգով, փա
Իրենց նպ՛ատակն էբ ղինեալ ուժերով բնակարանները եւ պաշտօնատուները։ Հէէյթունի խստական բազմաթիւ Հայեր կը միանան ապրս -
պաշտպանել քաղաքներ՛ը ; Անշուշտ , ա յս կարելիու
մ էջ , հնչակեան՝ կո ւս ա կց ո ւթ ե ան պետ Ջագըրօղ ֊ տամբ ուժերուն։ Դարձեալ կ՝առաշՀագրե՝ն՛ ամէ՛ն
թիւնը չգտան՛ եւ մաոՆզկւնեբով ու մատյաններով լու Փաթ ո սի Գ (Զագըըեան Պետր՛ոսս, Ա* Ա*) նա - գնով ձեռք անցընել ՛ոստիկան ղօրաց զօրանոցը եւ
( ատրճանակ եւ Հրաց ան ) լեռներ ելւ Ա գյիգւ՛՛ղերու խագաՀ ութեան տակ ժողով մ ը գումաք՛ուած եւ յարձակում՛ով գրաւել զ ա յ ն ։ Առածին փորձ իբրեւ,
թուրք
անոնք սկսան յարձակում գործել ՛որոշուած էը յարձակում գո բ՛ծել կառավարչատան նախ կը սպաննեն զինուոր մը եւ ոստիկան զին՛ուոր
Վրայ եւ զինուորական փոխագրութեանց արգելք վրայ , սպաննել բոլոր պաշտօնէութիւնը , քանդեք մը, ՛ու միւսներ՛ուն ալ կը սպառնան՝ շեշտելով թէ
Հանդիսանալու փորձեր ըրին՝ Հ ագո բղա կց՛ո ւթեան Հ՛եռագրական բո լո ր ՚ կազմածներն ու Հեռագրաթե ո շ միայն զիրենք, այլեւ իրենց ընտանիքները պի
գլխաւոր ճամ քաներ ո է. վիյւայ ։ լերը : ծ*– սակայն , աՀաբեկիչները առանձին ու տի մաքբագործեն , եթէ տեղի չտան : Սպառնալիքի
Հեռաւոր տուներու մ էջ կը բնակէին, դժուար էր առաջին պտուղը այն կ՝շլէայ , որ բանտարկուած
ՀԱՍՏԱՏՈՒԱԾ ԳԷՊ-ԲԵՐ ( * ) ճէշդ ժամ անա կին գործէ լծուիլ: ԱՀա թէ ինչու, բոլոր չարագործներն ու քաղաքական յանցա ֊
Օգոստոս 14/%, 1914, զօրաշարժի Հռչակյյլ . դաւադրութիւնը երեւան ելաւ դոըծադրուելէ ա- պարտները, ԼՀայեբ՝ բ՛ոլորն ալ) կը յազողին ա -
ո*աջ^յչ
( * ) Հարկ կա՞յ ճշդելու թ֊է հեսւադայ մա՚նբալ զատ արձակել տալ։ 600 700 Հոդի , որոնք փըյբ -
»քասնութիւննհյաւ մէջ թ-րքաթարոյ վերադրումներ
իրենց գլուխ՛ն աոած կ ՚ ե ր թ ա ն : Խորադիրներէն )9\5էընթացքթ Զէյթունի Հայերը իմացեր է– կուած էին այս կերպով, Աէյթունի բարձրագոյն
մինչեւ վերջին կէտը ,կը թարգմանենք հաւաաաբմ.
օրէՍ բնագրէն : Ա • Ա • ին թէ Մ արա շէն ռազմանիւթ պիտի զրկուի Զ է յ - գիրքին Վ\րայ գտն՛ուող Թէքքէի վանքին մէչ1 կբ
թոլն, ՛ոստիկան ղօ ր ի Հրամանատարութեան։ ՛հա Հաստատուին ու կը սպառազինեն բաբձունքը :
բան մտեր էին՝ արգելք Հ ան զ,ի ս ան ա լու Համար
այն առաքումին, ու գրաւելու Համար սաղմու (12) (Շար.)
Fonds A.R.A.M
ժս ւձ ե ւե ր ո վ երգեց Ալղաս եան , Փար՚րղեան, Պուր–
Կիրակի օր տեղի ունեցաւ. Աորպոնէ ճ ւ շ հ օ հ ճ Ա կոյնիեւ Լիմուղէնի ժողովքդական երդերէն : Ւսկ ԹԻԻՐԻՄԱՑՈՒԹԵԱՆ ՄԸ ՊԱՏԱՍԽԱՆԸ
ամ փի թատրոնին մէջ միջազգային երաժշտութեան ՅէշէձՀՈշշ, Խւ1& <3& 7յ>ռէի %ւօսբշ քօ1ե1օոգսշ, աԷկԷ ԹՈՒԼՈՆ * քաղաքապետութիւնը Հոգաբար
եւ պարի Հ անգէս մր, կազմակերպուած ի ՛նպաստ քնկեբակցո ւթեամ բ իբ կենդան ի պա ր ե բո վ : ձութեանս յանձնած է երկու ս ր աՀ , մէկը մատուռ ,
ո ւս ան ո զա կան ապաքինարանին : Ապանիացի Հանրածանօթ պարոլՀ ին եւ պա րա միւսը պաՀ ար ան , պայման դնելով որ այս երկա.
կան արուեստին մասնագէտ սոաեէԼեբը պիտի մնան «1օօ&ԱՏ ^ե^ԱՏ» եւ ոչ մէկ
Հանդէսին նախագաՀոլՀէն 1\ձօձշՕՈՃ 8աոտշհ^1§ Ւ՝1&ՈՅ ճշ \ՀշՀէճՀՅւն< պա ատեն ուրիշ նպատակի պիտի չկրնան ծւաւայել:
իր բացման խօսքին մէչ քսաւ թէ , \Գ24էն ի վեր րեց սպանիական ժողովրդական պաքեր յ *ք^անս1 .
գոյՀութիւն ունի Կքրլնոպչի/ բարձոճնքին վքՓյ յ Տէ. աաՕ. ներկայացուեցաւ երգով ել դաշնակով։ Ակնարկուած «անջատ սրաՀը» իրականին մէֆ
Ւհ1<աշ ճս 1օ\1\ճէի մէջ ուսանողական ապ աքէն ար ա– Երբ կարգը եկաւ հայկականին, Համակրելի մատրան պահարանն է, որ պէտք է եկեղեցիէն, որ
նք օժտուած արդիական, տուեալներով : նախագաՀ ուՀին յայտարարեց «աՀ աւասի կ Հայաս չի կր նար ո րեւէ մի ո ւթեան կեդրոն ատ եղէ ԱԱա /
«Այսօր ո ւան Հանդէսք եւրոպական բաբե կա ֊ տանը» , եւ բեմինվրայ եկաւ Հայկական սիրուն քաղաքապետութեան վերոյիշեալ արգելքով եւ ոչ
մ ո ւթեան Հանդէս մլ/ն է, եւ ժողովրդական բանա– տարազով մբ Հայ կանո ւշ քՒորոսեան , բուռն ծափե ալ, իբրեւ սուրբ տեղ , մանկամաբգ պարոններու
Հ ի ւս ո ւթ ի ւն ր կք կազմ է ասոր ամ էն էն ամուր կա– րու մէջ։ Պ * Գարեդին նուագեց թառին վրայ, ՛ու եւ օրիորդներ ո ւ Հա լաքա տեղի :
*Գք, երգը, երաժշտութիւնը , պարք իրենց Հարս - աՀա իր աղջիկը, քիէժին * այս տարուան Ե բաժ շ - 2.–— Ա՝ատուռը կը բացուի տարիներէ ի վեր եւ
տ ո ւթե ամ ր , որոնք կք ներ շնչուին , մարդկային տ ան\ո ց ին առաջին մ ր ցան ա կա ւո ր ք ։ թ՝ե թեւոտն , ե– որքան կաբելի էճ ամէն ամիս : Ան քացուեցաւ նոյն
կեանքի կշււոյթէն , տօներէ , արՀեստներէ , ծնուն թե բային շարժումներով՝ երիտասարդ պարուՀին՝ էսկ ռմբակոծման օրերուն, երբ շատերը գիւղերը
դէ է սէր Է , ամ ո ւսնո ւթ ի ւն՚է , մաՀԷ ամ էն ազգի անգամ մբ եւս Հաստատեց թէ գիտէ թեւերու, պաՀ ո ւած էէն : իգացման օրերէն դուրս , Հոգաբար
մէջ իր ինքնա յատուկ քմ բոն ելու եւ արտայայտե ս ր ո ւն քն երո լ , գլխոլ շարժումներով արտ այա յտել ձութիւնս իսկոյն զո Հաց ում կուտայ ժողովուրդին
լու եղանակք ունի ։ Այսպէս ճամբո րդոլթիւն մ քն Հոգեկան ապրումներու ելեւէջներ ք* ԱքաՀբ կք գո Հոգեւոր պէտքերուն Հեռաձ՚այնելով Աարսէյլի ա–
է որ պիտի կատարենք այսօր այլազան երկիրներու ռա ր ծափերու մ էջ որոնց տեղի տալով ԿրԿ^եց ռաջնո ր գա բանին * Պատարագի օրերը Հաղէւ 30
մէջ՛. ԵԼ շնորՀակալութիւԽ յայտնեց որ Փարիզի քիէժին : Մ• Հաւատացեալներ կուգան : Առանց քաՀանայի, 1-2
զանազան գաղութները պատասխանեց ին իր Հրա - Հոգի ։
ւէբին : Այս առթիւ մ ասն աւո ր խանդաղատանք 3. Տ՛եղէ գրոգ անձը (5 Գեկտ .) երբեք չէր
յայտնելով Հայերուն ։ Ֆ • Կ • ԽԱՋԻ ՓԱՐԻԶԻ Մ .ՃԻՒԴ.ԻՆ ԹԷ8ԱՍԵ%ԱՆԸ
Տա յտագիրք ճոխ էք եւ ա յլաղան ; ի ւր ա քան - Կիրակի կէսօրէ վեր1 Աալ Վօլթէրի մէչ թրմ Հե տա քրքրուած , 15 տար էէ ի վեր թէ , ՚ո^լբ կը
չի՛՛ր ազգ մ ասնաւո ր Հ ոգած ութեամբ ուռած էր եւ սք տա բուխ րն դուն ելութիւն մք սա քքուած էր գտնուի քՒուլոնէ մատուռը։ Հիմա, փառատենչոլ–
ներկայանալ ազզային տարազով, նուագով եւ եր ի պատիւ Տիկին Ռուբինա ՕՀանջանեանի % Ֆր* Կ* թենէ բոն ո ւած , ե կե ղե ց ա ս ի ր ո ւթ ի ւն կը քարոզէ :
գերով ; ել ա չի ընկեր ո ւՀ ին ե բ ք եւ Համակիր բազմութիւն մր Վշտացած է որ արտօնութիւն չէ տրուած իրեն թէ
^ Եուկոսլալիան իր քնարած երգերը երեք շըր– շրջապատած էին սեղանները, որոնց կր նախագա– Փարիզի կաթող, պատուիրակէն , թէ ՚Աարսէյլէ
ջաններու բաժնած էր , նախապատերազմեան, որ Հէր ԼՀ^Կ* ^* * ք*ալայեան : առաջնորդարանէն , թէ քհուլոնի Հոգաբարձութե -
կլ արտա յա յտէ րմբո ստութիւնք անարդարութեան ՓարիղիԱ ա սն աճ ի ւղի նա իւ ա գաՀ ո ւՀ ին , Տիկին նէն որպէսզի , առանց քաՀանայէ , մատուռր բա -
դէմ ։ Երկրորդ, ազգային պատերազմի ե՛րգեր ր ո– Տ * Ա երեն կիւլեան բարի գալուստի քանի մը յար ՛նայ եւ, Հակառակ երգեցողութիւն չգիտնալուն ,
Ր"նք յաղթութիւն ք կք վւառարա նեն, երրորդ վե - գալիր բառերով բացաւ Հանգէսր , որուն նպատակն «բաներ մը ընէ» *
րա շինութեան երգերք եւ մարաջախտ Թէթոյէ Հե էր յեղափոխական Հայ կն*ջ մը \ընծայել արժա 4. Վերջին կէտ մը։ Ո՛՛՛վ կրնայ լրջօրէն պըն–
րոսապատում ք ւ նաւոր պատիւը կիներ ո լ մեր մ եծ կազմ ա կերպու գել թէ եկեղեց՛իէն պաՀ ար ան էն դուրս, ամէն ազ
Հունգարական ժողովրդական պարերք պարեց թեան կողմէ։ գային գո րծունէութիւն խամրելու դատ ա պա ր -
Շարժ
Փարիզի «Հունգարական Անկախութեան թ*առը եւ գափը սկսած էին մթնոլորտը տուած է իՒուլոնի մ էջ երբ ուրիշ նպատակն եր ու
խանգավառել
ման Ֆոլքլպփք խումբը» ։ ցուց Տիկին * ՚ՀյաիսագաՀԷ ն վերջ, որ ներկա յա - Համա ոչ տուն կը պակսի ,ոչ ալ սբաՀ ՀոգարԱ1րս
Ռ ո Ն մ ս ա ւ ա կ ա 1 ն ք ը ռում տնական նուագախում բբ քհուբինայի յեղափոխական եւ Հանր՛ա ծա/թ–իւ1ն
Տւ\\1\ Ւ1շծՏա՛^ առաջնորգութեամբ ՚. Վեց Հոգինոց յին կեանքը Հակիրճ կերպով Հ ՚ 6 ո ր Աերունդի ներ իրեն եդած ա յս ջերմ ընդունելութեան Հ ամ ար եւ
երգեցիկ խում բ մք դաշնակի ըն կերա կցո ւթեամբ , կա յա ցուց իչներք յափշտակո ւթեամ բ կ* ո ւն կն գբ է ին իր կա ր գին փառաբանեց ընդՀ անրապ է ս Հայ կի
կր ներկայացնէր Աեծն ք*րիտանիան։ իսկ բազման ղան ազան գր ուա գներ յեղափոխական Հա յուՀիին նը որ ՛ոչ մէկ վտանգաւոր գործի մէջանգամ ետ չէ
գամ , միայն այրերէ բաղկացած , խնամուած ար արկածալի կեանքին , մաՀափոբձէն , բանտէն ու մնացած անձն ո լէ ր ու զո Հ ա բե ր ո ղի ր ընկեր ո ջմ էն է
ուեստով երգեց Զոօյիցեբիացիներու Ւյ&ւ՚տօաշ աքս ո ր էն Հալածական , Պ՛ո լլկա ըի ա յ էն Պ՛՛լիս * ան Ընկեր, Հ • ՕՀաջանեան եւս խօսքը ոլյլոեց մաս
ՏսւտՏՇ ե րգչա էսում բբ՛, Հհբանսան որ կր ներկա յա– կէ Կովկաս ու Սիպիր յ նաւորաբար Համադաղոլթա յէն մ եծ կազմ ակեր -
ուա ՀետզՀ ետէ խօսք տ րուեցաւ ներկա յ Հ իւբե - պո ւթեան , Հա յՕգնո ւթեան Ա ի՛ութեան է որուն զա
բա խո ւթեամբ լլեգուն ե ց առաջարկք եւ Գաւիթէ բուն՛, որոնց կարգին Տիկիններ Հյ *Ա՝իսաքեանիՀյա– նազան ճ իւղերը , ամէն տեղ ուր Հա յ Հ ամա խմբում
ծնած որք իր կնոջ Հետ աչքերը փակեց երջանկու նուն Հերանսայի Ծրջ* Վարչութեան) , է* Բիւղան– մ ը կայ կը գործէ եռանդով, անձնուրացս ւթեամ բ
թեամբ , որովՀետեւ իր տան ճրագք վառ պիտի դի ՚, Ջիթունիի , Ա աթէոսեանի , իք ոնդկար եան ի , եք. կուռ շուրքեբով ։
մնար : ճրագք վառ մնայ Հայոց ազգին ու է^ք՚Ղ Պ– Պ– Միսաքեանի, Հայկ Աաբգիսեասի , Ա. Գի շե ր ո ւան մ ին չեւ տաս բ տեւող ա յս թէ յա սե
մենք մեռնինք : Հայութեան ճքագբ վառ պաՀ ելու &ոնդկա րեանի , Հ . Զրո ւանգեանի , Մ ՚ Մ ակտ րհա– ղան ը որ ոչ մէկ ծրագրուած գեղարուեստ ական
գաղափարովդ գիտցիր Հայ մողովուրգ, մենք նի, ծ– Մկրաիչեանի, Հ. Աղաբէկեանի, Տ* Ոսկե– բաժին ունէր, դարձաւ ճշմարիտ վայելք մբ բոլոր
պատրաստ ենք մեր կեանքք տալու : Ա իայն թէ ի– քիչեանի (Երուսադէմէն) հ ՚/. Եր ան եան ի , Ա. Փա– ներկաներուն Համար , որոնք չզլացան բերել իրենց
ր ական անա / Հայութեան երազք , մեր Հ ո ղեր ու ա - նոսեանի , Լ . ք^աբանեանի , Պ * Մավեանի , Ղ՝աւիթ– մասնակցութիւնը երգով, պարով, նուագով եւ
եանի , կայ՛ծակ Աարանճեանի , որոնք տաք խօսքե– Հիւրասիրութեամբ
դատագրումով» ։ ։0ք *\թիզամեան սկսաւ իր դաշ
ՐՈՎ իրենց յա րգանքք յ ա յ տնեցին օր ուտն Հ իւ բ ին , նակով, Տի՛կին Գաւթեան
Յետոյ ն ախագաՀը բեմ Հրաւիրեց Պ • Ղ^ուկաս պատմելով իրենց երիտասարդ տարիներէն տպա - եւ Զրուանգեան եւ Օրիորդներ Գավէզեան
Ամա ս ե ան ը , որ սքանչելի առոգանութեամ բ արա - ւո ր ո ւթ ի ւնն ե ր , մ ա սն ա ւո ր ա բա ք *&Եըլա ըզի Ավօմ - Տէկէններ շարունակեցին իրենց երգերով ,
բերէն ուղերձ մք կարդաց , որուն Հայերէն թարգ պա»յին կապուած յիշատաէլնեբ : Յակոբեան , հք*ոնգկարեան եւ քհորոսեան
մանութիւնք կք ներ կայաց նենյ. ամբոզչՀութեամբ . իրենց պարեր՛ով շէնցուցէն Հաւաքոյթը, որմէ ա–
(Մնացեալը յաջարգով) Ամէնէն վերջ խօսք առաւ Տիկէն ի\*ուբինա ()- կամայ բաժնուեցաւ Հասարակութիւնը ։
Հանջանեան շնորՀ ակա էութիւն յա յտնելով բոէորէն ՇՐ&ՈԻ՚ս ԹՂԹԱԿԻՑ
ԱՅՆՊԷՍ՝ ԻՆՋՊԷՍ ԿԸ ՊԱՏՄԵՆ ԻՐԵՆ* մէ՛ն քանի մը օբ փեր^, էնտէրոլնի իսլամները յար մ՛թե րքը , բա յռ փո խագր ո ւթիւն բ կատարուած էբ
ձակումի ենթարկուած– էին : Հայերը չէին բալա– տարբեր ճամբուի, ու Հայերը ի զուր սպասած էիս
կա ռահ– կոզոատ՚ելոփ զանոնք, այլսսլաննահ՝ էին ա– իրենս թակարդին մէշ^։ Ասոր փո խարէն՛, յարձա
նոնս մ եհ՜ամա սնո ւթ իւն ը : կոյն օրը, ապստամբ նե– կում գործած էին 1 7 Հոգիէ բա զկա ո ե ա լ ոստիկան
ստաւ ՝յ\ա\ բը յարձակած էին ոստի կան ղօրաց սպաներու զօրքերու խումբի մը էէրայ Հ 6 Հոգի մեուոոլոեր՛ եւ
վրայ (Ժաստարմըրի) եւ Մ արա շի (Գեր մանիկ) 2 Հ՛ոգի վիրաւորեր է՛ին : Միւս կողմէ, քանգելոզ^
ճամ բուն վրայ, Պեշան-լը գիւղին մէջ, սպաննած է– Զէյթուն - Մ ար աչ Հեռագրաթելերը, տիրական
(ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱՅԻ ԱՆՏԻՊ ՆՕԹԵՐԷՆ) ին բազմաթիւ իսլամներ ւ Երկարատեւ Հ ե տապ րն - ԳԷՐՔ ստեզծած էին իրենս Համար՝ այս ճամբուն
Ապստամբական շարժումը նախ սկսաւ Զ է յ – գումնեըէ եւ փնտռտուքներէ վերջ, Հրոսակներէն վբայ :
թունի մէջ*. ՏԼօբաշարժի Հռչակումով, Հայերն աք Ճ5ը ձ՛ե ր բա կա լո ւեց ան • իրենց վրա յէն գտնուեցան Փետրուար 2.1 , 1915/՚5", Մ ար աչի փոխ - կու
Հաւաքաբար ապստամբութեան գրօշ սլա ր զած էին, ռումբեր , ուժանակմարթէն եւայլ զէնքեր։ սակալը անգո րր ութ իւնը վեր աՀաստ ատ ե լու Համար
չէէն ՛ուղեր տուրք վճարել ել ընդդիմացած էէն ղօ– Մէջոց մը անդոբբութէւն տէքեց ։ (Երբ կ*րսէ Զէյթուն կուգայ։ ՛հի շեր՛ը, երբ պաՀակներոլ եւ
րաՀաւաքումի բոչոք Հրամաններուն ; («անգոբութէւն տիրեց» , ըսել կ^ուղէ * մենք կր չբիււն զին– միութ իւննե բու Հետ կը շբշ^ագայէր՛
Հայերը չէին բաւականացած սակայն ա յս քա ջարդէ ինք, կը սպաննէինք, կը խոշտանգէինք ու քաղաքի փողոցներուն մէչ1, կ՝ենթարկուի Հայեր ու
նով : Անոնք յարձակում կը գործէին նաեւ ԲոլոՐ կը բռնաբարէինք ,իսկՀայեքըկըՀամբերէին ,Ա *Ա • ) յարձակումին ու կը սպաննուի Հ Յաշ^ոբգ առաւօտ
այն Ւսլամնեբունվրայ , որոնք զինուորագրութեան Յաջորդ տարուան (1915^) Յունուարին , ա– ալ, զինուորագրուելու Համար զիս– մասնաճիւղ
Համար կը դիմէին զին* մասնաճիւղերը, ու կբ պսաամբական շարժումը կրկէն թափ ստացաւ ՛Այո գիմող իսլամ մր կը սպաննուի նոյն ձեւով, նոյն՛
սպաննէին ղանոնք։ %էյթունէ Հայ ժողովուրդը, անգամ , յարձակումներու թիրախ կը Հանգիստ - մարգոց կողմէ։
սպաներու Հ րամ անին տակ , կազմ ակեբպած էր նային ուղղակի Օսմանեան պեաական պաշաօնեա–
«Ք^է յթունէ յեղափոխական շարժում ը» ։ նե բու եւ ոստիկան զօբտց Հ բամ անատարներոլ Հնչակեան կուսակց՛ութեան ՀբաՀանգով, փա
Իրենց նպ՛ատակն էբ ղինեալ ուժերով բնակարանները եւ պաշտօնատուները։ Հէէյթունի խստական բազմաթիւ Հայեր կը միանան ապրս -
պաշտպանել քաղաքներ՛ը ; Անշուշտ , ա յս կարելիու
մ էջ , հնչակեան՝ կո ւս ա կց ո ւթ ե ան պետ Ջագըրօղ ֊ տամբ ուժերուն։ Դարձեալ կ՝առաշՀագրե՝ն՛ ամէ՛ն
թիւնը չգտան՛ եւ մաոՆզկւնեբով ու մատյաններով լու Փաթ ո սի Գ (Զագըըեան Պետր՛ոսս, Ա* Ա*) նա - գնով ձեռք անցընել ՛ոստիկան ղօրաց զօրանոցը եւ
( ատրճանակ եւ Հրաց ան ) լեռներ ելւ Ա գյիգւ՛՛ղերու խագաՀ ութեան տակ ժողով մ ը գումաք՛ուած եւ յարձակում՛ով գրաւել զ ա յ ն ։ Առածին փորձ իբրեւ,
թուրք
անոնք սկսան յարձակում գործել ՛որոշուած էը յարձակում գո բ՛ծել կառավարչատան նախ կը սպաննեն զինուոր մը եւ ոստիկան զին՛ուոր
Վրայ եւ զինուորական փոխագրութեանց արգելք վրայ , սպաննել բոլոր պաշտօնէութիւնը , քանդեք մը, ՛ու միւսներ՛ուն ալ կը սպառնան՝ շեշտելով թէ
Հանդիսանալու փորձեր ըրին՝ Հ ագո բղա կց՛ո ւթեան Հ՛եռագրական բո լո ր ՚ կազմածներն ու Հեռագրաթե ո շ միայն զիրենք, այլեւ իրենց ընտանիքները պի
գլխաւոր ճամ քաներ ո է. վիյւայ ։ լերը : ծ*– սակայն , աՀաբեկիչները առանձին ու տի մաքբագործեն , եթէ տեղի չտան : Սպառնալիքի
Հեռաւոր տուներու մ էջ կը բնակէին, դժուար էր առաջին պտուղը այն կ՝շլէայ , որ բանտարկուած
ՀԱՍՏԱՏՈՒԱԾ ԳԷՊ-ԲԵՐ ( * ) ճէշդ ժամ անա կին գործէ լծուիլ: ԱՀա թէ ինչու, բոլոր չարագործներն ու քաղաքական յանցա ֊
Օգոստոս 14/%, 1914, զօրաշարժի Հռչակյյլ . դաւադրութիւնը երեւան ելաւ դոըծադրուելէ ա- պարտները, ԼՀայեբ՝ բ՛ոլորն ալ) կը յազողին ա -
ո*աջ^յչ
( * ) Հարկ կա՞յ ճշդելու թ֊է հեսւադայ մա՚նբալ զատ արձակել տալ։ 600 700 Հոդի , որոնք փըյբ -
»քասնութիւննհյաւ մէջ թ-րքաթարոյ վերադրումներ
իրենց գլուխ՛ն աոած կ ՚ ե ր թ ա ն : Խորադիրներէն )9\5էընթացքթ Զէյթունի Հայերը իմացեր է– կուած էին այս կերպով, Աէյթունի բարձրագոյն
մինչեւ վերջին կէտը ,կը թարգմանենք հաւաաաբմ.
օրէՍ բնագրէն : Ա • Ա • ին թէ Մ արա շէն ռազմանիւթ պիտի զրկուի Զ է յ - գիրքին Վ\րայ գտն՛ուող Թէքքէի վանքին մէչ1 կբ
թոլն, ՛ոստիկան ղօ ր ի Հրամանատարութեան։ ՛հա Հաստատուին ու կը սպառազինեն բաբձունքը :
բան մտեր էին՝ արգելք Հ ան զ,ի ս ան ա լու Համար
այն առաքումին, ու գրաւելու Համար սաղմու (12) (Շար.)
Fonds A.R.A.M
