Page 84 - ARM_19-1945_03

% 8 ԱֆԱՀ

, - ^: •՝>- ՚ – " ՜ :

թիւն, զարմանք եւ զայրոյթ կր սլա տ ձառէ նոյն 20,000 Հափք Կրաց, Աալցսլուրկ եւն, բաւական մեծ ք^/™–՛"/

իսկ անոնց որ չեն գիաեր եւ որոնց պատրանքները աշխատաւորներ կային, որոնց ընգՀ ՚ թիլր Վ/"֊Ր~

չեն փարատած : ք-ա յց նա իւ , պարոններ , սաՀմ ա - ցիաւցաԱ ԳԽՎաԱիոյ մ կ թէնսչէրկի շրջանին մէչ^ գտնուող բանուորներու
Հայ բանուոր­
նենք թէ ինչ տեսակ դաւաճանութեան մասին է թիլին կը Հաւասարի : Այս շրջանին

(ս֊՚գէրը՛՛ Իմ միտքէս չանցնի ր մառէ չալին վերա՜ ները կեղրոնացած էին գլխաւորապէս Վիէննա յի ,
մ եծ
գրուահ– իրոգութիւններԸ նո յնացնեչ ա յն կոպտօ - Նոր հասած իրազեկ սամբորգէ մը կը քաղենք Միւնիխի եւ Լինցի մէչ :

րէն շնական սակարկոլթեանց Հետ ուր մարզ, գի - հետեւեալ աեղեկուլՅ-իւնները ԸնգՀ * առում ով Հայ ա շխա տ ա ւո բնե բ ո լ

տակցարար կը ծախէ իր Հայրենիքը * գոՀաց /ու Պատերազմի վերջին ամիսներուն երբ գերմա­ մ աս բ ռուսական գբաւմ ան վա յ բ ե բ ո ւն մ էջ ինկած

Համար ոիսակալութիւն մր կամ ան թո ս ա ովանե լի նական բանակներբ արագօրէն կը նաՀանջէին, է՛* Ամէն վայրին մէջ կան Հիւրանոցներ (ըՇՈԱ՚Շ

շաՀ մը։ Ել սակայն , ինչպէս ըսած՝ է Լա քիօշֆուքօ զրո յց ելաւ թէ բոլոր օտար բանուոբներբ եւ բռնի է1՚Յ.ՇԸԱ6ւ1) որոնց միջոցաւ կարելի է ստոյգ տեգե–

գա լաճ ան ո ւթ ի ւն ր փոխ կ՚առնէ , կր խաղցնէ ամ էն աեղաՀանուածնեբ բ պիտի փոխագրուին Ա- կոլթ իւննե ր քաղել Հայերու թ ի լ ի եւ փիճակի

տեսակ անձնաւորութիւն , նոյնիսկ երկրին Հաւա­ րեւելեան սաՀմաննեբէն , Գեբմանիոյ ներքին եւ մասին ։

տարիմ եւ անշաՀ ախնգիր ծ՜առայող մը» ։ արեւմտեան շրջանները։ Այս կարգագրութեամբ Միջազգային Կ* Խ * ի կեգրոնբ Զ^ուէցեբիոյ

ԱյնուՀետեւ անցնելով իրողութեանց , Պ * կո Վկա սեան ազգեբէն շատեր բ Թիբոլ, Հայերն ալ սաՀմ անամ երձ գրաւեալ վա յ ր ե ր ո ւն մ էջ , բաղմ ա–

Մ ոռնէ շեշտեց թէ ամրա ս տ ան ե ա լին դաւաճանու­ մ եծ մ ասով տ եոափո խե ց ինՎիւբթէնպէ բ կի շրջան ը ։ թ ի ւ ֊ մասնաճիւղեր բացած է, օգնութեան Հասնե­

թեան շարժառիթներն եղած՛ են իշխանութեան Հայերու ընդՀ * թ ի ֊ ֊ բ տ մ բող ջ Գեբմանիոյ մէջ լու Համար բոլոր զրկուածներուն ։

տենչ , սնապարծութիւն , իշխանաւս րի բնազդ եւ մօտաւոբապէս կը Հաշուուէր 20.000) որոնց Հինգ Այս աշխատաւորներուն մէջ կան բազմանգամ

ատելութիւն Հանրապետութեան գէմ ; Ա յն աստի­ Հ աղաբբ ՝ զանազան երկի րնեբէ բռնադատեալ ե- բնտանիքնեբ , նոր ամուսնացոզնեբ եւ յղի կք՛սեր X

ճան ոբ , շատեր կ^ըոէէս իր շու՜Ր^Ը » ^Հանրապե­ կած էին, աշխատելու Համաբ, ուրիշներ ալ իբրեւ ՝Ի*–անի մբ Հ ա ր իւր ի կբ Հասնին դպրոցական տարիք

տութիւնը մեռաւ, ասիկա պարտութիւն մբ 1լ ար– կալանաւորներ փոխագրուած են կեդրոն ացմ ան ունեցող մ ան ո ւկներ ը , որոնք երեսի վրա յ ձգուած

ժէ» ։ Ո ֊ ֊ բ ե մ ն , մ առէ շալը դաւած է փար չաձեւին վայբերբ ,տա բապաբՀ ա կ աշխատանքի Համար *Այս են ։ Գրաւեալ վա յրեբու մ էջ ցիրուցան Հա յ աշխա­

գէմ , եւ գաւը շարունակած՝ Համ աձա յնելով ար­ ա շխա տաւո բնե բուն մ եծագո յն մաս ր պալքանեան տաւոր ո լ թեան վիճակբ լուրջ քննութեան եւ Հո -

շաւողին Հետ։ Այս աո֊ իժ իւ դատ ախ աղբ կարգաց երկիրներէն եւ Ֆրանսայէն եկած էին։ Մնացեալ դածութեան կբ կարօտ ի ։

•Փէթէն ի կարգ մ ը յա յտաբարո ւթիւննեբը ։ Օրի " տասնեւՀ ինգ Հազա ր բ կր բաղկանար բոն ա գբաւ - Հս՚յ ա շխատաւո բներ բ մեծ մասամբ Համա -

նակ՝ սա խօսքը 1940 Հոկտ * ՅՕին , Աոնթուառի ուած երկիրներէն տեղաՀանուած դժբախտնեբէ եւ իյըմրՈլ՚սծ կ՚ապրին մասնաւոր ՏէՅ.\Յ.Ձ.ն ե ր ո ւ մէջ եւ

տեսակցութենէն վեր^յը * դերի բռնուած Հայ ղինուորնեբէ , որոնցմէ աշխա­ կլ, պաբենաւոբուին գրաւման բանակի կողմէ։

— «Այս քաղաքականութիւնը իմս է : Նախս4. տանքի ընդունակներ բ գործարաններու մէջ ա ե ւլա– կանոնաւոբա բա բ ամէն օր անձ գլուխ կբ տ բր­

րարները պ սւսւասիյ ա(՛ւա սա լ են միայն իմ ա ռ ջ ե ւ ։ լորուած են իբրեւ բանուորներ : Այո բան ո ւո բնե - ուի 400 կլ՚մ* Հաց, 40 կրմ * միս, 20 կրմ * շաքար ,

^աւռմու/թ-իւնը միայն զիս պիաի դատէ>;> : բուն մեծ մաս՛ը Գեբմանիոյ Արեւելեան կողմի 20 կրմ * կաբադ , 20 կրմ * պանիր , սուրճ եւն .

կամ ուրիշ յայտարար՛ութիւն մը * «Մինչեւ ճարտար արուեստական կեդրոններուն մ էջ էի՛ն , նոյնպէս կէս լիտբ գ է ս է *

Հիմա ձեզի Հետ խօսեցայ իբրեւ Հայր։ Այսօր կը իսկ փոքրաթիւ մէկ մասն ալ կը գտնուէր կեդրո­ Ամուրիներ ր առ Հ աս արա կ կբ ճաշեն բնդունե–

խօսիմ իբրեւ պետ»։ 1941 Օգոստոս 2\ին , պետա­ նական , Հ արաւա յին եւ արեւմ տեան Գեբմ անիո յ լո լ իժ ե ան կեդրոններու ճաշարաններուն մէջ ։

կան քւլոբՀուբդին առջեւ, ամբաստանեալբ կբ պա– զանազան վայբերբ I \թեբքին Հաղորդակցութեան Տունաստանէն \943ին բռնի Գերմանիա բեր -

ՀանՀԷ Հետեւեալ երգումը* . « Պէաք է արտայայ­ միջոցներ չկենալուն պատճառով կարելի չեղաւ ուած 250 Տ այ երիտասարդնեբբ ողջ են ել կը

տուիլ, ինծի Հետ կամ ինծի գէմ»։ Տաբլան Ա– ստոյգ տեղեկոլթիւննեբ քաղել անոնց մասին։ գտնուին Վիւբթէնպէրկի շրջանը ։

մեբիկացինեբուն կոզմը կ՛՛անցնի , «Անոնք ոբ Վ^իւբթէնպէբկի շրջանին մ էջ մ օտաւո րապէս

չեն ուզեր Հնաղանգիլ իմ Հրամաննեբուս , գուբս 2500 Հայեր Հաւաքուած են, որոնք գլխաւորապէս ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ 1ԱՆԴԷՍ
0
կբ մնան ազգա յին մի ա բան ո ւթ են էն» ։ իբ իրաւա­ տեղաւո բուած են Հետեւեալ շրջաններուն մ էջ *

սութիւնն երբ Լա վալի փոխանցելով Հանդերձ կ՚ը­ իհոտվայԼ 1250, Թիւթլիվէն 200, Ռավէնցսլուըկ

սէր*–— «Գուք ունիք միայն մէկ Հայրենիք, այն 100, Լին տա ո լ 100, Մէնկէն 50, Շթութկարտ 100, Ալֆոբվիլի դպրոցական տարեվերջի Հ անգէ­

զոր ես կբ մարմնացնեմ»։ 1940 Աեպտ* \ 5 ին Փէ~ Թիւաինկէն 50 , Թայֆինկէն 40 , էսինկէն 40 , սը տեգի ունեցաւ , անցեալ կիրակի , էթիէն Տօ -

ք^էս Կը ԳՐէր էր ո ՛ո ո րա գրութեան տակ , «Ռբվի*֊ Պայլինկէն 30 , էսկ մնացեալնեբբ այս դլխալոբքա– լէ ի մանկապաբաէղի րնդարձակ սբաՀին մէջ։

՛ո է աէօ Ա՝ոնտ»ի մէջ, «Մ ենք կ՛՛ուզենք զօրաւոր ղաքներուն շրջակայ գիւղերուն մէջ տեղաւոբուած Ծնողքներու կոկիկ բազմութիւն մը փութա -

պետութիւն մբ կազմել աւերակներուն վրայ կար­ են ընտանիքներով : ցած էր տեսնելու եւ լսելու իրենց զաւակներուն

գուսարքի մբ որ էԿլաւ իր պարտութեանց եւ սխալ­ Գրաւեալ վա յըեբու մ էջ բնակող Հա յերր Վաչ­ երգեր ր , պարերն ու ա բա աս ան ութ իւննե ր ը : Օր

ներուն ծանրութեան քան թէ թշնամիին Հարուած՛ կատուն ցեղերու նման ասդին անդին կբ շրջագա­ ուտն նախագաՀ բ, Հ* Բ* Ը, Մ • ներկա յացուցիչ

նե բուն տաե» : յին , որով կարելի չէ քաղաքն եր ու եւ գիւղերու Պ՛Օ* քՒադէոսեան իր բացման խօսքով բացատրեց

Վեր շաւղէս , ամբաստանեալը ամէն տեղ կը մէջ գտնուողներու ստոյգ թիւեբբ ներկայացնել ։. Հայ մանուկներուն , Հայերէն գաս աւանդութեան

յ է ցնէ ը թէ սլա ր տ ո ւթ ե ան սլա տ ա ս խ ան ատ ո լո լ. - Հարաւա յին Գեբմ անիո յ եւ Աւստբիո յ գլխա­ խիստ կարեւորութիւնը որուն ոյժ կուտայ Բաբե–

թիւնը կ՝իյնայ Ֆրանսայի քաղաքական վար չաձե– ւոր քաղաքին մէջ, Աի՚֊նիխ, Վիէննա , Լէս3 * գործականբ տարիներէ ի վեր Փարիզի լ\Րւ\ա՚"էս

լէն վըայ , թէ բոլոր չարիքներուն աղըիլըը Հան­ մէջ , պաՀ ելով շատ մբ դպրոցներ , թէ առանձին

րապետութիւնն է X Փէթէնն է որ առածին անգամ դնէր Աուրիոյ մեր խարիսխները, օգտկայաննեբբ , եւ թէ Համագործակցաբար տեղական մաբմիննե -

զինադադար առաջարկած է ։ Աաստիկ տաքին ազ­ ն ա ւաՀ ան գի ս ան ե րբ , ճամբաները , երկաթուղինե­ բու Հեա ինչպէս Հոս՛, Պ՝ Ա՝ Զ օ սլան ե ան մասնաւո–

գ՛՛ ցա թեան տակ շատեր նո յնիսկ դատաւորներ րը 1 Պիզէրթան , Տաքարը : կ՝բսեն թէ այս պայ - րապէս Հրաւիրուած ԸԱալով , խօսեցաւ օրուան
ե երդուեալներ գատախա–
ղբ ազաղա կես. կը քնանային , ել։ը մ անագի ր բ չէ գործադրուած * բա յց մ աս ամ բե կան­ պաՀանջին Համաձայն։

խաւ գործադրուած է Աուբիոյ մէջ, ինչպէս յետոյ Բացման խօսքէն վերջ Հանդէսը սկսաւ ^Ո՚՜՚ի

— « Եթէ ՀԻթլէր յաջողած ըլլար, յլելս պիաի բլլար Հիւս* Ափրիկէի մէջ»։ մեծասքանչ դու լեղու»ով։ Աշակերտներու եւ աղ­

բա՛ն պիտի չմնար Ֆբանսայէն՝» ; Գատա խաղը կարգաց Սնգլիո յ թագաւորին ջիկներու կողմէ եղան կարգ մը աբտասոնւթիւն -

ԸնգՀ * գատախազր չի Հաւատար թէ ամ բա ս– նամակը, (1940 Հոկտ*) որ կբ յիշեցնէբ երկու եր­ ներ, մեներգներ եւ Հայկական պարեր որոնք Հա­

աանեալբ երկու տեսակ քաղաքականութիւն վա - կիրներուն դարաւոր աւան գութ իւննեբբ եւ մառէ– զի՛֊ վեց ամսուան արդիւնքն են։

բած է, մէկբ Գերմանիս յ, միւսբ Գիմադրական շ ա լին պատասխանը : Պաբղեց բռնի աշխատանքի Հանդէսին ներկայ էին Կապոյտ Խաչի , եկե -

(^ակատին Հետ : Փէթէն չարաչար գործածեց իրեն եւ աքսորին Լաբիքնեբը , 1 1-0.000 քաղաքական ղեցւոյ Հոգաբարձութեան , քիազմիկներու Մի"*– "

յանձնուած «նուիրական աւանգբ» • 1940 Տ ուլիս տարագիր , 120.000 ցեղային ԼՀրէական^ աքսորա­ թեան, Ազգ* ճակատի եւ Հ * Ա * Ը * Մ *ի ներկայա­

1 1 ին Հ բատաբակեց երեք սաՀմ անաղ ր ա կան օրէնք­ կան, որոնցմէ միայն 1500 Հոգի վերադարձած են ցուցիչները, իսկ Հայութեան կարեւոր մէկ մասը

ներ , բջելով Հանրապետութեան նախագաՀու եւն * : Եզրակացնելով, երբ մաՀապատիժ աիաի կբ բացակայէբ։ Հանգէսր փակուեցաւ «Ծաղկիր

թիւնը , իր ձեռքին մէջ կեգրոնացնելով կողջ պաՀանջէր , գատախազբ սկսաւ Հետեւեալ բառե­ աղատ իմ Հայրենիք»ով եւ ներկաները ուրախ

ի շխան ո ւթ ի ւն բ , գործադիր , օրէնսդիր եւ , աւելի րով *-— « կանգնելով օրէնքի գետնին վրա յ , աբ - մեկնեցան : Ներկայ մը

վերջբ* գտա ական ; ինք կբ նշանակէր նախարար - Համ աբՀելով ինծի ուղղուած սպառնա լի քբ ել նա–

նե ր բ , պատասխանատու մ իա յն իրեն ։ Եւ տ յս ի շ– խատինքնեբբ, իսոբՀելով այն Լ\արէքին վրայ զոր

խանութիլնբ կանգուն կբ մնար յենլով ոչ թէ պատճառեց ին Ֆ ր տն ս ա յի , յիշելով ա յն էա11ԷՔԼ1 Տէր եւ Տիկին Մարգաբեան եւ զաւակնեբբ ^
թէ
ֆրանսական , այլ թշնամի ուժին : զոր կրցտլ գործել անուն մբ եւ մարդ մը» եւն* ։ Այրի Տիկին Զ՛ Աբիասեան կբ ծանուցանեն սի

« Հաճո յ ա կա տ ա բ ո ւթ են է Հաճո յակատա - չորեքշաբթի , 15 Օգոստոս , ժամ բ \§ին , 1Լա լան

բութիւն , դաւաճանութենէ դաւաճանութիւն , ՀաՎԽաշխոՆթեաԱ տոս՚քը Հայոց Ա ատբան մէջ Հ ոգեՀանգիստ պիտի կա ^
տարուի Անդրանիկի , ՎեՀանուշի , կիբակոսէ յ
ո ւխ տա դրժում է ո ւխտա դրժում կա ռա վա ր ո ւթ ի ւն

մբ կ՚ապրէր գաղտնի մ իա բանութեամբ թշնամ ի ին Համբիկի մաՀ ուտն աարելիցի առթիւ ՀզոՀ ռմբա–

Հետ ։ Ֆրանսան չէր դիտեր թէ իսչ կնանցն ի կբ Պ ա շտօն ա թ ե բ թ բ կի րա կի օր Հ բատաբակեց կոծ ո ւթեան ) : Կբ Հ բաւի բուին Հան գուցե ալին յէ–

դառնայ Վիշի ի մէջ*** Ան անզօր կբ գիտէր այն­ դրամագլուխի եւ Հաբստացման տուրքերու օրէնք­ շատակը յարգողները ներկա յ գտնուիլ Ա * Պատա­

պիսի ա բտա յա յաութ իւննե բ որոնք ամօթի կա բ - ները Հ Այս թուականէն սկսելով մինչեւ վեց ամիս , րագի արարողութեան ։

միրբ կբ ռաբձրացնէին իբ ճակտին։ Ամէն ինչ տե­ բոլոր անոնք որոնց Հօր են ական Հ ա բ ս տ ո ւթ ե ան

ղի կ՚ունենար «բացարձակ գազանա պա Հ ո ւթեան խառն արժէքը 200.000 ֆրանքէն վեր է, 1945 Ցու– Կը փնտռուին Ա անդուր, Զաւէն , Անդրանիկ

մ էջ» * * * Ո ՛չ է Ֆրան սան Հ ամ աձա յն չէր այս կառա­ նիս –\ին , կամ Հաբստացումը\9–\0 Յունուարէն Գրըշքեան եւ Ա՝արգաբեան Օովսէփ , որ Օունաս «•

վարութեան Հետ ։ ինչ ոբ «աՀաբեկչութիւն» կը սկսեալ վեր է 50.000 ֆրանքէն , պէտք է յայտա - տանէն բռնի աշխատանքի Համ աբ Գեբմ անիա

կոչէին, Հհրանսան էր որ իսքզինքբ կբ զոՀէբ ա - բարութիւն մ բ յանձնէն տուրքերու վարչութեան : տարուած էին։ կբ խնդբուի իմացնել Մ ի սաս Գա­

զատուելու Համ աբ ; 1Լիշիի կարգուսարքը աբշա - Ամ ուսնացած Հաբ կատուներուն Հ ամ ար , որոնք ւիթ Լ ան ի , 12 1աթ6ւտտ6 Լտ<;ծ1օո , յ^^V^^Տ6 ^հ^V^1^6^,

ւողնեբուն ՚ կարգուսարքն էր» : միակ յայտարարութիւն մը պիաի ընեն, այս պայ– Տէ. Լօսբ , յ\4ծւտշւ116 :

Գաաախազբ յետոյ խօսեցաւ Հրեաներու եւ մանբ պարտաւորիչ է , եթէ ե ր կո լքին Հօրենական ւ՛ ՛ււ » ա « ա ա « ա > « « ^ ւ » » « » » տ » ւ » « ո « » *

մասօնննեբու դէմ Հ րատարակո լած օրէնքներու Տ ա ր ս տ ո ւթեան խառն արժէքը կ՝անցնի 400.000

մ՚սսին ւ «Պարտագրելով ոբ Հրեաները աբձանա - ֆրանքը կամ Հարստացումը 100.000 ֆրանքը; Տակոբ 0 ո վակի մ եան եւ էբ պա բ ա դան ե բ ը խո­

գրուին , աղատ - ոբմնագիբներուն ցանկբ Հրատա– Ա ասնաւո ր Հարցարաններ պիտի տբ ո լին ա յս յա յ– րին շնո բՀակալութիւն կբ յա յան են Հայ արենուշ»

րակելով պաշտօնաթերթին մ էջ , անոնք Գեբմ ան - տարարութեանց Համ աբ ։ ներոլ , արիներու եւ բոլոր անոնց որոնք իբենց

նե բուն կբ մատնանշէին ապագայ պատանդները» ։ Հա յրենի ստացուածքներ բ տուրքի ենթակա յ ներկայոլթեամբ եւ ծաղկեպսակով ցաւակցութիւն

Տեւոոյ յիշեց քիիօմի մէջ սարքուած դաաավաբոլ - շեն մինչեւ 200.000 ֆրանք (ամուրիներու Հա - յա յտնեց ին իբենց 14 տարեկան զաւկին կսկծալի

թիւնը , կարգաց Փէթէնի կոզմէ Հէթլէրի դրուած մար ) ։ Ամուսնացած բայց անզաւակ բետան իքի մը մ աՀ ուան աո թիւ ( զոՀ ինքնա շա բժ ի արկածի ) :

նամակն երբ ։ Երբ Գ ա շն ա կի ցն ե ր բ Տ իէփ ելան եւ Համար տուրքէ աղատ է 400.000 ֆրանքը (200.000–

յետոյ քաշուեցան , Փէթէն շն ո րՀ ա կա լո ւթ ի ւն կբ ակտն իւրաքանչիւրին Հ ամ աբ) ; Ամ էն անչափա - ԼՈՅՍ ՏԵՍԱՒ— 9՝. Տէօվլէթի նոր երկը,

յայանէբ Հիթլէրի որ «մաքրեց ֆրանսական Հո - Հաս կամ անկար զաւակի Հ ամ աբ պիտի գեղչուի ԶԷ8ԹՈՒՆ, պատմութիւն 1895^ պատ ե րաղմնե -

զԲ$> • Մինչդեռ «մառէշալ Պաղէն ղոնէ շնորՀակա– 50.001)ական ֆրանք այբ եւ կնոջ բաժինէն։ Երկ - բուն , տեղական բարքերով եւ Հին դէպքերով ճո­

լութիւն չյտյտնեց Գեբմանիոյ կայսեր ոբ մաքրեց րորգ զաւկին Համար՝ \00.000ական ֆրանք։ Եբ - խացած : Ընտիր Հատոր մը պատկերազարդ։ Տպ*

Ս էցի Հ ր տ պա ր ա կբ» ։ Անկում է անկում դլոբե լով , բոբդ զաւկէն սկսեալ 200.000«/^ա5> ֆրանք։ իւրա­ Տէր - Տակոբեան :

Փէթէն կը զրէ ֆոն քիիպպբնթբոփի թէ «Ֆրան - քանչիւր ղաւկի Համար զեղչը 50 առ Հարիւր պա­

սա յի ե րաշխԱ բր գեբմ տնական բանակն է» ։ \ 941 կաս է անչափաՀ ասնեբու Համ աբ եղած կրճտտու– 1աբոա6Ո6 0&&–ձ<;0Ր1ձԻ), 17 , &Ա6 Օտաշտաք - 13

Մայիս 2Տին կբ ստորագբուի Փարիզի պայմանա­ մէն–. (Շար.) :

ծէի բ^ ոբ Գեբմ աններ ո ւ տբ ա՛մ ագ րութե ան տա՛կ 1հը

Fonds A.R.A.M