Page 38 - ARM_19-1945_02
P. 38
4 ՑՍյԴյԼՋ
Մեծ՝ ճառերու պէտք չունէինք վրիժառու, բազուկէ Հ1պ,1Ր(պ,ԿՐՐ,7,՝Բ «ՅՇէԻ1ԼՂ»Ի
մր ԲՈՈՐ ժայթքեցնելու Համար։ ԶՈՀ արեր ո ւթեան
իՀնչ ուխտեր եւ երգումներ , որոնց վերյիշումր
ք« Այսքան չարիք թէ մոռանան մեր ոբդիք • • *» ա յսօր՝ կար մ իր կր բերէ մ եր ճ ակտին : ՑԱՆԿ 8
Գժրսւխսւ գրագէա ին ա յս ր ա ո Լ րր մ իաքս (լու. Աակայն, կեանքր իր Հրամայական եւ եր կաթ Շնորհակալութեամբ ստացած ենք հետեւեալ
գումարները —
գան յանկարծ՛, րա յց չեմ ուզեր տալ ընդվզումի ետ ք օրէնքներն ունի։ Տարիներու թաւալումր գրե
մր պաՀ ուն գրուած– Հոյակաւգ բանաստեղծ՜ութեան թէ սպիացուց ա Հա ւո ր վէրքը , ^ ՚ ^ Հ ^ Յ 1 1 ^ ցալԸ զ՛ ԲԱՑԱՌԻԿ ԲԱԺՆԵԳԻՆ ԿԱՄ ՆՈԻԷՐ
երկրորգ նախադասութիլնր է մամուռ նետեց յիշատակնեբուն վրայ։ Մեծ՜ցան որ–
Ջեմ ուզեր, ոբովՀետեւ վսսւաՀ չեմ , թէւ մոռ բերր, տուն - տեղ կազմեցին, քիչ մլլ Հայրենի Ղյաճարեան ՄԷՀրան , Ա՚արսէյլ, Աուքէասեան
ցած չենք արգէն Ջաբիքշ, եւ անէծ՜քր կուպրի քին մէջ, շատ մ ր՝ ամէն տեղ։ Առօրեայ մտմտուք ՄեբՀեր, Լէվալոն 2500ա/չան , Տիղէն Ծ– Տէր 6ա–
պէս փակած՛ չէ մեր վրայ։ ներու խարտոցր , քաղքենի կեանքի Հ անգս ւո ո ւ - կորեան, Փարիզ 1500, Տէր Տազորեան Ալերս ան ,
Մոռցա՛ն անոնք, երէկի մեծ՝ Գաշնակիցնեբր , թիւններն ու Հաճոյքներր , անորակելի անտա ր բե» Հ ի էն 1 4 0 0 , "հա թանե ան , Ավինեօն 1250 :
որ մեր արիւնր մանրուք գրամի էին վերած՜ած–, ի բութ իւնր սպր դեցուց ին տկար Հ ոգիներէն ներս ւ Լորենեան , Տ ր ա կին ե ան , Հաճեան , Տ ր ա կին ե ան ,
խնդիր իրենց առեւարական Հաշիւներուն ; Մ արդկային ա յս բնած՜ին տկարութեան քէէ\ Մակարեան , Լեվալոն , հազարեան Ղ^ազար , Լիոն ,
՝Բաբ գնենք սիրտերուն վրայ–, զսպենք յուզու– չնպաստեցին֊նաեւ ուրիշ պատճառներ , որոնց գըլ՛ Աւետիսեան Արմենակ Լիոն, Երկոլ֊ բարեկամներ
մր ել աանք քանի մր պատկերներ այգ ղարՀուրեչի խալորր դժբա խտաբար՝ ա յս նուիրական զո Հ ա բե Լիոն , Գրիգորեան գ կարտան , Մուրատեան կարա
օրերէն , որ Հանճարեղ պա ամի չի մ ր կր սպասեն րս ւթեան առ^եւ ազգովին յարգանքի կենալու պա պետ 1 0 0 0 ^ ^ ՛ " ՛ ^ ֆրանք։
տ ա կալին է կասն էր ։ Բ ա ժ ն ե գ ի ն (Տարեկան 7 5 0 ֆրանք)
Հայրեր ու եղբայրներ՝ գաշո ւնաՀար կամ թո– Հին վէճեր չեմ ուղեր քրքրել, բայց փաստ է Զերղեան Ալֆորվիլէն , Ալիքսանեան Փարիզ,
պամաՀ, կախաղանի չուանէն օրօր կամ Հրացանա եւ պիտի յէչ^մ, նոր եզրակացութիւն Հանելու \/իկողոսեան 8կ– Պ– ՚Բոլոմպ , ԱաՀակեան Մեզոն
զարկ, ոտքերուն պայտեր, աքցանով քաշուած՝ Համ ար ։ Եղան որբեր , դառնութիւնր ցմրուր քա– Ալֆոր , Տազորեան Միսաք, Պորտօ , Աուքիասեան
եղունգներ ու միսեր : ՛Բարիւղաթաթախ եւ "ղք"ոզք^ մ ած՛ , որ մէկ անգամ ոտք չգրին ս գա Հ անգէսի մր Շնորհք , Պորտօ , Գրրսչաչեան , Յակոբեան ,Փարիզ ,
վառուած՛ մարգկային ֆաՀեր : սրաՀ էն ներս , ո րովՀ ետ եւ կազմ ակեբպողներու Բարսեղեան Փարիզ, Տէր Աւետիսեան , Անկետեան ,
Միւուոնի պէս սոլրր ու ամօթխած մայրերն ու ( րնդՀանբապէս Զ * Ո * Մ՛ի աԳաՔԸ՝) ^ԼաՐԳ (Լ Գա" Անգրիկեան , Տրանսի, ՚Բիրպիթճեան ,Փարիզ , Գա–
քո յրերր րռնարարուած՜ , ցեխէ - ցեխ քաշկրռ– դափա րներ ր չէին բաժներ ։ Այսօր , դոՀունակու– սապեան Ար. Անիէռ, կազմարարեան իսսի, Հայկ
տ ո լած՜ : Ս րա խո զխոզ փոքր իկներոլ Հոգեվարքի թեամ բ կր տեսնենք իրենց նա խաձեռնութիւն ր , եւ Աաեփանեան Փարիզ, Րւզունեան Հմկ. ՍվֆոՐլԱ<Լ1
Հռնդիւններր, սուինի Հարուած՛ով մր արգանդնե ստորագրեալս , որպէս Ձ • Ո • Մ՛ի պատ աս խանա– Բարսեղեան Զաքար Պ– ՝Բոլոմւզ, Փափազեան Յա
րէն պո կո ւած՜ն երր * յուսա Հատ ո ւթեան ան դո ւն գր աոլ անգամներէն մին, իմ եւ րնկերներուս ա րութիւն Մոնթրէօյ 750ական ֆրանք։
Հասած՜ իրեց մեռելներր ուտողներր, խումր-խումր բապաՀ ու սրտագին մասնակցոլթիւնր կո բերեմ Մազմանեան 8 0 0 ֆրանք :
2/ւէ֊ՐՐ նետ ո ւո ղներր ։ Ո^ բ մ է կր յէ՚շ&՜է , Ր Է^ԼԷՀ ձեռնարկին ։
թուեչ։ Ա՝ին՝ միւսէն սարսռազդեցիկ, մին՝ միւսէն ԱնրնդՀատ , յամառօրէն պէտք է կազմակեր ԿԱՐՄԻՐ ՃԱՄԲԱՆ
ան եր ե ւա կա յե էի : պել այս Հանդէս ր, ո՛չ թէ լալու կամ միայն խունկ Այն տարին, ՜յունիսի արեւր կարմիր փարգէ
Ու, մէկով չէ, Հարիւրով չ է ։ Հարի՛՜ւր Հազար ծխելու Համար , այլ, վառ պաՀելու րուսազէմ՝^ ի մր աէս դեռ նոր բացուած՛ էրէ Գբացի պարտէզնե
ներով ։ կարօտր։ &ա՚տ են արդէն անտարբերնեբր , տառա րէն մեզ Հասնող սոխակներու դայլայլիկը, անոյշ
Փոքր եւ շինարար ժողովուրդի մր նախ միտքր պանքս մ իա՝ յն իրենց մ ո բթին վրա յ զգացողներ ր : մեղեդիի մր տպաւորութիւնր կր թողուր : Արտերը
անճիտուած՜ , յետոյ գրեթէ կէսր , ել իր փոքրու Մ Ո/եւ, յւո րներու նման ճանկռտելու. վարպետօրէն նա շխ ո ւած՜ գորգերու կր նմ անէին %
թեան պատճառաւ՝ աւելի ողբերգական : արիւնելու է վէրքը, ո ո ս է է ս գ է չմոռցուին Ս պ ան Մեր աուներր դարձեր էին երջանիկ օրրան մր,
Մոռցա՛ն անոնք, ու այլեւս չենք յուոուիր , էի ի ն շա րժառիթնե րր * լեցուն Հ աղա ր ո ւմ է կ բարիքներով յ կեանք կար հ
զարմանար , Հիմա որ մօտէն կր ճանչնանք զիրենք։ Ընկերներ, բարեկամներ գայ թաղկած՜ են, սէր կար % Երա՛զ կար ամէն կողմ ։
0 տարնե՛ ր էէ՛ն ։ երբ յա յտնած՜ եմ քարացած կարծ՜իքս ա յս մ ասին : Այդ օրերուն , յանկարծ՛, էեմ գիտեր ինչպէս
Բայց, Հազա՛ր ափսոս , կր մոռնանք, մոռ Հօրս եւ գերդաստանի մ ր կէս ին դիա կներր աչքիս չա րա շո ւք փոթորիկ մ ո ծ՛ագեցաւ ։ Ե Ր կէնքր մրթ–
ցա՛նք նաեւ մենք, մնացորդներր, ղաւակնեբր ա– առջեւ Րէլաէով Հանդերձ , թշնամ իին Հետ արիւնի նեց ։ Արեւր սեւ չղարշ մր քաշեց դէմքին վյւայ։
նապաանե բուն մ էջ անթաղ եւ ան շիրիմ կոբսուող– խնդի բ չուն իմ , ա յ լ Հ ոգի , լա՛ ւ իմ ացէք՝ Հ Ո ղի է Լե,ւներ ու դաշտեր իրար ՛յն ցան Ամէն փոխ»
ներուն : Ան ա է ր ու անմշակ Հողերու, եւ թափառականմ Է– ուեցաւ : Ամէն բան լռեց ։
Ապացո՞յց կ՚ուզէք։ Նայեցէք ձեր շուրՀր, ա– տէրերուն դատն է որ –.կքէ տեսնեմ արցունքին Ո՛րքան տեւեց այս, չեմ դիտեր ։ Բայց առտու
կանջ դրէք մեծ՜ամասնութեան զգացումներու զար ջէն : Այն երջանի՛կ օրր , երբ Աասունցի Ղ՝աւիթր
գծէ ժառան մր տեսա յ , որա յգ քստմնելի խաւար ին մէջէն
կին , ոստում մր րրէք գէսւէ ետ, եւ մտովին բաղ Հասակի՛ն մատաղ իր սուբովբ
կարմիր , երկար ճամ բա յ մ ո բացուեցաւ ։ ՛Բովն ի
դատեցէք սե՛ւ օրերու մեր տրամ ա դրութեանց գին սաՀմաններր, այդ օ՛րը, ա ՚ յ Գ °ՐՈ միայն ե»
վեր մարդագայշեր : Ամ բոխ մր սովալլուկ , որ
Հետ։ կեդեցիին կր յանձնենք այս սգատօնր :
խելայեգ կր պարէբ ։ կ^երգէր ու կ՚ոռնար :
Այն օրերուն , Համ ակ վրէժ էինք ու %լրս>քի ՀՐԱՆՏ ԱԿՈՆԱՑԵԱՆ
Մ ինչ սուրերր կր շողշողային , ու խարազան
ներ ո կր շա չէ ին մեր ո րբացած՜ փողոցներուն մ էջ ։
օդանաւեր մինչեւ տանիքնեբր էջնելով , կրակ կր խո րՀ րգաժո զովին մէջ, թէեւ ռուսերէնր, սպանե» Ես ու մայրիկս ալ դուրս քշուեցանք մեր օրՀնուած՜
տեղան բանուկ փողոցներու վրա յ : րէնր եւ չխնարէնն ալ պաշտօնական լեզու ճան չ– տուներէն : Ոստիկանապետ մ ր , որուն գլխարկին
Մ ո ս կո ւա յ ի մէջ կր կարծ՛են թէ Պեբլին կրնայ ցո ւած են։ Մինչեւ Հիմա ֆրանսերէնր մէկդի գըր~ վրայ մաՀիկ մր կր փայլէր, Հրամայեց *
իյնալ 2 4 ժամէն։ ուած՛ էր, րայց ֆրանսական պա ա ո լի ր ա կր բո զո֊* Հո՛ ս , ա յս կողմ ր , այս ճամ բան ։
ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԿՈՐԱՈՒԱԾ ԷՐ 1944 8ՈՒԼԻԱ 20ԻՆ քեց , յիշեցնելով ֆրանսերէնի դարաւոր ագանդ ո լ™ Այգ ճամբա՛ն։ կարմիր ու երկայն ։ Աոյն սու»
Գեբմ ան ի ո յ Հռչակաւոր ղօրավյս րնե րէն Տիթ** թիւնր իբրեւ դ ի լան ա գի տ ա կան լեզու ւ (հուս պատ բերն ու խա րազաննե ր ր : Գէմքեր խոժոռ եւ անծ՛ա
մար Ամ եր ի կաց իներուն անձնատուր եղաւ Ա՛ ակ- ուիրակն ալ ուժ տուաւ այս բողոքին եւ ի վերջո յ նօթ : Աչքեր չար եւ վայրագ։
տէպո լրկի մ էջ , տեսնելով մ ա յրաքաղաքին փլու Հ ամ աձա յնեցան ։ Հ իմ այ, մ եռի պէս , մ եղի Հ ետ՝ ուրիշներ ալ
զում ր : Պատասխանելով զանազան Հարցումներու, ՓհթհԱ Ա՚ԱԱււՈՆծխ թԽ՚դիԱ մկ կան ։ կր քալենք տ խո՛ ւր , մտած՜կոտ ։ Ո^ւր արդ
զօրավար լլ րսաւ թէ պատերազմ ր կո րսուեցաւ 1944 եօք , չենք դիտեր։ ԱՀա օր մր, երկու, երեք։ ԱՀ ա
Տուլիս 2Տ)ին երբ ձախողեցտւ Հիթլէրի գէմ սար» Մ տ ււէ շա լ Փէթէն բանտարկուեցաւ Մ ոնռուժի շաբաթ մր , երկու , երեք : ԱՀա ամիսնե՛ր :
քուած՛ մաՀափորձր : Եթէ ՀէՕ^լէր մաքրուած ըլ պա տ մ ա կան բե րղէն մ էջ ։ Ա ենեակ մտած ատեն ա» կտմբան որ կր քալենք , ոչ չափ ունի ել ոչ ալ
ր%
լար , բանակը ձեռք պիտի առնէր զինուորական եւ ռաջին գործն եղաւ զօր* ար Կօլի մէկ լուսանկարն սաՀմ ան։ Ոչ ա^լԷգԲՐ ^ա,ք եւ ոչ ալ վախճան
յ քըր"
քաղաքական ղեկավար ութ իւնր եւ Գերմանիան պիա ուզել , պատ էն կախելու Համար : Բանտ առաջնոր» Եւ սակայն , կա ր ա լան ր կ թ յառաջանա
տի փրկէր վերջնական կործանումէ ։ ք*ր կարծի դո լ ա ծ ատեն, ներկայ էր նաեւ զօր* Բէ°նիկ, Փա տինքր ճակտին։
քով , գերմ ան գիմ ադրութիւնր բո լո ր ո վին պիտի րիզի զինուորական Հրամանատար ր ։ Փէթէն ուզեց ,^ամբու վրա յ , շատեր գեռ կոկոն, փրցուե
տերեւ
ղադրի , երբ ի յ ն ա յ Պերլինր ։ ՀԱղգային միջնա– սեղմել անոր ձեռքդ , բայց՛ զօրավար ր մերժեց ։ ցան իրենց արմ ատ էն ։ Ո ւրիշներ ալ աշնան
կր Հո»
բեբգր պարզապէս ե բ ե ւա կա յութեան արդիւնք է։ կալանաւորին յատկացուած՜ են երկու գետնայարկ ներու պէս դեղնած՝ ինկան ոլ մեռան։ ելան :
ուրիշ
Անգամ մր որ Պերլինր իյնայ, ամէն բան վերջա սենեակներ բերդին ձախ կողմ ր ։ Երկու Հարիւր Ջորի մր մէջ ենք։ Ամէն կողմ արիւն
ցած է ։ Գիմ ադրութիւնր պիտի դաղրի Նորվեկիոյ բանուորներ 4 8 ժամ աշխատեր էին , գիշեր ցերեկ , տի հ Աստուա՛ծ՜ իմ , յանկարծ՜ սուրերր խաղ
եւ Տանրմարքայի մէջ» %Զօրավարր որ յաճախ զին յարմարցնելու Համար այս երկու սենեակներր։ Գլուխ մր կր թաւալի ու կ՚իյնայ։ կ՚իյնան
ուորական տ ե ս ո ւթ ի ւնն ե ր կր պա ր զէ ր անթելով , ՊատուՀաններուն ձողերր կնքուած՜ են, իսկ պա» ներ ա ւ։
- - Ո՛ Պհ՚ւմ։
չկամութեամբ խօսեցաւ Հիթլէրի մասին– բայց տերր մերկ են։ կաբասինեբր փայտէ անկողին ո՛ւյ–
Հաստատեց թէ Առա^ևորդր Պեբլին կր գտնուի եւ մր, սեղան մը քանի մը աթոռներով եւ վւոքր Հա
Հոն պիտի մեռնի։ Կէօպէլս ալ Պեբլին է, որքան յելի մր։ Երկու սենեակներն ալ կո նային այ% մ– Հրացան մր կ՚որոտայ։ Գնդակը անգթօրէն
գիտէ՛ րայց լուր չունի Հիմլէրէն ։ Գալով Կէօրին– բարտակին վրայ որուն ստորոտր գործադրուեցան կ՚երթայ ու կր մխուի մօր մր կուրծ՜քր։ ՀայուՀին
կի ,կամ մոռացութեան տրուած՜ է եւ կամ գնգա– Փարիզի Գատական Ատեանին մաՀավճիռներր : կ՛իյնայ , երախան գիրկբ ՚՛
կաՀարուած (զրոյցի մր Համաձայն փախած է կնո» ՊաՀպանութիւնր յանձն ո ւած է ոստիկան զինուոր» Հիմայ ուրիշ րան չենք տեսներ , այլ միայն
ներու որոնց Հարիւրր կո կենան րերդին կռնակր մաՀր, որ բուի մր պէս իր ԼոլՔԸ ^Լը պտտցնէ մեր
եւ բարձր պարիսպներուն առջեւ։ վրայ։ Աարսափ մր կ՚իյնայ ողջ մելեռներուս մէջւ
Ի՞ՆՉ ԿԸ ԲԱՆԻՆ ԱԱՆ ՖՐԱՆՉԻԱԿՈՅԻ ՄԷԶ կ՛ուզենք փախչիլ, բայց չենք կրնար։ Ցամքեր են
Աան 3)րանչիսկոյի խոբՀրդաժողովր կր շարու Մտռէշալր եւ կինր առաջին օրր կերան բան– մեր երակներըւ
նակէ իր աշխատանքներ ր ։ Առջի օրուան նիստ ին տարկեալներոլ սովորական օ բապաՀ ի կր–~֊~ սեւ Հաց Պ ո՛ ւմ , պո՛ ւմ , պո ւմ * • •
մնայուն
մէջ, Պ * Մոլոլ^ո1Լ առաջարկեց որ էոՐս եւ միս։ կ* իյաչի երկու քոյրեր եւ Ֆրէնի բանտէն . . . Ու այսօր, տարիներ ետք, գեռ կր յէչեմ
նա խագաՀնե ր րնտ բուին Հ բաւի բող պետ ութ ի ւնն ե– երկու մայրապետնեբ իրենց տրամագրո ան Ղ՜է՚ՀԼ^Րէ՛ "1էս երկար , անդունդի պէս խոր , գմ՜ոխքի
բէն եւ կարգով կատարեն իրենց պարտական ու»
տակ դրուած են ։ Տաս ո ոստիկանական պաշտօն– պէս տաժանելի ա յգ կաբմ իր լՀամ բան ։
թիւնր ։ Պ • Իտրն (Անգլիա) անմիջապէս ոտքի ել եաներ եւ բանտապաՀներ կր Հսկեն նրբանցքներուն աՏՈԻՐ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ
լելով, իբրեւ միջին ճամբայ առաջարկեց որ չորս մէջ՛* Ոչ ոք կրնայ այցելել, առանց զօր* ՝Բէօնիկի
նախագահներ
<եոգովը վարեն կարգով, բայց Մ• կողմէ ստո ր ագրո ւած՜ արտոնագրի մր։ ՓԱՐԻԶԱՀԱ6 ^ԵՐԱՍԱՆՆԵՐՈՒ ԸՆԿԵՐԱԿՑՈՒ
ՆաՀանդնե բու արտաքին ն ախ արար ր միակ նախա ԹԻՒՆԸ կը ներկայացնէ յառաք ի կայ Ապրիլ 29ին
գահն ըլլայ գործադիր եւ վարիչ կոմիտէներու՛ն ; ՖՐԱՆ-ԲԵՒԱՄԵՐԻԿԵԱՆ Վէճ ՄԸ 1լշ զբաղեցնէ յ-ամր Յին Միւթիւալիթէի մէի
Հեռագի ր ր կլ ըսէ թէ բոլոր պատ ո լիրա կներր Հա» քաղաքական շրջան ա կներր : Նախարարական խոր» "ՊԷՊՕ՚՚Ն
լանութիւն յայտնեցին այս առաջարկին , բայց Հուր դի առջի օրուան նիստին մ էջ, պատերազմ ա– Գ. Ս ա ՝ Ն Դ Ո & ե Ա ն 8 1 »
Մ ո լոթով մեծ՝
ձեռնպաՀ մնաց։ Ասոր վրայ չորս կան նախա րա րր Հաստատեց թէ ամ երիկեան Հ րա֊ Մ ե ծ ե ր գ չ ա խ ո ւ մ բ ո վ , Խ ո ր հ – Հ ա յ ա ս տ ա ն ի թ ա տ ե
պետութեանց պատուիրակներր ուրիշ սրաՀ մր մ անատա րութիւնր պա Հ ան ջած է ամերիկեան իշ» ր ա կ ա ն խ ա ղ ա ց ա ն կ ի ն ս ի ւ ն բ , թ ա տ հ ր գ • 3 ա ր ա ր :
միւս»
քաՀՈւեցան խորՀ րդա կցելու Համար, մինչ մը խանութիւն Հաստատել ֆրանսականին տեղ , Մասնակցութեամբ՝ Պ– Պ– Գմբէթեանի ,
^ռՐԸ հ.ԼՀ սսւասէին՝ եւ աՀ ա նոր անակնկալ ՀՀթութկարտի մէջ, դիտել տալով թէ այդ քաղաքր Լաթիֆեանի , Վ . Պաղաասարեանի , Գր . ՎաՀանի ,
Մ "ր՛ թ "վ Հաոորգեց թէ ^Լաս^լէ Հ.^*Ղալ– "ր –ռւ է Օ) րան սա յի գրաւման շրջանակէն դուրս կր դրտ– Աանճաքի, Տիկին Լաթիֆեանի , –Բիւթնէբեանի ել
Համ աձա յն ո ւթեան յանգի լ ։ Բա յց իր ի կա.ան գէմ նուի ։ էիողովր որոշեց իր տեղին վրայ պաՀել ֆր Օր • Մինասեանի ։
կարելի եդած՜ էր Համաձայնիլ։
որոշում մը րան սա կան զօրքը է մ ինչեւ որ պաշտօնապէս Հա»
Ուրիշ կարեւոր
միայն անգլե– ղորդուի Ֆրանսայի գրաւման չրԼանը Գեբմանիոյ
րէն եւ ֆրանսերէն լեզուները պիտի գործած՛ուին ՛ԷԻ 1արոա«ո« 1 Ճ « , 1 7 ,FoծnաdsՕ &Aա.Rէ ա.A» ..M13*
ւ ւ. , .և,1
Մեծ՝ ճառերու պէտք չունէինք վրիժառու, բազուկէ Հ1պ,1Ր(պ,ԿՐՐ,7,՝Բ «ՅՇէԻ1ԼՂ»Ի
մր ԲՈՈՐ ժայթքեցնելու Համար։ ԶՈՀ արեր ո ւթեան
իՀնչ ուխտեր եւ երգումներ , որոնց վերյիշումր
ք« Այսքան չարիք թէ մոռանան մեր ոբդիք • • *» ա յսօր՝ կար մ իր կր բերէ մ եր ճ ակտին : ՑԱՆԿ 8
Գժրսւխսւ գրագէա ին ա յս ր ա ո Լ րր մ իաքս (լու. Աակայն, կեանքր իր Հրամայական եւ եր կաթ Շնորհակալութեամբ ստացած ենք հետեւեալ
գումարները —
գան յանկարծ՛, րա յց չեմ ուզեր տալ ընդվզումի ետ ք օրէնքներն ունի։ Տարիներու թաւալումր գրե
մր պաՀ ուն գրուած– Հոյակաւգ բանաստեղծ՜ութեան թէ սպիացուց ա Հա ւո ր վէրքը , ^ ՚ ^ Հ ^ Յ 1 1 ^ ցալԸ զ՛ ԲԱՑԱՌԻԿ ԲԱԺՆԵԳԻՆ ԿԱՄ ՆՈԻԷՐ
երկրորգ նախադասութիլնր է մամուռ նետեց յիշատակնեբուն վրայ։ Մեծ՜ցան որ–
Ջեմ ուզեր, ոբովՀետեւ վսսւաՀ չեմ , թէւ մոռ բերր, տուն - տեղ կազմեցին, քիչ մլլ Հայրենի Ղյաճարեան ՄԷՀրան , Ա՚արսէյլ, Աուքէասեան
ցած չենք արգէն Ջաբիքշ, եւ անէծ՜քր կուպրի քին մէջ, շատ մ ր՝ ամէն տեղ։ Առօրեայ մտմտուք ՄեբՀեր, Լէվալոն 2500ա/չան , Տիղէն Ծ– Տէր 6ա–
պէս փակած՛ չէ մեր վրայ։ ներու խարտոցր , քաղքենի կեանքի Հ անգս ւո ո ւ - կորեան, Փարիզ 1500, Տէր Տազորեան Ալերս ան ,
Մոռցա՛ն անոնք, երէկի մեծ՝ Գաշնակիցնեբր , թիւններն ու Հաճոյքներր , անորակելի անտա ր բե» Հ ի էն 1 4 0 0 , "հա թանե ան , Ավինեօն 1250 :
որ մեր արիւնր մանրուք գրամի էին վերած՜ած–, ի բութ իւնր սպր դեցուց ին տկար Հ ոգիներէն ներս ւ Լորենեան , Տ ր ա կին ե ան , Հաճեան , Տ ր ա կին ե ան ,
խնդիր իրենց առեւարական Հաշիւներուն ; Մ արդկային ա յս բնած՜ին տկարութեան քէէ\ Մակարեան , Լեվալոն , հազարեան Ղ^ազար , Լիոն ,
՝Բաբ գնենք սիրտերուն վրայ–, զսպենք յուզու– չնպաստեցին֊նաեւ ուրիշ պատճառներ , որոնց գըլ՛ Աւետիսեան Արմենակ Լիոն, Երկոլ֊ բարեկամներ
մր ել աանք քանի մր պատկերներ այգ ղարՀուրեչի խալորր դժբա խտաբար՝ ա յս նուիրական զո Հ ա բե Լիոն , Գրիգորեան գ կարտան , Մուրատեան կարա
օրերէն , որ Հանճարեղ պա ամի չի մ ր կր սպասեն րս ւթեան առ^եւ ազգովին յարգանքի կենալու պա պետ 1 0 0 0 ^ ^ ՛ " ՛ ^ ֆրանք։
տ ա կալին է կասն էր ։ Բ ա ժ ն ե գ ի ն (Տարեկան 7 5 0 ֆրանք)
Հայրեր ու եղբայրներ՝ գաշո ւնաՀար կամ թո– Հին վէճեր չեմ ուղեր քրքրել, բայց փաստ է Զերղեան Ալֆորվիլէն , Ալիքսանեան Փարիզ,
պամաՀ, կախաղանի չուանէն օրօր կամ Հրացանա եւ պիտի յէչ^մ, նոր եզրակացութիւն Հանելու \/իկողոսեան 8կ– Պ– ՚Բոլոմպ , ԱաՀակեան Մեզոն
զարկ, ոտքերուն պայտեր, աքցանով քաշուած՝ Համ ար ։ Եղան որբեր , դառնութիւնր ցմրուր քա– Ալֆոր , Տազորեան Միսաք, Պորտօ , Աուքիասեան
եղունգներ ու միսեր : ՛Բարիւղաթաթախ եւ "ղք"ոզք^ մ ած՛ , որ մէկ անգամ ոտք չգրին ս գա Հ անգէսի մր Շնորհք , Պորտօ , Գրրսչաչեան , Յակոբեան ,Փարիզ ,
վառուած՛ մարգկային ֆաՀեր : սրաՀ էն ներս , ո րովՀ ետ եւ կազմ ակեբպողներու Բարսեղեան Փարիզ, Տէր Աւետիսեան , Անկետեան ,
Միւուոնի պէս սոլրր ու ամօթխած մայրերն ու ( րնդՀանբապէս Զ * Ո * Մ՛ի աԳաՔԸ՝) ^ԼաՐԳ (Լ Գա" Անգրիկեան , Տրանսի, ՚Բիրպիթճեան ,Փարիզ , Գա–
քո յրերր րռնարարուած՜ , ցեխէ - ցեխ քաշկրռ– դափա րներ ր չէին բաժներ ։ Այսօր , դոՀունակու– սապեան Ար. Անիէռ, կազմարարեան իսսի, Հայկ
տ ո լած՜ : Ս րա խո զխոզ փոքր իկներոլ Հոգեվարքի թեամ բ կր տեսնենք իրենց նա խաձեռնութիւն ր , եւ Աաեփանեան Փարիզ, Րւզունեան Հմկ. ՍվֆոՐլԱ<Լ1
Հռնդիւններր, սուինի Հարուած՛ով մր արգանդնե ստորագրեալս , որպէս Ձ • Ո • Մ՛ի պատ աս խանա– Բարսեղեան Զաքար Պ– ՝Բոլոմւզ, Փափազեան Յա
րէն պո կո ւած՜ն երր * յուսա Հատ ո ւթեան ան դո ւն գր աոլ անգամներէն մին, իմ եւ րնկերներուս ա րութիւն Մոնթրէօյ 750ական ֆրանք։
Հասած՜ իրեց մեռելներր ուտողներր, խումր-խումր բապաՀ ու սրտագին մասնակցոլթիւնր կո բերեմ Մազմանեան 8 0 0 ֆրանք :
2/ւէ֊ՐՐ նետ ո ւո ղներր ։ Ո^ բ մ է կր յէ՚շ&՜է , Ր Է^ԼԷՀ ձեռնարկին ։
թուեչ։ Ա՝ին՝ միւսէն սարսռազդեցիկ, մին՝ միւսէն ԱնրնդՀատ , յամառօրէն պէտք է կազմակեր ԿԱՐՄԻՐ ՃԱՄԲԱՆ
ան եր ե ւա կա յե էի : պել այս Հանդէս ր, ո՛չ թէ լալու կամ միայն խունկ Այն տարին, ՜յունիսի արեւր կարմիր փարգէ
Ու, մէկով չէ, Հարիւրով չ է ։ Հարի՛՜ւր Հազար ծխելու Համար , այլ, վառ պաՀելու րուսազէմ՝^ ի մր աէս դեռ նոր բացուած՛ էրէ Գբացի պարտէզնե
ներով ։ կարօտր։ &ա՚տ են արդէն անտարբերնեբր , տառա րէն մեզ Հասնող սոխակներու դայլայլիկը, անոյշ
Փոքր եւ շինարար ժողովուրդի մր նախ միտքր պանքս մ իա՝ յն իրենց մ ո բթին վրա յ զգացողներ ր : մեղեդիի մր տպաւորութիւնր կր թողուր : Արտերը
անճիտուած՜ , յետոյ գրեթէ կէսր , ել իր փոքրու Մ Ո/եւ, յւո րներու նման ճանկռտելու. վարպետօրէն նա շխ ո ւած՜ գորգերու կր նմ անէին %
թեան պատճառաւ՝ աւելի ողբերգական : արիւնելու է վէրքը, ո ո ս է է ս գ է չմոռցուին Ս պ ան Մեր աուներր դարձեր էին երջանիկ օրրան մր,
Մոռցա՛ն անոնք, ու այլեւս չենք յուոուիր , էի ի ն շա րժառիթնե րր * լեցուն Հ աղա ր ո ւմ է կ բարիքներով յ կեանք կար հ
զարմանար , Հիմա որ մօտէն կր ճանչնանք զիրենք։ Ընկերներ, բարեկամներ գայ թաղկած՜ են, սէր կար % Երա՛զ կար ամէն կողմ ։
0 տարնե՛ ր էէ՛ն ։ երբ յա յտնած՜ եմ քարացած կարծ՜իքս ա յս մ ասին : Այդ օրերուն , յանկարծ՛, էեմ գիտեր ինչպէս
Բայց, Հազա՛ր ափսոս , կր մոռնանք, մոռ Հօրս եւ գերդաստանի մ ր կէս ին դիա կներր աչքիս չա րա շո ւք փոթորիկ մ ո ծ՛ագեցաւ ։ Ե Ր կէնքր մրթ–
ցա՛նք նաեւ մենք, մնացորդներր, ղաւակնեբր ա– առջեւ Րէլաէով Հանդերձ , թշնամ իին Հետ արիւնի նեց ։ Արեւր սեւ չղարշ մր քաշեց դէմքին վյւայ։
նապաանե բուն մ էջ անթաղ եւ ան շիրիմ կոբսուող– խնդի բ չուն իմ , ա յ լ Հ ոգի , լա՛ ւ իմ ացէք՝ Հ Ո ղի է Լե,ւներ ու դաշտեր իրար ՛յն ցան Ամէն փոխ»
ներուն : Ան ա է ր ու անմշակ Հողերու, եւ թափառականմ Է– ուեցաւ : Ամէն բան լռեց ։
Ապացո՞յց կ՚ուզէք։ Նայեցէք ձեր շուրՀր, ա– տէրերուն դատն է որ –.կքէ տեսնեմ արցունքին Ո՛րքան տեւեց այս, չեմ դիտեր ։ Բայց առտու
կանջ դրէք մեծ՜ամասնութեան զգացումներու զար ջէն : Այն երջանի՛կ օրր , երբ Աասունցի Ղ՝աւիթր
գծէ ժառան մր տեսա յ , որա յգ քստմնելի խաւար ին մէջէն
կին , ոստում մր րրէք գէսւէ ետ, եւ մտովին բաղ Հասակի՛ն մատաղ իր սուբովբ
կարմիր , երկար ճամ բա յ մ ո բացուեցաւ ։ ՛Բովն ի
դատեցէք սե՛ւ օրերու մեր տրամ ա դրութեանց գին սաՀմաններր, այդ օ՛րը, ա ՚ յ Գ °ՐՈ միայն ե»
վեր մարդագայշեր : Ամ բոխ մր սովալլուկ , որ
Հետ։ կեդեցիին կր յանձնենք այս սգատօնր :
խելայեգ կր պարէբ ։ կ^երգէր ու կ՚ոռնար :
Այն օրերուն , Համ ակ վրէժ էինք ու %լրս>քի ՀՐԱՆՏ ԱԿՈՆԱՑԵԱՆ
Մ ինչ սուրերր կր շողշողային , ու խարազան
ներ ո կր շա չէ ին մեր ո րբացած՜ փողոցներուն մ էջ ։
օդանաւեր մինչեւ տանիքնեբր էջնելով , կրակ կր խո րՀ րգաժո զովին մէջ, թէեւ ռուսերէնր, սպանե» Ես ու մայրիկս ալ դուրս քշուեցանք մեր օրՀնուած՜
տեղան բանուկ փողոցներու վրա յ : րէնր եւ չխնարէնն ալ պաշտօնական լեզու ճան չ– տուներէն : Ոստիկանապետ մ ր , որուն գլխարկին
Մ ո ս կո ւա յ ի մէջ կր կարծ՛են թէ Պեբլին կրնայ ցո ւած են։ Մինչեւ Հիմա ֆրանսերէնր մէկդի գըր~ վրայ մաՀիկ մր կր փայլէր, Հրամայեց *
իյնալ 2 4 ժամէն։ ուած՛ էր, րայց ֆրանսական պա ա ո լի ր ա կր բո զո֊* Հո՛ ս , ա յս կողմ ր , այս ճամ բան ։
ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԿՈՐԱՈՒԱԾ ԷՐ 1944 8ՈՒԼԻԱ 20ԻՆ քեց , յիշեցնելով ֆրանսերէնի դարաւոր ագանդ ո լ™ Այգ ճամբա՛ն։ կարմիր ու երկայն ։ Աոյն սու»
Գեբմ ան ի ո յ Հռչակաւոր ղօրավյս րնե րէն Տիթ** թիւնր իբրեւ դ ի լան ա գի տ ա կան լեզու ւ (հուս պատ բերն ու խա րազաննե ր ր : Գէմքեր խոժոռ եւ անծ՛ա
մար Ամ եր ի կաց իներուն անձնատուր եղաւ Ա՛ ակ- ուիրակն ալ ուժ տուաւ այս բողոքին եւ ի վերջո յ նօթ : Աչքեր չար եւ վայրագ։
տէպո լրկի մ էջ , տեսնելով մ ա յրաքաղաքին փլու Հ ամ աձա յնեցան ։ Հ իմ այ, մ եռի պէս , մ եղի Հ ետ՝ ուրիշներ ալ
զում ր : Պատասխանելով զանազան Հարցումներու, ՓհթհԱ Ա՚ԱԱււՈՆծխ թԽ՚դիԱ մկ կան ։ կր քալենք տ խո՛ ւր , մտած՜կոտ ։ Ո^ւր արդ
զօրավար լլ րսաւ թէ պատերազմ ր կո րսուեցաւ 1944 եօք , չենք դիտեր։ ԱՀա օր մր, երկու, երեք։ ԱՀ ա
Տուլիս 2Տ)ին երբ ձախողեցտւ Հիթլէրի գէմ սար» Մ տ ււէ շա լ Փէթէն բանտարկուեցաւ Մ ոնռուժի շաբաթ մր , երկու , երեք : ԱՀա ամիսնե՛ր :
քուած՛ մաՀափորձր : Եթէ ՀէՕ^լէր մաքրուած ըլ պա տ մ ա կան բե րղէն մ էջ ։ Ա ենեակ մտած ատեն ա» կտմբան որ կր քալենք , ոչ չափ ունի ել ոչ ալ
ր%
լար , բանակը ձեռք պիտի առնէր զինուորական եւ ռաջին գործն եղաւ զօր* ար Կօլի մէկ լուսանկարն սաՀմ ան։ Ոչ ա^լԷգԲՐ ^ա,ք եւ ոչ ալ վախճան
յ քըր"
քաղաքական ղեկավար ութ իւնր եւ Գերմանիան պիա ուզել , պատ էն կախելու Համար : Բանտ առաջնոր» Եւ սակայն , կա ր ա լան ր կ թ յառաջանա
տի փրկէր վերջնական կործանումէ ։ ք*ր կարծի դո լ ա ծ ատեն, ներկայ էր նաեւ զօր* Բէ°նիկ, Փա տինքր ճակտին։
քով , գերմ ան գիմ ադրութիւնր բո լո ր ո վին պիտի րիզի զինուորական Հրամանատար ր ։ Փէթէն ուզեց ,^ամբու վրա յ , շատեր գեռ կոկոն, փրցուե
տերեւ
ղադրի , երբ ի յ ն ա յ Պերլինր ։ ՀԱղգային միջնա– սեղմել անոր ձեռքդ , բայց՛ զօրավար ր մերժեց ։ ցան իրենց արմ ատ էն ։ Ո ւրիշներ ալ աշնան
կր Հո»
բեբգր պարզապէս ե բ ե ւա կա յութեան արդիւնք է։ կալանաւորին յատկացուած՜ են երկու գետնայարկ ներու պէս դեղնած՝ ինկան ոլ մեռան։ ելան :
ուրիշ
Անգամ մր որ Պերլինր իյնայ, ամէն բան վերջա սենեակներ բերդին ձախ կողմ ր ։ Երկու Հարիւր Ջորի մր մէջ ենք։ Ամէն կողմ արիւն
ցած է ։ Գիմ ադրութիւնր պիտի դաղրի Նորվեկիոյ բանուորներ 4 8 ժամ աշխատեր էին , գիշեր ցերեկ , տի հ Աստուա՛ծ՜ իմ , յանկարծ՜ սուրերր խաղ
եւ Տանրմարքայի մէջ» %Զօրավարր որ յաճախ զին յարմարցնելու Համար այս երկու սենեակներր։ Գլուխ մր կր թաւալի ու կ՚իյնայ։ կ՚իյնան
ուորական տ ե ս ո ւթ ի ւնն ե ր կր պա ր զէ ր անթելով , ՊատուՀաններուն ձողերր կնքուած՜ են, իսկ պա» ներ ա ւ։
- - Ո՛ Պհ՚ւմ։
չկամութեամբ խօսեցաւ Հիթլէրի մասին– բայց տերր մերկ են։ կաբասինեբր փայտէ անկողին ո՛ւյ–
Հաստատեց թէ Առա^ևորդր Պեբլին կր գտնուի եւ մր, սեղան մը քանի մը աթոռներով եւ վւոքր Հա
Հոն պիտի մեռնի։ Կէօպէլս ալ Պեբլին է, որքան յելի մր։ Երկու սենեակներն ալ կո նային այ% մ– Հրացան մր կ՚որոտայ։ Գնդակը անգթօրէն
գիտէ՛ րայց լուր չունի Հիմլէրէն ։ Գալով Կէօրին– բարտակին վրայ որուն ստորոտր գործադրուեցան կ՚երթայ ու կր մխուի մօր մր կուրծ՜քր։ ՀայուՀին
կի ,կամ մոռացութեան տրուած՜ է եւ կամ գնգա– Փարիզի Գատական Ատեանին մաՀավճիռներր : կ՛իյնայ , երախան գիրկբ ՚՛
կաՀարուած (զրոյցի մր Համաձայն փախած է կնո» ՊաՀպանութիւնր յանձն ո ւած է ոստիկան զինուոր» Հիմայ ուրիշ րան չենք տեսներ , այլ միայն
ներու որոնց Հարիւրր կո կենան րերդին կռնակր մաՀր, որ բուի մր պէս իր ԼոլՔԸ ^Լը պտտցնէ մեր
եւ բարձր պարիսպներուն առջեւ։ վրայ։ Աարսափ մր կ՚իյնայ ողջ մելեռներուս մէջւ
Ի՞ՆՉ ԿԸ ԲԱՆԻՆ ԱԱՆ ՖՐԱՆՉԻԱԿՈՅԻ ՄԷԶ կ՛ուզենք փախչիլ, բայց չենք կրնար։ Ցամքեր են
Աան 3)րանչիսկոյի խոբՀրդաժողովր կր շարու Մտռէշալր եւ կինր առաջին օրր կերան բան– մեր երակներըւ
նակէ իր աշխատանքներ ր ։ Առջի օրուան նիստ ին տարկեալներոլ սովորական օ բապաՀ ի կր–~֊~ սեւ Հաց Պ ո՛ ւմ , պո՛ ւմ , պո ւմ * • •
մնայուն
մէջ, Պ * Մոլոլ^ո1Լ առաջարկեց որ էոՐս եւ միս։ կ* իյաչի երկու քոյրեր եւ Ֆրէնի բանտէն . . . Ու այսօր, տարիներ ետք, գեռ կր յէչեմ
նա խագաՀնե ր րնտ բուին Հ բաւի բող պետ ութ ի ւնն ե– երկու մայրապետնեբ իրենց տրամագրո ան Ղ՜է՚ՀԼ^Րէ՛ "1էս երկար , անդունդի պէս խոր , գմ՜ոխքի
բէն եւ կարգով կատարեն իրենց պարտական ու»
տակ դրուած են ։ Տաս ո ոստիկանական պաշտօն– պէս տաժանելի ա յգ կաբմ իր լՀամ բան ։
թիւնր ։ Պ • Իտրն (Անգլիա) անմիջապէս ոտքի ել եաներ եւ բանտապաՀներ կր Հսկեն նրբանցքներուն աՏՈԻՐ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ
լելով, իբրեւ միջին ճամբայ առաջարկեց որ չորս մէջ՛* Ոչ ոք կրնայ այցելել, առանց զօր* ՝Բէօնիկի
նախագահներ
<եոգովը վարեն կարգով, բայց Մ• կողմէ ստո ր ագրո ւած՜ արտոնագրի մր։ ՓԱՐԻԶԱՀԱ6 ^ԵՐԱՍԱՆՆԵՐՈՒ ԸՆԿԵՐԱԿՑՈՒ
ՆաՀանդնե բու արտաքին ն ախ արար ր միակ նախա ԹԻՒՆԸ կը ներկայացնէ յառաք ի կայ Ապրիլ 29ին
գահն ըլլայ գործադիր եւ վարիչ կոմիտէներու՛ն ; ՖՐԱՆ-ԲԵՒԱՄԵՐԻԿԵԱՆ Վէճ ՄԸ 1լշ զբաղեցնէ յ-ամր Յին Միւթիւալիթէի մէի
Հեռագի ր ր կլ ըսէ թէ բոլոր պատ ո լիրա կներր Հա» քաղաքական շրջան ա կներր : Նախարարական խոր» "ՊԷՊՕ՚՚Ն
լանութիւն յայտնեցին այս առաջարկին , բայց Հուր դի առջի օրուան նիստին մ էջ, պատերազմ ա– Գ. Ս ա ՝ Ն Դ Ո & ե Ա ն 8 1 »
Մ ո լոթով մեծ՝
ձեռնպաՀ մնաց։ Ասոր վրայ չորս կան նախա րա րր Հաստատեց թէ ամ երիկեան Հ րա֊ Մ ե ծ ե ր գ չ ա խ ո ւ մ բ ո վ , Խ ո ր հ – Հ ա յ ա ս տ ա ն ի թ ա տ ե
պետութեանց պատուիրակներր ուրիշ սրաՀ մր մ անատա րութիւնր պա Հ ան ջած է ամերիկեան իշ» ր ա կ ա ն խ ա ղ ա ց ա ն կ ի ն ս ի ւ ն բ , թ ա տ հ ր գ • 3 ա ր ա ր :
միւս»
քաՀՈւեցան խորՀ րդա կցելու Համար, մինչ մը խանութիւն Հաստատել ֆրանսականին տեղ , Մասնակցութեամբ՝ Պ– Պ– Գմբէթեանի ,
^ռՐԸ հ.ԼՀ սսւասէին՝ եւ աՀ ա նոր անակնկալ ՀՀթութկարտի մէջ, դիտել տալով թէ այդ քաղաքր Լաթիֆեանի , Վ . Պաղաասարեանի , Գր . ՎաՀանի ,
Մ "ր՛ թ "վ Հաոորգեց թէ ^Լաս^լէ Հ.^*Ղալ– "ր –ռւ է Օ) րան սա յի գրաւման շրջանակէն դուրս կր դրտ– Աանճաքի, Տիկին Լաթիֆեանի , –Բիւթնէբեանի ել
Համ աձա յն ո ւթեան յանգի լ ։ Բա յց իր ի կա.ան գէմ նուի ։ էիողովր որոշեց իր տեղին վրայ պաՀել ֆր Օր • Մինասեանի ։
կարելի եդած՜ էր Համաձայնիլ։
որոշում մը րան սա կան զօրքը է մ ինչեւ որ պաշտօնապէս Հա»
Ուրիշ կարեւոր
միայն անգլե– ղորդուի Ֆրանսայի գրաւման չրԼանը Գեբմանիոյ
րէն եւ ֆրանսերէն լեզուները պիտի գործած՛ուին ՛ԷԻ 1արոա«ո« 1 Ճ « , 1 7 ,FoծnաdsՕ &Aա.Rէ ա.A» ..M13*
ւ ւ. , .և,1
