Page 290 - ARM_19-1948_04

։*.Հ*ք13տռ»^ճա&*** ։>1Հ1Հձ& տ տաաա -

ՄԻՋԻՆ ԱՐԵԻԵԼԲԸ ԻՐ ՀՈԳԵՐՈՎ յորդս/՛՛ան եան զինակցութիւն ր միշտ ի զօր ու կ ;

Բննենք այժմ, թէ Անդր յո րգանան, իբալա -

կան եւ քաղաքական ի^նչ տուեալներու վրա ք յեն­

մԱՔՐՈԻք^ա ԽՆԴԻՐԸ ՄԱծԱ ԱոՆէիպ (%աէցը լով կր պաՀան՚շէ էք եծն Աուրիոյ իրագործում ր ;
Խհկ եւ այսօէ
Ա$.կախ Անդր յորդանան մրէ իբրեւ աշխարՀա–

գրական թէ քաղաքական առան՛ձին միաւորու -

մամուլը յաճախ նիւթ կր դարձնէ Հայե­ թիւն գ անկախ գոյութիւն մր չէ ունեցած անցեա֊

րէն լեզուի * մաքրութեան ի "գիր Լ* * Փարիզի «#ս#– լթ մէջ ,

ււ աի> ր ՛հ՛ո յ՛ն իսկ Հդասրնթացք» սիւնակ մ ր բացած Այս կը Հաստատուի նաեւ, նոյն՚իքն Ապտոլլ֊֊

է ձաղկելու Համար , մասնաւորապէս , Հայտս– լաՀի հօր՝ Շէւբիֆ Հ/"–"էյիՌք՛ նամակներուն մէթ ,

տանցիներու Հայերէնը^ որ րոլշեւիկեան մուրճ ու Այսօր, ԱպաոլԱսւՀ թաղաւ ո րր , Շէր/՚ֆ Հք"–~ ուր՝ Հիճազի վեհապետը , ոչ իսկ յիչատակոլթիլԼ

մանգաղի ա ա կ կր խա չուի ա^րնգՀատ : "ԷՐԻ "Բգէն , ել էմիր Ֆայսալին եղբայրը, ոբո– մը կ՛ր՛՛է Անգրյորղանանի համար, երբ ասղին՝՝՝

Ծիծաղելի եւ վրդովեցուցիչ բաներ–, ի Հավ՛՝– չաձ֊ է իրականացնել, «լիր հօրը եւ եղբօրը կոզմէ ոլյ֊գ՝1\օրէն կը պաՀանջէ Միքագետքի ե լ Աուրիոյ

կէ , շաա կան ներկա յ Հա յա սա ան ի Հա յերէնի մ է^ ; իրեն ալանգ ձղոււսՏ՝ 1լտ ա կ ը՝Հ> : ամբոզշՀական ան կա իսոլթիւնը :

Մանաւագդ , անՀ անգո ւրժե լի է օաար բաոերու եւ Բայս այն սրբազան սլայքաբն ու կռիւը զռր Արդարեւ, \920ին էր, որ Զըրչիլ՝ էբրձւ. Անգ–

ֆաարաբանութիւններու Հեղեղը , որ կր յ"Բգէ մղեցին իր Հայրն ու եղբայրը , մի1՝ թուրք բռնա­ ւԻ"յ զ ս ւ ղ թ ՚ ս յ ի ս նախաբար եւ Մ ՛ոք ՄաՀռնի կոզմէ

խորՀրդաՀայ մամուլի եւ դրականութեան Էգերէն։ կալութեան , միւսը՝ ֆրանսական Հոգաաարու - Ագրարներ ո ւն՛ եղած խոստումները յարգելու Հա -

Բա յս ինչ ո ր տեղի էլ՝ ո ւնենա՛յ՝ կարելի չէ ամբող^ր թեան ղէմ: Ինք՝ էմիր Ապաալլա , Մեծն Ա ուբիո յ մար, իրաքի զաՀին վրայ կը բարձրացնէ տարա–
գէվ՛ Ֆայսալը, ել կը Հրահանգէ ռթ)ի
վերագրել Հա յա ստանի մ տաւո րականո ւթեան չար իր ծրագրով, ոռր արաբ երկրին անկախութիւնը

կամքին կամ տգիտութեան: Այդ մեծ մասամբ կ՛ուզէ պահանջել, ո՞ր օտար ՝լուծի գէմ որոշած մարզպան Ա ըր՝ Հրրպրրթ Ս ամոլէ լին , կազմել Ան–

արդիւնք է օտար ո լմի ստիպման : Մ ոսկոլայի Հր– Է կռուիլ : գրյորգանանեան էմիրութիւն մը Աուրիայէն ան­

րաՀանգով է որ Հանրապետութիւներ դարձած է Երէկ՝ \9\6ին ՍուրիաՆ թէեւ թքնթւ մեծ մի­ պատուած եւ Անգլխոյ հովանիին տակ :

ւ ես պ ո ւ ր լի կ ա » , վի բաբո ւժ ութիւնր <&.խիրոլր– ութիւն մըն էր, ՐաձՅ հ֊ԼՀ գտն՚՚՚֊էր՝ թ"ւլ՚Ք տիրա­ Արդ, եթէ իսկապէս անհրամեչտ է ՄեԽ Աու­

զ իա» ( պատբանքր՝ զիլ յ իւղիտք , կաս ա կ ց ո ւթ իւ - պետութեան տակ : Այսօր՝ արդէն տիրացած է իր րիոյ մը կազմութիւնը, ուրեմն՝ այդ ծրագրի մի­

նր՝ ՀՀպա ր ա ի ա» ^ նախարարը՝ զմին ի սալդ , ձ1՚^ա~~ անկաիւութեան ել վեհապետական Լ"՛/*՛ իրա­ ակ Հոգատարը, միակ պահանջատէրը, տ ան րա -

նր՝ Հ,օկր՝ուգ» , ճար տարարուեստր՝ ^.ինդուս - ւունքներով օւհտուած, Միացեալ Աղգերոլ մեծ պետական Աուրիան կրնայ ըլլալ, որովհետեւ ինչ–

արիա» 5 պատգամաւոր ր կամ երեսփոխանը Հդե - կազմակերպութեան մէ^, անգամ էր քանի մը ա– պէս կը բնորոչէ նաեւ Աուրիոյ նախկին փոխ֊վար–

պուտատ» 1 յեղավախութիլն՝ր՝ Հռեւոլիւցիա» , միս աո.ա9 Ապահովութեան 1Տորհուրգին Հ Լիբա - չապետ՝ Խալիտ էլ Աղըմ (այւեմ վարչապետ) ,

ժողով ի նստաշրջան ր Հասամբլէայի սեսիա»։ Եւ նաՊ։ նոյնպէս , միանալով Աուրիոյ մզաւ ծ ազատա­ ՀԱնգրյոբգսձան ծնունդն է Պազեստինի մարզ -

Հարիւրաւոր այսպիսի ոն՝դաբա1ւ\ո ւթիւնն եր * Ա՝ ի - գրական կռիւներուն, ձեռք է բերած ս/1կաիւու - պսձն՝ Արբ Հըըպըբթ Աամուէլի Հռչակած սահմա­

այն ապուշր. մնացեր է ապուշ եւ ոչ զիդիոտ» : Ե՜՛ թիւն մր , որ իրական է բառթն՛ բուն իմաստով : նադրութեան, եւ ոչ Արաբական ըմբոստութեան» :

րեւի մարդիկ իրենց յատկութիւնր կր սիր՛են մայ­ Եթէ իսկապէս , Պազեստինի ազատագրումն է, (Յայտարարութիւն Արաբական Դաւակցութեան

րենի խօ սքով արտա յայտել % որ կր հետապնգէ Անգրյորգանանի վեհապետը իբ յ֊ոզովին մէչ, Գահիրէ, Հոկտեմբեր 1947)։

Մեծ^՛ Աուրիոյ ծրագրով, այգ պարագայիցս /՚Բ^/ Այմ-մ Հետաքրքրական է գիտնալ թէ ինչո՞՛ւ

Այո ^ դժբախտաբար , Հ ա յ Մեծասքանչր աւելի իմաստ տալ ուրեմն , արաբական միւս երկիրներու վեՀապետ ԱպտուլլաՀ ,եւ ոչ Աուրիոյ հա՚ւկապե -

քան ցաւալի պատկեր կր ներկա քացնէ աշխարՀիս մզած պայքարին Ա ի ււ՛ ա կաննհ ր ո լ գէմ , որ կը շա– տութեան նախագաՀը , Մեծն Աուրիոյ ծրագիրը

Համենա յառաջադէմ» երկրին մէ^ , ուր ամէն բա$ձ րունակոլի մինչեւ այսօր բազմահարիլր զոհերու սեղանի վրայ կը գնէ Հ

զեվ-ադր ական՝ աստիճանով կատարեալ է: գնովւ ինչո®լ անպայման Պազեստինի կցումը կա­ Փորձենք պատասխանել այս խիստ կարեւոր ,

Բայց , լեզու ա կ ան տեսակէտով , մեր՝ արտա– տարուի Անդր յո րգանան ի եւ ոշ Եգիպտոսի կամ
Աոլ,րիոյ, որոնք միամամանակ սահմանակից եր­
սաՀմանց իներուս տուն ր նոյնպէս մաքուր չէ ։Մեր կի ր1եր բայց շատ բարդ Հարցին է
են :
լեզուն ալ ամէն– օր կ՚աղճատուի ել այլաս երմ ան էմիր ԱպտուլլաՀ միշտ յայտարարա՚հ է թէ
եւ.
վտսՀւկլի տակ է : Շաւո չՀպարտանանք Հ Եթէ Հոն ինք՝ Հաշիմական աոՀմի վերջին գահակալը,

(Ի ուսն է I սա ած Հա յո ւթեան կուրծքին՝ իր կոշտ Երեւոյթներէն դատելով , ԱպտուլլաՀ թադա– միակ արաբ վեհապետը Մարգարէի ր՛՛ա ան իքէ լք
իր իրաւուն­
ծունկերովդ Հոս բազմաթիւ Հքհուս»եր՝ կան , ոԱոոնք ւ ո րը , իր այս յա*1դուդն քայլով էլուզէ կատար - սերոզ , պատմակա\\ եւ ւեառանգա՛կաս՛
երկիրներու
սպիտակ ձեռնոցներով կ^օտարացնեն ^եզո *֊ մեր ւած իրողութեան մր առ^եւ դն՛ել քաղաքական քը կը նկատէ պահանջել արաբական միակ նը–

Ա՝ եծասքանչր : աշխարՀր^ մանաւանդ Արաբ՛ Գաշնակցութիւնր : միութիւն ը, որ իր Հօրը ըմբոստութեան

Հարց է սակայն , թէ Ան դրյո րգանան ^ առանձի՞ն* պա տակն՛ էր՛ : ^

Առէք յ օրինակի Համ ար ^ մեր աբտասաՀմ անի կր Հետապնդէ այս նպատակը ^ թէ կը վայելէ նա­ Ըստ իրեն, Մեծն Ա ուր իա մր միայն կրնաք

մամուլր -—- ի ռ՝չ է անոր Հայերէնի 7կերր եւ օտար մեծ պետութեան մր աֆակցութ իւն ր ։ Այս արգելք ըլլալ օտար պետութեա՛նց աշիւարՀակա -

Բառեր ու գործածութեան տեսակէտով 1 Համեմա - ուղղութեամբ ուշագրաւ պարագայ մրն է Մեծն լոլթեան արշալա ՚քներոլն եւ արաբական երկիր­

տարար Հ մաքուր է, թէել ոչ միշտ*. «Հայրենիք»ի Բ բիտ ան ի ո ք նպաստաւոր գիվքր կոմս Պերնագոթի ներու միութեամբ է մ իա յէ–, որ կար ե Ալ է զեր՛ծ

մէ^ , օրինակ 1 կարդացի՝ «ֆիլանտրոփ» Պ րքոտր– տեղեկագրին Հանդէպ , որով , Հանգուցեալ Հաշ - մնալ արեւմտեան պետութեանց քա՛ղաքական ււււլ֊~

նի մասին։ Ինչո՞ւ ոչ մարդասէր՛. Հապա Հայերէն տա բար ր կր թելադր էր Պաղես տինի արաբա կան դեց ո ւթ իւննե րէն :

շաբադրոլթիԲլնր , ոգիթ% : Աասնալոբապէս , մեր մասիկւ կցումր՝ Անդր յո րգանան ի , ՚էթեճեպի անա­ Ան, անբնական եւ ա՛ ՛իմաստ կր– գանէ ն՛աեւ ,

ամերիկահայ թերթերն եւ ման՛աւանդ ս/ւ֊՝ոնց ամե– պատով միասին։ Մեծն Բրիտանիա , Ազգաժողռ - նոյն լեզուն ,նոյն մշակոյթը, նոյն աշխարՀադրա–

րիկեան թերթերէ թարգման՛ուած լուրերու բա - վթե\ մ էշ , բարեփոխումներ ընդունելով Հս/նդերձ կան կազմութիւնը ունեցող, արաբ քոյր՝ երկիր -

ժիններր։ ՚Հյախագասութիւննեբոլ բառերր Հայե - կոմս Պերնադոթի այս տեղեկագրի կարգ մր մա - ներոլ տարբեր վաբչաձեւերու տակ , իրարմէ անւ–

րէն են գ բայց չարա յարութիւնէ ՝ը 1 ոգին մեծ մ ա– սերուն Համար , երբեք չՀրաժարեցաւ^ պաՀան^ելէ կախ մն՛ալը :

սամ բ՝ անգլիերէն * Յէ րանսա յի մէթ՝ ֆրանսերէն : Պազեստինի արաբական մասին՛ կցումր Անդր յո ր– Անգըյորղանանի վեՀապետ ը, այս բոլորէն

Ար^եւելե ան՝ երկի րներու մ է^ ալ ՝ ա րա բա կան ազ­ դան ան ի։ Չմոռնանք յիշել նաեւ է որ անդլեւանդր–

դեց ո ւթեան տակ , թրքաբանութիւններով լեցուն ; ՚Լ^Ր2՝ ՂԸ. մատնանշէ նաեւ, ռուսական վաանղր ,

Ցաւր րֆդՀանոլր է^ դժբախտաբար , մէկ աեղ

աւելի , ՛մէկ տեղ պակաս ։ Ե՛– պ 111III ւ\ IIIIնI եւրն աւ
ծանօթ
են*—- Այն պայմաններ՛ր , որ՛ոնց ենթակայ գաղափարներ գ րոելիք ունեցողը^ սովորաբար , եւ ղինակը կ՛ուզէ ըսել՝ քիչ ւեամանակ անցած , շու­

է Հա ք ժողովուրդր , ըսելէ Հայ լեզուն՝ երկրի մէ^ օրինակելի լեղուով կր խօսի ու կը գրէ ։ ^է^/10 տով :
նպա­
թէ դուրսը։ Այն անտանելի կա շկանգո ւմւ\եր ր , ո– Լեզու\ն\^ անշուշտ ( ինքնանպատակ չէ , ԱմեբիկաՀայը կ՚ըսէ ու կը գրէ– ՝ <ձՏխւ"֊1՛

ր՚ո՚նց մէ^ կ՛ապրի Հայութիլնր ամէն տեղ։ է միա յն ։ Բա յց անՀ րաժեշտ մի$յ*ց՝ բարձր եմ, բայց չեմ կրնար օգնեթՀ «Օգներ բառը ի նք

Ազգի մր «անկաշկանդ բաբզաւաճելու ամե - տակի մր Համար ; Զարգացած ու կատարեալ լե­ գործ ուձնի ա յ սու եզ : Զուտ ամերիկաբանութիւն

նա կաբելս ր պա յմ ան ր , կ՝Բսէ ™1\Բ °ֆ ՚ *1* * Ագոն ց , զուն ապացոյց է այդ լեզուով խօսող ազգի մաա– մր –է որ Հայերէն լեզուի զգացումէ զրկուած ամե–

քաղաքական անկախութիւքւ\ն է» ։ Անկախութեն՝է ւով՛՛ եւ Հոգեկան բարձր մշակոյթի Տ Հետեւաբար րիկաՀայը կը կրկնէ թութակօըէն :

զուրկ ել օտարներոլ Հպատակ ժողովուրդներ չեն ինչքան բարձր է ն սլա ա ակը ^ ներկայ պարագային Աւելի գէշի Հանդիպած եմ։ Թերթի մը թղ­

կրնար րարգաւաճիլ ել ամէն Հովեկէ կ՚ազդուին։ Հայոլթեան՝ ազգային գոյութիլնր յ այնքան զօրա­ թակիցը գրսՀծ է ել խմբագիրը Հրատարակած ա–

Կ՚ազգոլի գ բնականաբար Հ եւ լեզուն; Գար ման՛ր ւոր պէտք է լին ի ա յգ նպատակին ծառա յող զէն– ոս/հց սրբագրելու՛ «այսինչ այսինչեանը Հոգա -

Հայաստան՛դ ազատութիւնը եւ Հայութեան Հաւա­ քՐ , ներկա ք պարագային՝ լեզուն^ յ բարձութեան Համար կը վազէ՛» : կ՛ուզէ ըսել Հո­

քս ւմր Հայրենի Հողի վրա ք մարմնապէս , կամ գո­ Լեզուի մ ա քր ո ւթ ի ւնն ու կատար ելո ւթիւնր գաբարձական ընտբո ւթեան թեկնածու է : Գար -

նէ Հոգեւոր Համախմ բումբ. Հայ՛րենիքի շուրՓ։Ատ– միայն՝ քերականական՛ ու շարաՀիլսական օրէնք– ձեալ՝ զտար, իւն ամե ր իկաբս/ւ ութիւն մը ւ Եւ նման

կէ դուրս՝ ամէն բան , ով. քան՛ ել դառն լիլ՝ի խոս­ նեբու՛) կամ Հա յեր էն բառեր ու եւ արտա յայա ու - օրինակներով լեցուն՛ է մեր՛ մամուլը, ման՛աւանդ

տովանի լ յ կր մնա յ ո րպէս կիսամ ի^ոց ու ոչ Հ ա– թիւններու դործածութեամբ ԷԲԼԷաԲ ՝, անՀբաժեշտ « Հայաստանասէրֆ թերթերը։ կը վազեն ու կը

մ ադար մ ան ։ է , որ՝ բովանդակութիւնն ալ լինի անսխալ ։ Հյատ վազեն • • •

Աակայճ \1 կիսամ ի$ոց թէ Հ ի մն՛ա կան՛ դար մ ան), մը սխալ ասոլթիւններ այնքան կիբաոուսՀծ են ու Որքան շատ խօսուի ու դրուի Հայերէն լեզուի

սլէտք չէ որ– անտարբեր մնանք լեզոլական այ լա — կր կրկնուին մեր մ է ^ Հ որ դարձած են՝ սովորական , մաքրութեան.՛ եւ ա՛նվթարութեան մասին, այնքան

սերմ ան Հանդէպ եւ ինչով որ Հնա ր է՝ պա յ քար ին՛ք մինչգեռ ի րապէս ա կան ^ ծակող բաներ են : լաւ։ քՕօսելէ ու գրելէ զատ, ոլՎ՚իշ միջոց չուն՚ին-ք,

թէ րոլշեւիկեան բարբարոսութեան ^ թէ արտա - Օրին՛ակ՝ կր գրուի* Հ.0 ա ա ր Հորիզոններու դժ–բա խտաբար։ Հայաստանի Գիտութեանց Ակա -

սաՀմանի անփութութեան եւ աստիճանական* օ- տակ՝» , որ նո յն՝ իսկ գեղեցիկ կր նկատենք , մինչ– գեմիան արտասաՀմանի վրայ ազգեցութիւն չունի

տաբացման դէմ : դեռ Հորիզոնի Հտակ»ր գոյութիւն; չունի։ Հ"րիզո– եւ, ինչո ւ ՛ծածկեն՛ք, Հեղինակութիւն ալ չունի :

Հա՛յ խմբագիրներ ոլն՚ինք^ որոնք ուրիշներու \եր երեւակայական շը^ագիծ մլլն է ^ Հտակ» չունի : ԱրաասաՀմս/նւը մշակոյթի ել լեզուի վրայ Հսկող

դասեր կուտան գ Բայս էր^նք փոխանակ Հայերէնիդ Հորիզոնի մասին ճշգրիտ Հասկացողութիւն ունե­ • ու ղեկավարող կեղրոն՛ չունի : Լեզուի պաշտպա­

կր գբենւ չինարէւ\՚. «Պայքավ^ի խմբագիրը՝ օրի - ցող մ արգր չի կորնար՝ մ ար ս ե լ այդ ասութիւնր : ն՛ութիւնն ու զարգացումը ինկած է, ուրեմն առա­
ւելապէս ուղ­
նակ։ Հր ապա րա կագի բներ ունիմք , որոնք օտար Ինչ որ սխալ է՝ չի կրնար գեղեցիկ լինիլ ։ ղութեամբ մտաւորականալթեան վբայ։ Այս
արւեանի ճիգ
էհզուով կր մտածեն եւ կր կարծենք թէ Հայերէն կամ թէ չէ՝ յաճախ 1լ րսուի է մասնալորապէս թափոլս1ծ ու թափուելիք ամէն

է իրենց գբածր : 0 ա այ. թե ր թե րէ թա րգմանո զհե­ մեր տարագիր բեկորներու մասին* « Օտար ա– է ամենաջերմ գնաՀաաոլթեան՝ :

րու մասին րսի՝\ք արդէն։ կր յիշեմ՝ թէ ինչ ծաղր փերու վվայ» : 1 Ֆրէզեոյի ՀայրՏ օրինակդ Հօտար Մեծ պարտակա՛նութիւն կ՚իյն՛այ մասնաւո րա–

փրթաւ գ ռրբ Աուբիոյ թեր թերէն մէկուն խմբազի– ափերու վրայ է» , մինչդեռ ոչ ծով կամ գետ ո լ– պէս մեր մամուլին վրայ։ Մեր ժողովուրդի մեծ

Ր/է՝ » ՀՓՈ1*^եԼո՝փ ֆրանսերէն Հլա պիէռֆ բառր է որ նիգ ոչ «ափ» ։ Ամբողջ գազթաՀայութ իւնր «օտար մ ասր Հայերէն թերթ կարդալով կը մշակէ իր լե­

թէ գարեջուր կր նշան՛ակէ , թէ դագաղ , Հգիակը ափերու վրայ՝» է նստսձծ ։ Պոլսեցիք տուիւ, մեղայս զուն : Եւ Աքէաք է որ թերթերը առանձնապէս խը–

դագաղի մէԸ գրին՛» լուրր թարգմանած էր՝ Հգիա– ասութիւնր, Վ^ոսփորի իրենց գեղեցիկ ափերէն նամուա՚՚ծ ու մաքուր լեզուով խմբագր՛ուին ։Աըդաը

կր գարե^ոկրի մէ2^ գրին»։ ԱյոօբՏ Հայ խմբագիր­ Հմայուած , ու մենք ալ կր կբկԼ՝ենք՝ առանց սք1՚գ– րլլալոլ Համար, պէտք է ըսել, թէ այս ոլղղու -

ներէն շատեր ամ՛էն՝ օր՛ մեր Ա*եծասքանչր կր դնեն ՝ր ադա ռնա լո լ ան ո ր ան բո վան դա կո ւթեան ր ; թեամբ ամէնէն շատ ս՛րտցաւութիւն, ցոյց կա տա յ ,

«գարեջուրի՝» մէէ\ : Ավեւելես/ւ Հայերէնր գործածողներ ^ յաճախէ առաւելագոյն ճիգ ու եռան՛դ կը թափէ Փարիզի
՝Բ ի ք
Լեզուի մաքբութիւնր , րնգՀանրապէս ( պայ– կր գրեն* « ՝$հէ էանցտծ՝ մարդր եկաւ՝»։ «3առաջքը :

Հան է նաեւ մտքի մաքրութեան։ Որոշ եւ յստակ չա*նցա՝ծ՝ կր նշս/նակէ շատ ան՝ցած , մինչդեռ Հ ե– Ս– ԱԱՄՈԻՐԵԱն

Fonds A.R.A.M