Page 70 - ARM_19-1947_04
P. 70
բունակեց աիկինր) սբ իր ամէնէն նուրբ ու զե
Ծոսթ ԴԼսւղտք ղեցի՛ կ գոբծբ (1 ետ ՏէՕՈՇՏ Օք \^ՇՈ1€6) քանդակեց մեր
ՍէթազաԱ ոէխտավարնդ քարերոմն՛ վրայ, Հատոյց իր Հարկը աբեղանե -
Հաճոյքով կը հրատարակենք թ-արգմանարտբ րուն : \քոյնր բրաւ Լոնկֆելոյ ամեբիկեան քե ոթո**
^այսաաացի յայտէի րանասսօեղծ Լ»ա՚«ա^ 0»ետի ղր* ճրյնը ըրին մեր ինները, եւ պիտի չարո նա Հ
հեահԱյաւլ յօոյււածւը գոբ ղրկւ«ծ է ԲաղմպվԷա\§. կեն ըն՛ել բոլոր քեբթողներր; ՐրովՀեաեւ ա՜ն ձնք ,
ծ. Ս • \ ա զ ա բ իէր այ ցելոլթեան. աոթ-խ.; ամ էնէն աւելի - կ^յչմբռնեն՝ աշթարՀ իս մեծ սիրտը
Տա քորդ ° ՐՐ Ս արգիս Ա՝ աՀ տես ի /* ա ւլ սւ ասա ր - Բաց, երկնասլաց աշտարակէն մեղմփկ գան - ու կբ ճանչնան անոր պէտքեբր > :
եան ի թոբՀուբգով^ մեր դէնքերր տունր ձգեցինք դակր իր կ ո չր կը Հն չեցն էր , եկ աբեղաներ ր՝ մի <Հ.Ատիկա նման է ծաղիկի մբ ոբ կ՛աճի Հա «
եւ իբ առաք%որդութեամ՛բ ես, աէկր^ Եիմշիրր ռւ առ մի՝ պարտէղէե կր դիմէին եկեղեցի , ուր ի ւատքի ճիւղվւն վր այ \Ըս է ես * նման է զար–
ն ա միշտն եր է՛ն մ է կր գա ց ինք առեւտ ուր ի ։ բենց Հոգիները , լռութեան ու խո ւն կի մ պեբու գա ց մ ա%՝ շիւղի մր զոր մեր Հայրերը ճ նչցան» ։
Տ ի լ իմ ան բ Լ) ալմաստի ԼՊարսկաՀայաստանի մ է քէն , պիտի սլանային գէպի երկինքէ Գիտէին «Այո» պա տա սթւ լիք
աշխար.
$աբեէ–անգ գաւառին կեդրոնական քաղաքքն էր անոնք թէ Հոն է ու Հոն կր բնակի Աստուած կեն - մւրւմն՛ Է զարգացմա՛,նմ, որ կր չուայ կր սրբէ աշխար -
ու թաթար փոքր
մօա 30000 պարսիկ մի այն իրենց բնակիչներով : դանի , ել թէ մենք չպ ։աի մեռեիե^ք , ոչ • գիտէ ին Հրս, օղակ մր, է չզէ՛այք Հայոյ
Սակաւաթիւ Հայեր առեւտրական թէ երբ կապուտակ լոյսր, շատ մը փորձեբէ ու Հթ ընդհանուր աշխարհիս մողովրգոց միՈւ
աաւներր աւնէին Հոն, թեչպէս Աւագեաններ , Բոլ - Վիձչաերէ վերք, բամնուի մարմ\է նէն , պիտի գտնէ Անոնք Հոն՚, իրենց առանձնութեան՛ մամերուն մկչ ,
տաղեաններ , Ա՝ ան ասէ ր ե անն եր , Հաս րաթեաններ ւ ո յ ս եւ շերմ ութիւն * ^իտի րլ լայ Հ\ոն ինչպէս ա֊ Հայրե\նի լեզուին գա ր ձ ո ւց ին բոլոր մոզոփրդոց
եւային * որոնց անուններր չեմ յիչեբ է ռաւ֊օտ մր գարնանաշուն՛չ , եւ Հոգին պիտի վե ՝*՝• զասական րնաիր՝ գործերլլ :
կարելի՞՛
Հայ .վաճառատան մբ մէք Հանդիպեցանք կար– ր ածն ան ի դեղեց ի կ , աղատ ու երիտասարդ : Հարցուցի թէ արդեօք ԷՀ, աքսե/Լչ
ճաՀասակ, չէ չո տ երեսներով, խոմոռ ու թորա - \թոյն գիշեր ր , երբ վերադարձայ սենեակս , որ
թարՀուրդ նայուածքով Հայու մր, որ քաղաքացիի կը նայի Տ Յ Ո Օտւ11օ/. Հրապարակին մէք՝ Շ9ւբբշ\\ատւի «Այո պատ աս թան՛ե ց , եւ զ" *- պէաք է
իր 1*1 ա ր աղին տակ կր ծածկէր յեղափոխական , վրայ, կանչեցի ՏանտիրուՀին որ ազն իւ կ\ին> մըն՝ ե ր թ տ ս Հոն , տե սնելո լ Հ ամար եր կու Հ աղար Հա -
դին ո լ ո ր ականի , վա ր չա կան եւայլ կար ո գո ւթ ի ւն *• էր եւ, իբր մայր մր գորովասիրտ , կր Հոգար ու յերէն հին ձե ռագիր մատեաններ, երեսուն Հազար
կը թնամ էր այն քանի մր Հոգիները որոնք, պարա
%-եբ , «Աամսոն խան՚ֆ՚ն էր այդ անձրւ Գ ՒԲքե բ , ու գե ղա ր ո լէ ս տ ա կ ան ա՛֊ *- աոա ր կա ,
Ա՝եր առեւտուրը վերջանալէն ետք, վաճառա գաներէն ս ա ի պո ւած , Հեռացեր էին իրեն*ո ընտա - ներ , բոլորն ալ Հետաքրքրական ՛ֆ Հ
կանը ծան՚օթացուց մեղ «Աամ սոն իյան»թն Հետ յ ն եկան յար կերէն՝ յ ՀՀԼե*ն<ետիկեան աշտարակները Հ՚եռոլն կը շո -
Ըսէին՝ որ ղօկ Է , Ագուլիս Էն եւ ՝Բ ր ի ս տ ա փ ո ր ի քրոք ՀձՊատմէ վ,նծի ֊ — աղերսեց ի իրեն պատմէ գային Հանգունակ ց՛նորական տեսիլքի) ;
լճակին մէք գտնուող այն փոքր կղզեակի մասին ծծելու, գանգրւ դեղ
աղան Էւ ՛հեռ մինչել այսօր ալ չկրցայ Մ ե ղուն երր կ %աշվս ատէին
այդ պարագան ։ Բայց պարռուեցաւ ոբ՝ սւաոա ուր կա յ մ՛ե ն՛ա ս ա ան– քը , տեգ մր ուր կը բնակի առուոյտներու ծոցէն, այն նեկտարը զոր յետոյ,
Աստ՛ուած » : երախտապարտ զգացում ով , մեղրի պիտի վերա -
•գա լոր Հայ մըն Է եւ անւնման յեղափոխ ական զոր–
ծ է թն՚ւ * կ *աշխ ատ է թն մրա քան ու բդգալով ծաղկէ
քիչ* Տէ^ւէ՚^Բ մպտելով ինծի նայեցաւ ու պա ր զո ւ -
Ա ամ սոն խանը , պէկին Հ ետ առանձնացաւ վա– թեամբ րսաւ* «Աստուած կր բնակի ամէն տեղ)։ ծաղիկ կը սլանա յին՛ ։ Վերել, փայլփլսւն տերեւ -
ճառատան նեբսը գտնուող դրաս են եա՚կթն՝ մէք եւ « Կաբելի է այգ պատաս թանե ցի ես Րայռ ները կր քթթէ ին , գլութ կր ծռէ ին տաքուկ արե
այգ պատճառաւ Հարկադրուեցա՛նք մամ մր ուր Աստուա՛ծ է, Հոն կայ քե ր մո ւթիւն\ եւ թաղա– ւուն՛ * մ ինչգեռ լճակին մ էք գո ղա րի կ ալեա կն ե րը
ղութիւն , եւ աՀա թէ ինչու մարդ՝ այգ կղզեակին
սպասել իրենց յ կր ծփծփային ^ս^էէ^Օ ք՝0Ոէ&Ո6^ թումբերը ծածկող
Ըսո ւեց ալ որ՝ կ է՛ս օր ին պիտի ճ ա շ ենք Փ ա յ ՛Ա մ էք՝ կր՛ զգայ սոյն առաւելութիւներ, կր զգայ թէ կարծր քարե րոմն՛ գէմ : իսկ ես, քանի մր օր վերք է
չուկի ԼՐաֆֆիի ծննդավայր գի^ղի) յայտնի վա աւելի մերձ է Աստուծոյ >* խաղաղ առտու մը, այդ թումբերէն մէկուն վրայ
ճառական - ՛Ա*անասէրեանենղ տունր , ուր ներկայ « Տ & Ո Ն&7.7.3.10 կը կոչուի այգ կղզին պատաս -թեթեւ րնկւ քնաբեր >գին
պիաի րլլայ նաել Աամս՚ոն /սանր, Հ* Ց* Գաշնակ– խանեց ց տիկինը ը - տ ա սն ե ւո ւթ գար ո լ սկիզբէն , մէքէն կր գիտէի Վենետիկը , կր գիտէի կարմիր
$ ուի։ եան՛ ան ղուղական գո րծիչը , մ եր կուսակցու սեփ ա կ անո ւթիւն Հա յ Ա՝ խիթար եան Ա՛ ի ա բան ո լ փ^Քբեե կգդեակը Ա* Ո^ազարու X
թեան գթնագործարանի վարիչը, գէպի երկիրր թեան, որ հիմնուած է կ. Պոլիս 1701^՛, Մխիթար Տղղ ե III13 ՚յբոն՛, Ա ուր բ Ղ^աղար ո լ կզղեւ
փոխադրական Լղէնքի եւ մ արգո ւ) գործերու կագ™ Պետրոսեան անուն քաՀանայի մը ձեռքով ; Ե*– ԿՐ ԳոլեՑ ձկ՛նորս մր, լիայոյս , դէպի ինձի .քշելով
գո ր -
մակերպիչ ել գեռ ՛ուրիշ պատաս իսանատոլ Հ իմնագ ր ին նո լր բ ու լո ւսափայլ Հ.ոգթն մառան - իբ փոքրիկ ՛նաւակը , որուն՝ խորը կր գա՛՛ ո լէ ին
•ծեր էքա րո ղր է գո ւթ իւն մր դարձած է իր Հ ե տե ւո զն՛եր ս լն , որոնք ժլատ ուռկան մր եւ քանի մր փոքրիկ խեչափառ–
Աամ սոն\ր մե կնեցաւ , մ ենք գեռ իւ ան ո։ թ Է բո լո ր կրօնական Հաստատ ւթե անց մ էք , ամ էն՛էն՛ \ւյ ե ր : ՀԱյո , այո՝» , սրսաա ս խան հ ց ի , ու նոյն պա -
խանութ կր պատէինք, գան աղան ապրանքներ ո- գիտուններն ու յար գո լածն ե ր ը Համ ա բո ւած են*% : Հոլն, թէեւ մտքէս չէր անցահ՜ , զգացի ւիափաաք ո սմ,լլ
ր ոն ել ով ու զննելով ։ Հոն երթալու • մտայ մէ^ր նաւակին ու սկ սայ
«Ո ւս ո ւց չո ւթի ւն ալ կ^ընե^ն^ , րնգՀատեց ի ես : զբօսնուլ առա® երբ
ինչպէս Պետրոս ալ գարեր
Ո ր ո չուած մամ ուն Հեծանք ձ իերր եւ Աարգ իս «Ա, պատասթանեց եւ անՀամար է թի–
ԱաՀաեսի Բաղտասարեանի կողմ է առաքնորդո ւե** ւրն; անոնց՝ որոնք իրենց րնկերական դիրքէՀ աշ - տակաւին պատան ի , Ղ՝ա լի լիայի քուրերուն վրայ
փոք
ցանք գէպի Փա յատուկ գիւղր է խարհիս մէչ՝ այս Հայրերուն՝ կր պարտին* եւ ա֊ զբօսած պիտի ՐԷԷ^Ր *> դիտելով բազմասրուձ.
կր
Րաֆֆի ի ծննգավայր եւ ղո ՛ւյարն ւկ գիւ սռ՚նք, իրե՛նց խոր գիտութեամբ ել իմաստոլ ^ րիկ խեցեմորթ մր ո^ր , շփոթած, շլմորած,
ղր պարսպապատ է եւ ունի քանի մր գուռներ մի– թ՛ե ամ ր , բոլոր գգիրտտննաականկա՛ն՛ ոու ւ բար ձճրրա տ ս ատէփիճճւան թափառէր նաւակին խորը , մինչգեռ ձկնորսը
ա յն : Պ ար ի ս սլն ե րր պատ ր աստ ո ւած են Հասարակ սր գո ց Հ իաց ուսմ՝ ըՐ գգրրաաւլաձաՇ–՝ եենն։։ Նափոլէոն իր ղի՛ս կր՝ տանէր այգ կղզին ։ Հոն Հանդի յղեցայ
կաւէ , մօտ 4 մեթր բարձրութեամբ ՚։ պաշտ պա ն ո ւ1 մն\բ՛ չնոբՀեց ձոն սյրւ ինչ - Հայրեր էն մէկուն որ ինծ ի ը ն կ եր եց մ են աս տ ան փն\
սլէս մ անուկ մ ը իր մօր ր, անոնց ՛Ցգիմ1 եց երբ վատ
Գի՚֊ղՐ ուՏն\էր մօտ 80 Հ այ րնտանիք բն՚ւ ՛կիւ ո լ բոլոր կղզիին մէք* այգ ամէնը թնծի իբր երագ
Հինաւուրց , քար ա շէն եկեղեցի մ ր գիւտին մէչ թարում ր ել յ ո ւս ա Հ ա տ ո ւթ ի ւն ր իր սիրար ՚ կը կբ– թուեցալ : Ու Հիմա ե\րբ պաՀ մր ետ կը նայիմ ,
յարակից բակով, մր հւ գպրոցական շէնքով ծէին, եւ անոնք բարեստիրտ գտնուեցան ոլ իրեն ինծի այնպէս էլերեւայ թէ գետի մը վբայէն ան" -
Կ ար եւո բութիւն էտ ալով Ա ան աս է ր ե ան են՚ց պա ր գե ւե ց ին. մ աքի իմ ա ս տ ո ւթ ի ւն ։Պ ա յրբե ս/նոնց– ցեր էի գէպի միւս եզերքը , թողլով ետեւս ամէն
տան յատուկ՝ արքա յական ճաշին , Հ այ իա Հ ա ր ա» մէ սորվեցաւ Հայ՛երէն լեզուն , որովՀետեւ Հա ք Հոգ ու մտածութիւն աշխաբՀային : Հոս էր աՀա
թէն վյիձ մ բ պանիր խնդրելով, սպիտակ լաւաշով է թե անոնք եւ Հայաստանէն գաղթա՛ծ , երկիր մը Պայրրնի Ուսումնարանը , որուն՝ դբա\ն վրայ կաթ
մր վ;աթթեռ\ի , կրծեցի եւ ձիապաններէն՝ մէկուն ուր Ս . Գիրքը զետեղած էր Եդեմի Պարտէզը ուած էր բանաստեղծին մէկ իւղաներկ պատկերը է
ըսաւ տիկինը
Հետ դաց ի դպրոցր։ , այնքան գեղեցիկ եւ Հբապոլրիչ Տեսա յ Հ ոն , *իս.՚ն ո վայ ի ձեռակերտ՝ մ անուկ\ մը
Երեք Համակրելի ուսուցիչներ եւ նոյնքան է այգ երկիրը։ Գիշեր ատեն, երբ երէլնքի կամա զգայուն, քնքոյշ արձանիկր։ Ո՚֊րիշ արձանիկ մին
Համ ւ՚ւկրե լի վարմուՀի մր կր կառավարէին 100^՝ րէն՛ լիալուսինն իր ար ծա թե այ լաքն ճամբան կր ալ մարմարէ, նոյնպէս Ղ՚անովայի գործ ք որ՝ կր
յլե լի աշակ երան եր ո ւն՝ե ցող եր կ սեւ եբկգւ գծէր լճակին՝ վրա յ , եւ լարաւոր եր ամ շտ ո ւթ ե ան ներկայացնէր խաղաղ, ՀեզաՀամբոյբ , պատկւ
եան գսվբո ցր * ձայները , անշարմ քուրերոլ ,վվ–այէն սաՀելով, ւելի Հւ յպել մը գիտութեամբ եւ Հանճարով
ԱՐ՛ մէք այ
Պայը ընի ականք թե կը Հասնէ՚ին՝ , ըանաստեղծր սո գերազանց Հ Ա՝ են աս տ ա՛ն՛ին գետնայարկին
արեւ -
Ուսուցիչն երէն մ է կր կբ բնակէր ան մաՀն վոր էր նետոլիլ լճակին մէք ՛ոլ լողալով դիմել գէ ցելեցի տպարանը , այն՛՛ մ ամ "՛՜էր ուսկից
Րաֆֆիի տան՝ մ է $ եւ առաջարկեց իրենց Հետ ճա՝" պի զբօսավայրր , ուր կը մնար ալնչափ ատեն որ մուտքի անծանօթ՝ նրբաճաշակ ոլ ճարտար ար -
ժւ • քան կարեւոր էր քիչ մը շունչ առնելու Համար ^ ու Լ սա գիրքեր ու պարբերականներ լոյս տեսած ու
Կշտացած էի արգէն, սակայն Հոգեկա\% ճա - եւ տեսնելու թէ ինչպէս ա բե գանե րո ւն զգաստ եւ սփռուած են աշխարՀիս մէք։ Առաքին յարկը կր
չիս մայրկեաններուն կր սպասէ ի ։ առողք միտքը մաքրաուործեր էր իր Հոգին * * * ու պարունակէ ր թան՛գար ս/նր , ուր կային աստ եղա -
Երազներս ու փափաքներս կ՚իր՛ականանային ։V յետոյ ետ կր՝ վերագառնար։ ՛կտել քիըսքին շա» բաշիսակաՆ գործիներ , որոնք Հին կորսուած 0բե–
Կարդացած էի ԽեԹդք, կս~յ ծհֆր , Դս1լ|իւթ– ՊԷկք
՛ել վ֊՛ րէսք պ է ս Ր սյ ֆ ֆ ի ի բոլոր Հ եղինակո ւթի լննե բ րգ
բայյ 1լ ո ւգէի անպատճառ տեսնել այն տունր , ո -
բ սւ% ծ ած րին տակ , լոյս աշթարՀ եկած էր մեր Բ ա յց վե ըքապէ ս բա ցո լեց ալ ։ դրին ու թուղթին տալով ;
ոզաշաեչի Րաֆֆին ։ Մ ի՛քին մեծութեամբ սենեակ մր - երկու խո - Րաֆֆին սերունդներ դաստիարակեց , յեղա -.
Արածտյր մօրոլքով վայիրժմւա սլե սւ ը բացաւ գոլ շո ր պատ ո ւՀ անն ե ր ո վ , սեն եակէ պատեր ուն մ էք փոխականացուց եւ բոլոր տեսակի թերաՀաւատ -
մենք ներ ււ մտանք ծաղկազարդ րնդարձակ քանի մր պաՀաբւմննեբ՝ տախտակէ , բայց քան - ները Հաւատ աւո ր եւ ստրուկները ազատատենչ
բակլ , վարդենիքն եր ո վ շրքապատուած ու սլաւո ե - գակուած դռնակներով ։ գարձոլց :
Հ ա լն տակ, ողորկ մայթերու փոխարէն սալա յա - Աէքտեղր Հասարակ փայտէ ս հ ղան մր, աթո– Ես մոռցաք֊ էի առօրեալ ճղճիմ Հարցեր , սո՛ -
վորական մ՛աՀ կանացունեբու
աակ նեղ ճամբաներ ով ե՛զերուած ։ ոի մը ընկերակցութեամբ , վրան Հինաւոլրց կա •-֊• ցան կութ ի ւններր X յատուկ տենչեր ու
Ա եր աք կողմր*. Գոքյ՝ԴաԳոյ՝ն ապակիի կտորնե - զամ ար մր , եբկո լ գր շակոթե ր , մ ան գոտ ած լեզ -
բով քսգուցուած փեղկերը, արեւի ճառագայթնե - ո ւա կն եր ո վ եւ մ ուա ի ւո մ ր Րաֆֆիի ոգին էր որ թեւատարած կր չրքէի
ո գ.. եր էն՝ ^
բու ւ-ւակ երփներան՛գ շողերը տարածած Էին մին՝ - Փոշիներէն ծանբռ՚ցա& ել արեւէն գեղն ւ այգ յարկին տակ ու ես մէկը զինք պաշտ արձան ա»
քանի մր՛ թերթ
չեւ Հեռաւոր անկի ւնն՛երր ։ զ աւածթներ , մատիտով ո մեր երքանիկ Հիացումով մը կաշկանդուած,
յվ, Րաֆֆիի
՝&անի մր աստիճան միայն ունեց՛ող սանդոլ ՛ա, կողմ է գ։.ուած, վբբեւ թանկագին ցած էի սենեակին մէկ անկիւնը է
թ Էն բար ձ ր ան ալ ով, մտ անք վա րմապետ ի ս են Էա Հնութիւն գեռ պւսՀ՚ոլած են X Այգ օրուան տպաւոր ո ւթ՜ես/ն տակ էր որ գրի
կը , ուր՝ թն՛ամ ով պատրաստուած սեղան ր եւ Տ ատակը ծածկուած էր պարսկական՝ րն էիր առի իմ առաքին՛ պատմ ուածքր, որ տարիներ վերք ,
ու միակտուր
տան տ իկինբ կը սպասէ ին մեղի ։ Գեղին , իւ ո շս ր ղորգով մր յ լոյս տեսաւ Թիֆլիսի «Աղբիւր Տարաո» թերթ՜են
սամ ավաբր՛ մ իօ րին ակ ու մ եղմ մ եղեգի մ ը յօ - Աչ անկի ւնր պաբսկակսւՀն դիւան մր , ԳՈՐԳՈ*Լ մ Էի •
ու մո լթաքանե րո վ զար գա բո ւած , որուն՝ կռնակի
բինե՚յով կր թշչար միքաՀնցքին մէք ։ Մահլում վերադարձին Աամսոն, խանը ը%՝զ՝ե^
Ուսոլցիչր՛ զղալով անՀամբեր ութ իլէս , զէ** պատին վրայ ամ ուր գամ ուած կր մնար «•Բվւրմ ա– րաց ալ մեզի։ Հէքեաթներու ան պար տելին եր ոմն
ո–
առա ^ն՝որգեց քովն տի սենեակբ ։ Պարսկական դու» նի» ընտիր չալը։ ՛Լման , ան Հեձաօ֊ էր ճերմակ ու գեղեցիկ նժոյգ
ճով ր ան գա կ ո ւած ին կո յղի վ՛ ա յ ՚ ո է շ՛ինուած Երկու նկար միայն «Հայոց Հայրիկը» եւ Գր * մը, իրեն կր Հեաեւէին Հինգ զիւեալ ձիաւսրսսշ,
Ովէ ի ծի Համար դրախտ ի գուռը թոլեցալ ։ Արծրոմնթև գէմ դէմի, երկու պաաերուն ՚Լրայ : յաղթանդամ , առնակորով ու քսվ ; ՚Լալասարցի
քքւ կը սարսափէի մտածելս վ թէ 1"վիտի կրը֊ (ԼՀա այդ ս ե՝ եսկ-ն մէք էր , որ երկար ատեն, Ա արգիս Աարուխանեան , Ախ ար խաւ՝ ցի Աողոն,
նամ ներս մտ՛նել, որովՀետեւ «Հախկրռղայ» կ" Հ~ տարիներ չարունակ տքՂեցաւ Րաֆֆին , երկունքի Մշեցի Մկրտիչ ել ո լրի չ երկու ընկերներ, մօոթձ
ոլաձ երկաթէ շղթա յով փականքդ՝ կըլ յամառէր կսկիծ՜ներ ու ցաւր ք.յշեց, անքողն գիշերներ ան* ներ ով, տասնոցներով ու դաշոյններով ղինուաօ֊;
աեզ1 ն շա րմ ելո լ յ ցուց, միտք ու ի ոք մաշեցուց, իր բեղուն չոմևչր ԶԱՐԶ.ԱՆԳ
Fonds A.R.A.M
Ծոսթ ԴԼսւղտք ղեցի՛ կ գոբծբ (1 ետ ՏէՕՈՇՏ Օք \^ՇՈ1€6) քանդակեց մեր
ՍէթազաԱ ոէխտավարնդ քարերոմն՛ վրայ, Հատոյց իր Հարկը աբեղանե -
Հաճոյքով կը հրատարակենք թ-արգմանարտբ րուն : \քոյնր բրաւ Լոնկֆելոյ ամեբիկեան քե ոթո**
^այսաաացի յայտէի րանասսօեղծ Լ»ա՚«ա^ 0»ետի ղր* ճրյնը ըրին մեր ինները, եւ պիտի չարո նա Հ
հեահԱյաւլ յօոյււածւը գոբ ղրկւ«ծ է ԲաղմպվԷա\§. կեն ըն՛ել բոլոր քեբթողներր; ՐրովՀեաեւ ա՜ն ձնք ,
ծ. Ս • \ ա զ ա բ իէր այ ցելոլթեան. աոթ-խ.; ամ էնէն աւելի - կ^յչմբռնեն՝ աշթարՀ իս մեծ սիրտը
Տա քորդ ° ՐՐ Ս արգիս Ա՝ աՀ տես ի /* ա ւլ սւ ասա ր - Բաց, երկնասլաց աշտարակէն մեղմփկ գան - ու կբ ճանչնան անոր պէտքեբր > :
եան ի թոբՀուբգով^ մեր դէնքերր տունր ձգեցինք դակր իր կ ո չր կը Հն չեցն էր , եկ աբեղաներ ր՝ մի <Հ.Ատիկա նման է ծաղիկի մբ ոբ կ՛աճի Հա «
եւ իբ առաք%որդութեամ՛բ ես, աէկր^ Եիմշիրր ռւ առ մի՝ պարտէղէե կր դիմէին եկեղեցի , ուր ի ւատքի ճիւղվւն վր այ \Ըս է ես * նման է զար–
ն ա միշտն եր է՛ն մ է կր գա ց ինք առեւտ ուր ի ։ բենց Հոգիները , լռութեան ու խո ւն կի մ պեբու գա ց մ ա%՝ շիւղի մր զոր մեր Հայրերը ճ նչցան» ։
Տ ի լ իմ ան բ Լ) ալմաստի ԼՊարսկաՀայաստանի մ է քէն , պիտի սլանային գէպի երկինքէ Գիտէին «Այո» պա տա սթւ լիք
աշխար.
$աբեէ–անգ գաւառին կեդրոնական քաղաքքն էր անոնք թէ Հոն է ու Հոն կր բնակի Աստուած կեն - մւրւմն՛ Է զարգացմա՛,նմ, որ կր չուայ կր սրբէ աշխար -
ու թաթար փոքր
մօա 30000 պարսիկ մի այն իրենց բնակիչներով : դանի , ել թէ մենք չպ ։աի մեռեիե^ք , ոչ • գիտէ ին Հրս, օղակ մր, է չզէ՛այք Հայոյ
Սակաւաթիւ Հայեր առեւտրական թէ երբ կապուտակ լոյսր, շատ մը փորձեբէ ու Հթ ընդհանուր աշխարհիս մողովրգոց միՈւ
աաւներր աւնէին Հոն, թեչպէս Աւագեաններ , Բոլ - Վիձչաերէ վերք, բամնուի մարմ\է նէն , պիտի գտնէ Անոնք Հոն՚, իրենց առանձնութեան՛ մամերուն մկչ ,
տաղեաններ , Ա՝ ան ասէ ր ե անն եր , Հաս րաթեաններ ւ ո յ ս եւ շերմ ութիւն * ^իտի րլ լայ Հ\ոն ինչպէս ա֊ Հայրե\նի լեզուին գա ր ձ ո ւց ին բոլոր մոզոփրդոց
եւային * որոնց անուններր չեմ յիչեբ է ռաւ֊օտ մր գարնանաշուն՛չ , եւ Հոգին պիտի վե ՝*՝• զասական րնաիր՝ գործերլլ :
կարելի՞՛
Հայ .վաճառատան մբ մէք Հանդիպեցանք կար– ր ածն ան ի դեղեց ի կ , աղատ ու երիտասարդ : Հարցուցի թէ արդեօք ԷՀ, աքսե/Լչ
ճաՀասակ, չէ չո տ երեսներով, խոմոռ ու թորա - \թոյն գիշեր ր , երբ վերադարձայ սենեակս , որ
թարՀուրդ նայուածքով Հայու մր, որ քաղաքացիի կը նայի Տ Յ Ո Օտւ11օ/. Հրապարակին մէք՝ Շ9ւբբշ\\ատւի «Այո պատ աս թան՛ե ց , եւ զ" *- պէաք է
իր 1*1 ա ր աղին տակ կր ծածկէր յեղափոխական , վրայ, կանչեցի ՏանտիրուՀին որ ազն իւ կ\ին> մըն՝ ե ր թ տ ս Հոն , տե սնելո լ Հ ամար եր կու Հ աղար Հա -
դին ո լ ո ր ականի , վա ր չա կան եւայլ կար ո գո ւթ ի ւն *• էր եւ, իբր մայր մր գորովասիրտ , կր Հոգար ու յերէն հին ձե ռագիր մատեաններ, երեսուն Հազար
կը թնամ էր այն քանի մր Հոգիները որոնք, պարա
%-եբ , «Աամսոն խան՚ֆ՚ն էր այդ անձրւ Գ ՒԲքե բ , ու գե ղա ր ո լէ ս տ ա կ ան ա՛֊ *- աոա ր կա ,
Ա՝եր առեւտուրը վերջանալէն ետք, վաճառա գաներէն ս ա ի պո ւած , Հեռացեր էին իրեն*ո ընտա - ներ , բոլորն ալ Հետաքրքրական ՛ֆ Հ
կանը ծան՚օթացուց մեղ «Աամ սոն իյան»թն Հետ յ ն եկան յար կերէն՝ յ ՀՀԼե*ն<ետիկեան աշտարակները Հ՚եռոլն կը շո -
Ըսէին՝ որ ղօկ Է , Ագուլիս Էն եւ ՝Բ ր ի ս տ ա փ ո ր ի քրոք ՀձՊատմէ վ,նծի ֊ — աղերսեց ի իրեն պատմէ գային Հանգունակ ց՛նորական տեսիլքի) ;
լճակին մէք գտնուող այն փոքր կղզեակի մասին ծծելու, գանգրւ դեղ
աղան Էւ ՛հեռ մինչել այսօր ալ չկրցայ Մ ե ղուն երր կ %աշվս ատէին
այդ պարագան ։ Բայց պարռուեցաւ ոբ՝ սւաոա ուր կա յ մ՛ե ն՛ա ս ա ան– քը , տեգ մր ուր կը բնակի առուոյտներու ծոցէն, այն նեկտարը զոր յետոյ,
Աստ՛ուած » : երախտապարտ զգացում ով , մեղրի պիտի վերա -
•գա լոր Հայ մըն Է եւ անւնման յեղափոխ ական զոր–
ծ է թն՚ւ * կ *աշխ ատ է թն մրա քան ու բդգալով ծաղկէ
քիչ* Տէ^ւէ՚^Բ մպտելով ինծի նայեցաւ ու պա ր զո ւ -
Ա ամ սոն խանը , պէկին Հ ետ առանձնացաւ վա– թեամբ րսաւ* «Աստուած կր բնակի ամէն տեղ)։ ծաղիկ կը սլանա յին՛ ։ Վերել, փայլփլսւն տերեւ -
ճառատան նեբսը գտնուող դրաս են եա՚կթն՝ մէք եւ « Կաբելի է այգ պատաս թանե ցի ես Րայռ ները կր քթթէ ին , գլութ կր ծռէ ին տաքուկ արե
այգ պատճառաւ Հարկադրուեցա՛նք մամ մր ուր Աստուա՛ծ է, Հոն կայ քե ր մո ւթիւն\ եւ թաղա– ւուն՛ * մ ինչգեռ լճակին մ էք գո ղա րի կ ալեա կն ե րը
ղութիւն , եւ աՀա թէ ինչու մարդ՝ այգ կղզեակին
սպասել իրենց յ կր ծփծփային ^ս^էէ^Օ ք՝0Ոէ&Ո6^ թումբերը ծածկող
Ըսո ւեց ալ որ՝ կ է՛ս օր ին պիտի ճ ա շ ենք Փ ա յ ՛Ա մ էք՝ կր՛ զգայ սոյն առաւելութիւներ, կր զգայ թէ կարծր քարե րոմն՛ գէմ : իսկ ես, քանի մր օր վերք է
չուկի ԼՐաֆֆիի ծննդավայր գի^ղի) յայտնի վա աւելի մերձ է Աստուծոյ >* խաղաղ առտու մը, այդ թումբերէն մէկուն վրայ
ճառական - ՛Ա*անասէրեանենղ տունր , ուր ներկայ « Տ & Ո Ն&7.7.3.10 կը կոչուի այգ կղզին պատաս -թեթեւ րնկւ քնաբեր >գին
պիաի րլլայ նաել Աամս՚ոն /սանր, Հ* Ց* Գաշնակ– խանեց ց տիկինը ը - տ ա սն ե ւո ւթ գար ո լ սկիզբէն , մէքէն կր գիտէի Վենետիկը , կր գիտէի կարմիր
$ ուի։ եան՛ ան ղուղական գո րծիչը , մ եր կուսակցու սեփ ա կ անո ւթիւն Հա յ Ա՝ խիթար եան Ա՛ ի ա բան ո լ փ^Քբեե կգդեակը Ա* Ո^ազարու X
թեան գթնագործարանի վարիչը, գէպի երկիրր թեան, որ հիմնուած է կ. Պոլիս 1701^՛, Մխիթար Տղղ ե III13 ՚յբոն՛, Ա ուր բ Ղ^աղար ո լ կզղեւ
փոխադրական Լղէնքի եւ մ արգո ւ) գործերու կագ™ Պետրոսեան անուն քաՀանայի մը ձեռքով ; Ե*– ԿՐ ԳոլեՑ ձկ՛նորս մր, լիայոյս , դէպի ինձի .քշելով
գո ր -
մակերպիչ ել գեռ ՛ուրիշ պատաս իսանատոլ Հ իմնագ ր ին նո լր բ ու լո ւսափայլ Հ.ոգթն մառան - իբ փոքրիկ ՛նաւակը , որուն՝ խորը կր գա՛՛ ո լէ ին
•ծեր էքա րո ղր է գո ւթ իւն մր դարձած է իր Հ ե տե ւո զն՛եր ս լն , որոնք ժլատ ուռկան մր եւ քանի մր փոքրիկ խեչափառ–
Աամ սոն\ր մե կնեցաւ , մ ենք գեռ իւ ան ո։ թ Է բո լո ր կրօնական Հաստատ ւթե անց մ էք , ամ էն՛էն՛ \ւյ ե ր : ՀԱյո , այո՝» , սրսաա ս խան հ ց ի , ու նոյն պա -
խանութ կր պատէինք, գան աղան ապրանքներ ո- գիտուններն ու յար գո լածն ե ր ը Համ ա բո ւած են*% : Հոլն, թէեւ մտքէս չէր անցահ՜ , զգացի ւիափաաք ո սմ,լլ
ր ոն ել ով ու զննելով ։ Հոն երթալու • մտայ մէ^ր նաւակին ու սկ սայ
«Ո ւս ո ւց չո ւթի ւն ալ կ^ընե^ն^ , րնգՀատեց ի ես : զբօսնուլ առա® երբ
ինչպէս Պետրոս ալ գարեր
Ո ր ո չուած մամ ուն Հեծանք ձ իերր եւ Աարգ իս «Ա, պատասթանեց եւ անՀամար է թի–
ԱաՀաեսի Բաղտասարեանի կողմ է առաքնորդո ւե** ւրն; անոնց՝ որոնք իրենց րնկերական դիրքէՀ աշ - տակաւին պատան ի , Ղ՝ա լի լիայի քուրերուն վրայ
փոք
ցանք գէպի Փա յատուկ գիւղր է խարհիս մէչ՝ այս Հայրերուն՝ կր պարտին* եւ ա֊ զբօսած պիտի ՐԷԷ^Ր *> դիտելով բազմասրուձ.
կր
Րաֆֆի ի ծննգավայր եւ ղո ՛ւյարն ւկ գիւ սռ՚նք, իրե՛նց խոր գիտութեամբ ել իմաստոլ ^ րիկ խեցեմորթ մր ո^ր , շփոթած, շլմորած,
ղր պարսպապատ է եւ ունի քանի մր գուռներ մի– թ՛ե ամ ր , բոլոր գգիրտտննաականկա՛ն՛ ոու ւ բար ձճրրա տ ս ատէփիճճւան թափառէր նաւակին խորը , մինչգեռ ձկնորսը
ա յն : Պ ար ի ս սլն ե րր պատ ր աստ ո ւած են Հասարակ սր գո ց Հ իաց ուսմ՝ ըՐ գգրրաաւլաձաՇ–՝ եենն։։ Նափոլէոն իր ղի՛ս կր՝ տանէր այգ կղզին ։ Հոն Հանդի յղեցայ
կաւէ , մօտ 4 մեթր բարձրութեամբ ՚։ պաշտ պա ն ո ւ1 մն\բ՛ չնոբՀեց ձոն սյրւ ինչ - Հայրեր էն մէկուն որ ինծ ի ը ն կ եր եց մ են աս տ ան փն\
սլէս մ անուկ մ ը իր մօր ր, անոնց ՛Ցգիմ1 եց երբ վատ
Գի՚֊ղՐ ուՏն\էր մօտ 80 Հ այ րնտանիք բն՚ւ ՛կիւ ո լ բոլոր կղզիին մէք* այգ ամէնը թնծի իբր երագ
Հինաւուրց , քար ա շէն եկեղեցի մ ր գիւտին մէչ թարում ր ել յ ո ւս ա Հ ա տ ո ւթ ի ւն ր իր սիրար ՚ կը կբ– թուեցալ : Ու Հիմա ե\րբ պաՀ մր ետ կը նայիմ ,
յարակից բակով, մր հւ գպրոցական շէնքով ծէին, եւ անոնք բարեստիրտ գտնուեցան ոլ իրեն ինծի այնպէս էլերեւայ թէ գետի մը վբայէն ան" -
Կ ար եւո բութիւն էտ ալով Ա ան աս է ր ե ան են՚ց պա ր գե ւե ց ին. մ աքի իմ ա ս տ ո ւթ ի ւն ։Պ ա յրբե ս/նոնց– ցեր էի գէպի միւս եզերքը , թողլով ետեւս ամէն
տան յատուկ՝ արքա յական ճաշին , Հ այ իա Հ ա ր ա» մէ սորվեցաւ Հայ՛երէն լեզուն , որովՀետեւ Հա ք Հոգ ու մտածութիւն աշխաբՀային : Հոս էր աՀա
թէն վյիձ մ բ պանիր խնդրելով, սպիտակ լաւաշով է թե անոնք եւ Հայաստանէն գաղթա՛ծ , երկիր մը Պայրրնի Ուսումնարանը , որուն՝ դբա\ն վրայ կաթ
մր վ;աթթեռ\ի , կրծեցի եւ ձիապաններէն՝ մէկուն ուր Ս . Գիրքը զետեղած էր Եդեմի Պարտէզը ուած էր բանաստեղծին մէկ իւղաներկ պատկերը է
ըսաւ տիկինը
Հետ դաց ի դպրոցր։ , այնքան գեղեցիկ եւ Հբապոլրիչ Տեսա յ Հ ոն , *իս.՚ն ո վայ ի ձեռակերտ՝ մ անուկ\ մը
Երեք Համակրելի ուսուցիչներ եւ նոյնքան է այգ երկիրը։ Գիշեր ատեն, երբ երէլնքի կամա զգայուն, քնքոյշ արձանիկր։ Ո՚֊րիշ արձանիկ մին
Համ ւ՚ւկրե լի վարմուՀի մր կր կառավարէին 100^՝ րէն՛ լիալուսինն իր ար ծա թե այ լաքն ճամբան կր ալ մարմարէ, նոյնպէս Ղ՚անովայի գործ ք որ՝ կր
յլե լի աշակ երան եր ո ւն՝ե ցող եր կ սեւ եբկգւ գծէր լճակին՝ վրա յ , եւ լարաւոր եր ամ շտ ո ւթ ե ան ներկայացնէր խաղաղ, ՀեզաՀամբոյբ , պատկւ
եան գսվբո ցր * ձայները , անշարմ քուրերոլ ,վվ–այէն սաՀելով, ւելի Հւ յպել մը գիտութեամբ եւ Հանճարով
ԱՐ՛ մէք այ
Պայը ընի ականք թե կը Հասնէ՚ին՝ , ըանաստեղծր սո գերազանց Հ Ա՝ են աս տ ա՛ն՛ին գետնայարկին
արեւ -
Ուսուցիչն երէն մ է կր կբ բնակէր ան մաՀն վոր էր նետոլիլ լճակին մէք ՛ոլ լողալով դիմել գէ ցելեցի տպարանը , այն՛՛ մ ամ "՛՜էր ուսկից
Րաֆֆիի տան՝ մ է $ եւ առաջարկեց իրենց Հետ ճա՝" պի զբօսավայրր , ուր կը մնար ալնչափ ատեն որ մուտքի անծանօթ՝ նրբաճաշակ ոլ ճարտար ար -
ժւ • քան կարեւոր էր քիչ մը շունչ առնելու Համար ^ ու Լ սա գիրքեր ու պարբերականներ լոյս տեսած ու
Կշտացած էի արգէն, սակայն Հոգեկա\% ճա - եւ տեսնելու թէ ինչպէս ա բե գանե րո ւն զգաստ եւ սփռուած են աշխարՀիս մէք։ Առաքին յարկը կր
չիս մայրկեաններուն կր սպասէ ի ։ առողք միտքը մաքրաուործեր էր իր Հոգին * * * ու պարունակէ ր թան՛գար ս/նր , ուր կային աստ եղա -
Երազներս ու փափաքներս կ՚իր՛ականանային ։V յետոյ ետ կր՝ վերագառնար։ ՛կտել քիըսքին շա» բաշիսակաՆ գործիներ , որոնք Հին կորսուած 0բե–
Կարդացած էի ԽեԹդք, կս~յ ծհֆր , Դս1լ|իւթ– ՊԷկք
՛ել վ֊՛ րէսք պ է ս Ր սյ ֆ ֆ ի ի բոլոր Հ եղինակո ւթի լննե բ րգ
բայյ 1լ ո ւգէի անպատճառ տեսնել այն տունր , ո -
բ սւ% ծ ած րին տակ , լոյս աշթարՀ եկած էր մեր Բ ա յց վե ըքապէ ս բա ցո լեց ալ ։ դրին ու թուղթին տալով ;
ոզաշաեչի Րաֆֆին ։ Մ ի՛քին մեծութեամբ սենեակ մր - երկու խո - Րաֆֆին սերունդներ դաստիարակեց , յեղա -.
Արածտյր մօրոլքով վայիրժմւա սլե սւ ը բացաւ գոլ շո ր պատ ո ւՀ անն ե ր ո վ , սեն եակէ պատեր ուն մ էք փոխականացուց եւ բոլոր տեսակի թերաՀաւատ -
մենք ներ ււ մտանք ծաղկազարդ րնդարձակ քանի մր պաՀաբւմննեբ՝ տախտակէ , բայց քան - ները Հաւատ աւո ր եւ ստրուկները ազատատենչ
բակլ , վարդենիքն եր ո վ շրքապատուած ու սլաւո ե - գակուած դռնակներով ։ գարձոլց :
Հ ա լն տակ, ողորկ մայթերու փոխարէն սալա յա - Աէքտեղր Հասարակ փայտէ ս հ ղան մր, աթո– Ես մոռցաք֊ էի առօրեալ ճղճիմ Հարցեր , սո՛ -
վորական մ՛աՀ կանացունեբու
աակ նեղ ճամբաներ ով ե՛զերուած ։ ոի մը ընկերակցութեամբ , վրան Հինաւոլրց կա •-֊• ցան կութ ի ւններր X յատուկ տենչեր ու
Ա եր աք կողմր*. Գոքյ՝ԴաԳոյ՝ն ապակիի կտորնե - զամ ար մր , եբկո լ գր շակոթե ր , մ ան գոտ ած լեզ -
բով քսգուցուած փեղկերը, արեւի ճառագայթնե - ո ւա կն եր ո վ եւ մ ուա ի ւո մ ր Րաֆֆիի ոգին էր որ թեւատարած կր չրքէի
ո գ.. եր էն՝ ^
բու ւ-ւակ երփներան՛գ շողերը տարածած Էին մին՝ - Փոշիներէն ծանբռ՚ցա& ել արեւէն գեղն ւ այգ յարկին տակ ու ես մէկը զինք պաշտ արձան ա»
քանի մր՛ թերթ
չեւ Հեռաւոր անկի ւնն՛երր ։ զ աւածթներ , մատիտով ո մեր երքանիկ Հիացումով մը կաշկանդուած,
յվ, Րաֆֆիի
՝&անի մր աստիճան միայն ունեց՛ող սանդոլ ՛ա, կողմ է գ։.ուած, վբբեւ թանկագին ցած էի սենեակին մէկ անկիւնը է
թ Էն բար ձ ր ան ալ ով, մտ անք վա րմապետ ի ս են Էա Հնութիւն գեռ պւսՀ՚ոլած են X Այգ օրուան տպաւոր ո ւթ՜ես/ն տակ էր որ գրի
կը , ուր՝ թն՛ամ ով պատրաստուած սեղան ր եւ Տ ատակը ծածկուած էր պարսկական՝ րն էիր առի իմ առաքին՛ պատմ ուածքր, որ տարիներ վերք ,
ու միակտուր
տան տ իկինբ կը սպասէ ին մեղի ։ Գեղին , իւ ո շս ր ղորգով մր յ լոյս տեսաւ Թիֆլիսի «Աղբիւր Տարաո» թերթ՜են
սամ ավաբր՛ մ իօ րին ակ ու մ եղմ մ եղեգի մ ը յօ - Աչ անկի ւնր պաբսկակսւՀն դիւան մր , ԳՈՐԳՈ*Լ մ Էի •
ու մո լթաքանե րո վ զար գա բո ւած , որուն՝ կռնակի
բինե՚յով կր թշչար միքաՀնցքին մէք ։ Մահլում վերադարձին Աամսոն, խանը ը%՝զ՝ե^
Ուսոլցիչր՛ զղալով անՀամբեր ութ իլէս , զէ** պատին վրայ ամ ուր գամ ուած կր մնար «•Բվւրմ ա– րաց ալ մեզի։ Հէքեաթներու ան պար տելին եր ոմն
ո–
առա ^ն՝որգեց քովն տի սենեակբ ։ Պարսկական դու» նի» ընտիր չալը։ ՛Լման , ան Հեձաօ֊ էր ճերմակ ու գեղեցիկ նժոյգ
ճով ր ան գա կ ո ւած ին կո յղի վ՛ ա յ ՚ ո է շ՛ինուած Երկու նկար միայն «Հայոց Հայրիկը» եւ Գր * մը, իրեն կր Հեաեւէին Հինգ զիւեալ ձիաւսրսսշ,
Ովէ ի ծի Համար դրախտ ի գուռը թոլեցալ ։ Արծրոմնթև գէմ դէմի, երկու պաաերուն ՚Լրայ : յաղթանդամ , առնակորով ու քսվ ; ՚Լալասարցի
քքւ կը սարսափէի մտածելս վ թէ 1"վիտի կրը֊ (ԼՀա այդ ս ե՝ եսկ-ն մէք էր , որ երկար ատեն, Ա արգիս Աարուխանեան , Ախ ար խաւ՝ ցի Աողոն,
նամ ներս մտ՛նել, որովՀետեւ «Հախկրռղայ» կ" Հ~ տարիներ չարունակ տքՂեցաւ Րաֆֆին , երկունքի Մշեցի Մկրտիչ ել ո լրի չ երկու ընկերներ, մօոթձ
ոլաձ երկաթէ շղթա յով փականքդ՝ կըլ յամառէր կսկիծ՜ներ ու ցաւր ք.յշեց, անքողն գիշերներ ան* ներ ով, տասնոցներով ու դաշոյններով ղինուաօ֊;
աեզ1 ն շա րմ ելո լ յ ցուց, միտք ու ի ոք մաշեցուց, իր բեղուն չոմևչր ԶԱՐԶ.ԱՆԳ
Fonds A.R.A.M
