Page 230 - ARM_19-1947_03
P. 230
Պ Տ Ո 8 9 ՄԸ ԳԷՊԻ ՀԱՐԱՒ Որոշում ենք միւս օրը բարձրանալ Նշ \^6աշէ, Բժիշկ 8. Ն հ վ ք ո պ
երեխանե (1864 - 1947)
Կապո յա \0 ա չէ Մ աԸսէյլէ մասն աճ իւղի
րի արձակուրդի կայանը։
Ուղեւորում եմ 0|§Ո6 : Լք \^61*Ո6էՅյ գտնւոլմ է Ալպեան լեռն երի մէջ ,
Օթոքք**ԸԸ% սաևձբւած երի՛վար * սլացնում է Ա ար– 1240 մեթր բարձրութեան վրայ* Հո՚֊բէ 35 քիլ՜՝ - 1947^ ամառր յիչաաա1լելէ աէտի մ%այ Գալ.
«է յ լից Օւտոտւ 150 կիլբմեաբ է մեբ կթջէւհք ճքաՐ֊ մեթր Հեոյէւ. Օւցատ/շ ւ կորած լե-ոնեբի մէէ– Առ"<– նազցական տարեգրութեանց ՚մէֆ ՝.
բան; Անցնում ենք անթերի ճամ բաներով՛. Հմայիչ ւօտեան Երուանգի եւ Փայլակի Հետ միասՀֆ °թո– Մ յէ կը միւսին ետ ելէն կոր ս՚ւ ցուց ինք Հորս վե.
են ձորն ո լ էեո֊ՐԷ \ ծ առն՛ ,ու կանաՀյւ , օդֆ ու Հէս-ՐԱ քար ենք առնում գէպի \^6Ո16է : Բարձրանում ենք թերան եւ վաստակաւոր ը՛նկերներ , որոնց իւրա
Ադ.ջելը ցցուած են Ալպեան լեռներ ր X ու բարձրանում
: Ալպեան լեռներ ր՝ մեծ մասամբ քանչիւրը իր յատուկ տեղն ունէր :
Զորս գԻս էանան չ , անտառ , խոտ , մացառ ,Բ լուը– կանա չտզա րգ են : Օձապտո յա դա լա ր ո ւմն ե ր ո վ օ -
ները վայելում է Հարաւը տաք արեւը՝. Տղամաբ - թոքարը բարձրանում Համօ ՕՀտն քանեա՛ւ էն եւ Նիկօլ Աղբալեա՚ւէն
բն\ութիլնբ %երանսայի , իսկ այսաեւլ դրախաանը– գետեր , գետակներ է գէպի •վեր։ Անտառներ , վերչ^ որոնց կորուստ ր իրաւամբ անդարմանէ լի
ման յ ՜մուկէս մամ ո լան ճամբորգութի ւձնը անցնույէ վայրերն, շրջապատել ենմեզ ։ Այս ա յն ել անփոխարինելի է, մէկը իբրեւ առաքելատիպ
է առա՛նց ձանձրոյթի։ Փոքրիկ գիլդեր , քաղաք պաստանած ուր ֆրանսական՛ ապստամբ ոլմերը ա– ել տիսլար մարդ, միւսր իբրեւ ներՀուն մաաւո ֊
էին գրաւման շրջանին ։ԱերԵբուանդն րական եւ գրակա՛նութեան մշակ աՀա՛ Հայրա.
ներ, ամէն տեղ զուարթութիւն, տօնական տրա ո ւ Փա յ լակն է լ իրենց րամին
մ ասն ա կց ո ւթ ի ւն ը պետ Պտհիրեան Լիրայէն) եւ բմիշկ Յա կոր Նէվ–
մադրութիւն ։
բերած են ապստամբներին ՚. Հասնում ենք արծուա– բուղ (Փարիզէն) էոր մեզմէ անղարձ կը• բամնոլին :
կողովուրդը թ օ. և ււ լ ահ՜ սրճարանները , վաղոց– բ ո յ ն ը ։ Նշ \ԻշյՈՇէէն ընկած է ձորի մէջ, իսկ կայա
Համօ ՕՀան^անեան եւ Նիկօլ Աղբալեան՝ Հան.
ն՚երը ողողում է Հարաւի տաք արելը։ Տղամաբ նը՝ մենաւոր տուն, ցցուած է սարաՀարթի մը վը–
րահ՜անօթ գէմքեր էին ել իրե՛նց մասի՛՛ն շատ բան
գիկ ւ &եր թէ երիտասարդ իրենց շրջանին յատուկ րայ : Փոքրիկ տբաՀետով մագլցում ենք դէպի
գրուեցաւ արգէն ել գեռ պիտի գրուի ։
Հ պ օլ^ն են խազո ւմ ։ Հայկական ժամանակաւոր կա յան ը; Հեռո ւի ց լսում
Հայրապետ ՊաՀյիրեան՝ ա՛նունով միայն ՚օ՜անօթ
Զարմ անում ես սրանց , Հասակ առած մ ար — ենք մանուկների կանչը; Անսպասելի Հիւբեր, մա
հ մեդ։ իր անունը յիչուեցաւ մանաւանգ Ա՝իքայէ/
գէկէ առանց ամաչելու ընկած են երկտթեայ գն նուկները ուրաիւ են ; կայանի դիմաց , լեոն՛ե բում
Վարանգեանի մահ էն վեր1, երբ Հ. Ց– Գ– Բ/ւրոն
դակի ետեւից ։ Լքեր երկրռւմ երեխանեին՝ են՝ միայն ձիւնի շերտեր են երեւում ;
որոշած էր լրացնել մեր ողբացեալ ըն կերոջ սկսած
գնդակ խաղում ու մտածում ես , երջանիկ մար
50 ի չ՚-֊՚փ երեխաներ բո լոր ուա ծ են սեղան նե րի ՀՀ * Ց * Գաշնակցութեան Պատմութիւնբ՝^ , որուն
դիկ, ոչ ցաւ ունին, ոչ վէ Լտ ։ Մեծ երեխաներ են
իրենց շուրջ, ճաշի ժամ է ; Այդտեղ ենք գտնում մեր ան առաջին Հ ատոր բ մ իա յն դրուած եւ Հ րատարակ..
քմահաճ , նախանձոտ ։ կարճատել գրաւումը
պղպջակ նման՝ Աբամին՝ Պետի կետն , իր ժրաջան կին ր , Տի ուած էր ՝• Բիւրոն այգ պարտականութիւնը յանձ–
երկրի Գերմանների կողմից, օճառի մէկ
, երջանիկ ։ կին Զապէլը, Տիկ* Վարժապետ ե ան ը , անձնուրաց նեց Հայրապետ Պանիրեանի , իբրեւ ամէնէն աւելի
է եղել, նորից աղատ են՛, ինքնիշխան
իսաչուՀին , եռանդուն ընկեր Փիլիկեանը , Քանից իրազեկ դ՛աշնակցական , ո ր կրնար ձեռնՀասօրէն
Քանի մօտենում ենք Ալպեան լեռներ ին , օդը զո փեսան
Պ • Տ է րաէ րեանը , Պ ետիկեանի ազջի կր ել զ ո ւր - Գըել կո ւս ա կց ո ւթ ե ան պատմ ութիւն ը :
վանում է ել տեսարանները գեղեցկանում : Երե–
ու մի քանի ինձ անծանօթ մարդիկ։ ^ՈԷՈ՝ԸԸ՝ Ուրիշներ պիտի գրեն անշուշտ իբ մասին , 1Ա–
կոյեան Տին Հասնում ենք 0ւ§Ո6 I
դուրում ՛են– երեխաների վրայ։ լք՚էի* լաւ ծանօթացնելու Համար մեր այս վաստա
Ծանօթ չէի քաղաքին ։ Ա՝արսէյլում ասել էին ,
կաւոր ընկերոջ կեանքն ու գործը :
գիմիր պատահական անց,որղի ել Հարցրու Պ* Գօ– Ե ր եխան եր ը մ եզ րն գո լն ո ւմ են Հ ա յ կա կան եր
չունեանին , նա քեզ կ1 առաջնորդի նրա մօտ։ Մրա գերով, շէնշող ; ^^՜Ւէև Ցակոբ \,էվբուզբ ճանչցայ Փարիզի
նում եմ ծխավաճառի սլատաՀական մէկ խան ո ւթ , Զանգը Հնչեց , աղօթքի ժամ է , յետոյ ճաշ ։ մէշ 1920/4, երբ իր գո րծօն մ ա սն ակցու թի ւնը կ ր
ծխախ ռ գնելու պ ատ ո ո ւա կո\վ Հասկանալու Գո ,լՀ ա շա ց ո ւց ա կն է բրինձի ւ||||1|աՆ , իւ ո շո ր կտոր մի ֊ րերէր ազգային եւ քաղաքական ձեռնւսրկներուն ,
իտա
չունեան ի Հասցէն յ Առածին* իսկ Հարցումիս սով ; Երեխաներր լափում են , ի՚"կ մեր քուրիկն ե– իբրեւ անգամ Պօզոս Նուպարի Ազգային Պատու ի–
լացի նախկին գերի մր առաջնորդում է նրա սլա ո ւ- րը , կապո յտ 1(ք ա չււ ւՀ իներ ր ա շիւատում են բո լորին րակութեան , ետքն ալ Ահարոնեանի Հայաստանի
ղի պահեբտը ; ԱՀա նա՝ Գո չունեան ը * ՚–\()նտց մէկ էաւա րրարաել ; «Երեխաներ նորէն կ^ուզէ՞ք՝^ ;\ք՝աո ա - Հան րա պետ ո ւթեան պ ատու իրակութեան Հ
մ արդ , թուխ դէմքով , սեւ , ճերմ ակիշ սկսող նում են անտառ ձեռքեր ; Զմայլելի օդը , լեռները , Ծւ՚ած էր \864ին Ռոաոսթոյի մէջ՛.
մաղերով , ա ր ծ Ո ւեքի թ ար տայայ աիչ ա չքեր ; կանաչութիւնը գայլի ախորժակ են առթում ; Բո ՚Նէվրուղեան գերդաստանը ծանօթ է , հսյ,/ ս՚Ղ~
Մ ուա յլ է գէմքը , սակայն խիստ Հաճո յակատար ։ լորը բաւարարուած են , յետոյ ո՛ւտում են պտուղ, դին պարգեւած ^ / Հ " ՛ / " 1 / Հերոս մը, որուն ս/նունբ
Բաւակա՛ն է, որ Հայ է իր այցելուն), չի է լ Հար ապա թռչկտե լով ցրւում չորս կողմ : յիշատակուած է նոյնիսկ Հայրենասիրական երզ ի
ցնում թէ որի Հետ գործ ունի, թողնում է իր մր մէջ, Օննիկ Նէվրուզ, Հանգուցեալ բժիշկին
գործը՝ ել իր ծա ռայ ութ ի ւնն երը առաջարկում այ Հիւրեր ր՛ եւ ԻԱ ա չո ւՀ ին եր ը ապրում են իրենց հ օ րեղբա յբր , Բաս են ի եւ Գէլի բա բայ ի վրա յ ար
ցելուին հ Ե ր ո լան դ է իր ան՝ո ւձն ը , միջակից ր ա ր - սեփական ծախքով, երբեք բեռ չդառնալո՛վ կա ֊ շաւող Գաշնակցականւ ղին ո ւո րն ե ր ո լ իսմ բապետը ,
ճըր մէկ մարգ : Տարիներ առաջ Հաստատոլել է ս/ո յա քՍաչին : Զ ա րմ անում եմ այս մ արգոց վրա յ , որ իյեչո յի հետ մ ի ասին Պարսկաստանի մէջ կազ
ա յստեղ : Իր զբաղումն է սլտոլղ մ ա տ ա կա ր ա ր ե լ , թողած տուն տեգ , գործ , եկել են անշաՀախնգիր մակերպած էր այգ արշաւախումբը; \,ոյնպէս՝ իր
Տինյըի ժողովուրդին ; Ունի մէկ ուրիշ գ ո բ ծ եւս : ՛ծառայելու մեր մատազ սերունդին ; Աարդիկ ի ֊ եղ բա յրը Լեւոն , պզտիկ տ ա րի քէն նո լի րո ւած է
ւ^ինելով դիլզատնտես , աւա՛րտած իի"նպէլիէի բենց գրպանից են ծաիսսում , բայց ծառայում ընդ– յեղափոխական, շարժումին; ()՛ ո ա ո ոթ ո յ ի մէջ Գաշ–
գիւղատնտեսական դսլրոցը , զբաղլում է նաեւ Հ ան ո ւր գործին ; նակցական կազմակերպութեա՛ն մասնակցելէ վերջ,
զոլարուծութեամ ր ; իր մ եզո ւի փեթակները Անունգի մատակարարումը կաաարլում Է կա Նանսիի մէջ Գարեգին Փաստրմաճեանի (Արմէն
ցր՛ուած են , տօթ այս օրերին , լայնտարածութեան նոնաւոր, դիւզացիներբ բերում են ամէն ի՚Լ՜չ* էս^Լ Գարօ) եւ Հայկ թիրեաքեանի (Հրաչ) հետ միա
լոմեթր տրամագիծ ուձնեցոգ մէկ տարածութեան պտուղը եւ մեղրը Օւ§ՈՇ՚/յք մեր անն մ ան Գ,ո՝չունեա– սի՛՛ն ղ աղափար ական եւ հա յ բեն ան ո ւէ ր ո ւսան ո զենե
վրայ ; Շուրջ 250 փեթակ ունի : ծ ՝ ր ա գ ր ո ւ մ է բազ նը; ՚էյոլրջ երկու ժամ մնում եմ արծուաբնում ու րու եւ երիտասարդութեան ռահվիրաներէն մէկն է
մապատկել ն՛րանց թիւը : Հապա* իր երազը , Աու֊ ամ բոզջ Հոգով կապլո ւմ եմ փքրիկ Համ ա յնքին : եղած , Բրիստւիորի շուն չին տակ ;
րիայից բերել \ Օի չափ երիտասարդներ գիւղատն ՀյՀՆոբՀապա րտ եմ գի պո ւած ին ,ո ր րն կա յ Հ այ կա կան Տա կոր Նէվրուզ //• ո ւո ո ս թ ո յ ի ազգային վար -
տեսական կրթութիւն տալ եւ լծել մե ղուաբուծու - այդ շրջանակի մ էջ ; Կ եանքր իմ աստ է ստանում ժաբանը աւարտէ լէ վերջ գտցած է Պոլիս եւ հոն
թեան։ իր րԱկեբն՝ է, իր փեսան՝ Պ* ՓայՀլակ ճէ– այս մ իջավայր ի մէջ՛. Պէաք է սա կա յն այսօր հ ս կ բժշկականն, վարժարանի դասընթացքին Հետեւելով
լալեանը , մ էկ ուրիշ Համ ակրելի մ արդ , միջաՀա– վերադառնալ Ա արսէյ լ ; /^աղուած մ ա բադում վկայուած էիբբեւ թ^՜իշկ՚՚Իը ծննդավայրը դառնա–
սակ , թիկնեղ , ծաղկոտ երեսով , ամբողջ ե ռանգ , դիզուած չոր խոտերի մէջ , որ նոյն ժաման ակ լ՚՚վ, զբաղած է բժշկութեամբ, միեւնոյն ժամա
Հ ամ ակ Հ այրեն աս ի րո լթ ի լն ։ Ան սահ մ ան՛ երազ ու ան կողին է ա յ ցելու Հ իւրե րի Հ ամ ար , չեմ ուղում նակ մասնակցելով ազգային կեանքին՝ ; Հ* Տ * Գաշ֊
նին երկուսն Էլ, Հայրենիք գն՛ալ եւ այնտեղաշխա– բաժանուե լ այստեղից : Ուրախ եմ , որ երեխաներ բ ՚1§ ակցու թեան տեղական մ ասն աճ իւղին, կարկառուն
տել : Հանրածանօթ մարդիկ են՛ Ե բուտն գ ու Փայ Հանգիստ են–, ո՛ւնին իրենց մահճակալները, առա գէմքեր էն մ էկն էր գաղտն ի գո րծո ւն է ո ւթեաէն< շըբ–
լակը 0ւ§Ո6^՛ շրջանում, կարող Էք իրենց անուննե ւօտ՛ները խմում են առատ կաթ, լալ ճաշում են– ջանին , Ս ո ւլթս/և Համի""ի՛ օրով :
րը չտալ, դիմէք սլատաՀական անցորդի, Հարցրէք ամ բոզջ °ԸԸ ւ պարզ օդի մէջ են ու 3 շա բա թուայ Մեծ Համակրութիւն շահած էր իր Հայրենի
ո®ւր է ՇՕԱՏաք (այդպէս աւելի ծանօթ են այգ շ,ԼՀբ֊ իրենց արձակուրդը պարապ չի անցնում ; Բոլորը քին, մ էջ * ա յնպէս ոլ՛ 24 տարեկան էր , երբ պատ
ջանում) եւ ձեզ անպայման 1լ առաջնո՚բգեն իրենց գիրացել են , բոչոբ.ը գոՀ են իրենց վիճակից * Հա գամ աւոր ընտրուեցաւ էջմ իածնի կաթողիկոս ին
պա ո լզի պաՀեստը ։ պա* ինչքան գոՀ են տիկինները՝ Պեւոիկեան , Վար– ընտրութեան Համար ;
Կրթուած , ազնիւ մարգիկ են նրանք , իրենց ժապետեան ը , եւ միւսնեբ ր> որոնց մ ա կա՛ն ո ւնն ե ր բ է՛ջմ ի ածն էն– վերադառնալէ վերջ , շատ չանցած
մ աքրութեամբ են ը ս ֊
աեղծել իրենց , շի տ ա կո ւթ ե ա մ բ յա րգանք դժբախտաբար չգք– աեմ , երե խաներ ի Համ ար որ Պ ոլսո յ մ էջ կո չուե ցաւ թաղապետական Բ^՜Էլ^լԷ
յայտնի
ԼՈէ֊րջը • Այգ շրջանում Հայը գոՀ են եւ երջանիկ ; պաշտօնին՝ ու Հոն մնաց քանի մը տարի ;
Է իբրեւ ազնիւ, ճշմարտախօս , խօսքր յարգող Յալում են որ ժամա՛նակը շուտ անցաւ, երեք Պանք Օթոմանի ել Ա ամ ա իժի ոյ դէպքերէն
ժողովո լրգ ել ա յ դ շն որՀիւ քյ րոլանդի եւ Փայ. շաբթի պիտի գան նորերը Լիոնի , Վալան սի , Վիէ– վերջ , չկը՝^աէով ա յ լ ^ * – ս մնալ Պբլէս ք Ր^՜իչկ Տ•
լակի ; նի եւայլ շրջաններից , ի ս կ Հ ինե րը պիտի մեկնին ; \,էվրուզ անցաւ Եգիպտոս , ՛ուր կրնար ազատօրէն
0ւ§Ո6 բնակում Է եւ մէկ ուրիշ Հայ, ծերուն՛ի Հ ր աժ ե շա եմ ա ալի ս իմ նոր բաբե կամնե ր ին գործել X
Տէր Տակոբեա^ն՛։ Իր երազն է երկիր վերադառնալ ել ուզեւորւում Աարսէյլ; Երեկոյեան ժամը 9ին ԳաՀ իրէ ի մէջ Հաստատուե լով իբրեւ բմ՜իշկ ,
ել թուրքն՛ է լ պատմուած տեսնել ;Աարդը այնքան Հասնում եմ Աարսէյլ; ՕցլՈշհւ&Շը կորած է լոյսերի Հոն ը՛նտանիք կազմեց եւ աւելի քան, քսան տար՛ի
տա րո լած է մ անաւանդ վերջին Հարցով , որ երա մէջ, կեանքր եռում է ել ինձ թւում է թէ մարդիկ ՝Եգիպաոսի Հայգաղութի կեանքին մէջ իր կարեւոր
զում իսկ տեսնում է Թուրքբ պատմուած ։ Անխու- այստեղ չեն քնում , մ ի շա ա րթուն , մ ի շտզուաբթ ։ եւ օգտակար դերն ունեցաւ X
սափելի է , եթէ Հւ/ւյ անցորդ տեսնի ել իր երազը , Օրերը ինձ սահմանուած անցնաւմ են արագ , Մեր ՛ողբացեալ լ/ն՚կերներ Ա տեփան Եսայեան ի
սրանից 23 տարի առաջ տեսած, չպատմէ։ Ի՛՜նչ որ աՀա շաբաթը լրացաւ, պարտաւոր եմ նորից Փա– եւ Արտաւաղգ Հանըմեանի Հետ երրորդութիւն մը
անյայտ տեսիլք իրեն՛ ներշնչել է, ո®բ (Թուրքը ան ըիգ վե բ ագա ո1ն ա լ ; Մնաք րա ր եւ , իմ սիրելի ի ն ֊ կազմ ած է ին « Տ ո ւսաբե բ՝ֆի շուրջ : Ան,ձնուէր ու
պայման պիտի ջախջտխուի , բայց ե՞րբ ,ինքն էլչի կերն եր , նոր ծանօթն ե ր ո՛ւ աղնի լ բա ր ե կամն ե ր , անշաՀախնգիր գոը&իչ մը եղած էx
գիտէ եւ այրւում է այդ Հանելուկը լուծելու Հար– ներողամիտ եղէք , եթէ ակամայ ո ե ւ մէկիդ սիրտր՝ Իր աշվսատանքԼերը աւելի արդիւնաբեր դար
ցոՎ • Այգ երեքից դուրս ամ առները պատաՀական ցաւացբի ; ձան առաջին Համ աշիսաբՀային պատերազմ ի ըն -
այցելուն եր են գալիս մ է կ-ե բկ ու շաբաթով հ Օւ§ՈՇ ԱՆՑՈՐԳ թացքին ւ ԳաՀ իրէ ի մէջ էր որ առաջին անգամ Հ ի–
ղմայլելի վայր է շրջապատուած լեոնե րով, ազատ մր գրուեցաւ Հայ Ազգային Աիոլթեան; մը , մաս–
խիստ Հովերից , ամառ ր զով է , ձմեռը բաբե խառն X ն ա կց՛ո լթեամբ բոլոր կազմ ա կե ր սլ ո ւթ ե ան ց : $/» ք^
Ինչ յի շեցնում է Ա ո ւր իա ֊ Լ ի բան ան ի ԶաՀ լէն ել ՄՈՍԿՈՒԱՑԻ գործակալութիւնը կը ծանուցս թոր %էվրուզ Ազգային Միո*֊թեան մէջ գլխաւոր
Հայաստան ի ^ազկաձորը* Բնութիւնը մեղմ է, մո– նէ թէ Խ . Միութիլնը ԹէՀրանի դեսպանին միվո գերակատարն էր։ ԱրտասաՀմ անի Հա յ երուն մ աս–
ԳովոլՐԳԸ միամիտ, բաբի։ Ի՞նչ լաւ ( սչատեՀու- ցաւ իրանի վարչապետին մ.ատուցա ւծ է ծաառն ո ւս ա– նակցութեամ բ «Արեւելեան լեգէոն՝» (Նէ%\0\Ղ Ճ ՚ Օ -
թիւն ամառանոց գացոզների Համար : Հանգիստ , գիր մը, որով ամբաստանէ իբան բ իր «թշնամա ՈՇՈէ) մը կազմելու գաղափարը յղացան Եգիպտոսի
խաղաղ, աման մէկ շր^ան , ծովի մակերեւոյթից կան ել կողմնակցական քաղաքականութեան Հա մեր հայրենակիցները , խորՀբդակցոլթեամբ Փա–
600 մեթր րարձբ : մար » ; ըիզի ԱգԳայէս Պատուիրակութեան եւ ֆրանսացի
Գեո նոր ենք ծէ ւնօթացել , բա յց արդէն Հ ին ԻՐԱՆԻ ՛նո ր գաՀ լիճ ին մ էջ արտաքին նախա - Շօ1օո€1 ք^օաւ6ս^ :
բարեկամներ ենք էքրոլանգի ել Փայլակի Հետ; բարն է Նուրի էսֆէնտարի , Անդարայի իբանեան Տօքթոր Նէվրուզ եւ Ար տալաղդ Հանրմեան
Վ^երյիԼոլմ ենք Հայոց անցեալը , ն երկան ու . դեսպանը; Մ իւս նախարարութ իւններոմն մեծ մա Փարիզ եկան այս նպատակով ։ Բժիշկը քանիցս
երազում ապագան : ք$ անգավառ մ արգիկ են , Հա յ– սը , ին չպէս նախորդ գա Հ լիճ՛ն , նմ ան ա պէս ներ ֊ ընդծովեայով ճամ բո բդեց Եգիպտոսէն Ֆրան սա՝
ր են իքի կա րօտով տոչորս ւն : Երկար մամ եր անց կա յ դահլիճին մ էջ , յանձնուած է անկախ անձնա պատերազմի գէշ օրերուն; Հանրմեան եւ ԱապաՀ–
նում ենք միասին ու չենք ձանձրան՛ում ւ ւոր ո լ թ ի ւնն երո լ յ գիւլեան գառին մինչեւ Ամերիկա, կամաւորներ
Fonds A.R.A.M
երեխանե (1864 - 1947)
Կապո յա \0 ա չէ Մ աԸսէյլէ մասն աճ իւղի
րի արձակուրդի կայանը։
Ուղեւորում եմ 0|§Ո6 : Լք \^61*Ո6էՅյ գտնւոլմ է Ալպեան լեռն երի մէջ ,
Օթոքք**ԸԸ% սաևձբւած երի՛վար * սլացնում է Ա ար– 1240 մեթր բարձրութեան վրայ* Հո՚֊բէ 35 քիլ՜՝ - 1947^ ամառր յիչաաա1լելէ աէտի մ%այ Գալ.
«է յ լից Օւտոտւ 150 կիլբմեաբ է մեբ կթջէւհք ճքաՐ֊ մեթր Հեոյէւ. Օւցատ/շ ւ կորած լե-ոնեբի մէէ– Առ"<– նազցական տարեգրութեանց ՚մէֆ ՝.
բան; Անցնում ենք անթերի ճամ բաներով՛. Հմայիչ ւօտեան Երուանգի եւ Փայլակի Հետ միասՀֆ °թո– Մ յէ կը միւսին ետ ելէն կոր ս՚ւ ցուց ինք Հորս վե.
են ձորն ո լ էեո֊ՐԷ \ ծ առն՛ ,ու կանաՀյւ , օդֆ ու Հէս-ՐԱ քար ենք առնում գէպի \^6Ո16է : Բարձրանում ենք թերան եւ վաստակաւոր ը՛նկերներ , որոնց իւրա
Ադ.ջելը ցցուած են Ալպեան լեռներ ր X ու բարձրանում
: Ալպեան լեռներ ր՝ մեծ մասամբ քանչիւրը իր յատուկ տեղն ունէր :
Զորս գԻս էանան չ , անտառ , խոտ , մացառ ,Բ լուը– կանա չտզա րգ են : Օձապտո յա դա լա ր ո ւմն ե ր ո վ օ -
ները վայելում է Հարաւը տաք արեւը՝. Տղամաբ - թոքարը բարձրանում Համօ ՕՀտն քանեա՛ւ էն եւ Նիկօլ Աղբալեա՚ւէն
բն\ութիլնբ %երանսայի , իսկ այսաեւլ դրախաանը– գետեր , գետակներ է գէպի •վեր։ Անտառներ , վերչ^ որոնց կորուստ ր իրաւամբ անդարմանէ լի
ման յ ՜մուկէս մամ ո լան ճամբորգութի ւձնը անցնույէ վայրերն, շրջապատել ենմեզ ։ Այս ա յն ել անփոխարինելի է, մէկը իբրեւ առաքելատիպ
է առա՛նց ձանձրոյթի։ Փոքրիկ գիլդեր , քաղաք պաստանած ուր ֆրանսական՛ ապստամբ ոլմերը ա– ել տիսլար մարդ, միւսր իբրեւ ներՀուն մաաւո ֊
էին գրաւման շրջանին ։ԱերԵբուանդն րական եւ գրակա՛նութեան մշակ աՀա՛ Հայրա.
ներ, ամէն տեղ զուարթութիւն, տօնական տրա ո ւ Փա յ լակն է լ իրենց րամին
մ ասն ա կց ո ւթ ի ւն ը պետ Պտհիրեան Լիրայէն) եւ բմիշկ Յա կոր Նէվ–
մադրութիւն ։
բերած են ապստամբներին ՚. Հասնում ենք արծուա– բուղ (Փարիզէն) էոր մեզմէ անղարձ կը• բամնոլին :
կողովուրդը թ օ. և ււ լ ահ՜ սրճարանները , վաղոց– բ ո յ ն ը ։ Նշ \ԻշյՈՇէէն ընկած է ձորի մէջ, իսկ կայա
Համօ ՕՀան^անեան եւ Նիկօլ Աղբալեան՝ Հան.
ն՚երը ողողում է Հարաւի տաք արելը։ Տղամաբ նը՝ մենաւոր տուն, ցցուած է սարաՀարթի մը վը–
րահ՜անօթ գէմքեր էին ել իրե՛նց մասի՛՛ն շատ բան
գիկ ւ &եր թէ երիտասարդ իրենց շրջանին յատուկ րայ : Փոքրիկ տբաՀետով մագլցում ենք դէպի
գրուեցաւ արգէն ել գեռ պիտի գրուի ։
Հ պ օլ^ն են խազո ւմ ։ Հայկական ժամանակաւոր կա յան ը; Հեռո ւի ց լսում
Հայրապետ ՊաՀյիրեան՝ ա՛նունով միայն ՚օ՜անօթ
Զարմ անում ես սրանց , Հասակ առած մ ար — ենք մանուկների կանչը; Անսպասելի Հիւբեր, մա
հ մեդ։ իր անունը յիչուեցաւ մանաւանգ Ա՝իքայէ/
գէկէ առանց ամաչելու ընկած են երկտթեայ գն նուկները ուրաիւ են ; կայանի դիմաց , լեոն՛ե բում
Վարանգեանի մահ էն վեր1, երբ Հ. Ց– Գ– Բ/ւրոն
դակի ետեւից ։ Լքեր երկրռւմ երեխանեին՝ են՝ միայն ձիւնի շերտեր են երեւում ;
որոշած էր լրացնել մեր ողբացեալ ըն կերոջ սկսած
գնդակ խաղում ու մտածում ես , երջանիկ մար
50 ի չ՚-֊՚փ երեխաներ բո լոր ուա ծ են սեղան նե րի ՀՀ * Ց * Գաշնակցութեան Պատմութիւնբ՝^ , որուն
դիկ, ոչ ցաւ ունին, ոչ վէ Լտ ։ Մեծ երեխաներ են
իրենց շուրջ, ճաշի ժամ է ; Այդտեղ ենք գտնում մեր ան առաջին Հ ատոր բ մ իա յն դրուած եւ Հ րատարակ..
քմահաճ , նախանձոտ ։ կարճատել գրաւումը
պղպջակ նման՝ Աբամին՝ Պետի կետն , իր ժրաջան կին ր , Տի ուած էր ՝• Բիւրոն այգ պարտականութիւնը յանձ–
երկրի Գերմանների կողմից, օճառի մէկ
, երջանիկ ։ կին Զապէլը, Տիկ* Վարժապետ ե ան ը , անձնուրաց նեց Հայրապետ Պանիրեանի , իբրեւ ամէնէն աւելի
է եղել, նորից աղատ են՛, ինքնիշխան
իսաչուՀին , եռանդուն ընկեր Փիլիկեանը , Քանից իրազեկ դ՛աշնակցական , ո ր կրնար ձեռնՀասօրէն
Քանի մօտենում ենք Ալպեան լեռներ ին , օդը զո փեսան
Պ • Տ է րաէ րեանը , Պ ետիկեանի ազջի կր ել զ ո ւր - Գըել կո ւս ա կց ո ւթ ե ան պատմ ութիւն ը :
վանում է ել տեսարանները գեղեցկանում : Երե–
ու մի քանի ինձ անծանօթ մարդիկ։ ^ՈԷՈ՝ԸԸ՝ Ուրիշներ պիտի գրեն անշուշտ իբ մասին , 1Ա–
կոյեան Տին Հասնում ենք 0ւ§Ո6 I
դուրում ՛են– երեխաների վրայ։ լք՚էի* լաւ ծանօթացնելու Համար մեր այս վաստա
Ծանօթ չէի քաղաքին ։ Ա՝արսէյլում ասել էին ,
կաւոր ընկերոջ կեանքն ու գործը :
գիմիր պատահական անց,որղի ել Հարցրու Պ* Գօ– Ե ր եխան եր ը մ եզ րն գո լն ո ւմ են Հ ա յ կա կան եր
չունեանին , նա քեզ կ1 առաջնորդի նրա մօտ։ Մրա գերով, շէնշող ; ^^՜Ւէև Ցակոբ \,էվբուզբ ճանչցայ Փարիզի
նում եմ ծխավաճառի սլատաՀական մէկ խան ո ւթ , Զանգը Հնչեց , աղօթքի ժամ է , յետոյ ճաշ ։ մէշ 1920/4, երբ իր գո րծօն մ ա սն ակցու թի ւնը կ ր
ծխախ ռ գնելու պ ատ ո ո ւա կո\վ Հասկանալու Գո ,լՀ ա շա ց ո ւց ա կն է բրինձի ւ||||1|աՆ , իւ ո շո ր կտոր մի ֊ րերէր ազգային եւ քաղաքական ձեռնւսրկներուն ,
իտա
չունեան ի Հասցէն յ Առածին* իսկ Հարցումիս սով ; Երեխաներր լափում են , ի՚"կ մեր քուրիկն ե– իբրեւ անգամ Պօզոս Նուպարի Ազգային Պատու ի–
լացի նախկին գերի մր առաջնորդում է նրա սլա ո ւ- րը , կապո յտ 1(ք ա չււ ւՀ իներ ր ա շիւատում են բո լորին րակութեան , ետքն ալ Ահարոնեանի Հայաստանի
ղի պահեբտը ; ԱՀա նա՝ Գո չունեան ը * ՚–\()նտց մէկ էաւա րրարաել ; «Երեխաներ նորէն կ^ուզէ՞ք՝^ ;\ք՝աո ա - Հան րա պետ ո ւթեան պ ատու իրակութեան Հ
մ արդ , թուխ դէմքով , սեւ , ճերմ ակիշ սկսող նում են անտառ ձեռքեր ; Զմայլելի օդը , լեռները , Ծւ՚ած էր \864ին Ռոաոսթոյի մէջ՛.
մաղերով , ա ր ծ Ո ւեքի թ ար տայայ աիչ ա չքեր ; կանաչութիւնը գայլի ախորժակ են առթում ; Բո ՚Նէվրուղեան գերդաստանը ծանօթ է , հսյ,/ ս՚Ղ~
Մ ուա յլ է գէմքը , սակայն խիստ Հաճո յակատար ։ լորը բաւարարուած են , յետոյ ո՛ւտում են պտուղ, դին պարգեւած ^ / Հ " ՛ / " 1 / Հերոս մը, որուն ս/նունբ
Բաւակա՛ն է, որ Հայ է իր այցելուն), չի է լ Հար ապա թռչկտե լով ցրւում չորս կողմ : յիշատակուած է նոյնիսկ Հայրենասիրական երզ ի
ցնում թէ որի Հետ գործ ունի, թողնում է իր մր մէջ, Օննիկ Նէվրուզ, Հանգուցեալ բժիշկին
գործը՝ ել իր ծա ռայ ութ ի ւնն երը առաջարկում այ Հիւրեր ր՛ եւ ԻԱ ա չո ւՀ ին եր ը ապրում են իրենց հ օ րեղբա յբր , Բաս են ի եւ Գէլի բա բայ ի վրա յ ար
ցելուին հ Ե ր ո լան դ է իր ան՝ո ւձն ը , միջակից ր ա ր - սեփական ծախքով, երբեք բեռ չդառնալո՛վ կա ֊ շաւող Գաշնակցականւ ղին ո ւո րն ե ր ո լ իսմ բապետը ,
ճըր մէկ մարգ : Տարիներ առաջ Հաստատոլել է ս/ո յա քՍաչին : Զ ա րմ անում եմ այս մ արգոց վրա յ , որ իյեչո յի հետ մ ի ասին Պարսկաստանի մէջ կազ
ա յստեղ : Իր զբաղումն է սլտոլղ մ ա տ ա կա ր ա ր ե լ , թողած տուն տեգ , գործ , եկել են անշաՀախնգիր մակերպած էր այգ արշաւախումբը; \,ոյնպէս՝ իր
Տինյըի ժողովուրդին ; Ունի մէկ ուրիշ գ ո բ ծ եւս : ՛ծառայելու մեր մատազ սերունդին ; Աարդիկ ի ֊ եղ բա յրը Լեւոն , պզտիկ տ ա րի քէն նո լի րո ւած է
ւ^ինելով դիլզատնտես , աւա՛րտած իի"նպէլիէի բենց գրպանից են ծաիսսում , բայց ծառայում ընդ– յեղափոխական, շարժումին; ()՛ ո ա ո ոթ ո յ ի մէջ Գաշ–
գիւղատնտեսական դսլրոցը , զբաղլում է նաեւ Հ ան ո ւր գործին ; նակցական կազմակերպութեա՛ն մասնակցելէ վերջ,
զոլարուծութեամ ր ; իր մ եզո ւի փեթակները Անունգի մատակարարումը կաաարլում Է կա Նանսիի մէջ Գարեգին Փաստրմաճեանի (Արմէն
ցր՛ուած են , տօթ այս օրերին , լայնտարածութեան նոնաւոր, դիւզացիներբ բերում են ամէն ի՚Լ՜չ* էս^Լ Գարօ) եւ Հայկ թիրեաքեանի (Հրաչ) հետ միա
լոմեթր տրամագիծ ուձնեցոգ մէկ տարածութեան պտուղը եւ մեղրը Օւ§ՈՇ՚/յք մեր անն մ ան Գ,ո՝չունեա– սի՛՛ն ղ աղափար ական եւ հա յ բեն ան ո ւէ ր ո ւսան ո զենե
վրայ ; Շուրջ 250 փեթակ ունի : ծ ՝ ր ա գ ր ո ւ մ է բազ նը; ՚էյոլրջ երկու ժամ մնում եմ արծուաբնում ու րու եւ երիտասարդութեան ռահվիրաներէն մէկն է
մապատկել ն՛րանց թիւը : Հապա* իր երազը , Աու֊ ամ բոզջ Հոգով կապլո ւմ եմ փքրիկ Համ ա յնքին : եղած , Բրիստւիորի շուն չին տակ ;
րիայից բերել \ Օի չափ երիտասարդներ գիւղատն ՀյՀՆոբՀապա րտ եմ գի պո ւած ին ,ո ր րն կա յ Հ այ կա կան Տա կոր Նէվրուզ //• ո ւո ո ս թ ո յ ի ազգային վար -
տեսական կրթութիւն տալ եւ լծել մե ղուաբուծու - այդ շրջանակի մ էջ ; Կ եանքր իմ աստ է ստանում ժաբանը աւարտէ լէ վերջ գտցած է Պոլիս եւ հոն
թեան։ իր րԱկեբն՝ է, իր փեսան՝ Պ* ՓայՀլակ ճէ– այս մ իջավայր ի մէջ՛. Պէաք է սա կա յն այսօր հ ս կ բժշկականն, վարժարանի դասընթացքին Հետեւելով
լալեանը , մ էկ ուրիշ Համ ակրելի մ արդ , միջաՀա– վերադառնալ Ա արսէյ լ ; /^աղուած մ ա բադում վկայուած էիբբեւ թ^՜իշկ՚՚Իը ծննդավայրը դառնա–
սակ , թիկնեղ , ծաղկոտ երեսով , ամբողջ ե ռանգ , դիզուած չոր խոտերի մէջ , որ նոյն ժաման ակ լ՚՚վ, զբաղած է բժշկութեամբ, միեւնոյն ժամա
Հ ամ ակ Հ այրեն աս ի րո լթ ի լն ։ Ան սահ մ ան՛ երազ ու ան կողին է ա յ ցելու Հ իւրե րի Հ ամ ար , չեմ ուղում նակ մասնակցելով ազգային կեանքին՝ ; Հ* Տ * Գաշ֊
նին երկուսն Էլ, Հայրենիք գն՛ալ եւ այնտեղաշխա– բաժանուե լ այստեղից : Ուրախ եմ , որ երեխաներ բ ՚1§ ակցու թեան տեղական մ ասն աճ իւղին, կարկառուն
տել : Հանրածանօթ մարդիկ են՛ Ե բուտն գ ու Փայ Հանգիստ են–, ո՛ւնին իրենց մահճակալները, առա գէմքեր էն մ էկն էր գաղտն ի գո րծո ւն է ո ւթեաէն< շըբ–
լակը 0ւ§Ո6^՛ շրջանում, կարող Էք իրենց անուննե ւօտ՛ները խմում են առատ կաթ, լալ ճաշում են– ջանին , Ս ո ւլթս/և Համի""ի՛ օրով :
րը չտալ, դիմէք սլատաՀական անցորդի, Հարցրէք ամ բոզջ °ԸԸ ւ պարզ օդի մէջ են ու 3 շա բա թուայ Մեծ Համակրութիւն շահած էր իր Հայրենի
ո®ւր է ՇՕԱՏաք (այդպէս աւելի ծանօթ են այգ շ,ԼՀբ֊ իրենց արձակուրդը պարապ չի անցնում ; Բոլորը քին, մ էջ * ա յնպէս ոլ՛ 24 տարեկան էր , երբ պատ
ջանում) եւ ձեզ անպայման 1լ առաջնո՚բգեն իրենց գիրացել են , բոչոբ.ը գոՀ են իրենց վիճակից * Հա գամ աւոր ընտրուեցաւ էջմ իածնի կաթողիկոս ին
պա ո լզի պաՀեստը ։ պա* ինչքան գոՀ են տիկինները՝ Պեւոիկեան , Վար– ընտրութեան Համար ;
Կրթուած , ազնիւ մարգիկ են նրանք , իրենց ժապետեան ը , եւ միւսնեբ ր> որոնց մ ա կա՛ն ո ւնն ե ր բ է՛ջմ ի ածն էն– վերադառնալէ վերջ , շատ չանցած
մ աքրութեամբ են ը ս ֊
աեղծել իրենց , շի տ ա կո ւթ ե ա մ բ յա րգանք դժբախտաբար չգք– աեմ , երե խաներ ի Համ ար որ Պ ոլսո յ մ էջ կո չուե ցաւ թաղապետական Բ^՜Էլ^լԷ
յայտնի
ԼՈէ֊րջը • Այգ շրջանում Հայը գոՀ են եւ երջանիկ ; պաշտօնին՝ ու Հոն մնաց քանի մը տարի ;
Է իբրեւ ազնիւ, ճշմարտախօս , խօսքր յարգող Յալում են որ ժամա՛նակը շուտ անցաւ, երեք Պանք Օթոմանի ել Ա ամ ա իժի ոյ դէպքերէն
ժողովո լրգ ել ա յ դ շն որՀիւ քյ րոլանդի եւ Փայ. շաբթի պիտի գան նորերը Լիոնի , Վալան սի , Վիէ– վերջ , չկը՝^աէով ա յ լ ^ * – ս մնալ Պբլէս ք Ր^՜իչկ Տ•
լակի ; նի եւայլ շրջաններից , ի ս կ Հ ինե րը պիտի մեկնին ; \,էվրուզ անցաւ Եգիպտոս , ՛ուր կրնար ազատօրէն
0ւ§Ո6 բնակում Է եւ մէկ ուրիշ Հայ, ծերուն՛ի Հ ր աժ ե շա եմ ա ալի ս իմ նոր բաբե կամնե ր ին գործել X
Տէր Տակոբեա^ն՛։ Իր երազն է երկիր վերադառնալ ել ուզեւորւում Աարսէյլ; Երեկոյեան ժամը 9ին ԳաՀ իրէ ի մէջ Հաստատուե լով իբրեւ բմ՜իշկ ,
ել թուրքն՛ է լ պատմուած տեսնել ;Աարդը այնքան Հասնում եմ Աարսէյլ; ՕցլՈշհւ&Շը կորած է լոյսերի Հոն ը՛նտանիք կազմեց եւ աւելի քան, քսան տար՛ի
տա րո լած է մ անաւանդ վերջին Հարցով , որ երա մէջ, կեանքր եռում է ել ինձ թւում է թէ մարդիկ ՝Եգիպաոսի Հայգաղութի կեանքին մէջ իր կարեւոր
զում իսկ տեսնում է Թուրքբ պատմուած ։ Անխու- այստեղ չեն քնում , մ ի շա ա րթուն , մ ի շտզուաբթ ։ եւ օգտակար դերն ունեցաւ X
սափելի է , եթէ Հւ/ւյ անցորդ տեսնի ել իր երազը , Օրերը ինձ սահմանուած անցնաւմ են արագ , Մեր ՛ողբացեալ լ/ն՚կերներ Ա տեփան Եսայեան ի
սրանից 23 տարի առաջ տեսած, չպատմէ։ Ի՛՜նչ որ աՀա շաբաթը լրացաւ, պարտաւոր եմ նորից Փա– եւ Արտաւաղգ Հանըմեանի Հետ երրորդութիւն մը
անյայտ տեսիլք իրեն՛ ներշնչել է, ո®բ (Թուրքը ան ըիգ վե բ ագա ո1ն ա լ ; Մնաք րա ր եւ , իմ սիրելի ի ն ֊ կազմ ած է ին « Տ ո ւսաբե բ՝ֆի շուրջ : Ան,ձնուէր ու
պայման պիտի ջախջտխուի , բայց ե՞րբ ,ինքն էլչի կերն եր , նոր ծանօթն ե ր ո՛ւ աղնի լ բա ր ե կամն ե ր , անշաՀախնգիր գոը&իչ մը եղած էx
գիտէ եւ այրւում է այդ Հանելուկը լուծելու Հար– ներողամիտ եղէք , եթէ ակամայ ո ե ւ մէկիդ սիրտր՝ Իր աշվսատանքԼերը աւելի արդիւնաբեր դար
ցոՎ • Այգ երեքից դուրս ամ առները պատաՀական ցաւացբի ; ձան առաջին Համ աշիսաբՀային պատերազմ ի ըն -
այցելուն եր են գալիս մ է կ-ե բկ ու շաբաթով հ Օւ§ՈՇ ԱՆՑՈՐԳ թացքին ւ ԳաՀ իրէ ի մէջ էր որ առաջին անգամ Հ ի–
ղմայլելի վայր է շրջապատուած լեոնե րով, ազատ մր գրուեցաւ Հայ Ազգային Աիոլթեան; մը , մաս–
խիստ Հովերից , ամառ ր զով է , ձմեռը բաբե խառն X ն ա կց՛ո լթեամբ բոլոր կազմ ա կե ր սլ ո ւթ ե ան ց : $/» ք^
Ինչ յի շեցնում է Ա ո ւր իա ֊ Լ ի բան ան ի ԶաՀ լէն ել ՄՈՍԿՈՒԱՑԻ գործակալութիւնը կը ծանուցս թոր %էվրուզ Ազգային Միո*֊թեան մէջ գլխաւոր
Հայաստան ի ^ազկաձորը* Բնութիւնը մեղմ է, մո– նէ թէ Խ . Միութիլնը ԹէՀրանի դեսպանին միվո գերակատարն էր։ ԱրտասաՀմ անի Հա յ երուն մ աս–
ԳովոլՐԳԸ միամիտ, բաբի։ Ի՞նչ լաւ ( սչատեՀու- ցաւ իրանի վարչապետին մ.ատուցա ւծ է ծաառն ո ւս ա– նակցութեամ բ «Արեւելեան լեգէոն՝» (Նէ%\0\Ղ Ճ ՚ Օ -
թիւն ամառանոց գացոզների Համար : Հանգիստ , գիր մը, որով ամբաստանէ իբան բ իր «թշնամա ՈՇՈէ) մը կազմելու գաղափարը յղացան Եգիպտոսի
խաղաղ, աման մէկ շր^ան , ծովի մակերեւոյթից կան ել կողմնակցական քաղաքականութեան Հա մեր հայրենակիցները , խորՀբդակցոլթեամբ Փա–
600 մեթր րարձբ : մար » ; ըիզի ԱգԳայէս Պատուիրակութեան եւ ֆրանսացի
Գեո նոր ենք ծէ ւնօթացել , բա յց արդէն Հ ին ԻՐԱՆԻ ՛նո ր գաՀ լիճ ին մ էջ արտաքին նախա - Շօ1օո€1 ք^օաւ6ս^ :
բարեկամներ ենք էքրոլանգի ել Փայլակի Հետ; բարն է Նուրի էսֆէնտարի , Անդարայի իբանեան Տօքթոր Նէվրուզ եւ Ար տալաղդ Հանրմեան
Վ^երյիԼոլմ ենք Հայոց անցեալը , ն երկան ու . դեսպանը; Մ իւս նախարարութ իւններոմն մեծ մա Փարիզ եկան այս նպատակով ։ Բժիշկը քանիցս
երազում ապագան : ք$ անգավառ մ արգիկ են , Հա յ– սը , ին չպէս նախորդ գա Հ լիճ՛ն , նմ ան ա պէս ներ ֊ ընդծովեայով ճամ բո բդեց Եգիպտոսէն Ֆրան սա՝
ր են իքի կա րօտով տոչորս ւն : Երկար մամ եր անց կա յ դահլիճին մ էջ , յանձնուած է անկախ անձնա պատերազմի գէշ օրերուն; Հանրմեան եւ ԱապաՀ–
նում ենք միասին ու չենք ձանձրան՛ում ւ ւոր ո լ թ ի ւնն երո լ յ գիւլեան գառին մինչեւ Ամերիկա, կամաւորներ
Fonds A.R.A.M
