Page 250 - ARM_19-1947_02

են ա յս Հատորէն, որ արտաքինով ալ վայելուչ է Մեք Հ ա ր ե Օ Հ խ – Բաքձէ Հա՛ւք
եւ պատկառազդու
է Ա ր բաղ ր\ո ւթ իւնը սակա յն կր -

Հա) ԳրակաԱա թեաԱւ նար աւելի խնամքով կատարուիլ։ —

Հատոր ը կբ բա ցոլի զԳողթան Ե րղեր»ով ։ Հոս կարհոյ արեւելեան կողմը բարձրացող լեոնե–

առաջ է բե քուած ա յն ամէնք* ինչ ար Ժ առան դու - րը թ ո յ լ կուտ ան որ, այդ ապաՀով ռազմ ա խարիս­

Հսթսթ^քքփթ Հթս/սի աքէն էէհքՀ՛ Կա^ ա ա ք ՛ թիւն մնացած է մեղ նախա քրիստոնէական շրջա­ խէն մեկնող օտարր , անվտանգ ոտնձգութիլններ

թերական Հասկնալէ Հեաաքրքրութեամ՛ր ել յ ո ւ - նէն ։ Ապա կուգան «Գուսանական երդեր» Հայ– կատարէ Հայկական Հողի վրայ։

ղումով կ՝ընղոլնուի արտասահմանի ընթերցոզնե - րէններ ,անտունիներ ,Ակնա լ օրօրներ ։ Ապա՝ ^Վ^ի" Սակայն արեւմտեան կողմէն , բերդաքաղաքը

բու կողմէ : Երկար ու տաժանելի եղաւ խզումը ԱԼ ա կ ան երդեր», որոնց մէջ Ա՝ ո կաց Աիրզէն, կա­ պաշտպանողական բնական գծ՜է մը զուրկ ըլլալով,

Մայր Հայրենիքի ել Ափիւռքի միչեւ։ Ծանր է րոս հյաչը եւայլն։ Ապա՝ «էպոս» •—• Աասմայ \քը– կարելի չէ զայն մեկնակէտ դարձնել։

վերջինիս Հայրենաբաղձ կարօտը՝ Հայրենի Հո - ռե ր էոՐս պատում՝ եբկուքր Ա* սկաց խում րէն դ Արշակ Բ-ի օրով ՇապուՀի զ°ՐՔԸ, Բարձր

ղին, օդին, մշակոյթին։ է/լ , կարծ՜ես տաժանքը ա. երկուքը Ա՛ուշ—Ալաշկերտէն ։ Ցաջորդբ՝ «Աշխա - Հայքի վրա յով եկաւ Բասեն, ուր պարտուեցաւ ։

ւելի սաստկացնելու նպատակով՝ Հայրե՛նիքի նոյն տանքային , Հարսանեկան եւ Ս իրային Երղեր » Վարազդատ պարտուեցաւ կաբնոյ դաշտին

իսկ Հտդեւոր դուռները ամուր փակոլահ֊ կբ պաՀ– ժտ ղո վյւ դա կան րանաՀ իւս ո ւթենէն։ ԱյնուՀետեւ՝ մէջ Մտնուէլ Մամիկոնեանէ , ել պարտ ալս րուե -

ոլին։ Եւ թչ որ մերթ ընդ մերթ դուրս կԴ/եայ «Ա ռակներ» , «Հէքիաթներ» - նոյնպէս ժողռվր ֊ ցալ Հրաժարիլ Հայաստս/եի գաՀէն : Թ՛էոդոս /» .

այդ դուռներու ճեղքերէն, անՀուն Հետաքրքրու– զակահ բանաՀիւսոլթենէն : իբրեւ «ժողովրդական կայսրը Հրամայեց Անատօլ զօրավարին Հիմնել

թեամբ կ՝ընղունուի դուրսը , ինչ որ ալ ըլլայ ա– բանաՀ իւս ութիւն» առաջ բերուած են Լենինին ու Կարին բերդաքագաքբ ել զայն դարձնել Արեւելքի

նոբ իրական արժէքը : Ա տա լին յի՝ Լ նո լի ր ո լած ջատագովական ոտանաւոր - բիլղանդական ամուր զօրակայան ւ

Արգելափակ Հայրենիքէն դուրս ի՚նկաձ֊ ու մե­ ներ ու երգեր, որոնք տեղ պէտք է չունենային ՎաՀան եւ Մուշեղ Մ ամիկոնեաննե ր ը , կար ՜

ղի Հա սահ֊ գիրքերէն մէկն ալ աՀա՝ այս Հաստա­ լո՚֊րջ Հատորի մբ մէջ՛, Նմոյշ մր միայն* նոյ Շամբի եւ Արծ՜աթիի մօտ յադթեցին Պարսից ;

փոր, Հատորը «Ընտիր էքեր Հայ Գրականու - ՍյնաԷր ենք, տէր չոսնի&ք մենք, Անցնելով նորագոյն ժամանակներոլ ԺԱ * գա­
Անհէբ ենք, եէր չռւնինք մենք,
թեան, Հնագոյն ժամանակներից մինչեւ մեր օրե­ Հրս|իկ Ստսւլինը մեր րուն Աելճուքները աւեբեցին Արծ՜նը ել Ապերը,
Համ ընկեր ա, համ էլ հէբ • • •
րը»՝ խմբագրոլթեամբ Գրիգորեան Հրաչեայի , Անտէրին տէ՛ր Ստափն , Ա/փ Ասլանի օրով տփբեցին կարնոյ , ոբ դարձաւ
Անհէբին հ է ՚ ր Ստալին,
Զարեան \,այիբիի , Աարեան (իուրէն\ի, ՏԼօրեան Խեղճի, զոՆբկի, աղքատի անջատ էմի բութ իւն մը։
Աիւպէր — ընկեր Ստալին:
Ատեփանի , Թոփչեան էդուարգի եւ իսաՀակեան Կարնոյ էմիրներէն նշանաւոր էր Ալի Արմնի,

Աւետիքի; 1160 է^եր, լոյս տեսած– \946ին , Երեւա­ ՛ո ր րIIա աւանդութեան ամէն արեւած՜ագին մարգ

նի մէջ, Հա յպետՀ բատի Հ րա տարա կութ ե ամ բ : Գվւ– կ բ սպաննէր եւ ամէն արեւամուտին կոյս կը պղ–

նը՝ 120 րուբլի կամ 20 տոլաբ։ Հատորի նիւթեր ը ձ֊էր։

ընտրած– եւ բնագիրը տպագրութեան Համար պատ՜ Եւ կամ, տեսէ՛՛ք թէ ինչ կ՛երգեն Հայ Հանքա­ Վրացիներր Գէորգ Գ ֊\ի օրով պաՀ մբ տիրե­
Դարերի
րաստած– են փբւոֆ . կ . Մելիք—ՕՀանջանեան , Հ^7 . փորները • ցին կարնոյ։ Գաւիթ թագաւորը սրէ ոքն ցուց Ասլե՜

Մ ոլբատեան , Մ • Հիւս եան , Ս • Տաբօնցի ել Ն • Դու կանգնել ես մեր թիկունքին, րի թ՚ոլբքեբր :

Մոլրաաեան : «կազմը , ֆորզացը , անուանաթեր - Հ է ՜ յ ջա|ն , դու մեր Ստալին , Գոնիայի Աելճալքնեբէն Րուքնէտտին զայն ա–

թը ել շմուցտիաոլլները՝ Կ՛ Տ\իբատուրեան՚ի» : Չիմըս էլ մատաղ քու ջա1նքին, ռալ , բայց պարտուեցաւ Զաքարէէ : քԼաքարէ ել

Հատորի նպատակն է՝ «ամփոփել Հայ դեղարուես– Դու մեր ազիդ հէբ Ստալի'6. հւանէ Հպատակեցուցին կարնոք էմիրը։

տա կան իսօսքի լաւագոյնը, այն ընտիրը , որ մեր Միշտ մերն ես, \5)4ին կարին անցաւ 0սմանցինեբու ձեռքբ *

ժողովուրդը ստեղծե լ է Հն՛ագոյն մ ամանակներից Մեր հէրն ես, Մինչեւ (հուսերու Հանդէս գալը Օսմանեան շրջա­

մինչեւ, մեր օրերը»; «՚քյիւթերի ընտրութեան Հար­ Մեր պատուական նի գլխաւոր դէպքերն են, &աՀ ԹաՀմազի , $աՀ

ցում իւ մըագը ութ իւնը ղեկավա րուե լ է գեղար - Ընկերն ես, Աբասի, Ամիր Գունա խանի եւ ԹաՀմազղուլիի
թաբի, իմաստաւն Ստալին։
ո ւե ս տ ա կան ո ւթ եան սկզբունքով^ ն ա իւ ա պա տ ո ւո լ - պարսկական աւերումները , Ջէլալինեբու ու Ապա–

թիւն տալով, ի Հարկէ , դեմոկրատական ֊ ժողո - Յաջորդ բաժինը «Հին եւ Միջին ղա փաշայի ապստամբս ւթ ի ւնն երր ։Պ ասղեւի չ 1829

վրղա յին ոգով գործերի , որոնք ընորո չ են Հ ե գի­ Գրականութիւն» կարելի է ըսել , Հատորի ամ ե–

նակի եւ նրա մամ ան ակա շր ^անի աււա ^աւձո ր մտա­ նէն աբժէքաւոր եւ Հետաքրքրական մասն է ։ Այս­

ծողութեան Համար» ւ տեղ Հատուած՜ներ բերուած՜ են մեր պատմիչներէն Հեղինակներու ղործեր, ինչսլէս Գեզամ Աարեանի ,

Եթէ նկատի ունենանք, ո ը «ղեմո կըատ ա կան– Փաւստոս Ոիւղանգ , Մ ովսէս /// :> ր են սւ ց ի , Եղի՛ Աարմէնի , Աողոմոն Տարօնցիի յ ՅովՀ* Հյիրազի ,

ժողովրդային» սկզբունքը ըո լշեւի կն ե ր ի բերնին չէ, ՚Լաղար Փարպեցի, ՅովՀ» Մամիկոնեան , ա– Ա ի լվա Կապուաիկեանի ,Գուրդէն Բորեանի , Հռիփ.

մէջ յատուկ իմաստ ունի , սպասելի էր , որ «Ըն - նան՛ուն ղրուցագիրներ , վկա յա բանոլթիւններ : կո– Պօղոսեան ի , Ա արօ Մ արգարեանի եւայլն ։ Հա ֊

ա ի ր էջերն» ալ կազմուած ըլլային ընդ ո ւն ո ւա ծ միտասփ «Անձինք ՚ՀյՈլիրեալք» շարականը, Գալ - բուստ է , մանաւանդ , բանաստեղծական բաժ\ինը ։

շԱ1բվ1ւն«/Հ միակողմանի ու միաումնաւոր թակ ՝Բերթողի «Ողրք ի մաՀն Ջելանշիրի» , Գրի­ Արձակագի րնե ր ր ներկայացուած են, գլխաւ ո րա -

բայց պէտք է նշել, ար այս ահսդ1յ Թօ^ք նուազագոյն գոր Ղյարեկացիէն աղօթքներ, ՅովՀաննէս Աարկա՜ պէս, Հին Հեղինակներով Գ* Գէմիրճեան , Ատ*

չափով է արտայայտուած • Հատորը, ընղՀանուր . լագ Վարդապետէն , ՛էթեր քէ Է ս ՚էՀնորՀ ալիէն Հոգեւոր Զօրեան , Մ իք • Մ անուէլեան , որոնք չես գիտեր

առմամբ , կազմուած է գործի լրջութեան գիտակ– երգեր ու քերթուած-նեո , Մի՚իթար Գոշէն եւ Վար– ինչ ա թ գա բ աց ո ւմ ով«Ա ո վետական Գրականս լթիւնւ»

ցութեամբ ել հնարաւոր, լրութեամբ ու բաբեխղ֊ գան Այգեկցիէն առակներ , տաղեր 3)րիկէն, կոս — բաժնին մէջ են գրուած Ե՛– եթէ ասոնք «սովետա­

ճութեամ բ : Պակաս ութ իւնները , ամենայն Հաւա - տանգի՛ն Երղնկացիէն , Յ՛ովՀաննէս Պլուզէն,– Խ ա - կան» Հեղինակն եր են, ի՞նչ իրաւամբ ՎաՀան Տէր~

ն ական ո ւթեամբ , մեծ մասամբ տեղի ունեցած են չատուր Կեչառեցիէն, Առաքեք Ոազիշեցիէն , Մկր­ ե ոտն 19 կամ Աւ. իսաՀակեանբ դուրս են ձ դո ւած ։

կազմողներու եւ խմբագիրներու կամքէն անկախ , տիչ ՚էյազաջէն), ՅովՀաննէս լկուրանցիէն , Գրի– Ս՚անաւանդ , Աւ. իսաՀակեանը , ոբ կաշիէն դուրս

իբրեւ Հետեւանք Երեւանի մէջ տիբոդ առարկա յա– գո ո Ազթամարցիէն, ՚ՀյաՀապետ ՝ք՝ոլչակէն՝, Յովա– կուդայ «սովետական» տիտղոսին արժանանալու

կան պայմանների : սավէ էք ե բա ստտց\քւ էն , \,ադաշ Յովնաթանէն՝, Աա ֊ Համար։

յաթ ՚Լ/ովայէն ել ուրիշներէ։ «Աովետական Գրականութեան» բաժնի ընթեր­

Այսպէս , մի շարք տաղանդաւոր Հ հոինակնե– ցում ր ակամայ առիթ կուտայ արոշ խոբՀրդածու–

բու երկեր աեդ չեն գտած Հատորին մէջ :«Հնագոյն օիւթեբոլ ընտրութիւնը րնգՀանուր առմամբ, թիւններու ։ Անկասկած , տաղանդաւոր ուժեր կան9
կատարուած՜ է յաջող, թէեւ Հա յաստան
ժամանակներից մինչեւ մեր օրերը» Հայ Գրակա­ «դեմոկրատական՝ ժո­ ի մ էջ , մ ան աւանդ , նոր ս ե ր ո լնդէն ,

նութեան մէջ, ըստ Ե րեւանցինեբու , տեղ չունին ղովրդայինդ սկզբոլնքբ արգելք եղած՝ է, որ մեր ինչպէս ՅովՀ • Շիրազ, Ա արմէն, Ա* կապուտիկ -

Խրիմեան ՀայրիկլՀ) Թլկատինցվն , Աւետիս ԱՀա - եկեղեցական բանաստեղծութեան դո Հ արն երբ ան՝– եան եւն • բայց սովետական գրակա՛ն ստեղծ ագո ր~

րոնեանը, Լեւոն Հյանթը, Կ ոստան Զարեանը, Հա– տես\ո լին : Ա եր աննմ ան շարականնե բու Հարուստ ծութիւնր, իր ամբողջութեան մէջ, գ ե ռ շատ Հե–

մաստեղը եւ ուրիշ տարագիր Հեղինակն՛եր , որոնց դանձր թո զն ո ւած է ղրեթէ անձեռնմխելի * նո յն ֊ ո ու. է կատարելութենէ։ 160 մեծադիր էջերու մէջ

գործերը դե՜ւս «դեմոկրատական ժողովրդային », պէս եւ Հ ո դե ւո ր ճառե րր եւ ջատ աղով ական դրա– առաջ բերուած նիւթը, որ պէտք է ենթադրել

կամ «գե զարուեստական սկզբունքին» Հ ամ ապա - կանութիւնբ : Ագաթա%գեղո ս ի , Եզնիկի , կորիւնի լաւագոյն մասն է սովետաՀայ գրականութեան,

տաս իւ ան չեն նկատ ուի ր Հա յաստան մէջ : Հատորէն պէս մատենաղիբներ նոյնպէս անտեսուած են ։ իր մէջ շատ քիչ երկեր կր պարունակէ , որոնք

դուրս ձգուած են եւ Ակսէլ Բակունց , Գուրդէն Բա յց ին չ որ տրուած է՝ ատոր Համ ար ալ պէտք սաՀմանուած են եթէ ոչ ան մաՀ ո ւի)եան , ղէթ տե­

Ա՝աՀարի , Ալազան , Վաղարշակ \,որենց , ՎաՀան է երախտապարտ լինել։ Ոգիւնե/ի է նաեւ ա ւն ւակա՛ն կեանքի ։Ա ո վետ աՀա ք դրականութեան սաՀ–

Թսթովենց , Զապէլ Եսայեան , Մկրափչ Արմէն, փաստը , որ Հին դրականութեան լեզուն ալ՝ դրա­ մ անն ե րը նեղ են , աբմատներր ,ո չ—խո րունկ , ար -

րոնք տարին ե ր առաջ պա յծառօ րէն կը փա յ լէ ին ստ ր ր պաՀուած է , որ առանձինդ Համ կո՛ւտայ Հա­ ուե ստը՝ մփ ջա կո ւթ են էն ոչ բարձր ։Գժուա բ է ցոյց

սովետական գրականութեան երկնակամարին վը– տորին Հ տալ դործ մր , Զարենցի երկերէն դուրս ,

ո րոնք
բտյ : Բայց ո^ւր են այժմ, ոԲղջ են, մեռա^ծ <ձՆոր Գրականութիւն» բաժինբ կո բոնէ Հա - դըո շմ ուաՀ– ըլլան իսկական արուեստի կնիքով

փաստը այն է, ո ր անոնց անուններն ու ղործեբը ասրի Համ ար եւս մէկ քառորդ մասը : Այստեղ տեղ Մեղքր, ի Հարկէ, Հեղինակնեբունը չէ*,աձԼ աձ"

չեն՝ յիշո՚֊իր «Ընտիր էջեր» ո ւ մէջ։ Եւ Աւ* Ի սա - զտած են ամըողջական երկերու Հ ա աո լածն ե ր ո վ պա յմ ա\ն նե բուն , ո րոնք կը կաշկանդեն տաղանդի

Հակեան , Հա յոց նոր դրականութեան ՚նաՀապետ ֊. Տար . Ալամդարեանէն սկսած մինչեւ Վ^աՀ * Տ է ր– թեւերը ։

ներէն մէկը, ստիպուած է, իբրեւ խմբագիր, նս– եան՝ արեւերսՀ տ յ ել արեւմ տաՀայ Հ եղինա կնե ր , Փորձեցէք Համեմատել «Ընտիր էջեր»ու «Աո–

աիլ Նայիրի Զարեաններու քով, որոնց խղճի վ ր– կտրեք ի է բսել , իրենց ամենարնտ իր գո րծերով % վետաՀայ Գրականութիւնը» նոյնփսկ Ափիւռքի Հայ

րայ ծանրացած է Բակունցներոլ ել ԱաՀարիներոլ Ա՝ ասն\աւո րապէս լայն տեղ տ ր ո ւած է Յով. Տով– գր ա կան ո ւթ ե ան Հետ որ ա յն քա՚նծա ղբ ան քի ե ւն չա–

մատնութեան պատասխանատուոլթիւնր : Ւնչպի - Հաննիսեան\ին , ՅովՀ* քհումանեանին , Ալ. ի սա ֊ ւակոլթեան առարկա յ դա րձաւ Հա լաստանի Գրող­

"է՛ ողբերղութիլն արթուն խղճի տէր մարդու մբ Հակեանին , 1ԼաՀ . Տէրեա՚նին : քի . Զարգարեանէն ներու Համագումարին մէջ* կրնանք ցոյց տալ Կ*

Հ ամ ար • • • առնուած է մ իա յն մէկ կաս ր՝ «Տան Ա էրը» ։ Հա­ Զարեան ի «Նաւր Լերան Վրայ»ի ՛նման գործ Հր ,

Հատորի մէջ տեղ գտած է սակա լն Չարենց , մեմատաբար , լայն աեզ տրուած է եւ Գր՛ $ԼոՀ քւա– կամ Համաստեղի «Գիլղբ» կամ «Ապիտակ Ջ\իա -

որ ատեն մը նոյնպէս անՀեաացած էր սով ետ ահ ա ք պին , Գ • Վարուժանին , ^)/,տ • Գոլրեանին , Աիա– ՛որբ» յիշեցնող երկեր ։ Ակսէլ Բակո՞ւնց Րայ°

դրականութեան Հորիզոնէն : Հատորէն կ^իմանանք^ մանթոյին։ ք*նտրա , Տէմ\հրճիսլաշեան , Տ* Զէօ - սՏնտբ ղործերը թ֊ապու/ք տակ են ։ Զարե^նց : Ո՚֊րք՚չ

որ Զար ե1ց մեռաՀ. է \937ին : Տ ասր տարի ուրեմն կիւրեան , Գ՛ Բարսեղեան ել ուրիշ աբեւմտաՀաք ի^նչ կարելի է Հակադրել։ Ե՛– մի՛ մոռնաք ,Ափիւռ–

անոր մ աՀ ր գաղտնի պաՀուած՜ է ել անոր ա - գք\ոզներ արժա՛նի չեն նկատուած Հայ գրականու - քի ղրականոլթ իւնը զուրկ է ղարդացման Հ իմն ա -

նունբ չէ յի չուած՝ սովետական Հրատարակութիւն– թեան «Ընտիր էջեր»ոլ մէջ աթո ռ գրաւելու ։ կան պայմանէն ազդա յ ին Հողէն ու միջավայ -

ներոլ մէջ : Ո՞ր մեղքի Համար . յայտնի չէ : ինչ­ Հատորին վերջին մա որ մօտ 160 էջ յատ­ րէ՜ն։ Այ" պայմանր ունի սովետ աՀա լ գրականու -

պէս պաշտօնապէս յայտնի չէ նաեւ, թէ ի՞նչ կաց ու ած է «Աովետական Գրականութեան»՝ Յակ* թիւնը, բայց զուրկ է միւս անՀբաժեշտ պա յմ ա -

պատճառով Բա կան զներն ո լ Ա ա Հ ար ին ե ր ը , յան– Յակոբեանէն սկսած մինչեւ Հրաչեայ 3 ո վՀ անն ի ս՛­ նէն • անՀատի ստեղծագործական ազատս ւթենէն :

կարծ , ան լա յ տաց ան ո՛ չ միա յն դրական ըեմէն , եան : Այստեղ ամփոփուած է սովետ աՀ ա յ Հ\ին ու Ուր չ կ ա յ անՀատի ազատութիւն՝ չի կրնար գո -

ա յ լ ե ւ կեանքի ^Ասպարէզէն : նոր Հեղինակներու երկերու ընտրովի մասը։ Հե­ յութիւն ունենալ եւ ազատ ու զարգացած՜ գրակա­

Այս թերութեամբ Հանդերձ՝ «Ընտ\իր էջեր»ը տաքրքրական է, որ Հատորի մէջ տեղ գտած են նութիւն :

աբժէքաւոր Հրատարակութիւն է ։ Մ ասնաւտրա - նաեւ երկեր, որոնք մինչեւ վերջերս արգելքի տակ Այ" է"կ պատճառով «Ընտիր էջեր Հայ Գրա -

պէս անոր առաջին եւ միջին մասերը կազմուած են ԷՒ^1.* Ի^*1աէ" Ջարենցի «Ես իմ անուշ Հա յաս տա-
ե՜ կանոլթեամ.» Հատորի առաջին եւ վերջին մասերը
խնամքով , բազմակողմանի նիւթերով, ճոխ ու Հե­ նէ»ն ։Եւ Ձաբենցին տեղ տրոլիլն ինքնինարդէն
խոտոր կերպով կր Համեմատին իրարու– սովետա­
տաքրքրական : կաղմողներբ վերաբերած են դէպի րհւոյթ է տ մաՀու ս ր բադո րծ՜ո՞ ւմ :
կան գրականութիւնը գեռ Հեռու է Հին, միջնա -
ղործ-ը բարեխղճութեամբ ու սիրով, ակներեւ ձե– Շարք մր տակաւին իւ ակ եւ անորոշ երիտա - դարեան
ու նոր գրականութեան արժանաւո ր ժա–
ռընՀ ասութեամբ ու Հեգինակս ւթեամ՝բ : Աովետա– սարդ գրողն ե րու կողքին, այս բաժնին մէջ ամփո­ տռնգորդր
ըլլալէ :
կան Հրատարակութիւներուն յատուկ սովորական
փուած՜ են տաղանդաւոր եւ արգէն անուն ունեցող Ս՛ ՍԱՄՈԻՐԵԱ՚Ն

անփութութիւնն ու թափթփածս ւթիւնը բացակայ

Fonds A.R.A.M