Page 246 - ARM_19-1947_02

ԱՐԵԻԵԼքԻ Եհ ԱՐհԻՄՈԻՏ՝ԲԻ ՀԱՒԱՏՈՑ ՀԱՆԳԱՆԱԿԷՍ Գա8եԱապիա

ՄՐՑԱԿ8ՈՒԹ ՛ԻՆԸ

«Ահաւասիկ յ պ ա ց Չ կ ն չ է ի ք հր^. Հայոց լեզուն՝ հոգե՜ղէն ԱՂՈԼԱ՛ , Լոյ աո կը հալի լըսափին վըրայ,
կիցեն ի օենջ». Լըս.ւ*փին վըրայ միայնակ ենք մենք,
Ծաոեյաւն նեբքհւ նստած կ ՛հրազենք, •
Լոյսը կը հալի լըսափին վ ը ր ա յ :

Ամէն անգամ, սլաամո ւթեան մէջ, ^ՐՐ Արե - Պատերն որուն՝ Հա յոց երկրի ա բեկին պէս Գայնան շըզարշէն զմրուխտ կր թ֊ափի,
Աւսւզն ձիսնի պէս փխրուն է ու թաց,
ւելքր եւ Արեւմուտքը Համաձայնած են , Հայոց պերճ ու փաղփուն Տ Ալիքներն հատ հատ կ՚հրօեն մեր դիմաց,
Գայւնա՚ն շըզարշէն զմրուխտ կը թ ա փ ի ։
աշխարհն է Որ տուժ՜ած է ։ Հայաստան գարեր շա­ ք՝ոց է առեր՝, Հասար տեղէ կրակ Հաղեր , քեր­
ան­
րունակ յա^յ։գեսաւ սլաՀել իր յարաբերական թողի ի՛որ երկունքին պէս տաքուկ ու ջեր ։

կախութիւնը , որքան ատեն Հռովմ եւ Պարսկաս­ Անոր սեմին՝ 1լաճի նդին բորբ մորենին,

տան պայքարի մէջ էին։ Թէոդոս մեծ եւ ՀՀապուՀ Լիւղերն որուն՝ մըտիկ կ՛՛՚ընեն ձայնն անցեա­ Մրշուշի նրման իրկունն է թեթ՛եւ,
լին , դարերը Հա­ Վերջալոյսն նաշխուն բանուածք մ ՚ է զորզի,
արքայի բարեկամական դաշինքի Հետեւանքը Հա­ Հին, Որ հովուն անցքէն մեզմիւ կը շարժի ,
Գարերն Ծաղ­ Մըշուշի ©Ըման իրկունն է թ ե թ ե ւ ։
յաստանի աղետալի բաժանում ը եղաւ ։ Ա յգ օրէն զար անգամ մաշած ու ալեւոր՝ 1լ երկրպագեն

կը սկսի Հայկական սալը։ Գուռն՝ յուշը անոր տ

Պատմութիւնը ցոյց կուտայ որ ամէն անգամ ղեղաղաըղ, Հայոց չքնաղ սուրբ

երբ Արեւելքի եւ Արեւմուտքի ոսոխները Համա­ կազարդ , Ծաղիկներն հոս հոն կը ժպտին մեզի,
Մեծութիւնն անհուն թովչանք մ ՚ է լուսէ,
ձայնած են, Հայոց բախտբ խաւարած է։ Ամէն՛ մի ժամ, ամէն մի Հեղ՝ քաղցր ու կա - Որուն ցանցին մէջ թոչուն մը կ ՚ հ ր զ է ,
Ծաղիկներն հոս հան կը ժպտին մեզի :
Ա՛եր գարուն ալ նման երեւոյթ մը» խորՀը– խարդ, ղրան ճակաին Վրա յ Հ ըպարտուաստղա -
Ջուրեին ժայռին տակ կանաչ են ու զով,
ղային Ա՝իութեան եւ քհոլբքիոյ բարեկամութիւնը փայլ ժամանակը յ փառք կը ղբէ անոր Համար ։ ՚Բ-արտինեբն կարծէք կոյսեր են թբթո֊ոււն,
Որոնց ծոցին մէջ լոյսն է թրվըոաւն,
1919 1920 թուականներուն մեծաղոյն Հարուածը յք՝ակը Համակ է ո յ ս ի ^եղեղ, բոց ո լ ճաճանչ , Ջուրեբն ժայռին տակ կանաչ են ու զով :

տուաւ մեր ղատին , մեր իրաւունքներուն եւ մեր Իանին, գիրին՝ խորՀուրդ խորին, տա՛ղ մե -

անկախ գո յ ո ւթ ե ան յ ծա ս քա՛ն չ , Հայոց լեզուն՝ յաւէրժական ո լ միշտ ա~

Այսօր ալ Հայութիւնը ինկած է Ասիոյ եւ Ե՛– - քու , ինքնամատո յց մենք ծառաներ անոր Հ լո ւ • • • I

ըոպայի բաժանման գծին Վբայ, այն տարրերու ֊- Հողեղէն տո՛ւն յ

թեամբ որ Հռովմը կամ Բիւզանգիոնբ Ան դաբան Հա յոց մ եղբիկ , ս/նո՚ւշ լեզուն ,

ել Նիւ Եորքն են, իսկ Տիղբոնը Առսկուան յ ի Որուն մէջէն Հաղի կ՚առնէ ողջ Հայութիւն, կը Պահն է հասելի, նրբազեղ եւ ջինջ ,
՛Երկինքն ծոզ՚ու պէս լ ո յ ծ ալ կապտորակ,
Հարկէ այս Համեմատութիւնը այնքան ալ Հարա­ զօ բա՛նայ , կը զըաՀուի դիւցազնօրէն՝ ո ր պայքարի Որուն խորքին մէջ արեսն է մինակ,
Պահն է հասելի, նրբազեղ եւ ջինջ :
զատ չէ ։ ճակատագրի յարձակման դէմ • • • յ

յ& որՀ բղայիւե Միութեան եւ Թ՛ուրքի ո յ մի^եւ X

բարեկամութիւնը Վերջ դա ալ ա յս մեծ պատերազ­ Հայոց լեզուն պճն ա զա ր դո ւն ՝ բուրում - զա­

մով։ Աս՛ով Հայկական Գ ա տ ր մտաւ նպաստաւոր րուն՝, աւր ծիծառներ արեւ կ՛երգեն ցերեկն ի

փուլի մը մ է ^ ։ Այղ Հարցը երբեք կարելի չէ լուծել բուն։ Ուր արագիլն՝ ղրիչ Լ Հ Ր Ա Օ ^ կտուցն իր սուր , Հորիզոնին դ է մ լոյսն ալ գոյն չունի,
իրկոլնւն հետզհետէ աստղով կ՚աղուորնայ ,
իր մթն՛ոլորտէն դուրս , այ լ մ ի այն իր աշխար Հ ին 1լ արտադրէ իր մայրութեան Վիաերդը կուռ ։ Մարգերուն դալարն մթնած է հիմա,
Հորիզոնին դ է մ լոյսն ալ գոյքն չ ո ւ ն ի ։
մէջ ու շաՀակից պետութիւններու միջել ։ Հայոց լեզուն՝ մարղաղեափն մշտագալար , \ո*֊բ
Գաւոենււոգիա (Իտալիա) , 1947
Ուզենք կամ ոչ , պէտք է Հաստատ ենք որ բան կը սուլէ ու կը խնդայ զեփիւռը յար , 1լ առատնա յ

մը վա իւ ո ւած է քաղաքականութեան մէջ ։ Ե քէկ բոյրն, կը միւռոննայ, Հողին Վրայ՝ մինչ կը կաթի

Հա յն էր որ կը սարսռար ի խնդի ր իր ղո յո ւթեան աստղատունէն սուրբ մանանայ • • •: ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍՐԱՊԵԱՆ

այսօր թուրքն է որ Հնոյն մտաՀսղութեամբ կբ - Միշա անթառամ ,
Մ իշա ալ առ ո յ դ ու կեն ղան ի ,
քնանա յ եւ չենք գիտեր թէ կը քնանա՛^ յ • • » : Հ$*ա

մանա կ ին մեծ պետութ ի ւնն ե րը կը պ ա շտ պան է ին կա յ , կբ մ ընա յ Հա յոց լեզուն ըսքանչե լի , Մ Ա Հ 0 Ի ՛՛Ա Ն
Զ ա յ*ն կը Վա րէ ւ կ\Լ\ նորոգէ մ իշա Վասըն ղի
Հայոց գոյութիւնն ել ւիրաւունքները ։ ԱյսօրԹու֊բ"

քիան է որ կբ վայերէ ա՛ն՛ոնց պաշտպանութիւնը։ ս բ բազնացեղ ու բոց ա վառ ՀյունՀն Աեսրոպի ••• : ՊՕԴյւՏԱՑԻՆ ՎՐԱ8

Մ ազթենք որ նոյն բարիքները բերէ անոր այդ Հոն կայ Հրաշք, Հ,ոն կայ Հմայք, շոլրնԼ

պաշտպանութիւնը , ինչ տ բ Հայոց բերաւ Պեբլինի իւ որ Հ ուրդ յ 1—<|.ք ..1

վեՀաԺոզովէն Վերջ ։ Ողջ Արեւելք անոր ղաղտնիք եւ Հին յուռութ , Ս՝ք* •— լԼ • եւ ք՝* ւքաւսերր աես 0 ուո ա ^ Մ ա ­

Մինչեւ Վերջին՝ պատերազմ՛ին սկիզբները խոր– ու արուեստին երկինքր լուրթ՝ ՐԼլաձ անոր յիս 11 եւ 14։

Հբղային երկիրներու մէջ Հայկական պաՀանջքնե– բագն ետ աճա բ ու ջինջ ծածկս յթ ։ քքրլւ գ)իշերային իյաւալւլյ Հալեցաւ ասլակեփեգ–

բու ակնարկութիւնն անդամ կարելի չէ ր էՀ"^ե յ Հայոց լեզուն՝ անծա*յ ր ոՎկեա\ն իմ աստոլ - կերէն գոլրս եւ տեսանք արշալոյսին գորշ լո յս ին

Տակաւին մինչեւ 1945 կբ յիշեմ թէ ինչպէս կը թեան, ^ոսկեղէն են Հոն մէն մի գիրք ու մատեան ։ մ էգէն, օ՜աո^եր , սլատեր , տանիքներ, ոտքի ելանք

մ տած է՛ին ոմանք, երբ Պ* Ա* Ջոպանեան Հաւա Ուր Տ ե ս ի լքի Հո յագրուագ ծիածան՝ կբ կամ արուի ել շարժեցանք , մարեցինք լամսլարներր, քանի մր

քոյթի մը մէջ գաղափարը կը յայտնէր Հայկական ջո ւր ի՛ն Վրան ։ Հոն կր ծըփան Հանճարին Հետ՝ բա­ իւօսք ւի՝ո խ անագե ց ին ք • այս բռլոր,ր տարօրինակ

Գատը արծարծելու : ռերը մեր, կր բռընկին ու կ՝աբեւնանգիրեբր մեր, թուեցաւ ինօ՜ի : Այս պարղ շարժումր, իյօսագցու–

Այսօր ուրախութեամբ կր Հաստատենք ՛որ մեր կր ՀեղՀ եզուին լո յս ո վ ^ բոցով կէտերը մեր , գի կը թ\իւնր , իրերու Հոլում ր Վերապրումն էր մեր անց­

Գատր մերժողն ե ր\Կ իսկ եֆւ անոր ջատաղովնեբ ը ։ ծնի բանին վաՀագն երկունքէն մեր » • • : ՛եալ սովորական կեանքին , նորէն ապրիլ էր , ի՚ե ք

Հա յո ւթեան սա ո ւա ր մ աս ը չէր յ՚ուսաՀատած , երբ X ար ամոքիշ աղգեցուի7իլն մր ունեցաւ մեր վրայ Հ

Հոսածն քներ մեր մ էջէն՝ կը մ ե բժէ ին զա յն ։ Այսօր Հօրաքոյր ԼԼգն\իլր ոստիկան զինաւոր մր կա -

պէտք չէ որ չափէն աւեքի խան գավա ռո լինք նոյն Հայոց սուրբ լեզուն՝ շառեց ել յամուլ ե ցաւ թիթեգեայ փոքր տուփով մը

պատճառներով ։ Գի ա ենք որ երկիրներ իբրեւ Հայ Հայրենիքի Արտքս գզըրդուն , անգլիական Հպիսքիլի^ներ գ՛նել, վճարելով մէկ

պարգեւ չեն տրուիր , ել կարելի չէ մեր Հայրենիքր կ ր սա տ ի, կԳրթայ գէպի Մ ե ծ ո ւ թ ի ւ ն ՝ կարմիր ՛ոսկի : ԱմրոզԸ տոլփր ինձ՜ի ձգեցին ։ Ոչ ոք

ազատագրուած տեսնել , առանց արիւնի ճանա ֊. ջոլրեբուն բերան՝ երգն Արմէններուն ։ կուզէ ր ուտել; Պիոքիւիներուն վրայ չոՔոլ՚"յէ

պար Հէն անցնելու ։ Հայոց պիրճ լեզուն՝ եւ սերվւ խաւեր, մէ$ն ալ պտուղի Համ կար, կ՝ար–

1919—1920/ե խորՀրդային Միութիւնբ օգնեց Մեր եբկրէն քամուած Եփըատ խոխոջունդ <^է մեռնիլ ասոնք ուտելու Համար, կր մտանէի :

Թուրքիոյ , որպէսզի ՛իր ս՚աՀմաններէն գուբս նետէ Կը Հոսի, կ՚երթայ ղէպփ Յաղթ-ՈԼթիւն՝ « Ոչ մէկ րա՚ն կր խանգարէ ախորժ՜ակգ %

գրաւմ ան բանա կները ։ Հայո ւթիւնը ա յ դ օղն ու - Ափերուն վրա յ փառքն Ար մ էններուն ։ Ատամոքսգ կատուին եօթր Հոգին ունի–», րսաւ

թեան առաջին զոՀերէն մէկը եղաւ։ Այն ատեն Ա՛­ ՝ք»սւ Փ լեզուն Հա յոց՝ դալուկ ժպիտով մր Ազնիւ Հօրաքոյրր X

մերիկան էր մեր պաշտպանը ։ ^ոբոխն է գիտես , անզուսպ , սան՛ձակոծ , Մեզ չարեցին բակին մէչ՝ մեր դպրոցին

Այսօր ան Թուրքիոյ պաշտպանը դարձած է ։ Կը փլցնէ թումբեր , ծառերն մեծ ու Հ՛ոծ ,

ԿԳրթայ դէպ Գալիք, վազքին մէջ իր բոց՝ խազագետինը : Պաշտօնական ցանկէ մր կարգացին՛

Ես կր Հ քամ ՛որ մեր Գւ նա ա ս ւո ա ւո ք 2/ ո ւն չէն իր կ ՝՝առն ես ե ր կունք ին տըքո ց ։ մեր անոմհներր եւ մեր թիլերը Նորէն Համրեց ոս­
ընդՀանրապէս
շրջանի մր մէջ մտած է՛ ՀաձՐ վեՀ լեզուն Հա յոց՝ տիկան տեսուչ մր : Յետոյ յուղարկաւորի թափորի

գիտցած է օգտուիլ Արեւելքի եւ Արեւմուտքի մ ըը՛" Տիգրիսեան աՀեզ գոչումն ու գոռոց , մը նման , շրխւսլսոոոլ ա ,> ՝ սուիններ ր ցցուն Հոս–

ցակցութենէն՛ ։ Ուրկէ կը լրսես բարբառբ Հընոց ^ տիկան ղինուոբներու շղթայով մր, Առաջնորդա­

ք* իւզանդ իոնի եւ Արաբական Հա կամ տրտու թե–՛ Որուն պաՀապան եզալ սուրբ Մաշաոց գ րանի շրքափակէն ղոլրս եկանք ել գանգաղօրէն

նէն ծնաւ Թ * դա ր ո կն /»«/ գրատուն եաց թագաւս <- Եւ սիրտը Անոր՝ Հայ Գիրի դարբնոց քալեցինք փողոցներուն մէքէն : Ծամելով «պիս -

րութիւնը ։ Լեզուն Հայկա՛կան ՝ քիւի»ներս , կը գիտէի շա րիւ եղած՜ ընտա՛նի

՝$անի մր տասնեակ տարիներ մեր ձաքնր խեղ­ Տ աւէ՛՛՛տ խո ր իմ աստ , յաւէ՛՛տ սրբազան , չէ՚սքերը եւ տեսարան՚ներր որոնք Հ իմ ա , մեր վերջ­

դուելէ վեր ջ , այսօր Ամ ենայն Հայոց կաթուղիկո­ Մ եր աչքին ղիմ աց , ամ էն մի Վայրկեան , նական բայ՜անում ի այն պաՀուն , այնքան կսկճալի

սին թ ո յ լ կը արուի ձայն բարձրացնել դեբեալ Հայ­ (Ի՝ ա յ թ ք կուտայ անկէ՝ Թուխս ին շատըրուան ։ Կերպով սիրելի էին որ կոկորդս խեզգուեցաւ։

կական նաՀանղներոլ ազատագրման մասին։ — Ողջո՚փ քեգ յ լեգոՆ , Թէեւ այլեւս անօթի չէի, բ ա յ ց կը մա ահ է ի թէ

Հայաստան քառորգ գարէ աւելի իր դռները Լուսեղէն մարդոց՝ արեւծոր լեզու։ կրնայի տուփին բոլոր ՀՀպիսքիլ^ները ուտել մեռ­

փակե լէ Վերջ , այսօ ր կբ բան՛ա յ ղանոնք իր զա - Լեզուն Հա յկական՝ նելէ առա ջ :

ւակներուն առջեւ : Հրաշքէն Հիւսուած Հ ա * ն ղ ո յ ց Հնութեան , Ամերիկեան Հիւպատոսարանին առնելէն՛ ան -

Ցրո*–Ումին կը յա ջ ո րղ է ազգաՀ աւաքը ։ Ուրկէ Տաքութեան կուգայ քազցըր ձայն , ցանք, եւ ես անձկութեամբ գիտեցի ասաեզազարդ

Եթէ ա յս երեւո յթէն ղժգոՀ մ ը կայ , ան աք ւԲընքուշ ու ներդաշն՝ զեփիւռի նըման ։ ԳՐ°չԸ՛ Յետոյ ճամբան՝ կ ՚ ի ^ ՚ է ր գէաէ օ՜ովեզերք ,

մեր Հարեւան Թուրքն է* ներգաղթը կը զօրացուէ Հայոց տաք լեզուն՝ եւ կր շարունակէր իր օ՜ուռ ու մուռ ընթացքը հո՜

ԽորՀրդային Հայաստանի ղիըքԼՀ*. որակով եւ քա - Մեր կամքին աղեղ, մեր եսփն արիւն , վափն ի վար; Մեր ոտքերր խրեցան մոխրագոյն՛

նա կով * Մ եր սրտին ա րյւ ււ փ , մեր բազկին բա խ\ո ւմ ,՛ վաշիին մէգ եւ ամրան այգ սա աո լան օղը կը նմա­

Թուրքիո լ Համար ցաւագին բան մըն է մօտ էն Հայ արարչութեան՝ արա՛"բիչ անՀուն . . . • նէր Հնոցի մը ջերմութեան՝ Հոսանքին, որ մեր ե–

Հետեւհ լ գբացի Հա յաստան ի ուժ եղաց մ ան , Հիւ­ ^™ Ս0Ս ՎԱՆԻ րեսին կը փչէր։ Ոչ մէկս հ՜րար կը կրէինք, թէեւ

սիսի ղօբաւո ր դրաց ի ին Հ ո վ ան ա ւո ր ո ւթ ե ան տակ ։ =յ»«»^*է–*է™^*––ց^\^^ –*1^«: ՝–Դ՛ V–՛.՝– ^ • -/ ՚՝/^՝/–՛ ք. ~ "~ ^։^ ^^ Հաւանօրէն մենք ալ Միքյսգետքի ճամբուն էվրայ
Էիսք :
Օ ա մ անեան կա յ ս բ ո ւթ ե ան քա յքա յմ սՀն ընթաց­ դին , /հուսիսյ : Հայութիւնր Վերջինը պիտի ըլլար

քը սկսաւ մէկուկէս դար առաջ՝. թրքական բարբարոսութենէ ազատագրուած ժո - Անցանք ՚Բսենոփոնի բանակատեզէն ել ակ -

Ազգայնականութեան գաղափար ը մէկն էր այդ ղովուրղներուն : Մեր ազատաղրութիւնբ կիսատ նարկ մը նետեցի Վանքին աւերակ աշտարակին,

քայքայման ազդակներուն : Հ$*ողովուրդնեբ գուբս մնաց։ Զէ վերջացած սակայն անիծեալ կայսբու - այն Հայկական մենաստանը որ կր գտնուէր վերը,

գալոՎ Օսմանե՛ան կոչուած տիրապետս ւթենէն թեան քայքայումր , ինչպէս կ՝ըսեն , ան պիտի են­ բլուրին վրայ, յիչ^լով Հոն անցուցահ՜ երջանիկ

գտան իրենց ան կա խ ո ւթ ի ւն բ • թարկուի «պատ մ ական դիալեկտիկա յի Վճիռին»- օրերս։ Խճուղին կ՚անցնէր խաղացքի (Տէյիրմէն -

Ազատագրեալ ժոզովուրդներէն շատեր ի՚րենց դե րեալ Հայաստան ի ազատագրում ով : տէրէ) Գետին ահարկու նեղ ձարէն, քաղաքր ել

փրկութիւնը կը պարտին Հիւսիսի մեծ ժողովուր - ՎԱՂ.ԱՐՇ ՄԵԼԻ-ԲԵԱՆ հ՜ովը փակուեցան մեր տեսողութեան առչԴւ; ՏԼար.

Fonds A.R.A.M