Page 137 - ARM_19-1945_04
P. 137
ւա թ ը ա ա ց ա ա ա ^ ս ա ա ա ա ք-ւստօտ Ի"կով պիտի գրազի0,
Եքհք Մհծհդ
17, Տոտ Օտատտաէ - Ր Ճ & 1 Տ ( 1 3 ՛ ) Մ իջա զգա յին մամուլը Հազար կտոր կ՝ԷՀԱայ 1
1 « ե ։ Շ08. 15-70 - 0. 0. Բ. Ր«ատ 1678-63
լԺ՚1>|;Գէ>՚1ւ Տս.|ւ ՜ՑՕ, (Տաււ՚ս. 400. Յամս. 2՚. ֆ;ւան+ ստոյգ տեղե կութ իւններ քաղելու Համար երեք
1&ս՚օւ 11 0&€ահւ–6 1945 Ե ր ե ք շ ա բ թ ի 11 Դ ե կ տ ե մ բ ե ր սլե տ ո ւթ ե ան ց արտաքին նա խարաբներու ^՜ոոո։ԼԷ
մասին , որ պիտի գումարուի Գեկտ * \ 5ին , Ա ոս
կուայի մէչ՛.
ինչպէս գրած էինք կիրակի օր, գլխաւոր խէե՜
ԺԷ– Տ Ա Ր Ի - 17՛ ԽոԽ «՚> 4480–*եոր շրշան ր ի ւ 209 Խ մ բ ա գ ի ր ՝ Շ– Մ է՛ Ս Աք՝ Ե Ա՛ս ԳԻ՜Ս՝ 3 Ֆր գիրը ՀիւլԷական ուժի գաղտնիքն է ։ Աւր է շ կարե
ւոր խնդիր մը 1մ * Միութեան քաղաքականս ւթի ւ*–
Ար* Մնգլիոյ արտաքին նախարարը շեշտակի պիաի
ՄԵՐ ԽՕՍք-Ը առաջարկէ Պ * Մոլոթովթ որ բացորոշապէս պարզէ
ԺՐՈԿՈՖ ՆԷ՛ ե Ա Փ Ա Ճ Ա ՚ Բ ՛ Խ * Ս իութեան արտաքին քաղաքականութիւնը ,
նպատակները եւ պաՀանջները էյ ւր ո պայ ի մէջ, որ*
ԿԱՏՈՒԻՆ ՃԱՆԿԵՐԸ պէս ղի կարելի ըլլա յ ընդՀանուը Համաձայնութիւն
ի/ԱԲ— Շտշշէէշ <ետ Լ&ԱՏ&ՈՈՇ ( 4 Դ ե կ ա – ) թ ֊ լ ղ – մը կնքել արեւմտեան պետութեանց եւ. Մ ոսկուայի
--օ - թ ա կ ց ռ լ թ ի ւ ս մ ր կը եյւաաաբսւկէ ի ր պսաւերսպմա. միջեւ , ապագայ գործակցութեան եւ ՀիւլԷական
Հազարաւոր օտար թ երթերու. #*էջ Հազիւ, ^աս թ ղ ր - ա կ ց է ն , « Թ ր ք ա կ ա ն մաա1ագււՆր–իՆնԼԱ7ր7 ուժի մասին ։ կը յուսաց ուի թէ երբ անՀբաժեշա
Անգարա » խ ո ր ա գ ր ո վ ; էՏօդոՆածագիրն է Տ ռ ք թ ՛
աասնեակներ թղթատելու, առիթ կ՚ունենանք ամէն լուսաբանուի՛ ր ւննե րը արուին , կաբելի պիաի ըլ
օր ։ Գլխաւորաբար ֆրանսերէն եւ. անգլիերէն* Ե** ՚Օէրիս է. ԿրԱւ, ա պ ա հ ո վար ար Թ ո ւ ր է մ ը , <որ ե– լա յ ընգՀանուր Համ աձա յն ո ւթ ե ան ց յանգի լ Հե
անշուշտ ամէնէն կարն՚ւոբնեբը ; ր ե ւ ի մ ե ծ ճ ա մ ա ր ո ւ մ կր վ ա յ ե լ է Զ ո ւ ֊ ի ց ե ր ի ո յ ս ՚ է ջ։ տեւեալ կէտեբու մասին —
Մի զարմանաք , եթէ ըսենք թէ ամէնէն աւելի կ^ամփոփենք հիմնական մասերը — 1, Պ աարա սա ել ծրագիր մը՝ Հ իւլէական ուժը
անոնս մէջ է որ կը Հանգիպինք անճոռնի , կոտո– Աերժ , *Հ՝Բարփիչ»ի անբաղդատելի ճաշարանա ձեռքի տակ պաՀե լու Համա բ Աղգե բ ո ւ կազմ ակեր–
շաւոր զկէիպումներու ։ Ախւ լէլներ դ րոսց Համ ւ պետը, կկարծեմ Օարին անձնապաՀ գունդի նախ պութ կան մ իջոցաւ ։ Այս ծրագիրը նո յն կազմ ա–
իյաէով
զէրօ ս ւ Ի ա ի ստանար գպրոցական մը։ Ս ա ՛ կին գնդապետն Է ) , անմիջապէս ինծ ր ւզարզեց
նա ւան գ երր նկատի առնենք ստորագրողները։ թուրք մա յ րաքաղաքին քաղաքական մթնոլորտը • վստաՀելի չեն, եւ իրենց խմբագրականներուն մէջ
Այսպէս, Լոնտոնի «Տէյլի Մէյթր* որ մասնա « (Հաա գէշ ատեն մը Հասաք * * * քանի մը օրէ ի եռանղ ագին կյը խօսին կացութեան մ ասին եւ չեն
գէտ է շռնդա լից լարերու, Գեկաեմրեր $ին կր վեր վւռթոբիկի կը սպասեն այստեղ* նախարարնե վա ր ան Ա ր ՛լիրք բռնել , յաճախ կիրքով *
Հրատարակէ ր յօդուած մը՝ Աարպատականի դէպ րը շատ շուտ եւ գէշ կ՚ուտեն եւ սովորականէն ա– •է արզ են թ բ քա կան յուղում ին շա բժ առիթն ե–
քերուն առթիւ,– «կատուն Հր ար գելին առ^եւ» ։ * ֊ ե լ ի կը խմեն : Վարչապետը , Աարաճօղլհւ միայն րը , որովՀետեւ Ատրպաաականբ միայն ի բան եան
կարելի էր ղանս առնել այս ալ, (նչպէս ուր ի չ սուրճ կ՝ուզէ եւ բնաւ չէ ժպտիր, մինչ սովորաբար նա՛Հ անգ մր շէ , անոր մէկ մասը կը պատկանի ք& •
բազմաթիւ գր ութ իւններ , որոնք աւելի շատ սաՀ>* կբ շաղակրատէ ր եւ կատակներ կ՚րնէր ինծի Հետ ; էք՛իա թեան , միւսը Թուրքիոյ : Բնակչութիւնր կը
մանուած են կեր ճարելու ամ բո իւ ին ;1 Մէկ շաբաթէ ի վեր արտաքին դործեբու նախւա– կազմէ փոքրամասնութիւն մր որ իբ ցեղով խնամի
Բայց , ա կան ա ւո ր Հ ր ա սլա րա կագիր մըն է յ°գ՜ բաբը այլեւս ճաշի չի գար * գալով պատերազմա– է Հայերուն եւ ոբ Խ • Միութեան բերնով Թուրքե
ուահ-աւ*իրը , Հարօլտ Նիքոլսըն , նախկին պաշտօ կան ն ա խ ա ր ա ր ււ լ ի եան ս պան ե բ ո ւն , ա յլ եւս չեն րէն կբ պաՀանջէ կարսը եւ Ար աաՀ ան բ : Հետեւա
նատար ԱՀևգլիոյ արտաքին գորհերու նախարարու տեսնուիբ >: բար, մարգարէ րլլալոլ պէտք չկայ, ծանուցանե
թեան ։ Որեւ է գրութիւն իր ստորագրութեան լու Հ ամար ՚ թէ Ատրպաաականի կցում ը պիտի ա–
տակ՝ մեծ Համարում կը վայելէ գիւանագիտական Աերժ շատ իրագեկ է * քանի որ իր վարած ճա
շր^անակներու մէ^։ Կ՚ազդէ Հանրային կարծիքին շարանը ժամ ագբավա յրե է բո լո ր նախարարնե ււա^ն՚ւրդէ Հողային ճշգրիտ սլաՀանջվտ մը Թուր
վբայ։ կարճ խօսքով, Հեզինակութիւն մը միջազ րուն , թուրք բարձր պաշտօնատարներուն եւ երես քի այկն։ •*
գային քաղաքականութեան մէջ՛. ԳրիՀն ալ՝ վարժ փոխաններուն , ինչպէ ս օտար դի ւան ա գէտն ե բու իրանի մէջ խմորուած ըմբոստութիւնը կրնայ
եւ րանուկ : մեծ մ ասին : Թղթակցի մը գործը միշտ Հաճելի չէ պայթիլ նաեւ Թուրքիոյ մէջ, որովՀետեւ Հոն աք
Տօ՚գուածագիրը նախ կր յիշէ դրուագ մր իր Անգաբայի մէջ, բայց բաւական Հեշտ է ։ Կր բաւէ կը բնակին ՝Բիւրտեբ , վաչկատուն եւ կիսավայրե
դպրոցական կեանքէն ։ Կր նկարագրէ աշխաբՀա– երթալ ճաշե լ ա յգ ճաշարանին մ էջ * վսաաՀ կրնաս նի եւ շատ մ ո չեռան գ , որոնք մ ի շա Հոգ պատճա–
գր ութ եան ո ւս ո ւց ի էր , որ սովո ր ութ իւն ունէ ր եր ՐԼԼաԼ Ի^է Հոն պիտի Հանգիպիս ամէն մարդու եւ ււած են Անգաբայի կառավարութեան ։ Մինչեւ Հի՛
կի րնե ր ո լ ձեւեր ր բա զդա տ ե լո ւ զանազան առար ճաշել երկու քայշ Հ եռա. վարչապետէն կամ խոր էք ա կարելի– եղած Էր նուաճել զանոնք շնորՀիւ
կաներու ձեւերուն Հետ ; Հրդային դեսպանատան մամուլի կցորդէն ; սպառազինութեանց գերազանցութեան , բայց, ա–
Օրինակ , Իտալիան կը նմ՚անցնէր ոտքի մատի Անաց ոբ , սպիտակ ռուս ճաշարանապետբ սէենէ մ բ ի ՛Լեր , ՝Բ իւրտեր ը ինքնաշարժ զէնքեր կբ
մը, կրունկի մը կամ Հորթի մը* Տեր ան սան՝ գնդա շատ ն ե դո ւթ ի ւն կը կրէ դ ԲՈԼՈՐԼՀ ա եղա ւո ր ե լո ւ Հ ա– ստանա յին <Հ.խորՀ բգաւո ր աղբիւբէ մըֆ , ինէ^էէս
խաղի բերդապաՀ ի մ ո՝ մէկ թեւբ երկարած գէսլհ մար ։ Պատերազմի Ընթացքին , Հարկադրուեցաւ էլ ըսէ պաշտօնական մեղմաբանութիւնը Հ
Հյէրպուռի թերակղզին եւն * ։ գի ւան ա դի տ ո ւթ ե ան գանձեր թավւե լ , Ուշադրու » ՚^՝ լ. ւ .ան ագե առ՛ Լան %րջ։սն կւ կն ե ր ը իրանի դէպ
Գալով իրանի, վարժապետը զայն կր ն մ ան թիւն րնե լ որ Փօն Փավւընի սեղան մը , չարուի Մ * քերուն մէ9 կը տեսնեն վտանգաւոր նախընթաց
ցնէր կատուի մը՝ Հրարգելին առջեւ։ Մէկ ականջը ՕաՀանգներու դեսպանին քով եւ ^ Աիմր ո կ ան օֆ ^ մը։ Եթէ Անգլեւսաքսոններբ րնգունին կատար
երկարած գէաի Երեւան, միւսը դէպի Բագու , դի՛ մը ^չՀ բամ ցուի Հ ո ւն դա բ թղթակցի մ ը ։ Ան սա իպ– ուած իրողութիւնը երկրի մր մէջ որուն ան կա խ ու
տելով անց եա լին մ ոիսի րնե բ բ եւ ապագա յին բո ցե ուած էր մասնաւորապէս տեղեակ րէէալ գիւանա իք իւն ր ե րաշխաւո րած են , որ կը գտնուի իրենց
րբ Տ իսկ ի)ւրմիոյ լիճը՝ կեդրոնական եւ իաւլմ ա– գիտա կան եւ ուր ի շ ելեւէջներու եւ խզումներու ւ շաՀերռւ շրջանակին մէջ եւ որ արդէն մասամբ
ձ ա յն աչք մը՛,
Պատե րազմ ի դադարում էն վերջ,, կը յուսա ր ք քիչ գրաւուած է .իրենց իսկ զօրքին կողմէ, ուրիշ եր
մբ Հանգստանալ * բա յց , ավւսո՜՛ս , ամէն բան կար– կիրներ եւ անոնց մէջ Թուրքիան այն ատեն ամէն
ին չպէս կ՝ե րեւսս յ , յօդուած ագի ր ր շատ Հալ– գին չէ տակաւին : Պէաք է ուշադրութիւն ընել որ պատճառ պիտի ունենան* վա իյնալու , քանի որ պի՜
նած է այս վերջին նմանութեան ,եւ ինքն ալ իր Ո՚ուսե րը անմ իջասլէս մ օաիկր ԼՐ1Լաս Ի^Ո1ԼԲՔ սլե– տի մ ե բժ ո լի Գ աշն ակիցնե բու աջա կօո ւ՛թ ի ւն բ ։ Ան
կա րգին կը լրացնէ զա յն , բացատրելով թէ իրան– աական մարդս ց որոնք այլեւս պիտի չկրնա յի՛ն ա– գարա չի Հաւատար ա յն պատմ ութեան թէ եղածբ
եան կատուին ԳԼուխր ա յ ս Ղ\.աձՐՐ. ո՛՜Ր Կր աաՀԷ գատօրէն խօսիլ քաղաքական կաց ութ եան մ ասին ։ ժողովրդական ասչստամբութիւն մ րն է , միայն
ո՚զեզը կը նմանի Ատրպաաականի նաՀանգին ։ Պէտք է մ եկուսացնել պա շա օն ա սլ է ս ճանչցուած ժողովրդավար բա ր են ո բո դումն եր ստանալու Հա
- <Տ Ատ ր պատ ականը շատ անգամ խռովի չ եւ դիւանագէտները եւ (իումանացինեբուն եւ Հուն մար : ք6 բոզութիւն է որ Ատրպաաականի գաւառ–
երբեմն վճռական ազդեցութիւն մբ գործած է գարներ ուն պէս կէս ՜ պաշտօնական ներկա յա ցու նե րը ռուսական տիրապետութեան տակ են , ամ էն
սլ ա ր ս կա կան կա յս բու թեան վրա յ : Զրագաշտր ցիչ^/եր որոնք կբ մ եբժեն իրենց երկիր ը վերա օր բազմաթիւ դասալիքներ կը Հ ասն ին թրքական
Ուբմիոյ էիճին մօտեր բ ծնած էր*, իսկ Լէնկթիմուր դառնալ : Պէաք է նկատի առնել Ամ ե ր ի կաց ին ե րո ւն սաՀմ տնագլուխ բ եւ Ատ բ պա տականց ի գերիներ բ
Ատբպտտական իջաւ \ ՅՅեինֆ ։ բաղձանքը , մ ի շա մ իեւնո յն անկիւն բ գրաւել մինչեւ Հիմա մերժած են վերադառնալ իրենց եր
մ ա սն ա ւո ր ք օք ր–էյլ5յձ–/յ ունենալ ։ եւ կիր ր : 1Լ Iս պա բա գան բա ց ո ր ո շա պէ ս կ՚ապացու
Անցնելով օրուան տագնապին , Պ • Նիքօլսրն
կը յիշէ Ատ ր պա տ ակա՛հ ի խառն բնակչոլթիլնը ,–~ ցանէ թէ լսորՀ րդա յին տիրապետութիւն ր ա յնքան
մօտ մէկուկէս միլիոն , • Պարսիկներ , թուրքեր , Հազուադէ պ է որ ա յս վերջինները առանձին ալ գնաՀատուած չէ է Հետեւաբար դժուար է երե–
*Բիւբտեբ, Հայեր ե լ ն * ։ կլ ապա կ՚իյնայ լպրծուն ճաշեն : Անոնք անվերջ Հ բաւէ բներ կը ստանան ւակայել թէ Հ իւս * իրանի ժողովուրդները կհուզեն
գետնի մր վրա յ . Թուրքերէ որոնք յայտնապէս կբ ջանան ճշգրիտ վախել իրենց կարգուսարքը եւ անջատուիլ ԹէՀ–
Հ Անցեալ պատե րազմին ՛էն վէր փաշա գա տեղեկութիւննեբ, ստանալ անոնցմէ , իմանալ ա– բանէն ւ
ղափար բ յղացաւ մեծագոյն Ատրպատական մբ նոնց տեսակէտը , Համ ոզուելու Համ ար թէ \) • \թա–
(Ագրբէջան) կազմելու, որ պիտի բովանդակէր Հանգները չեն կրնար անտարբեր րէէաէ Մի^ին Ա– Եթէ այդպիսի դէպք մը պա տ աՀ ի , կարեւոր
ոչ մ իա յն ի բանն ան նաՀանդը , ա յլ եւ Թուրքի ո լ բեւելքի Հանդէպ ։ էի ով։ ո խում մը յառաջ պիտ ի գայ ռազմ ա դի տ ա կան
եւ Ո՛ ու ս իո յ սաՀմ տնամերձ տաբտծութիւններր ։ Թրքական Հողը ոբ կը մթագնէ պետական կացա թեան մ Էք ։ Այն ատեն (Իուսեբբ գրեթէ պի
կբ պատճառէ
Յարական կայսրութեան կազմ ա լուծում ով , 191 7– մարդոց ճակատը , մտտՀոգութիւն տի գտնուին ԱՀևատոլուի ամրող^ արեւելեան սաՀ–
պայուսակներբ
ին, Վ ա ն ի Հ ա յ ե ր ը , Ո ւ ր մ ի ո յ Ասորիները ե ւ Շ Է – նոյնիսկ պարդ Հ^Համալ^ին , որ ձեր • մանագլուիյին երկայնքը։ Թուրք զօրքերը*, որոնք
քաքի ( 7 ) քիւրտ ցեղապետը միացան անբնական կրած ատեն պիտի Հարցնէ անվրէպ Պալքաններոլ Հիթլէբական արշաւանքէն ի վեր
խ մ բ ա կ ց ո ւ թ ե ա մ բ մը. Վրացիները ե ւ Հ ա յ ե ր ը կէս - զօրաշարժի վիճակին մէջ կը գտնուէին , այլ
- Մ ո ս կ ո ֆ ն է ՞ ե ա փ ա ս ա ք (Ռ ո լս բ ի^ն չ սլիտի եւս ւզ ի տի չբ՛աւեն վզա Հ պան ելու բոլոր սաՀմ անա–
հռչակեցին « ԱդրբԷյանհան. հանրապետութիւն » ընէ^ ։ Այդ Հոգք1՝ Ի^Ո1ԴԻ^Ի կաոր մ ըն է քանի մր ղլոէիսնեբը, որովՀետեւ Հարկ պիտի ՐԷէայ նաեւ
մբ , մայրաքաղաք հռչակելով Ր-աղուն» : ս տ ո ր ա գ ր ո ւթ ի ւնն ե ր ո էի , ա՛յն դաշնագիրը որուն ա բե ւ մ ու աքէն պաշտպանել Թրակիս յ մուտքբ ել–
Ա աո րադհ ու ահ՜ խօսքերէն կրնաք դատել պատ֊ սլայմանաժամը նոր լրացաւ ։ Այժմ Թուրքիան ար ստու աոաթիւ զօբագունդեբ անջատել , ի նախա–
մ ութ եան ամբող^ այլանդակութիւնը։ եւս բարեկամական յա րա բե րո ւթ իւննե բ չունի իբ տեսու թիւն քբտական ապստամբութեան մը ; Մին
կարելի" էր ենթադրել թէ Լոնտոնի թերթն ու շատ մեծ Հարեւանին , ք$ • Միութեան Հեա, ոչ չեւ Հիմա Թուրքիա երբեք լրջօրէն նախատեսած
րր Հեղինակաւոր աշխատակիցը այնքան պ է ՚ ի յ ա պ է ՚ ր պաշտօնապէս , ոչ ալ կէս-սլա շտօնասլ է ս : էաԼսՂո՚Լ նա խա / արձակում մբ իրանի մէջ, իրա
են, ար չեն գիաեր թէ պայթեցաւ ռուս Թուրքերուն Համար օրուան մեծ խնդիրն է, կան պաշտպանութիւն մը կազմակեբպած չէր
կան յեղափոխութիւնը, 1918/՚^> Կովկասի երեք ո– արդարեւ , գիտնալ թէ քեուսե ր ը ինչո՞ւ չեն ուզաս՝ սաՀմանագքուխին երկայնքը ւ Այնտեղ ոչ ամբու–
դովարդներր կսւղմեցին միացեալ կառաւիարոլ. նորող ել այգ դաշնագիրը* Այս աոթիւ յայտնուած թ ի ւ ն ն հ բ կան, ոչ ռազմագիտական ճամբաներ եւ
թիւն մր ԼՍԷյմ՝) , յետոյ րամնաելու եւ ան V ւս ա կարծիքներ ր բոլորն ալ յոռետես են եւ .քիչ մը ե– միակ ե րէլաքԺուղ ին– շատ ալ ու ո զա կի չէ :
Հ ան րապ եա ո ւ թ իւննե ր Հաստատելու Համար, թէ զերական։ Ալ եթէ ոմանք կբ կարծէին թէ այս ՕքԼՌԱԶ Թ ^ ա կ ի ց ր ւ)երջացնեյով , կ՚ըսէ
այդ օրերուն անղլ. ումեր կային կովկասի մէչ^, վախեբբ կրնան զուր րլլալ, իրանի ղէպքերբ շատ ք է Անքէլեէ ւ՝է«քսոՐքւերոլ ներկայ ա թ-իւնո ապաեո–
որոնք մ ասնաւո րասլէ ս շաՀ ա դր ղէւո ւահ՜ Էին կով. շուտ Հասան , զանոնք յուսախաբ րնե.՛ու • Համար | վռւ-քյիւն չի նեո^նտեր Թ ո ւ ր ք ե ր ո ւ ն , քանի որ անոնք
կասետն ԱդրբԷ^անի ստեղծ ա մով՚ , եւ այդ աո֊ա– ՈրովՀետեւ , Թուրքեր բ խոբՀրզա ;ին միջա փ ո ք ր ա ՚ ր ի ւ ե ն , թ-Է ղօրաշարժը եւ բացւաւիկ վիճա
չՀադրութեամր ՛Լարտբաղի լեռներէն վար իԳեցոլ– մտաւ թիւնբ իրանի մէջ, ուղղակի կամ անուղղա կը շատ սուղի կր նստին ե ւ աղգ« պաշտպանութիւ
ցահ– էին Անդրանիկը եւն՛ Տ կի , կ ը նկատեն Թու.րքիոյ դ է մ ո ւ ղ ղ ո ւ ա ծ գործո– նը կր կլանէ կանոնաւոր ելմտացոյցին 4 / 5 ը , թ է
ք՝այց ներողութի՛ւնէ Շատ մ/է հայ գրողներ ղ Ո լ թ խ ն մ ը ։ Մարդ այն բացորոշ տպաւորութիւնը րտՕաՈ|5 չնաւ հոոադոոծու-ո-եան ե ւ սայսոաոա–
անղ ամ շաղաց ակ ն եկահ՝ ղիւդտց ՛՛Էն տարբերու կբ կրէ, թէ Անդաբան շատ աւելի աղղաած է Ատբ– դո*ւծա|>եաԴ հ ա մ ա ր , ^>է ա պ ր ո ւ ս տ ի ս ղ ո լ թ հ ւ ն ր
թիւն Հունին, երր կր իսօսին այս պատմական դէպ– պւսէոաեանք/ անցուդարձէն քան ԹէՀ Ծանր ինք ։ Փ ի ւ ա աաոՀքտ կո պ ա տ ս ս ա է (հադին՛ ոհնո 19Տ9հ
քերու մասին։ Եւ կատուին ո* թէ ականուեր ր , տյւ Թերթերը իրենց տեղեկութեանց մէկ մեծ մ ասր կբ հ&գապատինն է 11նգտրայի մ է յ • ոսկին իր անուա
ճանկեր ր կրլ ցուցնեն , եթէ դիտողութիւն ընես •. նուի բեն
Իրանէն Հասած լուրերու, որոնք շատ նական ա ր ժ է ք ի ն 40 ա ն գ ա մ ը ) , եւն* յ
Ծ՛
Fonds A.R.A.M
Եքհք Մհծհդ
17, Տոտ Օտատտաէ - Ր Ճ & 1 Տ ( 1 3 ՛ ) Մ իջա զգա յին մամուլը Հազար կտոր կ՝ԷՀԱայ 1
1 « ե ։ Շ08. 15-70 - 0. 0. Բ. Ր«ատ 1678-63
լԺ՚1>|;Գէ>՚1ւ Տս.|ւ ՜ՑՕ, (Տաււ՚ս. 400. Յամս. 2՚. ֆ;ւան+ ստոյգ տեղե կութ իւններ քաղելու Համար երեք
1&ս՚օւ 11 0&€ահւ–6 1945 Ե ր ե ք շ ա բ թ ի 11 Դ ե կ տ ե մ բ ե ր սլե տ ո ւթ ե ան ց արտաքին նա խարաբներու ^՜ոոո։ԼԷ
մասին , որ պիտի գումարուի Գեկտ * \ 5ին , Ա ոս
կուայի մէչ՛.
ինչպէս գրած էինք կիրակի օր, գլխաւոր խէե՜
ԺԷ– Տ Ա Ր Ի - 17՛ ԽոԽ «՚> 4480–*եոր շրշան ր ի ւ 209 Խ մ բ ա գ ի ր ՝ Շ– Մ է՛ Ս Աք՝ Ե Ա՛ս ԳԻ՜Ս՝ 3 Ֆր գիրը ՀիւլԷական ուժի գաղտնիքն է ։ Աւր է շ կարե
ւոր խնդիր մը 1մ * Միութեան քաղաքականս ւթի ւ*–
Ար* Մնգլիոյ արտաքին նախարարը շեշտակի պիաի
ՄԵՐ ԽՕՍք-Ը առաջարկէ Պ * Մոլոթովթ որ բացորոշապէս պարզէ
ԺՐՈԿՈՖ ՆԷ՛ ե Ա Փ Ա Ճ Ա ՚ Բ ՛ Խ * Ս իութեան արտաքին քաղաքականութիւնը ,
նպատակները եւ պաՀանջները էյ ւր ո պայ ի մէջ, որ*
ԿԱՏՈՒԻՆ ՃԱՆԿԵՐԸ պէս ղի կարելի ըլլա յ ընդՀանուը Համաձայնութիւն
ի/ԱԲ— Շտշշէէշ <ետ Լ&ԱՏ&ՈՈՇ ( 4 Դ ե կ ա – ) թ ֊ լ ղ – մը կնքել արեւմտեան պետութեանց եւ. Մ ոսկուայի
--օ - թ ա կ ց ռ լ թ ի ւ ս մ ր կը եյւաաաբսւկէ ի ր պսաւերսպմա. միջեւ , ապագայ գործակցութեան եւ ՀիւլԷական
Հազարաւոր օտար թ երթերու. #*էջ Հազիւ, ^աս թ ղ ր - ա կ ց է ն , « Թ ր ք ա կ ա ն մաա1ագււՆր–իՆնԼԱ7ր7 ուժի մասին ։ կը յուսաց ուի թէ երբ անՀբաժեշա
Անգարա » խ ո ր ա գ ր ո վ ; էՏօդոՆածագիրն է Տ ռ ք թ ՛
աասնեակներ թղթատելու, առիթ կ՚ունենանք ամէն լուսաբանուի՛ ր ւննե րը արուին , կաբելի պիաի ըլ
օր ։ Գլխաւորաբար ֆրանսերէն եւ. անգլիերէն* Ե** ՚Օէրիս է. ԿրԱւ, ա պ ա հ ո վար ար Թ ո ւ ր է մ ը , <որ ե– լա յ ընգՀանուր Համ աձա յն ո ւթ ե ան ց յանգի լ Հե
անշուշտ ամէնէն կարն՚ւոբնեբը ; ր ե ւ ի մ ե ծ ճ ա մ ա ր ո ւ մ կր վ ա յ ե լ է Զ ո ւ ֊ ի ց ե ր ի ո յ ս ՚ է ջ։ տեւեալ կէտեբու մասին —
Մի զարմանաք , եթէ ըսենք թէ ամէնէն աւելի կ^ամփոփենք հիմնական մասերը — 1, Պ աարա սա ել ծրագիր մը՝ Հ իւլէական ուժը
անոնս մէջ է որ կը Հանգիպինք անճոռնի , կոտո– Աերժ , *Հ՝Բարփիչ»ի անբաղդատելի ճաշարանա ձեռքի տակ պաՀե լու Համա բ Աղգե բ ո ւ կազմ ակեր–
շաւոր զկէիպումներու ։ Ախւ լէլներ դ րոսց Համ ւ պետը, կկարծեմ Օարին անձնապաՀ գունդի նախ պութ կան մ իջոցաւ ։ Այս ծրագիրը նո յն կազմ ա–
իյաէով
զէրօ ս ւ Ի ա ի ստանար գպրոցական մը։ Ս ա ՛ կին գնդապետն Է ) , անմիջապէս ինծ ր ւզարզեց
նա ւան գ երր նկատի առնենք ստորագրողները։ թուրք մա յ րաքաղաքին քաղաքական մթնոլորտը • վստաՀելի չեն, եւ իրենց խմբագրականներուն մէջ
Այսպէս, Լոնտոնի «Տէյլի Մէյթր* որ մասնա « (Հաա գէշ ատեն մը Հասաք * * * քանի մը օրէ ի եռանղ ագին կյը խօսին կացութեան մ ասին եւ չեն
գէտ է շռնդա լից լարերու, Գեկաեմրեր $ին կր վեր վւռթոբիկի կը սպասեն այստեղ* նախարարնե վա ր ան Ա ր ՛լիրք բռնել , յաճախ կիրքով *
Հրատարակէ ր յօդուած մը՝ Աարպատականի դէպ րը շատ շուտ եւ գէշ կ՚ուտեն եւ սովորականէն ա– •է արզ են թ բ քա կան յուղում ին շա բժ առիթն ե–
քերուն առթիւ,– «կատուն Հր ար գելին առ^եւ» ։ * ֊ ե լ ի կը խմեն : Վարչապետը , Աարաճօղլհւ միայն րը , որովՀետեւ Ատրպաաականբ միայն ի բան եան
կարելի էր ղանս առնել այս ալ, (նչպէս ուր ի չ սուրճ կ՝ուզէ եւ բնաւ չէ ժպտիր, մինչ սովորաբար նա՛Հ անգ մր շէ , անոր մէկ մասը կը պատկանի ք& •
բազմաթիւ գր ութ իւններ , որոնք աւելի շատ սաՀ>* կբ շաղակրատէ ր եւ կատակներ կ՚րնէր ինծի Հետ ; էք՛իա թեան , միւսը Թուրքիոյ : Բնակչութիւնր կը
մանուած են կեր ճարելու ամ բո իւ ին ;1 Մէկ շաբաթէ ի վեր արտաքին դործեբու նախւա– կազմէ փոքրամասնութիւն մր որ իբ ցեղով խնամի
Բայց , ա կան ա ւո ր Հ ր ա սլա րա կագիր մըն է յ°գ՜ բաբը այլեւս ճաշի չի գար * գալով պատերազմա– է Հայերուն եւ ոբ Խ • Միութեան բերնով Թուրքե
ուահ-աւ*իրը , Հարօլտ Նիքոլսըն , նախկին պաշտօ կան ն ա խ ա ր ա ր ււ լ ի եան ս պան ե բ ո ւն , ա յլ եւս չեն րէն կբ պաՀանջէ կարսը եւ Ար աաՀ ան բ : Հետեւա
նատար ԱՀևգլիոյ արտաքին գորհերու նախարարու տեսնուիբ >: բար, մարգարէ րլլալոլ պէտք չկայ, ծանուցանե
թեան ։ Որեւ է գրութիւն իր ստորագրութեան լու Հ ամար ՚ թէ Ատրպաաականի կցում ը պիտի ա–
տակ՝ մեծ Համարում կը վայելէ գիւանագիտական Աերժ շատ իրագեկ է * քանի որ իր վարած ճա
շր^անակներու մէ^։ Կ՚ազդէ Հանրային կարծիքին շարանը ժամ ագբավա յրե է բո լո ր նախարարնե ււա^ն՚ւրդէ Հողային ճշգրիտ սլաՀանջվտ մը Թուր
վբայ։ կարճ խօսքով, Հեզինակութիւն մը միջազ րուն , թուրք բարձր պաշտօնատարներուն եւ երես քի այկն։ •*
գային քաղաքականութեան մէջ՛. ԳրիՀն ալ՝ վարժ փոխաններուն , ինչպէ ս օտար դի ւան ա գէտն ե բու իրանի մէջ խմորուած ըմբոստութիւնը կրնայ
եւ րանուկ : մեծ մ ասին : Թղթակցի մը գործը միշտ Հաճելի չէ պայթիլ նաեւ Թուրքիոյ մէջ, որովՀետեւ Հոն աք
Տօ՚գուածագիրը նախ կր յիշէ դրուագ մր իր Անգաբայի մէջ, բայց բաւական Հեշտ է ։ Կր բաւէ կը բնակին ՝Բիւրտեբ , վաչկատուն եւ կիսավայրե
դպրոցական կեանքէն ։ Կր նկարագրէ աշխաբՀա– երթալ ճաշե լ ա յգ ճաշարանին մ էջ * վսաաՀ կրնաս նի եւ շատ մ ո չեռան գ , որոնք մ ի շա Հոգ պատճա–
գր ութ եան ո ւս ո ւց ի էր , որ սովո ր ութ իւն ունէ ր եր ՐԼԼաԼ Ի^է Հոն պիտի Հանգիպիս ամէն մարդու եւ ււած են Անգաբայի կառավարութեան ։ Մինչեւ Հի՛
կի րնե ր ո լ ձեւեր ր բա զդա տ ե լո ւ զանազան առար ճաշել երկու քայշ Հ եռա. վարչապետէն կամ խոր էք ա կարելի– եղած Էր նուաճել զանոնք շնորՀիւ
կաներու ձեւերուն Հետ ; Հրդային դեսպանատան մամուլի կցորդէն ; սպառազինութեանց գերազանցութեան , բայց, ա–
Օրինակ , Իտալիան կը նմ՚անցնէր ոտքի մատի Անաց ոբ , սպիտակ ռուս ճաշարանապետբ սէենէ մ բ ի ՛Լեր , ՝Բ իւրտեր ը ինքնաշարժ զէնքեր կբ
մը, կրունկի մը կամ Հորթի մը* Տեր ան սան՝ գնդա շատ ն ե դո ւթ ի ւն կը կրէ դ ԲՈԼՈՐԼՀ ա եղա ւո ր ե լո ւ Հ ա– ստանա յին <Հ.խորՀ բգաւո ր աղբիւբէ մըֆ , ինէ^էէս
խաղի բերդապաՀ ի մ ո՝ մէկ թեւբ երկարած գէսլհ մար ։ Պատերազմի Ընթացքին , Հարկադրուեցաւ էլ ըսէ պաշտօնական մեղմաբանութիւնը Հ
Հյէրպուռի թերակղզին եւն * ։ գի ւան ա դի տ ո ւթ ե ան գանձեր թավւե լ , Ուշադրու » ՚^՝ լ. ւ .ան ագե առ՛ Լան %րջ։սն կւ կն ե ր ը իրանի դէպ
Գալով իրանի, վարժապետը զայն կր ն մ ան թիւն րնե լ որ Փօն Փավւընի սեղան մը , չարուի Մ * քերուն մէ9 կը տեսնեն վտանգաւոր նախընթաց
ցնէր կատուի մը՝ Հրարգելին առջեւ։ Մէկ ականջը ՕաՀանգներու դեսպանին քով եւ ^ Աիմր ո կ ան օֆ ^ մը։ Եթէ Անգլեւսաքսոններբ րնգունին կատար
երկարած գէաի Երեւան, միւսը դէպի Բագու , դի՛ մը ^չՀ բամ ցուի Հ ո ւն դա բ թղթակցի մ ը ։ Ան սա իպ– ուած իրողութիւնը երկրի մր մէջ որուն ան կա խ ու
տելով անց եա լին մ ոիսի րնե բ բ եւ ապագա յին բո ցե ուած էր մասնաւորապէս տեղեակ րէէալ գիւանա իք իւն ր ե րաշխաւո րած են , որ կը գտնուի իրենց
րբ Տ իսկ ի)ւրմիոյ լիճը՝ կեդրոնական եւ իաւլմ ա– գիտա կան եւ ուր ի շ ելեւէջներու եւ խզումներու ւ շաՀերռւ շրջանակին մէջ եւ որ արդէն մասամբ
ձ ա յն աչք մը՛,
Պատե րազմ ի դադարում էն վերջ,, կը յուսա ր ք քիչ գրաւուած է .իրենց իսկ զօրքին կողմէ, ուրիշ եր
մբ Հանգստանալ * բա յց , ավւսո՜՛ս , ամէն բան կար– կիրներ եւ անոնց մէջ Թուրքիան այն ատեն ամէն
ին չպէս կ՝ե րեւսս յ , յօդուած ագի ր ր շատ Հալ– գին չէ տակաւին : Պէաք է ուշադրութիւն ընել որ պատճառ պիտի ունենան* վա իյնալու , քանի որ պի՜
նած է այս վերջին նմանութեան ,եւ ինքն ալ իր Ո՚ուսե րը անմ իջասլէս մ օաիկր ԼՐ1Լաս Ի^Ո1ԼԲՔ սլե– տի մ ե բժ ո լի Գ աշն ակիցնե բու աջա կօո ւ՛թ ի ւն բ ։ Ան
կա րգին կը լրացնէ զա յն , բացատրելով թէ իրան– աական մարդս ց որոնք այլեւս պիտի չկրնա յի՛ն ա– գարա չի Հաւատար ա յն պատմ ութեան թէ եղածբ
եան կատուին ԳԼուխր ա յ ս Ղ\.աձՐՐ. ո՛՜Ր Կր աաՀԷ գատօրէն խօսիլ քաղաքական կաց ութ եան մ ասին ։ ժողովրդական ասչստամբութիւն մ րն է , միայն
ո՚զեզը կը նմանի Ատրպաաականի նաՀանգին ։ Պէտք է մ եկուսացնել պա շա օն ա սլ է ս ճանչցուած ժողովրդավար բա ր են ո բո դումն եր ստանալու Հա
- <Տ Ատ ր պատ ականը շատ անգամ խռովի չ եւ դիւանագէտները եւ (իումանացինեբուն եւ Հուն մար : ք6 բոզութիւն է որ Ատրպաաականի գաւառ–
երբեմն վճռական ազդեցութիւն մբ գործած է գարներ ուն պէս կէս ՜ պաշտօնական ներկա յա ցու նե րը ռուսական տիրապետութեան տակ են , ամ էն
սլ ա ր ս կա կան կա յս բու թեան վրա յ : Զրագաշտր ցիչ^/եր որոնք կբ մ եբժեն իրենց երկիր ը վերա օր բազմաթիւ դասալիքներ կը Հ ասն ին թրքական
Ուբմիոյ էիճին մօտեր բ ծնած էր*, իսկ Լէնկթիմուր դառնալ : Պէաք է նկատի առնել Ամ ե ր ի կաց ին ե րո ւն սաՀմ տնագլուխ բ եւ Ատ բ պա տականց ի գերիներ բ
Ատբպտտական իջաւ \ ՅՅեինֆ ։ բաղձանքը , մ ի շա մ իեւնո յն անկիւն բ գրաւել մինչեւ Հիմա մերժած են վերադառնալ իրենց եր
մ ա սն ա ւո ր ք օք ր–էյլ5յձ–/յ ունենալ ։ եւ կիր ր : 1Լ Iս պա բա գան բա ց ո ր ո շա պէ ս կ՚ապացու
Անցնելով օրուան տագնապին , Պ • Նիքօլսրն
կը յիշէ Ատ ր պա տ ակա՛հ ի խառն բնակչոլթիլնը ,–~ ցանէ թէ լսորՀ րդա յին տիրապետութիւն ր ա յնքան
մօտ մէկուկէս միլիոն , • Պարսիկներ , թուրքեր , Հազուադէ պ է որ ա յս վերջինները առանձին ալ գնաՀատուած չէ է Հետեւաբար դժուար է երե–
*Բիւբտեբ, Հայեր ե լ ն * ։ կլ ապա կ՚իյնայ լպրծուն ճաշեն : Անոնք անվերջ Հ բաւէ բներ կը ստանան ւակայել թէ Հ իւս * իրանի ժողովուրդները կհուզեն
գետնի մր վրա յ . Թուրքերէ որոնք յայտնապէս կբ ջանան ճշգրիտ վախել իրենց կարգուսարքը եւ անջատուիլ ԹէՀ–
Հ Անցեալ պատե րազմին ՛էն վէր փաշա գա տեղեկութիւննեբ, ստանալ անոնցմէ , իմանալ ա– բանէն ւ
ղափար բ յղացաւ մեծագոյն Ատրպատական մբ նոնց տեսակէտը , Համ ոզուելու Համ ար թէ \) • \թա–
(Ագրբէջան) կազմելու, որ պիտի բովանդակէր Հանգները չեն կրնար անտարբեր րէէաէ Մի^ին Ա– Եթէ այդպիսի դէպք մը պա տ աՀ ի , կարեւոր
ոչ մ իա յն ի բանն ան նաՀանդը , ա յլ եւ Թուրքի ո լ բեւելքի Հանդէպ ։ էի ով։ ո խում մը յառաջ պիտ ի գայ ռազմ ա դի տ ա կան
եւ Ո՛ ու ս իո յ սաՀմ տնամերձ տաբտծութիւններր ։ Թրքական Հողը ոբ կը մթագնէ պետական կացա թեան մ Էք ։ Այն ատեն (Իուսեբբ գրեթէ պի
կբ պատճառէ
Յարական կայսրութեան կազմ ա լուծում ով , 191 7– մարդոց ճակատը , մտտՀոգութիւն տի գտնուին ԱՀևատոլուի ամրող^ արեւելեան սաՀ–
պայուսակներբ
ին, Վ ա ն ի Հ ա յ ե ր ը , Ո ւ ր մ ի ո յ Ասորիները ե ւ Շ Է – նոյնիսկ պարդ Հ^Համալ^ին , որ ձեր • մանագլուիյին երկայնքը։ Թուրք զօրքերը*, որոնք
քաքի ( 7 ) քիւրտ ցեղապետը միացան անբնական կրած ատեն պիտի Հարցնէ անվրէպ Պալքաններոլ Հիթլէբական արշաւանքէն ի վեր
խ մ բ ա կ ց ո ւ թ ե ա մ բ մը. Վրացիները ե ւ Հ ա յ ե ր ը կէս - զօրաշարժի վիճակին մէջ կը գտնուէին , այլ
- Մ ո ս կ ո ֆ ն է ՞ ե ա փ ա ս ա ք (Ռ ո լս բ ի^ն չ սլիտի եւս ւզ ի տի չբ՛աւեն վզա Հ պան ելու բոլոր սաՀմ անա–
հռչակեցին « ԱդրբԷյանհան. հանրապետութիւն » ընէ^ ։ Այդ Հոգք1՝ Ի^Ո1ԴԻ^Ի կաոր մ ըն է քանի մր ղլոէիսնեբը, որովՀետեւ Հարկ պիտի ՐԷէայ նաեւ
մբ , մայրաքաղաք հռչակելով Ր-աղուն» : ս տ ո ր ա գ ր ո ւթ ի ւնն ե ր ո էի , ա՛յն դաշնագիրը որուն ա բե ւ մ ու աքէն պաշտպանել Թրակիս յ մուտքբ ել–
Ա աո րադհ ու ահ՜ խօսքերէն կրնաք դատել պատ֊ սլայմանաժամը նոր լրացաւ ։ Այժմ Թուրքիան ար ստու աոաթիւ զօբագունդեբ անջատել , ի նախա–
մ ութ եան ամբող^ այլանդակութիւնը։ եւս բարեկամական յա րա բե րո ւթ իւննե բ չունի իբ տեսու թիւն քբտական ապստամբութեան մը ; Մին
կարելի" էր ենթադրել թէ Լոնտոնի թերթն ու շատ մեծ Հարեւանին , ք$ • Միութեան Հեա, ոչ չեւ Հիմա Թուրքիա երբեք լրջօրէն նախատեսած
րր Հեղինակաւոր աշխատակիցը այնքան պ է ՚ ի յ ա պ է ՚ ր պաշտօնապէս , ոչ ալ կէս-սլա շտօնասլ է ս : էաԼսՂո՚Լ նա խա / արձակում մբ իրանի մէջ, իրա
են, ար չեն գիաեր թէ պայթեցաւ ռուս Թուրքերուն Համար օրուան մեծ խնդիրն է, կան պաշտպանութիւն մը կազմակեբպած չէր
կան յեղափոխութիւնը, 1918/՚^> Կովկասի երեք ո– արդարեւ , գիտնալ թէ քեուսե ր ը ինչո՞ւ չեն ուզաս՝ սաՀմանագքուխին երկայնքը ւ Այնտեղ ոչ ամբու–
դովարդներր կսւղմեցին միացեալ կառաւիարոլ. նորող ել այգ դաշնագիրը* Այս աոթիւ յայտնուած թ ի ւ ն ն հ բ կան, ոչ ռազմագիտական ճամբաներ եւ
թիւն մր ԼՍԷյմ՝) , յետոյ րամնաելու եւ ան V ւս ա կարծիքներ ր բոլորն ալ յոռետես են եւ .քիչ մը ե– միակ ե րէլաքԺուղ ին– շատ ալ ու ո զա կի չէ :
Հ ան րապ եա ո ւ թ իւննե ր Հաստատելու Համար, թէ զերական։ Ալ եթէ ոմանք կբ կարծէին թէ այս ՕքԼՌԱԶ Թ ^ ա կ ի ց ր ւ)երջացնեյով , կ՚ըսէ
այդ օրերուն անղլ. ումեր կային կովկասի մէչ^, վախեբբ կրնան զուր րլլալ, իրանի ղէպքերբ շատ ք է Անքէլեէ ւ՝է«քսոՐքւերոլ ներկայ ա թ-իւնո ապաեո–
որոնք մ ասնաւո րասլէ ս շաՀ ա դր ղէւո ւահ՜ Էին կով. շուտ Հասան , զանոնք յուսախաբ րնե.՛ու • Համար | վռւ-քյիւն չի նեո^նտեր Թ ո ւ ր ք ե ր ո ւ ն , քանի որ անոնք
կասետն ԱդրբԷ^անի ստեղծ ա մով՚ , եւ այդ աո֊ա– ՈրովՀետեւ , Թուրքեր բ խոբՀրզա ;ին միջա փ ո ք ր ա ՚ ր ի ւ ե ն , թ-Է ղօրաշարժը եւ բացւաւիկ վիճա
չՀադրութեամր ՛Լարտբաղի լեռներէն վար իԳեցոլ– մտաւ թիւնբ իրանի մէջ, ուղղակի կամ անուղղա կը շատ սուղի կր նստին ե ւ աղգ« պաշտպանութիւ
ցահ– էին Անդրանիկը եւն՛ Տ կի , կ ը նկատեն Թու.րքիոյ դ է մ ո ւ ղ ղ ո ւ ա ծ գործո– նը կր կլանէ կանոնաւոր ելմտացոյցին 4 / 5 ը , թ է
ք՝այց ներողութի՛ւնէ Շատ մ/է հայ գրողներ ղ Ո լ թ խ ն մ ը ։ Մարդ այն բացորոշ տպաւորութիւնը րտՕաՈ|5 չնաւ հոոադոոծու-ո-եան ե ւ սայսոաոա–
անղ ամ շաղաց ակ ն եկահ՝ ղիւդտց ՛՛Էն տարբերու կբ կրէ, թէ Անդաբան շատ աւելի աղղաած է Ատբ– դո*ւծա|>եաԴ հ ա մ ա ր , ^>է ա պ ր ո ւ ս տ ի ս ղ ո լ թ հ ւ ն ր
թիւն Հունին, երր կր իսօսին այս պատմական դէպ– պւսէոաեանք/ անցուդարձէն քան ԹէՀ Ծանր ինք ։ Փ ի ւ ա աաոՀքտ կո պ ա տ ս ս ա է (հադին՛ ոհնո 19Տ9հ
քերու մասին։ Եւ կատուին ո* թէ ականուեր ր , տյւ Թերթերը իրենց տեղեկութեանց մէկ մեծ մ ասր կբ հ&գապատինն է 11նգտրայի մ է յ • ոսկին իր անուա
ճանկեր ր կրլ ցուցնեն , եթէ դիտողութիւն ընես •. նուի բեն
Իրանէն Հասած լուրերու, որոնք շատ նական ա ր ժ է ք ի ն 40 ա ն գ ա մ ը ) , եւն* յ
Ծ՛
Fonds A.R.A.M