Page 141 - ARM_19-1945_04

տաա ւտ ր ա ւ ա տ օ ս ց ւ ւ օ ա տ ա տ ա ^ ռաւշտ

(ԻասհպհքմաԱ

17, |*Ա6 0&1Ո6Տ1Ո6 - (136) պատԽագմի մասիԱ

ք 1 Լ ։ 9 9 6 ; . 1 5 ; 7 0 ֊ ֊ Շ– է– էչ ք * ™ 1678-63 օ դատավա­
կարդաց
ԱժնԵԳԻն––– Տայւ. 1օ0, 6ամս 400, Յամ՛ս. 200 .ֆրսՀԱք ինչպէս գրած– էինք, ՚քյիւրընպէրկի

րութեան առթիւ ամերիկեան դատաիսաղր

յ«ոճւ 13 Օ&օահոտ 1945 Հիսգշասթ-ի 13 Դ ե կ տ ե մ բ ե ր կարդ մր վւաստաթուղթեր , որոնց Հ ամ աձա յն Հի իմ–

լէ ր շատոնց նա իսապատ րաս տած՞ էր յարձակում ր

Խ մ բ ա գ ի ր ՝ Շ • ՄԻՍՍ.*ԵԱ՜ե ԴԻ՛Ս՝ 3 Ֆ ր Ա Միութեան դէմ։ 1940 Գեկտ . 18*5/ թ ի լ 446

ԺԷ • Տ Ա Ր Ի - 17* ճտա& Ւ2° 4482-է.ռր շրջած թ ի ւ 211 ւիա ս տ ա թ ո ւ։լթ ը , ո ր կը վերաբերի ՀձՊարպաբոսա՝2>

ֆէչուած ծրագրին , կբ Հաղորդէր Հիթէէրի Հրա–

Հանգները , զԳերման զինեալ ուժերը պէտք է

ՄԵՐ ԽՕՍ-ԲԸ ՄԻ ԲԻՋ Պ Ա Տ Մ Ո Ի Թ Ի Ւ Ն պատ բաստ րէէան ջախջախելու ի) • Ա՝ իութիւնը ա–
ՐաԳ էս ր շ ա է ֊ ա Ա ք ի մը րնթացքին
, Ան գլի ո յ գէմ

ՆՈՐ ՏԵՍԱԿԷՏՆԵՐ 1917 Հոկա. 24ին բոլշեւիկները գրաւելով մղուած պատերազմի վաէսճանէն առաՏ^ ; մը
իշ­ 1 941 Փետրուար Յին խորՀ րգա կց ո ւ թ իւն

խանութիւնը , « գէաի տուն » Հրաւիրեցին ռուս աեղի ունեցաւ որուն ներկայ էին ՀիքՅ՜էէր եւ ամ­

բանակը, որ քայքայուած տուն կը վերադառնար , բաստանեալներէն ՝$այթըլ եւ Եօտլ։ Այգ առթիւ
Ա աՀ մ անա գրութեան յանձնաժոգովը էլր շա­ ձգելով
ամէն ինչւ , վֆնուեցան Ափրիկէի գռ բծ ողութ իւննե ր ը եւ Ֆբ–
րունակէ իր աշխատանքները, որոնց մասին °քԸ
Լէնինը 1917 սեպա –ին յայտարարեց * - ^Հաշ­ րանսայի աղատ մասին գրաւման խնդի բներ ը ։
օրին աեղեկութիւններ կր Հաղորգեն թերթերրւ
տութեան պայմաններ առաջարկելով , խոբՀրդա– 19՚41 Ս այիս 13 թուակիր իւիստ գաղտնի վաւերա–
Տարակոյս չկայ թէ Հիմնական սկզբունքները յին կառավար ութ իւն ր պէտք է որ անյապաղ
անց­ զիր մը–, ոբ սաորագրուած է մ առէ շալ ՝ք*ա յթ րչի
մ ե ծա պէս պիաի ազդու թե օրուան Հ ո ւէեր էն : Ա1*՛–նի անոնց իրական
գործադրութեան * պէտք է որ կողմէ , մ ասնաւո բ իրաւասու թ իւններ կուտաբ Տ.
ՒոՂւ\ ԵԼրոպան երկունքի մէջ Է։ Ֆրանս ան , դասւ՚յ– նաեւ Հայերին
ապա Հովէ լիակատար ազատու­ .Տ , առաջնորդին , \Ա * Միութեան մէջ կատարուելիք
կան օրրան ր յեղավա խական յորձանքներու , ի°նէ~ թիւն , մինչեւ
անջաաում » : ՛Շարունակելով ա– վարչական կազմ ակե բպութեանց մ աս ին ։ Ղ*ո յն
պէս կրնար կառչած մնալ Հին օրէնքներու։ Մա–
սում էր՝ Պարպել բովանդակ . Հայաստանի տարուան ապրիլ ՜Յին Հինգ շաբաթ յետաձգուեցաւ,
նաւ անդ որ, իր պաամ ո ւթե ան ամ էն էն եզերական գրաւուած) մէջ կա­
(Թուրքերի կողմից ինչպէս եւ մեր ռուսական ա ր շա ւան ք ր , Պալքաններոլ : ՝^այթըլ
շրջաններէն մէկը բոլորեց , հ^"/"* ա ա բ ի օտար լու­ թրքական զանգուածա–
կողմից բռնագրաւուած (այսինքն Հայ–, տարուած գոբծողութեանց Հետեւանքով
ծի տակ մնալով , յեաոյ Գիմադութեան , ստորեր­
կական) ^սդերր » ՚ Հ ՚սմաձայնած էր որ գերման գօբքի
կրեայ պա յ-քարի մ բ լծուելով։
յին Համ աիս\մբում տեգի պիտ ի ունենար մ ա յիս
Իյե՚զճ Հայեր, մէկ կողմից անկախութիւն– էին ձՀին , արեւելեան
Միւս կոզմէ, ԱաՀմանադիբ ժռդովին մէջ կը սաՀմանադլուխին վրայ , ԻսԿ

տիրապետեն ձախերը , Համ ա յնավար եւ ընկեր­ տալիս, միւս կողմից ո°ԲքերԼՀ ՔաԼ\ելով, մենակ ա ր շէս լան քր սլիտի սկսէր յունիս 22 ին ։ *Հքացի վա–
էին ձգում Թուրքերի դէմ յանդիմանէ էին քիուսիո լ
վարական ; Հոսանքներ որոնք լա յն ռետին շաՀս՚ծ ^ւշնեբբ մեծապէս– շաՀ ագբգռռւած

էին տարիներու, քարոզութեամբ Անոնց դոր 1917 դեկա* ՅՕին Լէնինի եւ Ատալինի ստորա­ բնական Հարստութեանց շաՀ ագո րծում ով : Մ աս­
մասնակցութիւնբ Գի մ աղբ ա կ ան ճակատին վրայ կոմի­
գրութեամբ (իբրեւ Ազդութեանց Գործերի նաւո րապէ ս Հ ր ա Հ ան գո ւա ծ էր կազմ տկեր սլե լ Լէ՛

եւ անՀ ամար զոՀերբ աւելի զօրացուցին իրենց սարի) լո յս տեսաւ Հրովարտակ մը, որ կ՚ըսէր ՚ ն ին կբսւտ ը , Մ ո ս կո լան , ՝ք՝իէվր եւ ք՝ագուն , տնտե–

Համրանքը ել Հմայքր * ^Ժողովրդական Գործավարների ք\) ո ր Հ ո ւ ր– սասլէս օգաուելու Համար յ

Մինչեւ Հիմա ընդ ո լնուած կէտ եր ունւձ մէք, դը յա յտարա բում է Հայ ժողով ուրդին , որ (հու -
ս ի ո յ գի լղա ց ի ա կան եւ բան ո ւո րական կառավա­
կան ուշագրաւ պարագաներ : Մ ո ս կ ո ւ ա կը ր տ թ ք հ
րութիւնը պիտ ի պաշտպանէ Հա յութեան իրա­
Այսպէս , (Հանձնաժողովը թեթեւ մ եհ՜ամ աս–
ւունքները քիռւսիոյ կողմից բռնագրաւուած թըր՜ օ
նութեամբ քուէարկեց մէկ ԷԼզգ * հԻ ո զովի սկզբուն­
ք ապա ական Հայա սա ան ի վյրայ , ազատ ինքն որոշ­ Պոլս էն կը Հեռագրեն թէ խորՀ րդա յին դես­
քը : ե1Ադիրբ դեռ շատ ջուր կր վերցնէ եւ ընդ.\ * նաիւաբա­
ման Հիմ ունքով , մ ին չեւ լիակատար անկախու­ պանը բողոքած է Թուրքիոյ արտաքին
ժ՛ ո գովին մէջ է որ վերջնական ձեւ պիտի ստանայ հ լշեւիկ ցո յ–
թիւն ^ : Եւ կ^աւելցնէր • <լ Ժ ո ւլո վր գա կան Գոր­ րին , Պոլսո ք մէջ կատարուած Հակա բո կր Համար­
Երկու ^՝ոԳոլէի տեսակէտն ալ ունի ղօբաւՈր
ծավարների եքո րՀ ուրդր Հ ա շա ո ւթ ե ան բանակ– ցե բուն դէմ , որոնք Հ ակախոբՀ րդա յին բողոքագիր
պաշտպաններ նոյն իսկ ձախերուն մէջ (^ընկերվա­ ուղղած
ցո ւթե անց շրջանին թուրք ի չիլ ան ր ւթ ե ան ց Հետ՝ ուին Աովետներոլ կողմէ ։ ՜Լ/Ոյնիմաստ
րականի : ք՝այց ոչ Հին Հասկացողութեամբ ,-
պ իա ի պնդէ այս պաՀանջնեբի գործադրութեան մ ըն ալ Պոէսո յ խո րՀ րգա յ ին Հիւպատոսը
Երեսփ* յ՛ոդով եւ ՛Ծերակոյտ : Այլ Ազգ՛ գերիէ՛
վրա յ » : է կուսակալին %
իաան ժողով մր, եւ անոր Հետ ուրիշ մը, բոլորո­
Զբո յց Ի ^ ամ աձա յն , դեսպանը Ա ռսկուա
վին նոր ոճով ; Այգ գեղեցիկ յա յտա րա բութ իւններ ին յաջոր՜ չ ո ւած րք–
Ուիիշ կարեւոր կէտ մը՝ քաղաքական պիտի երթայ , խորՀ բ դա կց ո ւթ ե ան կան
կուսակ­ դեցին դառն դեղաՀատներ ։ (հուս բանա կբ նաՀան–
ցութեան ց խնդիրը: լալով ի բ կառավարութեան կողմ Լ :
ջեց ամրո դ2յւ վվւն ԹրքաՀայա ս տ ան ի ց , նաեւ Կով~

քթատեր , մ ասնալո րապէ ս Համ ա յնավարնեբյւ կասից ։ /Հոլշեւիկնեբը Հաստատում էին , թէ ճա­

աւելորդ կբ գտնեն այս մասին որ եւ է տրամ^– նաչելով Հայաստանի ինքնորս շման իրաւունքբ I ԱՏՐՊԱՏԱԿԱՆ ՀԱԶԱՐԱՒՈՐ ՀԱՅԵՐՈՒՆ հրա.

ղըութիլն դնել Հաճ ՚Հանայ ը«. թ ե«>ն մ-ԷՕ– ՝՛թ՛ոյչատբելի, շեն ՝Հ* .մալ՛՜ում յլւկգ ՝Հր՚Հ$ք՚՝ձ *ք՚ՀՀՀ*՝7~՜ * ՚ ւ՛ "՚ ՂՂք*՛ ծ է խորերդ "՛յին ք,յ՛ ղա քւ՚ւ ց ի , զաո,նսՀ–՝
Միւս
ձախ թեւը , ընկերվարական կուսակ– ռուսական գրաւման տակ։ Լէնին - Ատալինեան լ ո ւ ։ Համ ա ա սւն ի մէջ գրասենեակ մբ բաց Ի ւած է

ցութիւնը , րնղ Հակառակն անՀրամեշ կր գանէ շոգշոզուն յա յտարա բո ւթեան ց յ ա ջո ր գ ե ց ին ուրիյ արձանագրութեանց Հ ամ՛ար ;

սկզբունքի կէտեբ գնել , խը ա տ։ է (ելով անցեալ յ ո ւս ա խ ա բո ւթ ի ւնն ե ր ։ ք*րեստ–Լիդովսկի դաշնա­ ՊԵՏԱԿԱՆ ՊԱՇՏՕՆԵԱՆԵՐՈՒ (աւելի քան մէկ
յայտարարում տեղի ու­
փորձառութիւնն եր է : գրի 4րգ յօդուածով բոլշեւիկներր միլիոն) ազդարար ո ւիժիւն - գործադուլը

կուսակցութեան վարի շ դէմքերէն Անառէ էին* <Հ Ո՛ ո լ ս ա ս տ ան ր պիտի անի իրենից կա խ– նեցաւ երէկ, չորեքշաբթի , ամբողջ դաՀ լիճ բ մեբ–

Ֆիլիվ* 1 նախկին նախաբար, յօդուածով մր կր ուտծ ամէն բան՝ ապաՀովելու Համար արագ պար­ ժած ՐԼԼ՜աքով որոշում տալ ճնշումի տակ։ Գործա–

պատճառաբանէ այս անՀրաժեշտութիւնը • պում բ Անատոլռւի արեւելեան շրջանների եւ նը– ղուլը աւեւեց երկու ժամ ։

1. ԱնՀ րաժե շտ է Ա աՀմ անադբութե ան մէ9 րանց օրինական փոիսանցումը Թուբքիոյ ։ Արաա– ԼՈՆՏՈՆԻ ԵՒ ՓԱՐԻԶԻ մլվել կատարս,

արձանագրել մ է կէ աւելի կո ւս ա կց ո ւթե ան ց սկրգ~ Հանի, կարս ի եւ /»ա թ ո ւմ ի շրջանները եւս արագօ­ քաղաքական բանա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ր մեծ Հետաքրք­

բունքր ։ ^ժողովրդապետութիւն մը կ%ենթադրէ րէն պիտի պա ր պո ւին ռուսական զօրքեր ի ց : Ռու­ րութիւն կր շարժեն : կարգ մբ տեգե կութ եանց Հա­

շատ մը կո ւս տ կց ո ւ թ ի ւնն ե բոլ զ ո յութիւնր , Հե տե– սաստանը պիտի չմիջամտի այդ շրջանների պե­ մաձայն , Անգլիա տրամագիր է բան սա յի գոՀա՛

լաբաբ պէտք է խոշոր տառերով յձանա գր, տական եւ մ իջա զգա յին - իրաւական յարաբերու– ցում տալու Հռենոսի եւ քիռւբի Հարցին մէջ, պայ­

մ ի ա կ կ ո ւ ս ա կ ց ո ւ թ ե ա ն դատապարտութիւնը, քա­ թեանց Հարցերին , թ ո յ լ տալով, որ այգ շրջաննե­ մանաւ որ Ֆրանս ան ալ տեգի տայ Պալքաններոլ

նի որ ան գործ՜իքն է դիկտատուրային; րի աղգաբնակութիւնը նոր կարգ Հաստատի , Հա– մէջ , ի նպաստ Անգլիա յ :

2. Այդ կուսակցու թ իւննե ր ր պէտք Է Հասարա­ մաձայնութեամբ Հարեւան պետութեանց եւ յատ­ ՄՈՍԿՈԻԱՑԻ խորՀբգաժողովին առթիւ , Անգ–

կաց դիհ– մը ունենան ,•— ա ց ա տ ո ւ թ ե ա ն ս է ր ր ե ւ կապէս Թուբքիոյ »: էիոյ արտաքին նաիւարարբ միասին պիտի տանի
Իրաւունքներու Յայտարարութեան Էական սկը՚լ–
1918 մարտ \1ին այս ձեւով ըոլչելիկները վեց իսորՀ րդա կաննե ր , որոնց մէկր մասնագէտ է

բ ո ւ ն ք ն հ բ ո ւ ն պ ա հ պ ա ն ո ւ մ ը ( ազատութիւն , Հաւա­ լուծ՜ում էին Հայկական Հարցը։ Գազաններին էին Հ իւլէական ուժ ի ։ Գեմանիո յ կեգր * վարչու­
առջեւ
սարութիւն քաղաքացիներու՝՝ օրէնքին յանձնում Հայերը իրենց խնդիրը կաըդաղրելու 5 թեան մասին տեսակէտները աւելի պարզ են այժմ։

եւն.), Պետք չէ որ կարենայ վերածնի լ «Աքսիօն « Արեւելքի եւ Ռ ուս աս տանի բոլոր ա շխատա– Մ աո–էշաԼ Ժուկով , խո րՀ րդա յին ներկայացուցի -

Ֆրանսէզ^ր , ոչ ալ ֆ աշտ կան կամ նաց իա կան որ մաՀմետականներին » ուղղուած^մի կոչի մէջ չր , յայտարարեց թէ Համաձայն չէ որ կեգր* վար­
յայտարար մ
կու ւթիւն լ ւ ւ* ււ չութիւն մբ Հաստատուի առանց $)րանս՝այի մաս­
՚ՂՅ՛
( 2 4 նոյեմբեր 1917) Բ-՚՚Լշեւ-իէլեերը նակցութեան ։ Ան զ լի ան ալ ա յս տեսակէ ա ին յա­
3. Աղա ւո ո ւթ ե ան նո յն սկզբունքբ
րապետէ կո ւս ա կց ո ւթ ի ւննե ր ոլ ծոցին պէտք է տի­ Էին* —- <Տ Մենք յայտարարում ենք, որ պատռուած րած է :
մէջ՛. «Անց­
եւ ոչնչացուած Է Թուրքիան բաժանելու եւՀայաս– ԱՈՒՆԱԱՏԱՆԻ գաՀլիճը երկու մասի բամ–

եալին մ էջ տեսնուած են քա զա քա կան կուսակցոլ– տանր նրանից խլելու դաշնագիրը ֆ: նուած ,է տ Ը^՚Գ^ ՚ ներման Հարցին առթիւ։ Երեք–

թիւննեբ՝ բա զկաց ա ձ մ իա յն սպա յա կո յտներէ , ա– Գրեթէ նոյն շրջանին դաւեր էին սարքում նա­ չորս ն ա էսա ր ա րն ե բ 1լ ա ռաջա ր կեն ներում շնո րՀ ե լ

ււանց զօրքի , Հ ամաղո ւյէ՚ա րնե բ *ռւր նոր անդամներ եւ Անգլիացիները : Թուրք բանակներ բ մ օտենում բոլորին , մէջն ր Աա լո վ անոնք որ ս պան ո ւթ ի ւնն ե ր

կ՛՛երել.ան յանկարծ , մեծամասնաթիւն մը գոյա­ էին ք* ա գո ւ ին հ Անգլիացիները յուսադրում էին կատարած սն գերմ ան գբաւմ ան

ցնելու Համար , վարիչ մ արմ իններ որոնք իրենց Հայերին , թէ կ՛՛օժանդակեն ։ Իրօք 2700 զինուոր էւ 1944 Գեկտեմ–
եւն՛ :
Հրամանները կբ պարտագրես շարքերուն՛^ գրկեցին ք՚ագւ/ւ զօր * $Ը"սԻ^էր*իԻւԻ Հրամանատա­ բերի դէպքերու ատեն։ 1Լարչապետր ել ուրիշներ

4. Վերջապէս , Հպէտք չէ ո ր . կուսակցութիւն– րութեամբ։ ՚Լ,րանց նպատակն էր սակայն պաշտ­ կ՛ընդդիմանան այս առաջարկին ;

ներբ ծ ա ծ ո ւ կ ա զ յ փ ւ ր ս ե ր ունենան։ Իրենց բոլոր պանել Ո ագո ւի քարիւղը եւ ոչ թէ Հայերը* Մէկ

ելմտական միջոցնեբբ , անդամավճար , Հանղէս– օր ալ գաղտնի չքեցին ք*՝ագուն եւ նաւ նստելով կանդ առնեն Լ լ մ տած են թէ ի՛նչ կը Լի՛նէր պա՛*

ներ , Հ ան գան ա կո ւթ իւննե> ր կամ ուրիշ աղբիւրն եր փախան Պարսկաստան , Հայերին յանձնարարելով տերաղմի ելքն ու տեւողութիւնը, եթէ (ծ՚ուրքերր

պէտք է ծանօթ րԱան բոլորին, ինչպէս եւ ծախ­ Հ սպիտակ գրօշ բարձրացնել ՝» ։ 8 ամիս առսՎ Հասն էին թաղու։ ե՛ն նրանք ա ւ ե լ ի
քերու բաշխումր
; Ա րւ կերպով սլիտի կրնանք վբս– Աեպա * \^>ին ինկաւ ք՝ագուն ։ կոտոբածբ Հա­ կանուխ պիտի հասնէին, եթէ Հայերը չդիմա–

ւո ա Հ ըլլալ թէ կազմակերպութիւն մր ոբ ել է յերին ա՛րժ՛ե ց 30,000 մարդկային կորուստ։ ք* լ լ՛­ դ ր է ի ն »:

կերպով կախում չունի ոչ աբտասաՀմանէն , ոչ ալ րումն այդ ոդբերդութեան , այդ օրերին Լոնդո­ Զենք խօսում ուրիշ վկայոլթիւնների մասին

կարգ մը տնտեսական ուժերէ * կամ, եթէ կարգ մբ նում լուրեր էին տարածւում, թէ Հայերը դաւա­ (օրինակ Լիլտէ%տորֆի յուշերը) ։ Ի վարձատրու­

կռւսակցութիւննեբ կապեր ուՂւին այդ ուժերուն ճանելով Անգլիացիներին, գաղտնի բանակ– թիւն այդ բոլորի, երբ կնքուեցաւ Մուդրոսի ղի–

Հետ, Հանրային կարծիքր պիտի գիտնայ եւ ընտ­ ցութիւններով Բադուն յանձնել են Թուրքերին * * * նաղադարր(\9\8 Հոկա •՝),Հայաստանի մասինպար–

րող բ պիտի կրնայ Հաշուի առնեք»։ Տաբաթներ փերջ մ իա յն Լորտ Րոսլըրթ ԱէսիէՐ ղապէս կ՚ըսէր՛ « Եթէ անկա րդո ւթ իւննե բ ծա.

ՊաՀանջելով այս Հիմնական կէտեբ բ արձա­ եյ ո րՀ րդա բան ին մէջ յայտարարեց ^ Բագուի ղին Հա քաստանի վեց նաՀանդնեբու մ՝ Գաչնակից–
Համաձայ–
նագրել Ա աՀմ ան ա դրա թեան մէջ , Անառէ Ֆիէիփ յանձնումն եղել է զօր • Տբնսթէրվիլի ները իրաւունք ունին գրաւելու նրանց որ եւ է մա­
ճէբրրա
վերտպաՀում մր կր դնէ,֊ եւ է պարագայի՝ նութեամբ վայրկեան սը »: ԱՀա բոլորը– կարծ՜էք թէ Հայկական Հարց
ւ
մէջ, այս սկզբունքներուն դործադրութիւնր պէաք չէ, եղել, չեն եղել նաեւ ղարՀուրելի կոտորածներ

չէ յանձնել գործադիր իշխանութեան ։ Պ եր լին ի ամերիկեան դեսպան ճէյմս րր , թրքական անմոռանալի նախճիբր յ

Ծ ասում է * ( 9 ) ՀԱՏԱՍՏԱՆՅԻ
—՚ « Ամերիկացիները
պէտք է մի

Fonds A.R.A.M