Page 78 - ARM_19-1945_03

8 ԱՌԱ»

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՋԱՑՆԸ ջ&ՐԳԸտ այնպիսի ատեն մը, երբ 1915^ ղոՀեբոս յին լրչանէնւ Արգ , միայն 11.000 Հոգի գացի%, ե*
արիւնը
չէր չորցած ։ Ա յս ատենն էր որ խո լշեւիկ՝ ասոնէյ 5000/7 կամաւոր կին*»*

քիուսիա մ ի 9 ամ տեց եւ Հա յա սա ան միացաւ Աո - Վկան յանկարծ տաքնալով աղաղակեց * --

ԽԱԲ Ահաւասիկ ամփոփումը այն սառին վիէթ Միութեան։ « Այ", ՛Է11,111 ք՛ խայտառակութիւն Է, դատական

զոր փաստաբան Սուրէն Սաբոյհան խօսած է ր 1)ան Ա յսօչւ քւյ որՀ ր գայ ին Հա յաս տան ի Հանրապե - ՀբԷշային սխալ մը։ Աիլիոնաւոր Ֆրանսացիներ

Ֆրանչիսկոյի անթելին վ ր ա յ , անգլիերէն, ծանօ­ տութիւնը Աովիէթ քիուսիոյ ամէնէն զարգացած , Հակառակ են այս դատավարութեանդ ։

թացնելու համար հայկական դատը— (Տես երէկ– յ առաջդ ի մ ական եւ արդիւնաբեր ո զ Հանբապետու– ՆախագաՀը եւ ընդՀ * դատախազը կարգի

ոլան թիւը) — թիւններէն մէկն է ։ Ատենօք ամայի եւ ան - Հրաւիրեցին վկան, բայց ան կը շարունակէր բո -

Պ • ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐՌ8ԵԱՆ երկար բանախօս.,–. ֊ գո բծած ելի Հողերը փսխուած են ոռոգելի դաշտե– ղոքել ։ ՛շատանա պաշտօն եան եր կան չուելով ,

թե ամբ մ չէ ն ե ր կա յ ա ց ո ւց Հա յ էլա կան խնդիրը , րու , արօտավայրերու եւ մշակելի Հողերու * . • դուրս Հանեցին Տոնաթին որ կը շարունակէր պո­

1915^ վարդերէն, եւ. Հայաստանի Հ ան րա պետ ո լ. - Բա յց երկրին տարածութիւնը ընդամէնը 1 | .000 ռալ : Աւելի առաջ, վկան յայտարարած էր թէ

թեան ստեղծում էն մ ին չեւ. խո րՀ րգա յնա ցումը եւ քառակուսի մղոն է միայն, անգործածելի կարգ Ա առէ շա լ ր շատ մը բարենորոգումներ կատարեց է

ներկայ վյիճակը ։ մբ շրջաններ մէջն ՐԱալով, ուր կր բնակի երկու Հ.Ա*ենք վստաՀ Էինք թէ գետնախնձոր պիտի ստա­

միլիոն ժողովուրդ ։ նանք։ Այսօր շատ աւելի անկանոն է Ֆրանսա յի

« Հայեր ր 191Տին իրենց անկախութխ֊նը Անգամ մ ըն աչ պէտք է յիշել թէ Համաշխար" պարենաւորումլք% ։

յայտարարեցին ամէնէն աննպաստ պայմաններու Հ ա յին ա յս երկրորդ պատերազմ ին , Հա յերը չէզոք Ուրիշ ՎԿայ "* Ր » Թրաքոլ , նաւա յին սպայ , ր–

տակ ։ ք*րենց Հանրապետութեան Հիւսիսն ու արե­ չմնացին, այլ 300.000 զօրքերով եւ 50 զօրավար - սաւ թէ Դերմանները կեղծանուն մը շինած է ին

ւելքը աչխարՀր ցնցող յեղափոխութիւն մը տեղի ներով միացան ռուսական բանակներուն , մէջն ըլ­ մառէշալին Համար <ւԱառշալ իմմըր նայնքչ ԼԱ ի շտ

կ՚ունենար քրուսիոյ մէջ։ Արեւմտակոզմդ , Թուր­ լալով Պաքքժեան բանակներու նշանաւոր Հ րամ ա - ոչ ըսող մառէշալը) : Ո^֊րիշ Դերմանացիներ ալ

քեր Դերմանիոյ եւ Աւստրիոյ տնակցութեամբ կը ն ատ ար Զօրավար Բագրամեանր ։ Ասկէ զատ Հա­ ծեր աղուէս կր կոչէին զայն։ Օր մը մառէշալը

ներխուժէ ին Կովկաս , ո ուս կաղմալո յծ եւ ւէՀա « յերը առաւելագոյն չափով օգնեց ին ամերիկեան , Դերմաններու առջել^ճանճ մը քշեց քարտէսին

տած բանակներու՝ ետին գտնուող Բագուի նաւթա– անգլիական եւ ֆրանսական բանակներուն ։ վրայ, ըսելով Տեսէ՛ք, տեսէ՛ք , Պօշ մը, պի­

Հորերը Հասնելու Համար ։ Այս դէպքերու ընթաց» ք՚նչ որ Հայերը կը շաՀադրգռէ այսօր, ՝Հա - աի ոչնչացնեմդ ։

քին էր որ ափ մ ր Հայ կամ ա ւո րն ե ր իրենց անկախ յա սա ան ի Հարաս֊ային մասն է, որ տակաւին կը ՝^>Հ Հաւանական է որ ընդՀ * դատախազը իր

Հանրապետութիւնը յայտարարեցին , կռուեցան գտնուի թրքական տիրապետութեան տակ եւ ԿէՀ՜ ^պահանջագիրը կարդայ այսօր, շաբաթ ։ Ան գէ­

40.000նոց կանոնաւոր թուրք բանակի մը դէմ եւ կազմ է ամ այի , անբեր րի եւ անօգհւսՀ շրջան մը ։ զերով փաստաթուզթեր Հ աւաքած է , ապացուցա­

աղատեցին Բագուի նալթաՀորերը, մինչեւ որ Հայ ժողով ուր դր տ ա ս ան ո ր դո լած է այսօր , Ի11Կ նէ ք ու Համար ՓէթԷնի յանցասլարաութիւնը , իբ -

Անգլիացիները Հարաւային Պարսկասալոնէն Հա - Թուրքերը շատ ցանցառ թիւ մր կը կազմեն տեղին րել դաւաճան իր երկրին եւ ժ ո ո ո վ ո ւր դին ։ ք*ր ճ սւ՜

սան։ Այս Հերոսական գործերն էին, որոնք Դաշ­ Վրայ , որով երկիրր մնացած է խոպան և աւերակ ։ • "՜Ր կրնա ւ տեւել չորս ժամ ; Եթէ անակնկալ * մը

նակից պետութ իւններու գովեստներուն արժանա­ Այս Հայաստանի մասն է որ արուեցաւ Հայե­ պատաՀ ի , Հաւանական է որ կիրակի օրն ալ նիստ

ցան ։ Հայեբու ^տրուեցաւ Աեծ Դաշնակիցներու րուն նախագաՀ Ո*–իլսրնի կողմ է , Հա ք փախստա– զում ար են ։

Փոքրիկ Դաշնակից տիտղոս բ եւ Ոէ֊իլսընեան Հա - կաններու վերաբնակս ւթեան Համար , Առաջին Հա­

յ ա ս ա ան ի քարտէսը ։ ւքաշխարՀային պատերազմէն ետք ։

սա կա յն , այս շնորՀումը եւ Դաշնա - ԱշխարՀագրականօրէն այս Հ ալ ամ ասն է որ կր ԱՑԱ ՋՄԵՌ շ ա ա պիաի Հեեղուինք , բաւական

կիցներու խոստումները չիրագործուեցան , աՀԷ շաՀադրգռէ Հայ Ազգ.* կոմիտէն , հողամաս Ա՛Ո Ո– ածուխ ամբարուած ր քլալով , Համ աձա յն ելմ տա­

Աուլթաններէն աւելի ֆաշիստ , Ազգայնական Նոր յաւ. մշակութ-իւնր կրնայ գործ ե ւ բնակութիւն կտն նախարարին յայտարարութեան որ կ*րսէր թէ

թուրքեր գլուխ բարձրացուցին Թուրքիոյ մէջ պարգեւեյ 500 000 հայ փախստականներու որոնք «՛՛աՀ ուած է ձմ րան ճակատամարտ հ/» : Ածուխի

Աուսթաֆա կէմալի առաջնորդութեան տակ։ Ա՛­ աոժամապէս անտուն, ատաստաԹ գտած են ա ր տագր ութիւն ր ՀետզՀ ետ է կ՛* աւելնա ք ել Հասած

նոնք շաՀ ագո բծեց ին Դաշնակիցներու անտարբե - որաօ|ւ եւ. բարենամ երկիրներու մէջ : Հայաստանի է 1938/, 75 առ Հարիւրին , թէեւ տակաւին 50 առ

րութիւնր, յարձակեցան Հայաստանի Հանրապե - եւ ԹուրքԽոյ միջ^ւ առկախ մնացած այս հարց՛ին Հարիւր պակաս է երկրին պաՀանջներէն , իբրեւ

տութեան վրայ, բռնութեամբ գրաւեցին կարսը , բարեկամական եւ յա^ոո –յուծումր աատսառ տիտի - Հետեւանք փո խագրուքՅ-եանպ դժուարս ւթեան : Ա .

ԱրտաՀանր եւ ուրիշ կարգ մը Հոդամասեր ,կբկնա– րյլայ որ Ուիւսոնեան հողամասս միանայ ներկայ ՆաՀ անգնե ր բ ամ հոր 400.000 թոն ածուխ պիտի

պատկեցին Հայոց թշուառութիւնը , զրկանքն ու Հայաստանի Հանրապետութեան հետ է ճարեն կամ վառե քտնիւթ՝ նո քն արժէքով ։ Դերմա–

հնւսկան ածուխր Հասած է 35.000 թոնի յունիսին ք
100.000 ւուլհսին , եւ. ՀեաղՀետե կ՛՚աւելնայ Անգ–

լու Համ աը Հազարաւս ր եւ Հազարաւոր ամեբիկ - Վկան Անշուշտ։ ծովակալ Տ ա ր լանն էր որ լիա 50.000 թոն >աքար եւ 10.000 թոն ճարաեղէն

եան երիտասարդ կեանքեր։ Հիր"շիմայի վրո՚յ կա­ Հաւանութիւն յա ք քյւանեց եւ զեկուցում պետի որկէ Ֆրանսա /ի։

տարուած յարձակում ր ազդանշանն է Գաէիքիս։ ՚յշուշւ ԵԱՎԻԼԻ ԱՆՏԱՌԻՆ մէչ, չորեքշաբթի իրի -

տուած էր մառէշալին է կուն երեք տզաքներ խազ ա ց ած ատեն , տասնի չափ

Եթէ ճափոն անձնատուր էԱԼԷաՀ\ տ նոր ռումբեր Վկան գաւաթ մը ջա֊ր ոլ–*ԼԾ3 » ՀետզՀետԷ

պիտի տեղան եւ դժբախտաբար Հազարաւոր քա­ տկարանալով , ել պատմեց թէ բան մը չի գիտեր մեծ ո ում բեր պա /թեզան : Տղաքներէն երկուքը ,

ղաքացիներ պիտի կորեուին : Կը խնդրեմ ճափոնի մ առէ շալին վե ր ագրո ւած այն Հ եռադրի մ ասին որ 12 եւ 16 տարեկան, կտոր կտոր եզան։ Ամէն օր

քաղաքացիներէն անմիջապէս Հեռանալ ճարտարա­ Ֆրանսա յ ի զինուորական աջակցութիւնը էլառա - այս տեսակ արկածներ կը պատաՀ ին ։ Թերթերը կր

գործական քազաքներէն՝$> : ջարկէր Հիթլէրհ ։ <&Դալսվ րնկե բա յին կամ Հ ա կա՜ զարմ անան որ ազատագրում էն մ էկ տարի վ երջն

Ամեիիկացիներր երեք միլիոն թռուցիկներ նե­ Հ ր է ա կան օրէնքներուն , մ առէ շա լ ր կ՝՝ուզէ ր բաներ այ , տակաւին գերմանա կան ռումբեր կը մնան

տելով ճափոնի վրայ , կը յորդորեն որ ժոզո– մր ընելՏ բայց չեմ գիտեր թէ եղա^ւ այն ինչ որ Փարհոհն 5 6 .բհքոմեթր անգին։

վուրգբ կայսեր դիմէ եւ խնդրէ դադրեցնել զինեալ քլուզէր * Անաց որ, այս փափուկ խնդիրներու մա– ՄՈՒՏ-ԲԻ ՏՈՄՍ (Փիչ) պիաի չպաՀանքուի
Տեղեկանալ
դիմադրութիւնը, եթէ ոչ ^վճռապէս պիտի գոր - կարդ մ ր կառա խումբերու Համ ար ։

ծածուին նոր ռումբերը եւ ուրիշ գերազանց զէն­ սին Վիշի իր լո-ին– Հաւանութիւն ր տալով Հան - կա քաոաններեն ։

քեր , արագօրէն վերջացնելու Համար պատե - դերձ , կը նախրնտրէր արտաքին պատասխանա - ԱՆԳՈՐՈՈիՆ կր Հերկեն այն /ոլրերո թէ ՛իա–

ր ա ղ ^ լ լ »ւ տ ո ւո ւթ ի ւն ր ձգել Դերմ աններուն ւքր սւ լ ։ Նո քնը նակզութկւններ կր կատարո ւին Խ • Միութեան

՝)>Հ Հեռագրի մը Համաձայն, նախագաՀ Թ րոլ– բռնի աշխատանքի մ ասին ։ կ* ուզէ ին սաՀմ անա փա՜, Հ ետ , մ ասն աւո ր ա ռան ձն ա շն ո ր Հն ե ր տալուՏ Համ ար

մըն ինք Հրամայած է Հ իւք էական ռումբ ձգել Նա– կել , բայց քանի գէշ կ՚երթային Դերմաններու Տ ա րտ ան ք– է ե մհ§ ։

կաղաքիի վրայ, որ ունի 216.000 բնակիչ։ գործերր , այս մերթիններր այնքան կբ խստանա– . ԵԴԵՊՏ011 ք* ւք՛ա ո * աւս ետ ր ծերակո քտԼն արտօ -

/ին ։ §)իքիՓ Անռրո յի եւ մառէշա/րն յա րա բե - ն ութ եւն իւնռոեր թան ա հ ոե ք ո լ Անււքեո ք Հետ , վե -

բութ քււններ ր շատ ս ր րա ք ք* ր է ին ։ Ա իեմ ա ր քւնկէնի րաքննեքոլ Համաս 1936^՛ անգքեւեգիպտական դաշ–

Փ էԹԷՆ Ի ԴԱՏԸ ( Դե րմ ան իա ) կ առավ արական յանձնաժ ո զով՛բ կազ–՛ նագհոբ ։ Եո֊&ատոս բացարձակ անկախութեան կ՛1

մ ո ւած էր առանց մառէ չայ ին Հաւանութեան • բա յց պաՀտնֆԷ , կնքպէս ել օտար զօրքի պարպումը ։
միշտ քաւ յարա բե րո ւթ իւննե ր կր պաՀէր անոր
աթա^ատաաա.աաաաա\^աւ^^\աաասաաաա§ա.^աա. ւ ւլ 11

Հետ ։Ա աոէ շա լո քռելեայն թոյք կուոյ ար որ գործէ ։ Պ * Տակոթ ՒնճԷ՜Տակոթեան եւ զաւակներր կր

Դատավարութեան \ երգ օ ր ը , ունկնդիրները Երկրորդ վկան , Տարնան , որ Հանդարտ կր ծանուցանեն թէ յառաք հկայ երկուշաբթի , 13 0–

զա րմ ացան , վկան ե բ ո ւն մ Էջ տեսնելով երկու նշա­ խօսէր, յայտարարեց թէ իր վարած բոլոր պա շ - դոստոս Հ ո գեՀ անգս տ եան պաշտօն պիտի կատար­

նաւոր գործակիցներ , *Լիշիի Փարիզի դեսպանը , տօններուն մէջ կր վա,քելէր մառէշալին վստաՀու– ուի ողբացեալ ԷօԺԷնի ^նոէ-ՅակՈբեան^ մւսՀու ա՛՛

տը Պրինօն եւ ներքին նախարարը , Տարնան ։ Նա­ թիւնր ։ «&// միշտ զեկուցում կուտայի ^միլիս՚^ի երկրորդ տարելիզին առթիւ։ Կր Հրաւիրուին աւք–

խագաՀ ը տեղի տալով երդուեալներու պա Հ ան ջին , գո րծունէութեան մասին եւ մ առէ շալր լաւ իւ ո ր– զ.ա կանն ե րբ եւ բա րեկամնեը ը ներկա յ գանուի լ Ա *

որոշած Էր Կանչել այս երկուքը։ ՓէթԷնի գլխա­ Հրրգատու մ րն էր ինծի Համար ։ Ունկնդրութեան Պատարագի արարողութեան :

ւոր փաստաբանը բողոքեց : Զարմանալի բան , ի– կ րնդունէր ամէն անգամ որ կը ի՚նդրէի եւ երբեմն

բեն միացաւ ընդՀ * դատախազը, Պ* Մ ոռն է Հե­ ճաշի կր Հրաւիրէր ։ Հաճ եւ Հաւան էր ինծի Հետ Ուսուցիչ եւ ՈւսուցչուՀի 1լ ուզուի Ալֆորվիլ ՚

տեւեալ յայտարարութեամբ * մինչեւ 1944 Ապրիլ 6, երբ նամակ մը դրեց ինծի, Ազգա քին դպրոցին Համար ։ Լալ փճարում ։ Դիմեյ

Ես Հակառակ եմ այգ երկու վկաներ ր լսե­ ցաւ յա յտնելով ծա լրա լեղութեանց Համ աը ։ Ա . Աակարեանի , 13 Ո16 <ՅշՏ \՚1օ16էէ6Տ , ^\Iքօ^էV^I1^ է

լու։ ինծի Համար տը Պըինոնը կասկածելի գործի Ա առէ շալը շատ բարկացաւ այս երկու վկա -

մարդ մ րն է, ի ս ՚ կ Տարնանը՝ մարդասպան մը ։ յ ո ւթ ի ւնն ե ր էն , եւ դադարի պաՀուն , սովորակա­ ԿԸ ՓՆՏՌՈՒԻ Լեւոն Տէր Արսէնեան ԼԶմչկ,,,

Ւն չ որ ալ րսենՀ, ամ բաս տան ի չ կողմ ը նկատի պի­ նէն աւելի արազ.. դուրս ելաւ, ծուռ ակնարկ մը ծակս ե) : Պատերազմ Էն առաք ՒզԷռի ն աՀ անդը կր

տի չառնէ ։ Ա յս ունկնդրութեան արդիւնքը ուրիշ նետելով տր Պռինոնի ։ Տետոյ իր բանտային խցի­

բան պիտի չրլլայ եթէ ոչ երկարաձգել դատը ; կը Հրաւիրեց փաստաբանները, խորՀրդակցելու ՜ բնաեեի է Ւմաոնեք «Տառա^»^՛ :

Տը Պրինօն, որ բժշկական գործողութեան մր Համ ար ։ , ԿԸ ՓՆՏՌՈՒԻ Գանիէլ Տոնկրեան կՐ փր-1

ենթարկուած ԸԱաէով ա կա ր ա ց ած էր , կը խօսէր տռէ Ատեւիան Աուկո քեանբ : Գիմել սափրիչ Մ • Ա

աթոռի մը վրայ նստած եւ ջղաձիգ։ Ջայնր միօրի­ ճեան/ւ, 33 1^Ա6 (4շ ^/I\^հ^6 Տցշ :

նակ, Հազիւ կը լսուէ ր ։ Ըսաւ թէ մառէ շալը Հակ սւ՛ ԿԸ ՓՆՏՌՈՒԻ Մ ի սար Նուաարեան , որ Փարի •

ռակ էր պատերազմ ին եւ կողմնակից Դերմ անիո յ եկաձ֊՚է \923հն; իմացնել Պ– , 41 Տս6.Ւ1&է1ւ>

Հետ Հաշտարար քաղաքականութիւն մ բ վարելու ։ Նո (ն օր ր լսուեցան եօթր վկաներ , ա ,քս երկու­ ո^1շ , ք՝1ւա6տ (Շտ^) :

Ւնք ե ր բեք լսած չէ թէ մ առէ շա լ ր երկդիմ ի քաղա՜ քով մ իասին : Բուռն մ իջադէպ մ ր պատաՀ եցալ

քականութիւն մր կը վարէր ։ Աոնթուառի ՚^էջ երբ կ ր խօսէ ր նա խ կին շրջան ա յ ին նաՀանդապետ ձ1ճ ԼՏՏ 841ՈՏհ ՄԷՋ

յոգնած 1լ երեւար ։ Զ°Ր * Լ ո ո ֊ ի /կում ը մր, Տօնաթի, ջերմապէս աաշտպանեքով մառէշա– Հայկ* րնահր ճագեր ուաե/ու Համար աքէյեքեոԼտ

խնդրեց եւ դոՀացում ստացաւ անմիջապէս , Լա– լը է Շարք մը ներ րոզ-ա կաններ է վերջ, Տոնաթի «ւ^շտէտւսւ՚ՅՈէ 7616թհ^^^^ս6 113 ^^տ^^ &ս հ1օոէ ^^3^1*

վալի ձերբակալութիւնը (1940 դեկա* 13) թ ի ՚ ֊ ր ի – յիշեց պարտաւորի չ աշխատանքի օրէնքր եւ ֆանաց

մասութեան Հետեւանք էր եւ ոչ թէ Հիմնական ան՛՛ Համոզեք թէ առանց ատոր աւեքհ գէ> աԽոհ րքլարւ֊ ուր պիտի գտնէք Արեւելեան ել՛ եւրոպական Հա -

Համաձայնութեան մը։ Ւնք իր դործերու մասին Դերմանաց իներր պիտե աքսորէ ին 3.600.000 Ֆրան­ մեդ կերակուրներ եւ անթերի սպասարկութիւն Հ

սկիզբէն իսկ տեղեկութիւն կուտար մառէշալին, սացիներ, փոխանակ 600.000^1 զո ր առին փոխա­ ԻՍԻԻ Մէ1 «Տառաի կր Նախուի Շտլքշ ԺշՏ Տթ011
ինչպէս եւ Լավալի ։ կամաւոբներոս
նորդս ւթեան օրէնքով (ռըլէվ) ։ «1944 Փետրուա­ Աարգիսի սրճարանր , 4 Ո16 ^6 1& ՕշքշՈՏՇ :

Նախագահը Հակաբոլշեւիկ րէն Աայիս, չորս ամսուան Համար Դերմանները

Լեգէոնը մառէշալին Հաւանութեա՛՞մբ . կազ֊մոլե * ամէնէն Հրամայական եղանակով եւ. սսքաոնսյլից
միԽյն. ՀոքլՈՈէէժՎ
ցաւ ^ • պւսՀանքէսծ Է ի 293.000 իԽնո՚էյկք Լ6 նծցոէ յ Ա հՀ1Հա*ձ®

Fonds A.R.A.M