Page 67 - ARM_19-1945_03
P. 67
6ԱՌ11ա
ՊՈՒՏ ՝Մ ԵԻԾԱ% ՍԻՏ՚Բ Եհ ԱՐՈՒԵՍՏ Ե Ր Ա Ն Ի ...
ԹեԼԱԴՐՈԻԹԻՒՆ ՄԸ ԳՐԱԿԱՆ ՎԱՐՈՒՑԱՆ Երանի՜ սար լինէր իմ ասա ջ ,— Բարձրագահ; հ Ղ ՝
ձիւնոտ , հ՚Ն դժուար յ — ճակատն իր աշխարհին
ԱրաասաՀմ անի թ զթաաաբը կան ոն ա ւ ո ր ո ւ ահ՜
Ան զախ Հայաստան ուզեցինք , մերժեցին: դէմ արած 3 — կսսիււ ու ակօսով յետաշար։
չէ տակաւին դ եւ թերթերը կը Հասնին կիսկատար յ
կիսաեկախ կիլիկիա մը ձեռք բերինք, խլուե– Եւ ուխտով ընկնէի ես քաւմրայ 3 — Դէպի վ ք ր ^
ցաւ։ Հայկական տուէն–, կամ չաւո ուշ: Ամերիկայի Հ.Հայբ&ս$ք<>(* Լբբա -
Սջայս^է իչանք, չլսելս/. |անշերով սարն ի վեր,— Վեճ սիրով ու կամքով
թերթ) կը Հասնի մէկ ամիլւէնՀ Պէյրու֊թի թեր -
յյ՚եր ունեցած՜ Հայաստանով գոյացանք ել նեբ -՝ հեգ, անպարծդ— 11տքս թոդ վւշերի զարնուէր։
թերը քիչ մը ալեէի ՈԼ–շ*. եւ միշտ պակաս : Եգիպ
գաղթ աղերսեցինք , նեղ է» ըսին մեղի։ Երր յոգնած լինեմ ես կամ տկար,., կանգնեմ ա.
տոսի Հետ ուղղակի կապ գեռ նոր Հաստատուէ --
Բայց Հայը անճրկիլ չր գրտեր : Լոյս մը֊ ծա ետ նայեմ դէպ ներքեւ,— 11ւ թ է կ ո լ գ իղձերս
ցաւ եւ կը սպասենք իժ երթ եբ ո ւն :
գեցաւ սեր մենծեբուե դԱսուն մԷչԼ, կուտ Հալա - անկատար,— ^յունչ քաշեմ — յ ա Տ ո Ր Դ ի ս ակ -
(թղթատելով պատաՀաբար Հաս ահ թերթերը դ
քել Հայ Ազգ՛ Տուն մը Հիմնելու Համար : Ա՛ տա նարկեմ : ,
ամէնուն մէ^ ալ կը տեսնենք աղղեր նոր Հրատա–
ծեցին եւ գործի վերածեցին զայն։ Երանի՛՛ բարձրաբերձ սար լ ի ն է ր , — Եւ սամբաս
բակոլթեանց մասին : Գ՛րական վարուցանը ամ է -
ԱՀա՛ փառաւոր շէնք իը, Փարիզի պորտին անվերջ ու սիրաձիգ,— Ելնէի անտրտունջ յար,
նէն աւելի ճոխ էլեբեւայ Ա ուր իա - Լիբանանի եւ
վրայ, երկաթէ զոյգ դռներով, ներսը ընդարձակ մին էլ ,— Տեսնէի արեւը նորածագ՛ • • ԼԵՄ
առ Հասարակ Աի^ին Արեւելքի մէ^ , Եգիպտոս ,
բակ մը ուր, կրնայ Հայոց ժողովուրդը իմ բո լի լ
Երո*–սաղէմ յ իրան ։ ՎԵՐՋԱԼՈՅՍԻ՛Ս
ու բարձրաձայն վի&էէ • • •
Ամերիկայի մէ^ ալ բեղուն է գրական անգաս–
Սրահներ, սենեազնեբ, առատ կւ ընդարձակ։
տանը յ գա տելով անցեալ տարուան ընթացքին Վերջալոյսին մեղմ ,վշտագին,
Ասկէ ետքը, մեր րւնշԼոյքներուն մէչ^ փոխանակ
Հա սահ թեր թե բո ւ աղղեր էն կամ պա տ ա Հ ա կան Սոխակն երգեց վարդի սէր
«կեցցէ՜ Հա յաստանօր , կրնանք պոռալ «կեցցէ՜
գրախօսականներէ ։ <ձԱրահ ան ի՝^ Լք* * գէրք^ ^ ա ՜ Վարգը մատաղ ննջեց խաղաղ
Հայոց անկախ եւ անխտրական Տունը»****
մ տնակին հանուցահ էբ * ՀԼաբեանի նոր վէաը դ Ս իբահարին անտարբեր • • •
Իբր հայ յ՜ոզովուրղի Համեստ մէկ անգամը,
*« Նաւը լերան վրայ » , 550 ԷՀ , ինչպէս եւ Լ*
կուզեմ ես ալ քանի մը թելադրութիւն ընել այգ կարօտակէզ, եաբ, թ է գտնես
Կէբաանի վերջին զո ըհը , ՀՀ.Ա՝ինաբէներէն մինչեւ
Տան օգտին, թէեւ մամոնայէ զուրկ եմ (կը խնդ Շիրիմս անյայտ ոլ հհոոլ
երկնասլացները (Օշտ 1\՚11ՈՁ.16էՏ Շւ՚ՏԼէէՉ - Շւշ1) , Սոխակի պէս որքան երգես
րեմ , որ ներողամիտ ըԱան Հիմնադիրները) •
տեսակ մը ինքնակենսագրութիւն՝ վիպական տար
Ա–^ էյէնքին վրայ քանի մը յարկ ելս աւել - Ա՜խ , վարդը չի զարթնելու . . .
րերով ; Երկու գիբքերն ալ չենք ա ե սահ տակաւին ։ իայց ոսկեվազ գինի մի թաս
ցնել, որպէսղի Հայոց բոլոր կազմագերպութիւն– Ե*– Լոլր չուն ինք ուր ի շ բազմ ա իժի լ Հ րատարակու - Ո լ մի բոլւլ հող հայկական
ները կարենան իրենց ուրո յն խուցերը ունենալ թիւննեբէ։ «Հայբենիք»ի վելվին թիլերուն մէչ , Եթէ բերես վրաս խնկես,
Հոն, օրինակ, կուսակցռւթիւնները՝ իրենց աշ^ եւ տսլուած ազգերէն կիմանանք Հետեւեալ նոբոլ - 0 ՜ , ես իսկո՜յն կ՚արթննա՜մ
ձախ իժեւերով զատ - զատ , կրօնական յարանուա թիւնները .
նս ւթ ի ւնն ե ր ը , թերթերոլ խմբագբոլթիլնները , ՔրիսաոնԷոսթիւնր եւ հին հեթանոսական ԳՈՌ ԱեՈՒՐԵԱՆ
բոլոր մշակութային մ իութ իւններ ը , ինչպէս նաեւ Մ՚Գ՛ լան վիրալդ Նոր Աւարայբ^ ։ էիՊ՝ * եւ Ժ*՚հ • երգերը
«Գ/՚ԲՔԸ.- կրօնքներոլ բազդաաոլթիՆնը : Հեզինակ՝
«ես Հայ չեմ» ըսող, ել ազգին դէմ դառնացավ ՖէբտՀեան : 539 Էլ\։ Ազգը Կ՝շսէ թէ Հեղկըի պատկերացնեն օտարութեան մէչ ներկայիս
ներոլ խ մ բա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ը . . .
տուա յտ ո զ տարագիր սեբունգին վի Լա Ա * կարօտը
Բ . %եց իոշոր սենեակներ , ամէն մէկը մեր նակին 50 տարիներու ուսում՛նասիրութեան ար - երգերը
իրենց
վեց նահանգներու անուններովդ մ կրտուած , դիւնքն է» : եւ վե-՚ագաբձի տենչանքը։ (ԻԵ * եւ Ժ՚Զ * Հաւատ
նոյն
քովնտի խուցերով^ յատկացուելու Համար - Անունս Արամ է, Ուիեըմ Աարոյետնի (թարգմ. կը գառն ան վե ր չա բան Հատորին դ իբրեւ
գաւառներու եւ իրենց գիւղերուն Հայրենակցա անգլիերէնէ) : Նոյն Հեղինակէն՝ Մարդկային քի աղօթք եւ կամքի վճիռ^։
կան Ա՝իութիմններուն .... կատակերգութիւն (որ թարգմանուած է նաեւ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՒ ԽՈՐՀՐԳԱՅԻՆ
Գ • Ջրմաղ կամ Ջրցանով (տՈՆշ) զինուած թուրքերէնի , Պ՚՚լս ո յ մէչ1) : ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆԸ
Ալլա տ ա գր ո ւմ էն ի վեր դ փաբիղեան
սենեակ մը ժոզովներու մէչ^ գլուխր բռնկած վի ճակատագիր, 19 սլա ամ ուա ծքն եր պարս կա - մ ամ ուլն
ճողները Հանդարտեցնելու Համար . . . կան եւ պարսկահայ կեանքէ : Գրեց՝ Հեզինէ ալ ամբողչ էչեբ կը նուիրէ , հանօթացնելոլ Հա -
Գ • Զգաստարան մը , ուր նստին , «Ա1զքատ - ՚է-աւթեան : Պատկեբազարգոլած ՛նկարիչ Սաբզիս մ ար խոր^ բ գ ա յին գրականութեան թափն ու զար
ներս ալ խծլք ուսբն», «լքեր ազգայրն կազԱակեր– քՍաչատբեանի կոզմէ Տ գացում ը պատերազմ ի ընթացքին ։ Այս առթիւ
ժ ո զո -
. պութիւէածբոլ մէջ , անկուտի ես համեստ մար - Պտզավանքը եւ Գմբեթալորումը նախնական 1լ ո ւս ո ւմն ա ս ի ր ո լին , նաեւ դ խո րՀ բղա յին գաղտ -
դբԼլէւ ալ ասդամ ըլլալու եէւ»^ պէս ծթռած միտքեր հայ տասարնհբի : ՝ Գերեզմանական կոթողներ եւ վոլրզներու թունգ Հայրենասիրութեան
յայտնողները , «ալփյտբակաԼւ» բառին լուրչ\ արմ էք նրանց հնագիտական արժէքը հայ արուեստի նիքները ։
տուողները ել մանաւանդ՝ «իալք ըսուած րանը պատմութեան համար : Գրեց՝ Գարեգին արք • Ուրիշ առիթի մը վերապաՀելով այգ սիլթը յ
;
գլխուն Ս՛է ջ Է2> ըսողները։ Անոնք Հո՛ն, այդ զգաս 6ովսէփհան։ արձանագրենք Լարք մբ կարեւոր իրողութիւննեբ
տարանին մէշ, պէտք է սորվի՛ն թէ՝ խելէս ո լ ար «ԳԱՐԵՐՈՒ ԵՐԳԸ » ինչպէս կը Հաստատէ ՝ գրական ամսագիր մը դ
ժէքը ոչ թ է գլխուն, այլ քսազին ե ւ ա ձ սլա բ ա բ ո ւ– ինչպէս ամ էն տեղ , Ա ուր իա - Լիբանանի 900 խորՀըգային գրողներ գտնուահ են ճակատին
մ է^ վրայ : Ա՝իայն պատերազմական
թեան մէչ են*** ալ առատ է բանաստեղհա Հ^ ՐՔ Ք^*Vկան Հ ունձքը ւքՒերթո բ ո ւն թղթակիցներ չեն
մէչ կ երեւան ցիրուցան
Ե . Առայժմ դ քսանեակ մը պարապ սենեակներ ազգեր ա ^Ա եղահ ասոնք , այլեւ ռազմիկնեբ ։ կռուահ յ ղբահ՜ դ
՜եւ յաճախ
պաարասաի ունենալու է յ ի նախատեսութիւն Հա– թո ւահնե բ ո ւ ; մեռահ են։ Այսպէս դ Ա* ՊոլիակոՎ ,
ւոլ ճուտերու պէս Հաւկիթէ գուբս գալիք Ա իոլ– Ա յգ Հատորներէն եբիտասաբգ վիսլագիր Եուրի կայմովդ որուն ա -
մէկն է Ահաբեր ու եբգը^ յ աաչին գորհը դ <ձՂ՝եբբենտի քարիւղատարը՝^
թիւննե բու * * . Հեղինակը՝ Արմէն Անոլշ^ որ ունի ուրիշ Հբատա– րանսերէնի դ ֆը "
Ջ* *ՒԷլ *էաԼաՐ » եթէ մատուռ մըն ալ կանգնեն բակոլթիւննեբ թարղմ՚տնուահ՝ է \93$ին եւ որ ո աղ -
ալ ; <Հ.Ազգակ՝$>ի գրախօսականէն կը մ աղա շտին վ ( ՚ ա յ ինկաւ 1941
Հոն։ Անո՞ւնը։ Անշուշտ Ա. Փրկիչ՛* Նոյեմբեր 20ին դ
քաղենք Հետեւեալ Հատուահը^ ԳՐք1՚" բո վան գա - « մ ինչեւ արեան վեբչին
է * I*" է՛1 բ էհոգովասենեա1լեե բ բ Հաստ պատե - կաթիէը կռուելէ վերչ » :
կութ եան մասին*
ր ււ վ եւ ամրափակ գոնե րով պտշէոպանուահ ք։Լէա ՜ ( Հա յեր էն աչ՝ եբիտասաբգ բան ա ս տ ե ղհ մ ը դ թա
լու են որպէսղի ժողովականներուն ձայներն ու Արմէն Անուշ ուղահ է 16 երգերովդ մօտ 75 է– թուլ Հուր եան դ ել թերեւս ուրիշներ որոնց մ աս ին
բազուկները ազատօրէն գորհեն * * * չելա ւ մէչ գհել Համայնապատկերը քանի մր Հա - լուր չունինք) ։
աւՒհ֊ո°^ պատմու
Ը * Շէնքին վարի չ մարմինը «ն ա իւ ա բ արու - ղաբամեակնեբ Բսգգրկո/Լ Հայո3 կբ Հասնի « Հայրենական պատերազմէին մէչդ ինչպէս
մինչեւ
թիւնֆ , էս^Լ ս են ե կա պանն ե րն ալ «քաղաքապետէ ա– թեան դ որ կը սկսի Հա յկէն եւ կբ կոչեն 1941 1945/ ղեՀենամաըտըդ խորՀրգա*
նունով կնքելու է * • • մեր օրերը : յին գրոգներ ը կր շօ շափեն բազմ աթիւ խնգի բներ ^
քծ՝. ՚իռնապանի ել *ԼաՐ ի չի պաշտօնը դ անպայ– ՚էյերկա յ պատերազմ ին արձագանգող մուտք էն որ կապ ունին իրենց սոբվահ՜ եւ քա ր ո զահ՜ վաբգա–
ոբպէսգի
ման ո շ - Հայախօսի մը յանձնելոլ էդ եւ Հա յ ա ս ա ան ի վւառքն ու անոր գաւակներուն ան պետութեան Հետ ։ Անոնք մասնաւորապէս կր նկա
դ մըր -
մարգիկ չՀամարձակին ելոյթնեբ սարքել մր ըրէք խորտակելի կամքը պանհացնող Համսւն.ՈՆԱ1գ^5# րագրեն կարմիր զինուորին Հ ա քբենասիրոլթիլ -
մռալով* «Աղբար մենք ալ Հայ ենք դ զեղչ յետոյ կը սկսի բուն գիրքը * Ա* երգը կը պատկե - նըդ ել միաժամանակ ատելութիւնը ֆաշականնե–
վարձքին ւԼրայ^։ րացնէ Հա յկ դ՛իւցազն ը դ որ <լՀաւաքեց իր $եղի րուն ՛է է Զ՛ , ապա ուրեմն կբ փառաբանեն անոր մ ո–
Ամէն պարագայի մէ^դ Հա յ Ագ Գ * Տուն ի ձեռ զաւակներս խրոխտ ու գնաց գ է պ ի Հիւսիս դ բարձ էեգին վրէժ խնղր ութ իւն ը ։ Այս տեսակէտէն դ մեհ
նարկը դ կարգ մը առաւելութիւննեբէ զատ դ մեո րացաւ կատարներն յագթական՝^ : /* • երգը կը ժ ո զո վր գա կանո ւթիւն շաՀահ է Աիմոնովդ բանաս–
կրնա յ փրկել դ ներգաղթի կամ մ իԳյււ զգա յ ին խոր ՜ պատմ է քաղց բութ իւն բ նո րաՀաստատ Հայ տունե տեղհութեամբ մբ որ կը կոչուի «Սպասէ՛ ինծի»
Հբգաժողովնեբոլ գիմ ե լու տաղտուկէն ։ Տետո յ , րուն եւ շէներուն դ ինչպէս նաեւ Հայկի խաղաղ եւ որուն Համար եղանակներ շինահ են 40 ե բա -
շատ մը պարապ մնացած՜ ժողովասէրներու ալ ^ ա– մ աՀը եւ կտակը : 91 * երգը 1լ ամ փոփէ Հա յա ս տան ի ժիշտնեբ ։ /^ոլոբ կարմիր ղին ո ւո րնե բ բ իրենց
թոռի մը տիրանալու պատեՀութիւն 1լ ըեհայէ ։ հաղկեալ կեանքի տարիները դ որոնց բնղմէչէն գրպանը կամ պա յ ո ւս ա կին մ էչ ունին ա յս երգը դ
Կ* ՊԵՏՈՒԾ կնանցն ի ՝ք՝սենեֆոն : Ղ* * եբղին մէչ՝ ՀՀգաբեբը կը ինչպէս եւ նոյն Հեղինակին ուրիշ մէկ բանաստեղ–
բերեն նոր պատգամ ու ոգի ել աՀա կը հնի Ար - հոլթիւնրդ «Սպաննէ՛ գայն% *
տաշէս մեհ՜ Արքան՝^ : Ե* երգը Տիգրան Աեհի եւ իր Եթէ չես ուզեր Գերմանին սեւ ձեււքը ձգել —
այն տունր ուր ծնած ես,— Ծեր մայրիկդ եւ տր^
որ 1921 թուին յանձնել է Լուսժոզկոմատին , իսկ կայսրութեան չատագովութիլնն է : Զ* երգով Հե ղադ,— Եւ սիրականդ, կեանքիդ անուշ ընկերը,
—Եւ ամէն ինչ որ պատիւ կըկոչոլի,—Եւ ամէնինչ
վերջինս է լ նորակազմ թանղարանին։ Այս ձեռա - ղին ակր էլ ուր ուա ղհ է Ա աս ան եան արքաներու ղէմ
Գրի Հիման վրայ է պատրաստուած մեծ բանաս - Հայաստանի մ զահ Հերոսական կռիւները եւ Ա՝ ա -
տեղծի խաղերի զիտական Հրատարակութիւնը : միկոնեան սպաբապե տնեբո ւ ղիւցազն ո ւթ ի ւն ը ; է* ո ր Հ ա յ ր ե Գ ^ Կը Կ ո չ ՚ ո ւ ի ,
Թանգարանի Հիմնական ֆոնգեբից մէկն է Ա– երգը նուիբուահ է ղբերոլ գիւտի անմաՀ փառքին Գիտցի՛ր, ոչ ոք պիտի փրկէ գանոնք, եթ-է
դուն ինքդ չՓբկես :
բովեանի աբխիւը, որ շնորհիւ ժառանղների Հո - ու Հրաշքին : Ը • եբգր եր կա բա շուն չ քերթուահմբն
գէս ա ա ր վերաբերմունքի , մեղ Է Հասել Համաբեա էդ ուր կը պատմուի Վ^արգանանց պատեբաղմբ։ Հյատ մը բանաստեզհութիւններ եւ վէպեր
լիակատար ել անկորուստ վիճակում : ՀցԷեռագրե ր ի երգով կը սկսի Բագրատունեաց պատմութիւնը նուիբուահ են «գոբհարանային ճակատէին դ փա -
այդ խոշոր Հաւաքածսյում առանձնակի տեղ Է անոնց ռազմական եւ նոյն ատեն շինարար Հանճա ււաբանե լու Համ ար երկրին ռաղմ ական ար -
գրաւում «Վէրք Հայաստանին» երկու ինքնագիր րին գովքս եւ Տ՝ * երգին մէչ մենք կբ տեսնենք տաղբոկթեան ճիղբ եւ ճար տար ագո բհա կան յաղ
օրինակներով (սեւագիր եւ մաքրագիր) , «Տիգրա Հարմ ենական վատ բանգի Հ ին գը°Հը փառաշուք թանակները ։ Այս շարքի" մէչ կր գանուի նաեւ
նի պատմութիւնը», «\,աիսաշաւիղները» , գեղար - բաբձրացահ Կիլիկիա յ ի լեռներուն վրա ^» : Ա յնոլ– Հայազգի գբագիտուՀին , Աարիէտտա ՀյաՀինեանդ
ուեստական , մանկավարժական , ազգագրական Հետել դ հԻԱ * երգով կւււգան <ձՂ՝արերը խաւար , որ– վէպով մըդ «Պատերազմի ճիգերր Ուրալի մէխ։
բազմաթիւ այլ ձեռագրեր , տարբեր լեզուներով սլէս հանբ մ զձ ա լան ^» , «Ասիական տափերէն կոլ ( Տիկինը Երեւան գնաց վերչերս , ո ւս ո ւմնա ս ի բ ո ւ–
նամակներ , փաստաթուղթեր եւայլն : ԲազմաՀա - գան ճէնկիզ ու քՒիմուբ՝^ , բայց եւ այնպէս «այգ թիւններ կատարելու Համար ) : ՝Բանի մը խ որա -
բուստ այդ նիլթերի Հիման վրայ է, որ այժմ անձեւ քաոսէն^ Հ այ մ տքին լո յսը կը ճ աճ ան չէ գիրներ գաղափար կուտան այս պատերազմական -
գրականութեան ինստիտուտը ձեռնարկել է Աբով– երբեմն Քուչակի մ ը կամ Ա ա յաթ \թովա յ ի մը տա ճարտարագործական դրականութեան մասին* >
եանի երկերի լիակատար ժողովածուի ակաղԼ գերէն ։ <^/* • եբգր կբ բանա յ մ եր ազգա յին վերա– Եւ պողպատը մխուեցաւ (Նիկոլա Օստբովսկի) ,
միական Հ բատա րակո ւթեան ը՝ ութ Հատորով։ հնունգի նորագոյն աըշաչոյսըդ երբ կր հնին \,ալ– Աււանց շունչ առնելու (Իլիա էրէնպուրկ) , Սթա–
Աբովեանի արխիւի զարդերից մէկն է մեծ գրողի պանտեաններ դ ՛թրիստափոբներ , Հրայրներ եւէք ան լինհան աշխատանքին վարպետները (Աննա կարա–
գեղարուեստական պորտրէն՝ նկարուա^– որ սլա - կարներ իբրեւ յարութիւն առահ նոր Աասունցի վայուն) , Զէնքերը մեզի հետ են (Նաթան քիի -
տում, անյայտ նկարչի կոԳ^էց • Ղ՝աւիթ ։ «(/աբաարապատ դ ք* ա շ Ապարան կ*ըձ՛ պակ), Փորձը (Արգատի Պերվենցեւ) եւն • :
(Մնացեալ յաջորդով) Հ– Մ Ո ԻՐ ԱՏԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
V
ՊՈՒՏ ՝Մ ԵԻԾԱ% ՍԻՏ՚Բ Եհ ԱՐՈՒԵՍՏ Ե Ր Ա Ն Ի ...
ԹեԼԱԴՐՈԻԹԻՒՆ ՄԸ ԳՐԱԿԱՆ ՎԱՐՈՒՑԱՆ Երանի՜ սար լինէր իմ ասա ջ ,— Բարձրագահ; հ Ղ ՝
ձիւնոտ , հ՚Ն դժուար յ — ճակատն իր աշխարհին
ԱրաասաՀմ անի թ զթաաաբը կան ոն ա ւ ո ր ո ւ ահ՜
Ան զախ Հայաստան ուզեցինք , մերժեցին: դէմ արած 3 — կսսիււ ու ակօսով յետաշար։
չէ տակաւին դ եւ թերթերը կը Հասնին կիսկատար յ
կիսաեկախ կիլիկիա մը ձեռք բերինք, խլուե– Եւ ուխտով ընկնէի ես քաւմրայ 3 — Դէպի վ ք ր ^
ցաւ։ Հայկական տուէն–, կամ չաւո ուշ: Ամերիկայի Հ.Հայբ&ս$ք<>(* Լբբա -
Սջայս^է իչանք, չլսելս/. |անշերով սարն ի վեր,— Վեճ սիրով ու կամքով
թերթ) կը Հասնի մէկ ամիլւէնՀ Պէյրու֊թի թեր -
յյ՚եր ունեցած՜ Հայաստանով գոյացանք ել նեբ -՝ հեգ, անպարծդ— 11տքս թոդ վւշերի զարնուէր։
թերը քիչ մը ալեէի ՈԼ–շ*. եւ միշտ պակաս : Եգիպ
գաղթ աղերսեցինք , նեղ է» ըսին մեղի։ Երր յոգնած լինեմ ես կամ տկար,., կանգնեմ ա.
տոսի Հետ ուղղակի կապ գեռ նոր Հաստատուէ --
Բայց Հայը անճրկիլ չր գրտեր : Լոյս մը֊ ծա ետ նայեմ դէպ ներքեւ,— 11ւ թ է կ ո լ գ իղձերս
ցաւ եւ կը սպասենք իժ երթ եբ ո ւն :
գեցաւ սեր մենծեբուե դԱսուն մԷչԼ, կուտ Հալա - անկատար,— ^յունչ քաշեմ — յ ա Տ ո Ր Դ ի ս ակ -
(թղթատելով պատաՀաբար Հաս ահ թերթերը դ
քել Հայ Ազգ՛ Տուն մը Հիմնելու Համար : Ա՛ տա նարկեմ : ,
ամէնուն մէ^ ալ կը տեսնենք աղղեր նոր Հրատա–
ծեցին եւ գործի վերածեցին զայն։ Երանի՛՛ բարձրաբերձ սար լ ի ն է ր , — Եւ սամբաս
բակոլթեանց մասին : Գ՛րական վարուցանը ամ է -
ԱՀա՛ փառաւոր շէնք իը, Փարիզի պորտին անվերջ ու սիրաձիգ,— Ելնէի անտրտունջ յար,
նէն աւելի ճոխ էլեբեւայ Ա ուր իա - Լիբանանի եւ
վրայ, երկաթէ զոյգ դռներով, ներսը ընդարձակ մին էլ ,— Տեսնէի արեւը նորածագ՛ • • ԼԵՄ
առ Հասարակ Աի^ին Արեւելքի մէ^ , Եգիպտոս ,
բակ մը ուր, կրնայ Հայոց ժողովուրդը իմ բո լի լ
Երո*–սաղէմ յ իրան ։ ՎԵՐՋԱԼՈՅՍԻ՛Ս
ու բարձրաձայն վի&էէ • • •
Ամերիկայի մէ^ ալ բեղուն է գրական անգաս–
Սրահներ, սենեազնեբ, առատ կւ ընդարձակ։
տանը յ գա տելով անցեալ տարուան ընթացքին Վերջալոյսին մեղմ ,վշտագին,
Ասկէ ետքը, մեր րւնշԼոյքներուն մէչ^ փոխանակ
Հա սահ թեր թե բո ւ աղղեր էն կամ պա տ ա Հ ա կան Սոխակն երգեց վարդի սէր
«կեցցէ՜ Հա յաստանօր , կրնանք պոռալ «կեցցէ՜
գրախօսականներէ ։ <ձԱրահ ան ի՝^ Լք* * գէրք^ ^ ա ՜ Վարգը մատաղ ննջեց խաղաղ
Հայոց անկախ եւ անխտրական Տունը»****
մ տնակին հանուցահ էբ * ՀԼաբեանի նոր վէաը դ Ս իբահարին անտարբեր • • •
Իբր հայ յ՜ոզովուրղի Համեստ մէկ անգամը,
*« Նաւը լերան վրայ » , 550 ԷՀ , ինչպէս եւ Լ*
կուզեմ ես ալ քանի մը թելադրութիւն ընել այգ կարօտակէզ, եաբ, թ է գտնես
Կէբաանի վերջին զո ըհը , ՀՀ.Ա՝ինաբէներէն մինչեւ
Տան օգտին, թէեւ մամոնայէ զուրկ եմ (կը խնդ Շիրիմս անյայտ ոլ հհոոլ
երկնասլացները (Օշտ 1\՚11ՈՁ.16էՏ Շւ՚ՏԼէէՉ - Շւշ1) , Սոխակի պէս որքան երգես
րեմ , որ ներողամիտ ըԱան Հիմնադիրները) •
տեսակ մը ինքնակենսագրութիւն՝ վիպական տար
Ա–^ էյէնքին վրայ քանի մը յարկ ելս աւել - Ա՜խ , վարդը չի զարթնելու . . .
րերով ; Երկու գիբքերն ալ չենք ա ե սահ տակաւին ։ իայց ոսկեվազ գինի մի թաս
ցնել, որպէսղի Հայոց բոլոր կազմագերպութիւն– Ե*– Լոլր չուն ինք ուր ի շ բազմ ա իժի լ Հ րատարակու - Ո լ մի բոլւլ հող հայկական
ները կարենան իրենց ուրո յն խուցերը ունենալ թիւննեբէ։ «Հայբենիք»ի վելվին թիլերուն մէչ , Եթէ բերես վրաս խնկես,
Հոն, օրինակ, կուսակցռւթիւնները՝ իրենց աշ^ եւ տսլուած ազգերէն կիմանանք Հետեւեալ նոբոլ - 0 ՜ , ես իսկո՜յն կ՚արթննա՜մ
ձախ իժեւերով զատ - զատ , կրօնական յարանուա թիւնները .
նս ւթ ի ւնն ե ր ը , թերթերոլ խմբագբոլթիլնները , ՔրիսաոնԷոսթիւնր եւ հին հեթանոսական ԳՈՌ ԱեՈՒՐԵԱՆ
բոլոր մշակութային մ իութ իւններ ը , ինչպէս նաեւ Մ՚Գ՛ լան վիրալդ Նոր Աւարայբ^ ։ էիՊ՝ * եւ Ժ*՚հ • երգերը
«Գ/՚ԲՔԸ.- կրօնքներոլ բազդաաոլթիՆնը : Հեզինակ՝
«ես Հայ չեմ» ըսող, ել ազգին դէմ դառնացավ ՖէբտՀեան : 539 Էլ\։ Ազգը Կ՝շսէ թէ Հեղկըի պատկերացնեն օտարութեան մէչ ներկայիս
ներոլ խ մ բա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ը . . .
տուա յտ ո զ տարագիր սեբունգին վի Լա Ա * կարօտը
Բ . %եց իոշոր սենեակներ , ամէն մէկը մեր նակին 50 տարիներու ուսում՛նասիրութեան ար - երգերը
իրենց
վեց նահանգներու անուններովդ մ կրտուած , դիւնքն է» : եւ վե-՚ագաբձի տենչանքը։ (ԻԵ * եւ Ժ՚Զ * Հաւատ
նոյն
քովնտի խուցերով^ յատկացուելու Համար - Անունս Արամ է, Ուիեըմ Աարոյետնի (թարգմ. կը գառն ան վե ր չա բան Հատորին դ իբրեւ
գաւառներու եւ իրենց գիւղերուն Հայրենակցա անգլիերէնէ) : Նոյն Հեղինակէն՝ Մարդկային քի աղօթք եւ կամքի վճիռ^։
կան Ա՝իութիմններուն .... կատակերգութիւն (որ թարգմանուած է նաեւ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՒ ԽՈՐՀՐԳԱՅԻՆ
Գ • Ջրմաղ կամ Ջրցանով (տՈՆշ) զինուած թուրքերէնի , Պ՚՚լս ո յ մէչ1) : ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆԸ
Ալլա տ ա գր ո ւմ էն ի վեր դ փաբիղեան
սենեակ մը ժոզովներու մէչ^ գլուխր բռնկած վի ճակատագիր, 19 սլա ամ ուա ծքն եր պարս կա - մ ամ ուլն
ճողները Հանդարտեցնելու Համար . . . կան եւ պարսկահայ կեանքէ : Գրեց՝ Հեզինէ ալ ամբողչ էչեբ կը նուիրէ , հանօթացնելոլ Հա -
Գ • Զգաստարան մը , ուր նստին , «Ա1զքատ - ՚է-աւթեան : Պատկեբազարգոլած ՛նկարիչ Սաբզիս մ ար խոր^ բ գ ա յին գրականութեան թափն ու զար
ներս ալ խծլք ուսբն», «լքեր ազգայրն կազԱակեր– քՍաչատբեանի կոզմէ Տ գացում ը պատերազմ ի ընթացքին ։ Այս առթիւ
ժ ո զո -
. պութիւէածբոլ մէջ , անկուտի ես համեստ մար - Պտզավանքը եւ Գմբեթալորումը նախնական 1լ ո ւս ո ւմն ա ս ի ր ո լին , նաեւ դ խո րՀ բղա յին գաղտ -
դբԼլէւ ալ ասդամ ըլլալու եէւ»^ պէս ծթռած միտքեր հայ տասարնհբի : ՝ Գերեզմանական կոթողներ եւ վոլրզներու թունգ Հայրենասիրութեան
յայտնողները , «ալփյտբակաԼւ» բառին լուրչ\ արմ էք նրանց հնագիտական արժէքը հայ արուեստի նիքները ։
տուողները ել մանաւանդ՝ «իալք ըսուած րանը պատմութեան համար : Գրեց՝ Գարեգին արք • Ուրիշ առիթի մը վերապաՀելով այգ սիլթը յ
;
գլխուն Ս՛է ջ Է2> ըսողները։ Անոնք Հո՛ն, այդ զգաս 6ովսէփհան։ արձանագրենք Լարք մբ կարեւոր իրողութիւննեբ
տարանին մէշ, պէտք է սորվի՛ն թէ՝ խելէս ո լ ար «ԳԱՐԵՐՈՒ ԵՐԳԸ » ինչպէս կը Հաստատէ ՝ գրական ամսագիր մը դ
ժէքը ոչ թ է գլխուն, այլ քսազին ե ւ ա ձ սլա բ ա բ ո ւ– ինչպէս ամ էն տեղ , Ա ուր իա - Լիբանանի 900 խորՀըգային գրողներ գտնուահ են ճակատին
մ է^ վրայ : Ա՝իայն պատերազմական
թեան մէչ են*** ալ առատ է բանաստեղհա Հ^ ՐՔ Ք^*Vկան Հ ունձքը ւքՒերթո բ ո ւն թղթակիցներ չեն
մէչ կ երեւան ցիրուցան
Ե . Առայժմ դ քսանեակ մը պարապ սենեակներ ազգեր ա ^Ա եղահ ասոնք , այլեւ ռազմիկնեբ ։ կռուահ յ ղբահ՜ դ
՜եւ յաճախ
պաարասաի ունենալու է յ ի նախատեսութիւն Հա– թո ւահնե բ ո ւ ; մեռահ են։ Այսպէս դ Ա* ՊոլիակոՎ ,
ւոլ ճուտերու պէս Հաւկիթէ գուբս գալիք Ա իոլ– Ա յգ Հատորներէն եբիտասաբգ վիսլագիր Եուրի կայմովդ որուն ա -
մէկն է Ահաբեր ու եբգը^ յ աաչին գորհը դ <ձՂ՝եբբենտի քարիւղատարը՝^
թիւննե բու * * . Հեղինակը՝ Արմէն Անոլշ^ որ ունի ուրիշ Հբատա– րանսերէնի դ ֆը "
Ջ* *ՒԷլ *էաԼաՐ » եթէ մատուռ մըն ալ կանգնեն բակոլթիւննեբ թարղմ՚տնուահ՝ է \93$ին եւ որ ո աղ -
ալ ; <Հ.Ազգակ՝$>ի գրախօսականէն կը մ աղա շտին վ ( ՚ ա յ ինկաւ 1941
Հոն։ Անո՞ւնը։ Անշուշտ Ա. Փրկիչ՛* Նոյեմբեր 20ին դ
քաղենք Հետեւեալ Հատուահը^ ԳՐք1՚" բո վան գա - « մ ինչեւ արեան վեբչին
է * I*" է՛1 բ էհոգովասենեա1լեե բ բ Հաստ պատե - կաթիէը կռուելէ վերչ » :
կութ եան մասին*
ր ււ վ եւ ամրափակ գոնե րով պտշէոպանուահ ք։Լէա ՜ ( Հա յեր էն աչ՝ եբիտասաբգ բան ա ս տ ե ղհ մ ը դ թա
լու են որպէսղի ժողովականներուն ձայներն ու Արմէն Անուշ ուղահ է 16 երգերովդ մօտ 75 է– թուլ Հուր եան դ ել թերեւս ուրիշներ որոնց մ աս ին
բազուկները ազատօրէն գորհեն * * * չելա ւ մէչ գհել Համայնապատկերը քանի մր Հա - լուր չունինք) ։
աւՒհ֊ո°^ պատմու
Ը * Շէնքին վարի չ մարմինը «ն ա իւ ա բ արու - ղաբամեակնեբ Բսգգրկո/Լ Հայո3 կբ Հասնի « Հայրենական պատերազմէին մէչդ ինչպէս
մինչեւ
թիւնֆ , էս^Լ ս են ե կա պանն ե րն ալ «քաղաքապետէ ա– թեան դ որ կը սկսի Հա յկէն եւ կբ կոչեն 1941 1945/ ղեՀենամաըտըդ խորՀրգա*
նունով կնքելու է * • • մեր օրերը : յին գրոգներ ը կր շօ շափեն բազմ աթիւ խնգի բներ ^
քծ՝. ՚իռնապանի ել *ԼաՐ ի չի պաշտօնը դ անպայ– ՚էյերկա յ պատերազմ ին արձագանգող մուտք էն որ կապ ունին իրենց սոբվահ՜ եւ քա ր ո զահ՜ վաբգա–
ոբպէսգի
ման ո շ - Հայախօսի մը յանձնելոլ էդ եւ Հա յ ա ս ա ան ի վւառքն ու անոր գաւակներուն ան պետութեան Հետ ։ Անոնք մասնաւորապէս կր նկա
դ մըր -
մարգիկ չՀամարձակին ելոյթնեբ սարքել մր ըրէք խորտակելի կամքը պանհացնող Համսւն.ՈՆԱ1գ^5# րագրեն կարմիր զինուորին Հ ա քբենասիրոլթիլ -
մռալով* «Աղբար մենք ալ Հայ ենք դ զեղչ յետոյ կը սկսի բուն գիրքը * Ա* երգը կը պատկե - նըդ ել միաժամանակ ատելութիւնը ֆաշականնե–
վարձքին ւԼրայ^։ րացնէ Հա յկ դ՛իւցազն ը դ որ <լՀաւաքեց իր $եղի րուն ՛է է Զ՛ , ապա ուրեմն կբ փառաբանեն անոր մ ո–
Ամէն պարագայի մէ^դ Հա յ Ագ Գ * Տուն ի ձեռ զաւակներս խրոխտ ու գնաց գ է պ ի Հիւսիս դ բարձ էեգին վրէժ խնղր ութ իւն ը ։ Այս տեսակէտէն դ մեհ
նարկը դ կարգ մը առաւելութիւննեբէ զատ դ մեո րացաւ կատարներն յագթական՝^ : /* • երգը կը ժ ո զո վր գա կանո ւթիւն շաՀահ է Աիմոնովդ բանաս–
կրնա յ փրկել դ ներգաղթի կամ մ իԳյււ զգա յ ին խոր ՜ պատմ է քաղց բութ իւն բ նո րաՀաստատ Հայ տունե տեղհութեամբ մբ որ կը կոչուի «Սպասէ՛ ինծի»
Հբգաժողովնեբոլ գիմ ե լու տաղտուկէն ։ Տետո յ , րուն եւ շէներուն դ ինչպէս նաեւ Հայկի խաղաղ եւ որուն Համար եղանակներ շինահ են 40 ե բա -
շատ մը պարապ մնացած՜ ժողովասէրներու ալ ^ ա– մ աՀը եւ կտակը : 91 * երգը 1լ ամ փոփէ Հա յա ս տան ի ժիշտնեբ ։ /^ոլոբ կարմիր ղին ո ւո րնե բ բ իրենց
թոռի մը տիրանալու պատեՀութիւն 1լ ըեհայէ ։ հաղկեալ կեանքի տարիները դ որոնց բնղմէչէն գրպանը կամ պա յ ո ւս ա կին մ էչ ունին ա յս երգը դ
Կ* ՊԵՏՈՒԾ կնանցն ի ՝ք՝սենեֆոն : Ղ* * եբղին մէչ՝ ՀՀգաբեբը կը ինչպէս եւ նոյն Հեղինակին ուրիշ մէկ բանաստեղ–
բերեն նոր պատգամ ու ոգի ել աՀա կը հնի Ար - հոլթիւնրդ «Սպաննէ՛ գայն% *
տաշէս մեհ՜ Արքան՝^ : Ե* երգը Տիգրան Աեհի եւ իր Եթէ չես ուզեր Գերմանին սեւ ձեււքը ձգել —
այն տունր ուր ծնած ես,— Ծեր մայրիկդ եւ տր^
որ 1921 թուին յանձնել է Լուսժոզկոմատին , իսկ կայսրութեան չատագովութիլնն է : Զ* երգով Հե ղադ,— Եւ սիրականդ, կեանքիդ անուշ ընկերը,
—Եւ ամէն ինչ որ պատիւ կըկոչոլի,—Եւ ամէնինչ
վերջինս է լ նորակազմ թանղարանին։ Այս ձեռա - ղին ակր էլ ուր ուա ղհ է Ա աս ան եան արքաներու ղէմ
Գրի Հիման վրայ է պատրաստուած մեծ բանաս - Հայաստանի մ զահ Հերոսական կռիւները եւ Ա՝ ա -
տեղծի խաղերի զիտական Հրատարակութիւնը : միկոնեան սպաբապե տնեբո ւ ղիւցազն ո ւթ ի ւն ը ; է* ո ր Հ ա յ ր ե Գ ^ Կը Կ ո չ ՚ ո ւ ի ,
Թանգարանի Հիմնական ֆոնգեբից մէկն է Ա– երգը նուիբուահ է ղբերոլ գիւտի անմաՀ փառքին Գիտցի՛ր, ոչ ոք պիտի փրկէ գանոնք, եթ-է
դուն ինքդ չՓբկես :
բովեանի աբխիւը, որ շնորհիւ ժառանղների Հո - ու Հրաշքին : Ը • եբգր եր կա բա շուն չ քերթուահմբն
գէս ա ա ր վերաբերմունքի , մեղ Է Հասել Համաբեա էդ ուր կը պատմուի Վ^արգանանց պատեբաղմբ։ Հյատ մը բանաստեզհութիւններ եւ վէպեր
լիակատար ել անկորուստ վիճակում : ՀցԷեռագրե ր ի երգով կը սկսի Բագրատունեաց պատմութիւնը նուիբուահ են «գոբհարանային ճակատէին դ փա -
այդ խոշոր Հաւաքածսյում առանձնակի տեղ Է անոնց ռազմական եւ նոյն ատեն շինարար Հանճա ււաբանե լու Համ ար երկրին ռաղմ ական ար -
գրաւում «Վէրք Հայաստանին» երկու ինքնագիր րին գովքս եւ Տ՝ * երգին մէչ մենք կբ տեսնենք տաղբոկթեան ճիղբ եւ ճար տար ագո բհա կան յաղ
օրինակներով (սեւագիր եւ մաքրագիր) , «Տիգրա Հարմ ենական վատ բանգի Հ ին գը°Հը փառաշուք թանակները ։ Այս շարքի" մէչ կր գանուի նաեւ
նի պատմութիւնը», «\,աիսաշաւիղները» , գեղար - բաբձրացահ Կիլիկիա յ ի լեռներուն վրա ^» : Ա յնոլ– Հայազգի գբագիտուՀին , Աարիէտտա ՀյաՀինեանդ
ուեստական , մանկավարժական , ազգագրական Հետել դ հԻԱ * երգով կւււգան <ձՂ՝արերը խաւար , որ– վէպով մըդ «Պատերազմի ճիգերր Ուրալի մէխ։
բազմաթիւ այլ ձեռագրեր , տարբեր լեզուներով սլէս հանբ մ զձ ա լան ^» , «Ասիական տափերէն կոլ ( Տիկինը Երեւան գնաց վերչերս , ո ւս ո ւմնա ս ի բ ո ւ–
նամակներ , փաստաթուղթեր եւայլն : ԲազմաՀա - գան ճէնկիզ ու քՒիմուբ՝^ , բայց եւ այնպէս «այգ թիւններ կատարելու Համար ) : ՝Բանի մը խ որա -
բուստ այդ նիլթերի Հիման վրայ է, որ այժմ անձեւ քաոսէն^ Հ այ մ տքին լո յսը կը ճ աճ ան չէ գիրներ գաղափար կուտան այս պատերազմական -
գրականութեան ինստիտուտը ձեռնարկել է Աբով– երբեմն Քուչակի մ ը կամ Ա ա յաթ \թովա յ ի մը տա ճարտարագործական դրականութեան մասին* >
եանի երկերի լիակատար ժողովածուի ակաղԼ գերէն ։ <^/* • եբգր կբ բանա յ մ եր ազգա յին վերա– Եւ պողպատը մխուեցաւ (Նիկոլա Օստբովսկի) ,
միական Հ բատա րակո ւթեան ը՝ ութ Հատորով։ հնունգի նորագոյն աըշաչոյսըդ երբ կր հնին \,ալ– Աււանց շունչ առնելու (Իլիա էրէնպուրկ) , Սթա–
Աբովեանի արխիւի զարդերից մէկն է մեծ գրողի պանտեաններ դ ՛թրիստափոբներ , Հրայրներ եւէք ան լինհան աշխատանքին վարպետները (Աննա կարա–
գեղարուեստական պորտրէն՝ նկարուա^– որ սլա - կարներ իբրեւ յարութիւն առահ նոր Աասունցի վայուն) , Զէնքերը մեզի հետ են (Նաթան քիի -
տում, անյայտ նկարչի կոԳ^էց • Ղ՝աւիթ ։ «(/աբաարապատ դ ք* ա շ Ապարան կ*ըձ՛ պակ), Փորձը (Արգատի Պերվենցեւ) եւն • :
(Մնացեալ յաջորդով) Հ– Մ Ո ԻՐ ԱՏԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
V
