Page 58 - ARM_19-1945_03
P. 58
Թու^իա եւ ՊափսԱնեդ նակ քմայքները բնականաբար օրինաւոր կասկած ԿԻՆ ա Ս Ւ Կ Ն ե Ր Ը ԿԱՐՄԻՐ ՐԱՆՍԼԿՒՆ ՄԷՋ
ներ կը յա բո ւց անեն թրքական քազաքականու -
( Ր ՛ ՛ 1ւ վերջին ււաս^օս^6116տՅօ716էւգԱ6տի յօդուածին) թեան իրական նսլատակնեըու մասին։
Աւրի շ պերճախօս վկա յութիւն մը Թուբքիո յ Ամերիկացի թղթակից մը կը գրէ՛ Պատե -
Վ ե ր ջին գէ ա ք ե ը ըլ Թուրքիան սլա էքան ե ան ժո նպատակներու մ աս ին , թուրք քազաքադէտնե - բազմին սկիզբէն ի վեր կիները մեծ՛ թիւով ծաււա֊
ղովուրդներուն ցո յ ց տուին ո Է՛Հ րապուբի չ երե - բու առաջարկը թու րքե լ յունական խմբակցութիւն յեցին ան ւլ լր ա կան ել ամերիկեան րանակներոսն
է֊ոյթսյԼ մյլ : Ան ինքն իբ ձեռքով վաբկաբեկուեցաէ. մը ստեղծելու Հ զոր կը խորՀին Հակադրել պա լ - մէ2,՚% ք՝ացի ՀիւանգապաՀներէն, անոնք կյլ գոր -
անոնց աչքին , պատերազմի ընթացքին իբ քաղա քան I ան մ իւս ժողովուրգնեըուն ։ Թ"ւրքիոյ այս ծ՚էին ճակատին ետին է բայց նոյնը չէ կարմիր րա՛
քականութիւն Ա գնելով ի ոոլաս գերման նախա - յունական Հակումր (օրիանթ ասիօ(1) շատ մբ Հաս նակին յ Հոս ռուս կիները պատերազմող կիներ
յարձակներուն ։ Պէտք է յէչել որ , սլատերաղմէն կն ալի Է : Անշուշտ թնդի բ բ չի վերաբերիր թ ուր ք– են բառին իսկական առում ուի :
առաջ իսկ, Թուրքիան ինքզինքը կը ներկայացնէր եւ յունական երեւակայական «բարեկամութեան» , Զին ո ւո բն ե ը ո ւ պէս , անոնք զէնք կը կբէէն եւ
«ամրոց ըլ պալքանեան խաղաղութեան՝» եւ եղաւ դա ր ա ւո ր «բարեկամ ութեան» , որու մ ասին կը գիտէ ին զէնքը գործածել ; Հետախո յղ ղի ն ււ ւո րն ե–
Գլխաւո ր կարապետներէն մէկը «Պալքանեան Հա խօսին այոօբ թուրք Էրագբողնեբբ , բոլոր եղա - րու Հետ , յառաջապաՀ գիծեր ը~կ՝ եր թայ րն եւ ճամ
մաձայնութեան» որ սլալ քան եան ժողովուրդներու նակներով : բան կը կտրէին անզգո յշ *իե ր մ անն ե ր ո ւ , որոնք
միացեալ ճակատ մր պիտի կաղմէր նախա յարձակ Ամ էն մ ա ր դ գիտէ որ թուբքեւ յունական յա - ռուսական զօրքերու շարժումներ ը կը Հետապըն–
ներուն գէմ : Ան զինա կց ո ւթիւններ կնքեց 3 ունաս րաըերութեանց պատմ ութիւն բ գրուեցաւ յունա - ղէին ։ Հրա սա յ լեր ո լ վրա յ է ն Հ րամ անն ե ր կ^աբ -
տանի , Անգլիո յ եւ Ֆրանսա յի Հետ։ Թուրք քա կան արիւնով ։ \ 941 ին Թուրքիա փառա՛ւորապէս ձակէին կրակելով թշնամին Պերլինի մէջ եւ ճամ
ղաքագէտները մէկէ աւելի անգամներ Հ ա գ ի սալո յայանեց իր ջերմ «բարեկամութիւն ը» մոռնալով բաները , փոխագրութ իւնները կը ղե կավա րէ ին %
րս/պէ ս Հաւաստեցին թէ կաբելի է լիովին վստա - իր յ ո յն զինակիցները եւ դառնալով սառն Հանդի Եւ ւ՚բրեւ զինուորական ոստիկան , անոնց Հրա -
Հ իլ Թուրքիա յ որ , վճռական պաՀ ուն , պիտի կա սատես ը յ ո յն ժ ո ղովո ւր դին մ եծ ոզբերդութեան : մ աններ ուն կը Հնազանդէ ին Հ
տարէ , կ՚ըսէին , իր պարտականութիւն բ ։ իա յց , /»՛ոյց (Հունաստան մ ի ա կ պալքանեան երկիրն է ուր Այր մ ար դո ւ նման գժոլա բութիւննեբու կը
երբ Հիթլէրական Հորդաները Պալքաններուն վրայ գերման լուծէն ազատագրումը նշանակելի գաբ - տոկա յ ի ն կին զինուո բները եւ իբրեւ կին ո եւ է
խոյացան , Թուրքիա , բարեկամութեան եւ ոչ - ձաւ թնդանօթաձդութեամ բ՝ Հա յբենասէ րնե բու առանձնաշնորհ, չունէին ։ Եթէ "(էաՔ ԼՀԼԼաԲ դե "
յարձակման գաշինք մբ ստորագրելէ վերջ , Հա ՜ վրայ եւ ժողո վր ղ ավա ր տա ը բե բու ջարդով ։ Աս ի– աինը կը պառկէին ե էլ ուտէին շրջուն խո Հ ան ո ց էն ;
մ ակե րպեցաւ սլալքանեան երկիրներուն գեբմ ան կա կբ բաւէ գրաւելու Եալչըններոլ ել Հետեւորդ Այս կին զինուո րնե բուն մեծ մասը Ամազոններ
գաղութնեբոլ վե բահ՜ման ։ Թուրք ԼՐաԳԲոՂ ներու Համակրանքը , Տունաստանը Հռչակելու չէ ին , ա յլ 20 ՚25 տարեկան ե բ ի տ ա ս ա ր դո ւՀ ին ե ր ,
նեոո , տիպարը «արեւմտեան ժողովրդապետութեան» : նուրբ եւ միջաՀասակ ։ (ք ազթանգամ կիներ ալ կբ
որոնք այսօր այնքան եռանգով կվարտա յա յա ուին Այնպէս որ, յոյնեւթբքական խմ՚բակցութիւնբ պի գտնուէին լայն ուսերով ինչպէս Ա օն ան որ 24 տա
Թուբքիո յ «տիրական գ ե ր » ի մ աս ին Պալքանն եր ո ւ տի ըլլայ պալքանեան յետաշրջութեան խմբակցու րեկան էր եւ 24 գերման զինուոր ս պանն ա ծ ,
մէջ, այն ատեն չէին Համարձակեր բառ մբ էս^է թիւն մը ուղղուած Պալքաններոլ դեմոկրատ ժո կուրծքին վրայ շքանշաններ ունէր։ «^իերմաններբ
արտասանել այգ յաւակնութեան մասին ։ ղովուրդներուն դէմ : Թ՛ուրք մամուլբ միեւնոյն ա– բնականոն կեանք ապրելու առիթէն զրկեցին մեղ։
Պատեբաղմի միջոց ին , Թուրքիա ճկոյթ մ ատն տեն չի ծածկեր ա յդ պալքանեան նոր «Ա բ բ ա զան Ամ, ուսնա ՛ոցաած եւ ընտանիք կազմ ած պիտի ԲԷԼայ է
իոկ չշարժեց ի նպաստ սլալքանեան ժողովուրդ - Զինակցութեան» յա յտնապէս Հ ա կա խ ո բ Հ ր գա յ ի ն վւոիւանակ Հոս իյնա՛լու ։ Ընտան իքէս ոչ ոք մնացած
ներուն ։ Ան ամենայն Հանդարտութեամբ թ ո յ լ ՛ո բ՛ Հանգամանքը, րնգՀակառակն կբ շեշտէ ղալն կտ է* Գեբմ անները ս պանն ե ցին բոլորը»։
Ե ա քլի ան
լաւ որ Գեր մ անն ե ր բ գրաւեն թրքական ծովեզերք տա զ ի պա յ քա ը ո վ զո ր եռանդագին կը մ զէ այսօր ս ո ս կուաց ի տեղակալ բոլորովին
ներու առջեւ Հաստատուած յունական ^Լգզինեբբ : Խ* Միութեան գէմ թո ւրք լրագրողներու մեծ՜ տարբեր քբիղիքական կազմ եւ մտաւորական պատ
Թուրք մամուլը իւ ո ր լռութիւն կբ պաՀէբ Հիթէէ ՜ մ աս Հյ» : րաստութիւն ունէր , 20 տարեկան նուրբ խարտեաշ
բական վայրաղոլթեանց եւ բռնութեանց մասին Յօդոլածագիրր եզրակացնելով , կր թե|ադբէ ա գ ջ ի կ մ բն էր։ Վ^ե ց թեթեւ Հրասայլերու կբ Հրա
որ Թուրքիա ետ էհ նա լ աշխարհակալութեան դի -
սլալքանեան ե բ կի րնե բ ո լ մ էջ ։ Ան եր բեք չէ բ Հե - տոլլքներէն, րմրււնէ պալքանեան երկիրներու շա մայէր։ (յպատակն էր ուսուցչուՀի ՐէԼաԼ » յետոյ
հերն ու իրաւունք ներր, եւ «խաղալիկ չդառնայ ա–
տաքրքբուեբ սլալքանեան Հ ա յբենասէ րնե բու Հերո– նոնց որոնք շահ ունին դաշնակից մ ե ծ պետու որոշած էր կարմիր բանակին մէջ մտնել, ել 20
թեանց անհամաձայնութեան մէջ» :
տական պայքարով։ իսկ այսօր այնպիսի յաւակ - տարեկանին վաստակաւոր վեթեբան մ ըն էր* Իր
նութիւններ կր բանաձեւէ որ, կա բե լիէ րՀ աւատ ա ք զինուոընեըէն ոչ ոք կը կասկածէ ը իր Հրաման -
թէ թուրք գօրքբ վճռական գ ե ր մը կատարած է նե բուն իմաստու թենէն,
Պտլքաններու ա զ ա տ ա գ ր ո ւ թ ե ա ն մէջ ՛՛Այո տարօրի ^ մս հ.էս զ ի ն ո ւո րնե բ ը կնոջական ուր զ ու զար -
գերը չէին մ ոռնար իրենց անաշխատ պաՀ ե բուն ,
րէնքնեբը , Հրեաներու գէմ ս ա ը քո լած Հալածանք կը զբաղեցնէ քաղաքական շր ջանա կնեոր ։ Հակա - ինչպէս գէմ քի նե բկեր բ , իոկ իրենց մ աղերը ի–
ները , քազաքական աքսորները , բռնի աշխատան ռակ տ բ ո ւած ժխտական որոշումին , ո եւ է Հո - րենս ուզածին պէս կը յաըղարէին :
քը եւն . ։ Ըսաւ թէ Փէթէն կը յուղոլէբ , կը զայ սանք, նո յնիսկ Հ ամա յնավաբնեբը չեն ուղեր որ Անոնւյ Հ ամ ազդես յր մարդոց տա սա զ ի ն
րանար , բայց տեղեակ չէր իր ստորադասներուն զօր* աը Կօլ Հրաժարի։ Երբեք այսքան բարձրա նման այլազան էր, պ է ո է շատ կը սիրէին ել Հա
դո րծո ւ ն է ո ւթեան ։ «Այն տպաւորութիւն՛ը կր ե ց ի ցած չէր զօրավարին վարկբ ։ Անաց որ , ոչ մ է կբ գուստները գոց գորշ եւ կապոյտ էին։ Ամէնն ալ ի–
թէ անկարող էր խափանելու չարիքներ զոր խղճով կրնայ բռնել իբ տեղբ։ Տագնապը ծանր է մ անա - րենց չքանիչերը կը կրէին։
կը գա տ ա պա բտէ բ առանց վերապաՀ ո ւթ ե ան» ։ լանդ անոր Համար որ ք$ոբՀրգակցական Ժ՝ոդովբ
ինչպէս կբ տեսնէք, արդէն սկսած են լսել այն պիտի ւիակուի ուրբաթ օր եւ այլեւս պիտի չգու
ամբաստան -
վկանեբբ ոբ պիտխ իսօսին ի նպաստ մարուի , մ ինչել յառաջիկա յ Հոկտեմբերի բնտ - ՀԱՑ ԲԱՆՈՒՈՐ ՄԸ ՍՊԱՆՆՈՒԱԾ
եալ մառէ շալին : բութ իւնները։ Հաւանական է որ գօրավաըը ի վե բ–
ՓայտաՎի վհղիԱ օւ՚ևդ ջո յ ընդունի ըն կե ր վար ա կանն ե բ ո ւ ն բանաձեւը յ ԿԱՈՏԱՆ (0ապաղած) * • Երկու բանուորներ ,
/Լ /. մ՛ ե / V ՚ / | & քաղաքապետական ըն տ ը ո ւթ ե ան ց մէկը Հայ , միւսը ԼեՀ , իրենց աշխատանքի պա -
մ էջ մ եծամ ասնութիւն շաՀ եցան ձաիսեըը ։ ք՛ այց Հուն վէճ ^Ր կ՚ունենան կէս °րէն առաջ եւ իրար
Հազարաւորներ ձեռնպաՀ մնացին ։ Ա իա յն Ալժէի լաւ մը կբ ծեծեն : ԼՀայր* Ար ամ Համալեան , 24
բնիկներ
Երեք Ա՛եծեբու ժողովին \3րգ °ՐՐ (երկու - մէչ 30.000 Եւրոպացիներ եւ. 6000^ ա. ելի տարեկանէ ; ԼեՀը՝ 17 տարեկան, Աըամին կ^ըսէ
շո՛րթի ) յ յա յ ան ո ւե ց ա ւ թէ գլխաւո ր Հաբցեբբ չմասնակցեցան քո ւէա բ կո ւթե անց : էէէս օրէն վերջբ քեղ պիտի սպաննեմ ; Եւ իսկա
կ ա ր գ ա դ ր ո ւ ա ծ են եւ ժողովբ շուտով պիտի փակ– ԴՐԱՄԱԳԼՈՒԽԻ ՏII ԻՒՐ Ի օրինաղիհ-ր քուէ . պէս ժամը 2,ին ատեննեըը ԼեՀը ատրճանակ մը
ւււի ։ Ա՝ասնաւորապէս լուծուած են այն խնդիր - ա րկուեցաւ խո րՀ բ դա կցական ժողովին մ էջ ։ Ա յ ս գրպանը 1Լ ե ը թ ա յ ի ը գ ո րծ ին տեզբ ու տես նե
նեբը ոբ կապ ունին Ղ՚եբմանիոյ ապագային ել Եւ" առթիւ մ ամ ուլի թուղթի խնդի բն ալ յուռուեցաւ ։ որ Համալեան ը իըմէ առաջ եկած էր եւ միւս երկու
բո սլա յի կազմ ակեր պո ւթեան Հ ետ եւ որոնք պիտի Տեղեկատու նաիւաբաըբ յայտարարեց թէ այժ՜մ ընկերներուն քով նստած , իր վերջին դլան ի կբ կը
ներկայացուին խաղաղութեան խո րՀ րղաժո դովին ։ Ֆրանսա յի մ էջ կը Հ ր ա տա բ ա կո ւին 924 թերթեր , վւաթթ է , ան մ ի ջա պէ ս ատրճանակը Հանելով կ^՝ը -
ի բաղեկնեբ կր Հ աւաստեն թէ բո լո ր Հ իմնական ամ ենօրեայ եւ շա բ ա թ ա կան : | 939/՚5/ կա յ ի ն \ 468 սէ Աըամին *—- Տեգէդ չշարժիս , իսկ միւս աղա -
որոշումները արուեցան անցեալ Հոբեքշաբթի , երբ թերթեր ։ Կ ը քննուին արտօնութեան 2400 խնգրա– նե բուն կլըսէ* Հեռացէք։ Եւ է"^Լ"յս երկու Հար
^ԼՀՍէ1*Լ ներկայ էր ժողովին : գիբներ ։ \քախա բ ա բո ւթիւնբ ո ւ ն ի ամ սա կան մ իա յն ուած կը պա րպէ ։ Հայ ե ր ի ա ա ս ա բ դ բ գետին կը
Անգլիո յ ընկերվարական վարչապետը, Պ* 6000 թոն թուղթ , մինչգե ռ պատեբաղմ էն Վ տապալի , իսկ ԼեՀը կր վ՛ա խ չի Հեծելանիւով : Եր
էթլի յ Լոնտոն պիտի վերադառնա յ այսօր , լրա - մամուլը կր սպառէր 26.000 թոն։ կու ժամ վերջ Արամբ էքսի Հիւանդանոց կր փո -
ցնելու Համ ար իբ գա Հ լիճ ին կազմ ը ։ Ֆրանսացի - ԱԾՈՒԽԻ ԱՐՏԱԳՐՈՒԹԻՒՆԸ ՀեաղՀեաէ կր խադբեն , բայց կը մեռնի։
նեբբ կը շարունակեն բաժին պաՀանջել քիոլրի բ ա բ ւոքի , այնպէս ո բ պա ա կան ն ա խ ա ր ա ր ո ւթ ի ւ ն բ ՝^ՀԼ Հա յ դ ե ը ին եը էն վ ե ր ա դ ա ր ձ ա ծ է նաեւ Պ*
կբ
շըջանէն ։ Ոբ ո շո ւմնեբ տրուած են սաստկացնելու կը յուսայ յաո աչիկայ ձմեռ 000 քի|0 (կարգ մ ը Աարգիս Եսայեանբ ( Պ ր^1 ւս ա ց ի ) որ Իտալիա
Համար հավանի ռմբակոծութիւնը, քանի որ մեբ– թ ե ր թ ե ր կը գրեն՝ 409 քիլօ) րաժնել իւրաքանչիւր ։ —• Լրաաու
»*» ^ ^ ^ ^ ^ ^
ժ ուեցաւ անձն ատ ր ութեան կոչը ։ ճտփոնի վա ր չա– րնաանիքի : Պատերազմ գտնուէր
էն առաջ Ֆրանսա ունէր
պետբ յայտարաբեց թէ «տեսնելիք ունին» ։ Ե" 5 մ իլիոն թոն ածուխ , ա յ ժ մ ունի մ իա յն երկու
բեք Մ եծե ր բ խիստ յա յ ա ա ր ա ր ո ւթ ի ւ ն մ բ պիտի միլիոն, ուրեմն 3 միլիոնի բաց մբ կայ։ ՀԱՅ ԶԻՆՈՒՈՐՆԵՐՈՒ ԿԵԱՆՔԷՆ
Հ բատ արա կեն , Ֆ բան քո յի կա ռ ա վա բ ո ւթ եան դէմ ։ ՎԻԷՆՆԱՆ մ խնչել Հիմ ա կբ գանուէր Լուսե
րուն ձեռքբ ։ վ՝ազաքո շրջաններու բաժն ո ւած ը լ ՏԷ՚Ա11Ն * Ե ր կար սպասումներէ եւ դառն օ-
աՆԻ ՄԸ ՏՈՂՈՎ լալով ,երկուշաբթի օբՎ^իէննա մտան անգլիական , բերէ վերջ՝ Հայ զ ի ն ո ւո ըն ե ր ը վերադարձան իրենց
\ի բ ան ս ա կան եւ ամ երիկեան զօրագունգեբը ։ ընտանեկան բո յներբ յոգնած ու մ տատանջ ։ Փ ո խ–
ԱՄԻՍԸ 100 ՀՈԳԻ ԿԸ ՄԵՌՆԻ ականներու ուած չեն ։ թերութեան երկաը տարիներո^ չեն
ԼԱՎԱԼ առջի օր օդանաւ մբ նստելով ճամբայ պա յթում էն ։ Կիրակի օը Հ ինգ Հոգի զոՀ գացին ընկճած զիրենք ; 1Լկա յ՝ իրենց Ա իութիւնը։ Կյու
մեքենան
ելած է անյայտ ուղղութեամբ , սակայն Աւզան իա Տովիլի մէջ , ծովափը այցելած ՐԷԼաԼՈէԼ\ » Հակա - ղեն Համախմբուիլ, խօսիլ, գործել, պատմել ու
խ ա ն գ ա ր ո ւ ա ծ է եւ ստիսլուեր է նոբէն տակ։ ռակ բոլոր ազդարարութեանց ։ եղբայրական սիրով կապուիլ իրարու, քանի որ
իշխա -
վեբաղառնալ, ուր կբ մնայ Հսկոզութեան ա –^նս»^™«ւաււււււ - » - ա – ւ ւ ւ ւ ւ ա ա ւ ա ™ « – մ իտսին եղած են խրամներու մ էջ եւ գերութեան
Փարիզի
Իբրեւ թէ \Ֆբտնսա պիտի դար ։ ՚իատական ներկ ա - ԱՅՐԻ ՏԻԿԻՆ ԱՆՏՈՆԵԱՆ եւ զա լա կունք ել ծանր լուծին տակ :
նոլթիւն բ աղդ մը փակցուցած է Լա վալի դատոլի Պ • ԱաՀակեան կբ ծանուցանեն թէ՝ յառաջիկա լ 1939 40^ Հայ զինուոբները, Յուլիս 22ին ու
մըն ալ Ա•
բնակարան ին վրա յ , ո ը պէ ս ղի դա տ ա ր ան ուր կը կիրակի 5 Օգոստոս , ժամ բ 10/՛^/ , կաււտան ի նեցան իրենց առաջին բնդՀ * ժոգովը եւ ընտրեցին
յանայ մինչեւ տասը օր, ալլապէս պիտի կաբա պետ մ ատը ան մ էջ Հ ո գե Հ ան գի ս տ պիտի կա վար չա կան մնա յ ո ւ ն մ արմ ին մը Հ ետեւեալ նա իս
ի բացակա յ ո ւթե ան % Նո յնիմ աստ աղդ տարուի իրենց ամուսնուն, Հօր եւ քեռոբդւոյն ,ող– կին Հայ զինուո րնեբէն * կ* Պօտ ուր եան , 0* իս–
փակցուած է ՛հատական Պալատին մէջ րացեալ ԽՈՐԷՆ ԱՆՏՈՆԵԱՆ ի մաՀուան երկրորդ րայէլեան , Թ* Հե ր ո յե ան , Վ* Աէֆէբեան , ել քի *
դատուի Փէթէն ։ տարելիցի առթիւ։ Կբ Հրաւիրուին Հանղուցեալին Կէնճո յեան ։ Նտխկին Հայ զ ի ն ո ւո բն ե ր էն անոնք որ
ԱՆ*րԼԻ ՈՅ թագաւորը ասպետութեան ամենա յիշատակբ յարգողները , ներկայ գտնուելու Ա* բացակա յ էին զո բծի կամ ա յլ պատճառներով ,
բարձր պա տ ո լան շան բ , (ք ն ը ա (լ ա սլ ի շքան շան բ ա - Պատարագի ա ր ա ր ո ղո ւթ ե ան ։ թոզ վւութան արձանագրուիլ ։ ՛հիմ ումբ կաբելի է
ռաջարկեց Ձ ըր չի լ ի յ բ ա յց նախորդ վար չապետբ րնել վարչութեան ոբեւ է մէկ անդամի միջոցալւ
Հարկ դատեց մերժել, «ներկայ պարագաներուն ԽԱՆԱՍՈՐԻ ՏԱՐԵԴԱՐՁԻՆ ԱՌԹԻՒ ՀՈԳ– Վա– Կոչ կ՚ուղղենք նաեւ մ եր քո յր Ա ի ո ւթեանց (զին
մէջ»։Այս պատուանշան բ Հաստատուած է \ 34Տին ։ լանսի ՛Բրիս տ ավար ակում բր կազմակերպած՜ է ուորականէ , որ յարաբերութեան մէջ մտնեն մեգի
ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹԵԱՆ ՀԱՐՑԻ ՄԱՍԻՆ Խոր . գ ա լ տ ա Հ ա ն դ է ս մբ կիրակի, 5 Օգոստոս, Տօ^ՕՈՏ , Հե — Վարչութեան կողմէ՝ Թ • Հ *
Հբղակցական կ՛ողովին տուած որոշումը, ոըովկբ րնկեր Երուանդի ագարակր : կը իա սի րնկեր Մի–
մ ե բժէ լէ կառավարութեան ծրագիրները, ԼՐ^-րԷն . սաք Մ ի ր ց է ։ Գեղարուեստ ակ ա ն ճոխ բացեին։
Fonds A.R.A.M
ներ կը յա բո ւց անեն թրքական քազաքականու -
( Ր ՛ ՛ 1ւ վերջին ււաս^օս^6116տՅօ716էւգԱ6տի յօդուածին) թեան իրական նսլատակնեըու մասին։
Աւրի շ պերճախօս վկա յութիւն մը Թուբքիո յ Ամերիկացի թղթակից մը կը գրէ՛ Պատե -
Վ ե ր ջին գէ ա ք ե ը ըլ Թուրքիան սլա էքան ե ան ժո նպատակներու մ աս ին , թուրք քազաքադէտնե - բազմին սկիզբէն ի վեր կիները մեծ՛ թիւով ծաււա֊
ղովուրդներուն ցո յ ց տուին ո Է՛Հ րապուբի չ երե - բու առաջարկը թու րքե լ յունական խմբակցութիւն յեցին ան ւլ լր ա կան ել ամերիկեան րանակներոսն
է֊ոյթսյԼ մյլ : Ան ինքն իբ ձեռքով վաբկաբեկուեցաէ. մը ստեղծելու Հ զոր կը խորՀին Հակադրել պա լ - մէ2,՚% ք՝ացի ՀիւանգապաՀներէն, անոնք կյլ գոր -
անոնց աչքին , պատերազմի ընթացքին իբ քաղա քան I ան մ իւս ժողովուրգնեըուն ։ Թ"ւրքիոյ այս ծ՚էին ճակատին ետին է բայց նոյնը չէ կարմիր րա՛
քականութիւն Ա գնելով ի ոոլաս գերման նախա - յունական Հակումր (օրիանթ ասիօ(1) շատ մբ Հաս նակին յ Հոս ռուս կիները պատերազմող կիներ
յարձակներուն ։ Պէտք է յէչել որ , սլատերաղմէն կն ալի Է : Անշուշտ թնդի բ բ չի վերաբերիր թ ուր ք– են բառին իսկական առում ուի :
առաջ իսկ, Թուրքիան ինքզինքը կը ներկայացնէր եւ յունական երեւակայական «բարեկամութեան» , Զին ո ւո բն ե ը ո ւ պէս , անոնք զէնք կը կբէէն եւ
«ամրոց ըլ պալքանեան խաղաղութեան՝» եւ եղաւ դա ր ա ւո ր «բարեկամ ութեան» , որու մ ասին կը գիտէ ին զէնքը գործածել ; Հետախո յղ ղի ն ււ ւո րն ե–
Գլխաւո ր կարապետներէն մէկը «Պալքանեան Հա խօսին այոօբ թուրք Էրագբողնեբբ , բոլոր եղա - րու Հետ , յառաջապաՀ գիծեր ը~կ՝ եր թայ րն եւ ճամ
մաձայնութեան» որ սլալ քան եան ժողովուրդներու նակներով : բան կը կտրէին անզգո յշ *իե ր մ անն ե ր ո ւ , որոնք
միացեալ ճակատ մր պիտի կաղմէր նախա յարձակ Ամ էն մ ա ր դ գիտէ որ թուբքեւ յունական յա - ռուսական զօրքերու շարժումներ ը կը Հետապըն–
ներուն գէմ : Ան զինա կց ո ւթիւններ կնքեց 3 ունաս րաըերութեանց պատմ ութիւն բ գրուեցաւ յունա - ղէին ։ Հրա սա յ լեր ո լ վրա յ է ն Հ րամ անն ե ր կ^աբ -
տանի , Անգլիո յ եւ Ֆրանսա յի Հետ։ Թուրք քա կան արիւնով ։ \ 941 ին Թուրքիա փառա՛ւորապէս ձակէին կրակելով թշնամին Պերլինի մէջ եւ ճամ
ղաքագէտները մէկէ աւելի անգամներ Հ ա գ ի սալո յայանեց իր ջերմ «բարեկամութիւն ը» մոռնալով բաները , փոխագրութ իւնները կը ղե կավա րէ ին %
րս/պէ ս Հաւաստեցին թէ կաբելի է լիովին վստա - իր յ ո յն զինակիցները եւ դառնալով սառն Հանդի Եւ ւ՚բրեւ զինուորական ոստիկան , անոնց Հրա -
Հ իլ Թուրքիա յ որ , վճռական պաՀ ուն , պիտի կա սատես ը յ ո յն ժ ո ղովո ւր դին մ եծ ոզբերդութեան : մ աններ ուն կը Հնազանդէ ին Հ
տարէ , կ՚ըսէին , իր պարտականութիւն բ ։ իա յց , /»՛ոյց (Հունաստան մ ի ա կ պալքանեան երկիրն է ուր Այր մ ար դո ւ նման գժոլա բութիւննեբու կը
երբ Հիթլէրական Հորդաները Պալքաններուն վրայ գերման լուծէն ազատագրումը նշանակելի գաբ - տոկա յ ի ն կին զինուո բները եւ իբրեւ կին ո եւ է
խոյացան , Թուրքիա , բարեկամութեան եւ ոչ - ձաւ թնդանօթաձդութեամ բ՝ Հա յբենասէ րնե բու առանձնաշնորհ, չունէին ։ Եթէ "(էաՔ ԼՀԼԼաԲ դե "
յարձակման գաշինք մբ ստորագրելէ վերջ , Հա ՜ վրայ եւ ժողո վր ղ ավա ր տա ը բե բու ջարդով ։ Աս ի– աինը կը պառկէին ե էլ ուտէին շրջուն խո Հ ան ո ց էն ;
մ ակե րպեցաւ սլալքանեան երկիրներուն գեբմ ան կա կբ բաւէ գրաւելու Եալչըններոլ ել Հետեւորդ Այս կին զինուո րնե բուն մեծ մասը Ամազոններ
գաղութնեբոլ վե բահ՜ման ։ Թուրք ԼՐաԳԲոՂ ներու Համակրանքը , Տունաստանը Հռչակելու չէ ին , ա յլ 20 ՚25 տարեկան ե բ ի տ ա ս ա ր դո ւՀ ին ե ր ,
նեոո , տիպարը «արեւմտեան ժողովրդապետութեան» : նուրբ եւ միջաՀասակ ։ (ք ազթանգամ կիներ ալ կբ
որոնք այսօր այնքան եռանգով կվարտա յա յա ուին Այնպէս որ, յոյնեւթբքական խմ՚բակցութիւնբ պի գտնուէին լայն ուսերով ինչպէս Ա օն ան որ 24 տա
Թուբքիո յ «տիրական գ ե ր » ի մ աս ին Պալքանն եր ո ւ տի ըլլայ պալքանեան յետաշրջութեան խմբակցու րեկան էր եւ 24 գերման զինուոր ս պանն ա ծ ,
մէջ, այն ատեն չէին Համարձակեր բառ մբ էս^է թիւն մը ուղղուած Պալքաններոլ դեմոկրատ ժո կուրծքին վրայ շքանշաններ ունէր։ «^իերմաններբ
արտասանել այգ յաւակնութեան մասին ։ ղովուրդներուն դէմ : Թ՛ուրք մամուլբ միեւնոյն ա– բնականոն կեանք ապրելու առիթէն զրկեցին մեղ։
Պատեբաղմի միջոց ին , Թուրքիա ճկոյթ մ ատն տեն չի ծածկեր ա յդ պալքանեան նոր «Ա բ բ ա զան Ամ, ուսնա ՛ոցաած եւ ընտանիք կազմ ած պիտի ԲԷԼայ է
իոկ չշարժեց ի նպաստ սլալքանեան ժողովուրդ - Զինակցութեան» յա յտնապէս Հ ա կա խ ո բ Հ ր գա յ ի ն վւոիւանակ Հոս իյնա՛լու ։ Ընտան իքէս ոչ ոք մնացած
ներուն ։ Ան ամենայն Հանդարտութեամբ թ ո յ լ ՛ո բ՛ Հանգամանքը, րնգՀակառակն կբ շեշտէ ղալն կտ է* Գեբմ անները ս պանն ե ցին բոլորը»։
Ե ա քլի ան
լաւ որ Գեր մ անն ե ր բ գրաւեն թրքական ծովեզերք տա զ ի պա յ քա ը ո վ զո ր եռանդագին կը մ զէ այսօր ս ո ս կուաց ի տեղակալ բոլորովին
ներու առջեւ Հաստատուած յունական ^Լգզինեբբ : Խ* Միութեան գէմ թո ւրք լրագրողներու մեծ՜ տարբեր քբիղիքական կազմ եւ մտաւորական պատ
Թուրք մամուլը իւ ո ր լռութիւն կբ պաՀէբ Հիթէէ ՜ մ աս Հյ» : րաստութիւն ունէր , 20 տարեկան նուրբ խարտեաշ
բական վայրաղոլթեանց եւ բռնութեանց մասին Յօդոլածագիրր եզրակացնելով , կր թե|ադբէ ա գ ջ ի կ մ բն էր։ Վ^ե ց թեթեւ Հրասայլերու կբ Հրա
որ Թուրքիա ետ էհ նա լ աշխարհակալութեան դի -
սլալքանեան ե բ կի րնե բ ո լ մ էջ ։ Ան եր բեք չէ բ Հե - տոլլքներէն, րմրււնէ պալքանեան երկիրներու շա մայէր։ (յպատակն էր ուսուցչուՀի ՐէԼաԼ » յետոյ
հերն ու իրաւունք ներր, եւ «խաղալիկ չդառնայ ա–
տաքրքբուեբ սլալքանեան Հ ա յբենասէ րնե բու Հերո– նոնց որոնք շահ ունին դաշնակից մ ե ծ պետու որոշած էր կարմիր բանակին մէջ մտնել, ել 20
թեանց անհամաձայնութեան մէջ» :
տական պայքարով։ իսկ այսօր այնպիսի յաւակ - տարեկանին վաստակաւոր վեթեբան մ ըն էր* Իր
նութիւններ կր բանաձեւէ որ, կա բե լիէ րՀ աւատ ա ք զինուոընեըէն ոչ ոք կը կասկածէ ը իր Հրաման -
թէ թուրք գօրքբ վճռական գ ե ր մը կատարած է նե բուն իմաստու թենէն,
Պտլքաններու ա զ ա տ ա գ ր ո ւ թ ե ա ն մէջ ՛՛Այո տարօրի ^ մս հ.էս զ ի ն ո ւո րնե բ ը կնոջական ուր զ ու զար -
գերը չէին մ ոռնար իրենց անաշխատ պաՀ ե բուն ,
րէնքնեբը , Հրեաներու գէմ ս ա ը քո լած Հալածանք կը զբաղեցնէ քաղաքական շր ջանա կնեոր ։ Հակա - ինչպէս գէմ քի նե բկեր բ , իոկ իրենց մ աղերը ի–
ները , քազաքական աքսորները , բռնի աշխատան ռակ տ բ ո ւած ժխտական որոշումին , ո եւ է Հո - րենս ուզածին պէս կը յաըղարէին :
քը եւն . ։ Ըսաւ թէ Փէթէն կը յուղոլէբ , կը զայ սանք, նո յնիսկ Հ ամա յնավաբնեբը չեն ուղեր որ Անոնւյ Հ ամ ազդես յր մարդոց տա սա զ ի ն
րանար , բայց տեղեակ չէր իր ստորադասներուն զօր* աը Կօլ Հրաժարի։ Երբեք այսքան բարձրա նման այլազան էր, պ է ո է շատ կը սիրէին ել Հա
դո րծո ւ ն է ո ւթեան ։ «Այն տպաւորութիւն՛ը կր ե ց ի ցած չէր զօրավարին վարկբ ։ Անաց որ , ոչ մ է կբ գուստները գոց գորշ եւ կապոյտ էին։ Ամէնն ալ ի–
թէ անկարող էր խափանելու չարիքներ զոր խղճով կրնայ բռնել իբ տեղբ։ Տագնապը ծանր է մ անա - րենց չքանիչերը կը կրէին։
կը գա տ ա պա բտէ բ առանց վերապաՀ ո ւթ ե ան» ։ լանդ անոր Համար որ ք$ոբՀրգակցական Ժ՝ոդովբ
ինչպէս կբ տեսնէք, արդէն սկսած են լսել այն պիտի ւիակուի ուրբաթ օր եւ այլեւս պիտի չգու
ամբաստան -
վկանեբբ ոբ պիտխ իսօսին ի նպաստ մարուի , մ ինչել յառաջիկա յ Հոկտեմբերի բնտ - ՀԱՑ ԲԱՆՈՒՈՐ ՄԸ ՍՊԱՆՆՈՒԱԾ
եալ մառէ շալին : բութ իւնները։ Հաւանական է որ գօրավաըը ի վե բ–
ՓայտաՎի վհղիԱ օւ՚ևդ ջո յ ընդունի ըն կե ր վար ա կանն ե բ ո ւ ն բանաձեւը յ ԿԱՈՏԱՆ (0ապաղած) * • Երկու բանուորներ ,
/Լ /. մ՛ ե / V ՚ / | & քաղաքապետական ըն տ ը ո ւթ ե ան ց մէկը Հայ , միւսը ԼեՀ , իրենց աշխատանքի պա -
մ էջ մ եծամ ասնութիւն շաՀ եցան ձաիսեըը ։ ք՛ այց Հուն վէճ ^Ր կ՚ունենան կէս °րէն առաջ եւ իրար
Հազարաւորներ ձեռնպաՀ մնացին ։ Ա իա յն Ալժէի լաւ մը կբ ծեծեն : ԼՀայր* Ար ամ Համալեան , 24
բնիկներ
Երեք Ա՛եծեբու ժողովին \3րգ °ՐՐ (երկու - մէչ 30.000 Եւրոպացիներ եւ. 6000^ ա. ելի տարեկանէ ; ԼեՀը՝ 17 տարեկան, Աըամին կ^ըսէ
շո՛րթի ) յ յա յ ան ո ւե ց ա ւ թէ գլխաւո ր Հաբցեբբ չմասնակցեցան քո ւէա բ կո ւթե անց : էէէս օրէն վերջբ քեղ պիտի սպաննեմ ; Եւ իսկա
կ ա ր գ ա դ ր ո ւ ա ծ են եւ ժողովբ շուտով պիտի փակ– ԴՐԱՄԱԳԼՈՒԽԻ ՏII ԻՒՐ Ի օրինաղիհ-ր քուէ . պէս ժամը 2,ին ատեննեըը ԼեՀը ատրճանակ մը
ւււի ։ Ա՝ասնաւորապէս լուծուած են այն խնդիր - ա րկուեցաւ խո րՀ բ դա կցական ժողովին մ էջ ։ Ա յ ս գրպանը 1Լ ե ը թ ա յ ի ը գ ո րծ ին տեզբ ու տես նե
նեբը ոբ կապ ունին Ղ՚եբմանիոյ ապագային ել Եւ" առթիւ մ ամ ուլի թուղթի խնդի բն ալ յուռուեցաւ ։ որ Համալեան ը իըմէ առաջ եկած էր եւ միւս երկու
բո սլա յի կազմ ակեր պո ւթեան Հ ետ եւ որոնք պիտի Տեղեկատու նաիւաբաըբ յայտարարեց թէ այժ՜մ ընկերներուն քով նստած , իր վերջին դլան ի կբ կը
ներկայացուին խաղաղութեան խո րՀ րղաժո դովին ։ Ֆրանսա յի մ էջ կը Հ ր ա տա բ ա կո ւին 924 թերթեր , վւաթթ է , ան մ ի ջա պէ ս ատրճանակը Հանելով կ^՝ը -
ի բաղեկնեբ կր Հ աւաստեն թէ բո լո ր Հ իմնական ամ ենօրեայ եւ շա բ ա թ ա կան : | 939/՚5/ կա յ ի ն \ 468 սէ Աըամին *—- Տեգէդ չշարժիս , իսկ միւս աղա -
որոշումները արուեցան անցեալ Հոբեքշաբթի , երբ թերթեր ։ Կ ը քննուին արտօնութեան 2400 խնգրա– նե բուն կլըսէ* Հեռացէք։ Եւ է"^Լ"յս երկու Հար
^ԼՀՍէ1*Լ ներկայ էր ժողովին : գիբներ ։ \քախա բ ա բո ւթիւնբ ո ւ ն ի ամ սա կան մ իա յն ուած կը պա րպէ ։ Հայ ե ր ի ա ա ս ա բ դ բ գետին կը
Անգլիո յ ընկերվարական վարչապետը, Պ* 6000 թոն թուղթ , մինչգե ռ պատեբաղմ էն Վ տապալի , իսկ ԼեՀը կր վ՛ա խ չի Հեծելանիւով : Եր
էթլի յ Լոնտոն պիտի վերադառնա յ այսօր , լրա - մամուլը կր սպառէր 26.000 թոն։ կու ժամ վերջ Արամբ էքսի Հիւանդանոց կր փո -
ցնելու Համ ար իբ գա Հ լիճ ին կազմ ը ։ Ֆրանսացի - ԱԾՈՒԽԻ ԱՐՏԱԳՐՈՒԹԻՒՆԸ ՀեաղՀեաէ կր խադբեն , բայց կը մեռնի։
նեբբ կը շարունակեն բաժին պաՀանջել քիոլրի բ ա բ ւոքի , այնպէս ո բ պա ա կան ն ա խ ա ր ա ր ո ւթ ի ւ ն բ ՝^ՀԼ Հա յ դ ե ը ին եը էն վ ե ր ա դ ա ր ձ ա ծ է նաեւ Պ*
կբ
շըջանէն ։ Ոբ ո շո ւմնեբ տրուած են սաստկացնելու կը յուսայ յաո աչիկայ ձմեռ 000 քի|0 (կարգ մ ը Աարգիս Եսայեանբ ( Պ ր^1 ւս ա ց ի ) որ Իտալիա
Համար հավանի ռմբակոծութիւնը, քանի որ մեբ– թ ե ր թ ե ր կը գրեն՝ 409 քիլօ) րաժնել իւրաքանչիւր ։ —• Լրաաու
»*» ^ ^ ^ ^ ^ ^
ժ ուեցաւ անձն ատ ր ութեան կոչը ։ ճտփոնի վա ր չա– րնաանիքի : Պատերազմ գտնուէր
էն առաջ Ֆրանսա ունէր
պետբ յայտարաբեց թէ «տեսնելիք ունին» ։ Ե" 5 մ իլիոն թոն ածուխ , ա յ ժ մ ունի մ իա յն երկու
բեք Մ եծե ր բ խիստ յա յ ա ա ր ա ր ո ւթ ի ւ ն մ բ պիտի միլիոն, ուրեմն 3 միլիոնի բաց մբ կայ։ ՀԱՅ ԶԻՆՈՒՈՐՆԵՐՈՒ ԿԵԱՆՔԷՆ
Հ բատ արա կեն , Ֆ բան քո յի կա ռ ա վա բ ո ւթ եան դէմ ։ ՎԻԷՆՆԱՆ մ խնչել Հիմ ա կբ գանուէր Լուսե
րուն ձեռքբ ։ վ՝ազաքո շրջաններու բաժն ո ւած ը լ ՏԷ՚Ա11Ն * Ե ր կար սպասումներէ եւ դառն օ-
աՆԻ ՄԸ ՏՈՂՈՎ լալով ,երկուշաբթի օբՎ^իէննա մտան անգլիական , բերէ վերջ՝ Հայ զ ի ն ո ւո ըն ե ր ը վերադարձան իրենց
\ի բ ան ս ա կան եւ ամ երիկեան զօրագունգեբը ։ ընտանեկան բո յներբ յոգնած ու մ տատանջ ։ Փ ո խ–
ԱՄԻՍԸ 100 ՀՈԳԻ ԿԸ ՄԵՌՆԻ ականներու ուած չեն ։ թերութեան երկաը տարիներո^ չեն
ԼԱՎԱԼ առջի օր օդանաւ մբ նստելով ճամբայ պա յթում էն ։ Կիրակի օը Հ ինգ Հոգի զոՀ գացին ընկճած զիրենք ; 1Լկա յ՝ իրենց Ա իութիւնը։ Կյու
մեքենան
ելած է անյայտ ուղղութեամբ , սակայն Աւզան իա Տովիլի մէջ , ծովափը այցելած ՐԷԼաԼՈէԼ\ » Հակա - ղեն Համախմբուիլ, խօսիլ, գործել, պատմել ու
խ ա ն գ ա ր ո ւ ա ծ է եւ ստիսլուեր է նոբէն տակ։ ռակ բոլոր ազդարարութեանց ։ եղբայրական սիրով կապուիլ իրարու, քանի որ
իշխա -
վեբաղառնալ, ուր կբ մնայ Հսկոզութեան ա –^նս»^™«ւաււււււ - » - ա – ւ ւ ւ ւ ւ ա ա ւ ա ™ « – մ իտսին եղած են խրամներու մ էջ եւ գերութեան
Փարիզի
Իբրեւ թէ \Ֆբտնսա պիտի դար ։ ՚իատական ներկ ա - ԱՅՐԻ ՏԻԿԻՆ ԱՆՏՈՆԵԱՆ եւ զա լա կունք ել ծանր լուծին տակ :
նոլթիւն բ աղդ մը փակցուցած է Լա վալի դատոլի Պ • ԱաՀակեան կբ ծանուցանեն թէ՝ յառաջիկա լ 1939 40^ Հայ զինուոբները, Յուլիս 22ին ու
մըն ալ Ա•
բնակարան ին վրա յ , ո ը պէ ս ղի դա տ ա ր ան ուր կը կիրակի 5 Օգոստոս , ժամ բ 10/՛^/ , կաււտան ի նեցան իրենց առաջին բնդՀ * ժոգովը եւ ընտրեցին
յանայ մինչեւ տասը օր, ալլապէս պիտի կաբա պետ մ ատը ան մ էջ Հ ո գե Հ ան գի ս տ պիտի կա վար չա կան մնա յ ո ւ ն մ արմ ին մը Հ ետեւեալ նա իս
ի բացակա յ ո ւթե ան % Նո յնիմ աստ աղդ տարուի իրենց ամուսնուն, Հօր եւ քեռոբդւոյն ,ող– կին Հայ զինուո րնեբէն * կ* Պօտ ուր եան , 0* իս–
փակցուած է ՛հատական Պալատին մէջ րացեալ ԽՈՐԷՆ ԱՆՏՈՆԵԱՆ ի մաՀուան երկրորդ րայէլեան , Թ* Հե ր ո յե ան , Վ* Աէֆէբեան , ել քի *
դատուի Փէթէն ։ տարելիցի առթիւ։ Կբ Հրաւիրուին Հանղուցեալին Կէնճո յեան ։ Նտխկին Հայ զ ի ն ո ւո բն ե ր էն անոնք որ
ԱՆ*րԼԻ ՈՅ թագաւորը ասպետութեան ամենա յիշատակբ յարգողները , ներկայ գտնուելու Ա* բացակա յ էին զո բծի կամ ա յլ պատճառներով ,
բարձր պա տ ո լան շան բ , (ք ն ը ա (լ ա սլ ի շքան շան բ ա - Պատարագի ա ր ա ր ո ղո ւթ ե ան ։ թոզ վւութան արձանագրուիլ ։ ՛հիմ ումբ կաբելի է
ռաջարկեց Ձ ըր չի լ ի յ բ ա յց նախորդ վար չապետբ րնել վարչութեան ոբեւ է մէկ անդամի միջոցալւ
Հարկ դատեց մերժել, «ներկայ պարագաներուն ԽԱՆԱՍՈՐԻ ՏԱՐԵԴԱՐՁԻՆ ԱՌԹԻՒ ՀՈԳ– Վա– Կոչ կ՚ուղղենք նաեւ մ եր քո յր Ա ի ո ւթեանց (զին
մէջ»։Այս պատուանշան բ Հաստատուած է \ 34Տին ։ լանսի ՛Բրիս տ ավար ակում բր կազմակերպած՜ է ուորականէ , որ յարաբերութեան մէջ մտնեն մեգի
ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹԵԱՆ ՀԱՐՑԻ ՄԱՍԻՆ Խոր . գ ա լ տ ա Հ ա ն դ է ս մբ կիրակի, 5 Օգոստոս, Տօ^ՕՈՏ , Հե — Վարչութեան կողմէ՝ Թ • Հ *
Հբղակցական կ՛ողովին տուած որոշումը, ոըովկբ րնկեր Երուանդի ագարակր : կը իա սի րնկեր Մի–
մ ե բժէ լէ կառավարութեան ծրագիրները, ԼՐ^-րԷն . սաք Մ ի ր ց է ։ Գեղարուեստ ակ ա ն ճոխ բացեին։
Fonds A.R.A.M
