Page 59 - ARM_19-1945_03
P. 59
ւ ւ ւ > » ա ա օ ս օ ա ս ւ ա ւ ա տ » ա ատա լյ փէթէն իդա
-—օ
ՐօոԺ6՝ 6Ո 1926 ԶՕՐ. ՎԷԿԱՆ ԿԸ ՄԵ՚ԼԱԳՐԷ
Տ.Շ.Տ. 376.2Տ« ԱՆԳԱՄՆԵՐԸ
10401՛ ՚ԻԱՀԼԻՃԻՆ
Բաբոձէաւշ : ՏՕ». ա Տ Տ ^ Լ \ »
17, Տս6 Օտատտա» - ք ձ ա Տ (13՛)
161. : Շ 0 8 . 15-70 - Շ. Ը. Ի. ԲՅՈՏ 1678-63
ՐԱԺՆեԳԻ՚ս Տար. ՜էՕՕ, էձամս. 400, Յամ՛ս. 200 ֆրանք։
•ետսւԱ 2 ձօԹէ 1945 Հինգշաբթի 2 Օգոստոս Երեքշաբթի օր լսուեցաւ նախկին սպարապե
տը , զօր . ՚Լէկան , որ թէ ամբաստանեալ է ել թէ
* Զ – ՏԱՐԻ - Սէ ձ ա ծ 1^ 4468–՚նոր շրյաս թխ–– 97 Խմբագիր՝. Շ, ՄԻՍԱՔԵԱն Գին՝ 3 Ֆր Վ Կ ա յ ։ Ւր յայաարարութիւններէն աոաշ^, ատեան
ներկայացան երկու վկաներ , Պ » Մ ա ր ս է է Փօլ ել .
փաստաբան Արիկի : Առաջինը , բանտարկուած՜ եւ
ՀԱՏԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ ԼԱւԼԱԼ ՋԵՐԲԱԿԱԼՈԻԵՑԱԻ յետոյ աքսորուած՝ , կծ՜ու բաո^Հով մեզագրեց Վի–
շփի ո ս տ ի կան ո ւթի ւե բ , <ձոբ տանդաւո Ր էր
ՍԱՆ ՖՐԱՆՍԻՍ ԿՈ՛ՅԻ ԱՄԵՐԻԿԱՑԻՆԵՐԻՆ ԿՈ՚ԼՍ կ ի իմ աղբա կաննե բուն Հ ամ ար քան կէսթափո յի
գործակալներբ^ ; Եբկրորգբ , նո յնպէս բանտէ
ԻՈՐՀՐԳԱժՈ՚ԼՈՀԻՆ "ԷՀ ե հ ՅճսձնՈԻէՑԱՒ– ՖՐԱՆՍյԼՑԻՆԵՐհՒ՚Ն բանա ինկած , նկարագրելով բռնի տխատանքի եւ
աքսորի չարչաբանքնեբբ , «միլիոնին չաբիքնեբբ
՛ի ատ ական նախարարութիւն ր երէկ պաշտօ - եւ ուրիշ գառն իբոդոլթ իւննե ր , մ ե գ ա գ ր ե ց մառէ–
(ի. եւ. վերջին մաս) ; շալբ I <ձՊ ա շտ պանն ե ր բ կ՝բսեն թէ ան կբ տառապէր
նապէս Հա/լոբդեց թէ Լավալ Աք ր ան ս ա կրնայ ա յ ս ի բ ո դո ւթ ի ւննե բ էն ։ իա յ ց ինչո* ւ չքաշուեցաւ է,
Հայ Պ՛ատի Յանձնախումբի ներկայացուցիչ - Հասնիլ որ ել է ատեն ; Հաւանաբար պիտի վախա– V ոնէ իր պատիւբ վւրկած կբ/լար» է
նեբբ մ՛իաժամանակ թէ առանձին տեսակց ու– Դբոլի $)բէնի բանտբ , սպասելով գա տ ա վա բ ո լ - Զ°ր * Վ ա ^ կ ա ն ատեան մտաւ գաւազանի մբ
իժ բ ւննե րով էլան ագան պատուիրակներու եւ ^ մա թեան։ - կռթնած ։ Տ կ ա բ էլերեւար եւ յոգնած ։ Յարգանքով
մուլի ներկա յացոլցիչնեբոլ Հետ , թէ ճ ա շկե ր ո ք թ– (յախ կին վար չապետ բ ձերբակալուեցաւ ամ ե– խոնարՀեցաւ մառէ շալին առջեւ, յետոյ ոզջունեց ։•
նե բով ե*. իժէ ա յլ կարգի յա ր ա բե ր ո ւթի ւնն ե բ ո վ բիկեան ղրնուո բնե բու կողմէ , Լինցի մօտ (Աւոս– Աթոռ տուին , բայց չուզեց նստիլ։ ԱբաՀին մէջ իր
աեղբ
կանացին արծարծել ու Հիմնաւորել Հայկական ա ր իա | , Հ$ ուլիս 3 1 ի առտուն եւ ան մ ի գ ա պ է ս փո - զ բաւած էր 1940/՛ վերջին վարչապետը, Փօլ
պաՀանջներբ։ Լքունիս \3ին, նոր 3 ուշագբով մբ խ ա գ ր ո ւ ե ց ա ւ ֆրանսական շր ՛Լան ր : Առտուն կա - քհէնօ : ԻԼօրավարը իր առածին խօսքերն ուզզեց ա–
ո ւ գ գ ո ւ ա ծ /Ա ո րՀ ր գա ժ ո գովին եւ 50 սլա տ ո ւի ր ա կ - նուխ օդանաւով մեկնած էբ Պաբսելոնայէն , իր բառ երով.
նե րուն՝ Հա յ "իատի Յանձնախում բբ նորէն ներկա– կնո^ր Հետ ։ Հ$ամբոբգութիւնբ տեւած էբ երեք "Ր ) >ատու
յացոլց Հայկական ՀարցբՀ Ա յ գ ԷՀուշագրին մէջ, ժամ։ Երբ օդանաւէն վար ի^աւ, Լավալ ունէր — «Պ • Փօլ (1'էնօ ըսեր է • <ձՒմ սխալս եղաւ
Հ իմ նա ած ԽոբՀ բ գ ա մ ո գո վի կոգ աբժոգութեամր ամեբիկեան
Յանձնախում բբ 3000 անգլ * ոսկի պաշտօնի Հրաւիրել մ առէ շալ Փէթէնը եւ զօր՛
մէ ար գէն իսկ բնգունուած սկզբունքներու վրայ, թղթադրամ , 14 պայուսակ եւ չորս սնտուկ , որոնց Վէկանը որոնց Հայրենասիրութեան կը Հաւատայի
կբ շեշտէ, որ Թուրքիան Հա երկուքբ Ամբողջ
1920/՛֊/ յարձակելով Վ.իչիի ջ ո լ Ր Կր պա բ ո ւնակէ ին ։ սւակաւին եւ ււպլկայն տեսայ որ անոնց քագաքա -
յաստանի Հան բ ա սլե աո ւթե ան վրայ եւ խէեէով ան գի չե ր բ Պ "՛ր ո ել ո ն ա յի օգակա յան բ անցուցած էբ ։ աս ատ ելոլթիւնները եւ վւառաս ի բութ իւննե բ ը
Զղա գ ր գ ռ ո ւ ա ծ վիճակ օդա
կէ Հողամասեր՝ էնքզինք գ ր ա ծ է ծ§1՜ՇՏՏ6Ա1 (նախա մբ ունէր, երբ իջաւ էլ իշխէ ին Հ ա յ ր են ա ս ի ր ո ւթ ե ան վրա ^» ; Ո՛* վ իրա
յարձակ^ պետութեան մբ գիրքիե մէջ՝ նման նացի նաւէն, եւ անդադար կբ իսօսէբ։ ք*նչպէս էլերեւայ, ւունք տուաւ իրեն ա յ գ պ է ս խօսելու ։ Այն անձկու
*իեբմանիոյ ել հավանի , Հետեւաբար , ոբՀբգա– սպանիական կա ռ ա վա բ ո ւթ ի ւ ն բ քադաքավար ի ՛էր՜ թեան Հ եռագիր բ զոր նախագաՀ Ռէնօ ինծի կ՚ուղ
ժողովր Թուրքիան պէտք է նկատէ *իե րմ անիս յ եւ տաբած էր , երեք ամիս պաՀելէ վերջ ։ փ ո խ ա դ բ ո դ ղէր աՀ ուսարսափին օրբ, Ատ յիս \7 ին , խմ րա -
հավանի ՀամաՀ աւասար յա բձա կողա կան պ ե տ ո ւ - օգանաւբ դերմտնական էր , երկու գերման օդա - գրուած էյ։ արտաքինն ախար արութեան պարտէզին
թիւն մ բ ։ Ա իացեալ Ազգեր բ– իրենց Լ՛ոկ Հռչակած չուներով, որոնք պատմեցին թէ Աալցպուրկ ււլ ի - մէջ վ ա ռ ո ւ ա ծ թղթած բ ա րնե ր ո ւ ծուխին մէջ։ Զիս
սկզբունքներուն Հիման վրայ ոլէտք է պարտա - տի իջնէին, բայց փոթորիկի բռնուելով ճամբան կբ մեղադրեն որ դաւադրութիւն մբ սարքած եմ
գրեն , որ Թուրքեր ք վեբագարձնեն Հա յա՛ս տանին կո բ սն ց ո ւց ին եւ ստիպուեցան վար իջնել ։ Հանրապետութեան դէմ , Ֆիլիվ* Փէթէնի Հետ։ ,
բռնի ուժով ղբաւած Հ ք " թ ՚ բ բ , եւ տա բ ա գ ի ր Հա - Աաոէշալբ Ա՚ատրիտ էր, ես Պէյբութ էի։ Ւ^ն՜չպէս
ինչպէս կբ յ ի շուի , Լավալ մաՀուան գատա - կրնայինք Համաձայնիլ։ Եթէ ես ո լզէի դաւադրել,
պարտուած
յերբ Հնարաւորութիւն պէտք է ստանան վերա - բաստանութեամբ է արդէն , Աաբսէյլի մէջ, ուրիշ ամ կբ մերմէ ի ինծի առաջարկուած պաշտ օն բ եւ կբ
վարութիւնն
գառնալոլ Հայրենիք՝ նացի *իերմանիոյ աբտաք - մ բ ։ Բուն քադաքական գատա - ֆգէի որ ուբիշնեբբ խրին այն անդունդին մէջ զոր
սած ժողովուրդներուն պէս ; ալ անշուշտ մաՀավճիռի պիտի յան իրենք իոկ փորած էին ։ ք*մ կեանքս շիտակ է ե-
Հայ ՛Ի ատ ի 3 անձն ա խ ո ւմբի ներկա յա ցուց ի չ - ՛է՛է ՚ V ձերբակալութեան առթիւ, Փէթէնի ւիա ս– դած : Ոչ ոք կրնայ պատիւի դաս տալ ինձի, իս կ
գա
նեբբ աշխատեցան նաեւ, ոբ Հայկական Խնդիբբ տարաններր պիտի պաՀանջեն ոբ մս՚ռէշալին երկու պատ իւբ աբմեցնե լու Համար պէտք է քաջ Բէէալ եւ
շալին
ներկա յա ցուի Հ անրա յ ի ն ուշադրութեան , մ ա՛Հ ւս ր յետաձգուի ։ Ա իա յն Հարցաքննութիւնք . ճշմարտութիւնբ խօսիլն ։
մ ուլի ու ձա յն ա ս փ ի լռի մ իէ\ոցով : Ա ամ ուլի Ա ե բ - ամ ի ս կրնա յ տեւել , ինչպէս Լ զա ւ մ առէ Զօրավար բ աւելի բ ա ց ո ւե լո վ , պա բզեց ա յն
.
կայացոյ֊ց ի չ ն ֆ չ; ո լ , ինչ ոչ կ Ա I. ւ.. • է բ Հ բ գ ւտյ, մ ո ՚Է**Վի Համ ար : , -. ճակատագրական դէ՛պքէ բբ որ յանգեցան 3)րան -
պատուիրակներու վերաբերում ր գ է պ ի Հ "՚ յերն ու ձերբակալուած ատեն , Լավալ կ՛՛ո լզէր քաղա սայի փլուզումին ։
Հայկական պաՀ անջնեբբ աւելի քան բ ա ր ե ա ց ա կ ա մ քականութեան մասին խօսիլ, բայց ամերիկացի Ո՞Վ ԱՐՏԱՍԱՆԵՑ «ԶԻՆԱԳԱԳԱՐ» ԲԱՌԸ
է : ՚Հյ 1լա ա ե լի է , սա կա յն , պարագա յ մ բ* մ անա - ղինուորներբ չուզեցին լոել ։ զէյիլ. Աոբքի կամ ու
ւ անգ , քյ ո րՀ բդաժողովի առա չին շրջանին ԽոբՀրդ. րիշ բանի մասին խօսեցէք , բ ա յ ց ոչ քաղաքակա «Մայիս 22ին Փօլ իհէնոյի քովն էի։ Մա -
Միութեան Հ ա ն գ է պ րնգՀանբապէս կասկածամիտ նութեան՝^ ։ Լավալ բսաւ թէ \թիլ Աորք եղած է եւ ռէ շալն ալ Հոն էբ ։ Չբբչի լի կբ սպաս է ին ։ գ՛երա
եւ վերապաՀ գիրք կար։ Ա իւս կողմէ, ակներեւ կ ուզէ նորէն երթալ։ - գ ո յն խ ո ր Հ ո ւր գին մողովբ տեղի ունեցաւ իմ դրա՛*
կբ Հ ո վան ա ւո բ ո լէ ր Թուրքիան որոշ ուժերու կող սենեակիս մէջ, Վէնսէն ։ Պա բզեց ի կացութիւնբ է
մէ։ Ամեբիկեան մ ամ ււ ւ լբ ՝ Հաւատարիմ իբ կառա Մայիս ՀՏին զ ի ն ո ւո ր ա կան խոբՀ բգա կցո ւթիւն մբ
Ա յնքան առատօրէն օգտագործելով 1Ա ո րՀ բ գ ա յ ին տեղի ունեցաւ 1քէիղէի պալատին մէջ։ \յերկայա -
վարութեան բնգՀանուբ քաղաքականութեան , կբ բարեկամ ո ւթ իւնբ ել նիւթական ու բաբո յակտն ցուցի ծրագիրս ։ Հաւանութիւն յայտնեցին : կա -
ղգուշանար այգ քա դա քա կան ո ւթ ե ան Հակառակ աջակցոլթիւնբ այժմ փաստօրէն երես գաբձոլ - ց ո ւթ՜ ի ւ ն բ կ՚ուսումնասիրէի ել զանազան ելքեր կբ
բաներ գրելու ։ Այդ է պատճառբ , որ Հա յկական ցած են (հուսերէ եւ ապաւինած ուրիշ ուժերու Հո նախատեսէ ի , եթէ աւելի ծանրանար ։ Լբպռէօն եւ
պաՀ ան^նե բու մ ասին մ իա յն Հբրսթի թերթեբբ վանաւորութեան նորէն իրենք ղի Ր ենք գնելով Ռէնօ Հ ա ր ց ո ւմն ե բ կ՚ուղղէին ինծի Հ Առաջին մ ա ր~
ազատօրէն ար տա յայտուեցան ։ ՏծՈ քւ&ՈՇւՏՇՕ ԼնճՁ.– Հակառուս պատուարի մբ վիճակի մէջ։ *Իէթ Հոս, ԴԲ որ ղին ա գա գա բ ի խօսք բրաւ , ոչ ես էի , ոչ ալ
աւՈՇք ք*էյ ք>1՚չՐՐս1ի ձախաւեր յօդուածէն յետոյ , Սաս Ֆրանչիսկոյի մէջ , Թու֊բք երը եւ Ռռւ֊սեբը Փէթէնբ , ա յլ Հ անրապետո ւթ եան նախագաՀ բ , Պ*
երկու անգամ նպաստաւոր կերպով ներկա յացուց աարրեր խմբաւորումներու մէջ կը գանուին; Լո Լբպռէօն ։ ԱՀ ա ւա ս ի կ ատենագրութ իւնբ * «Հան
Հայկական պաՀան^ներբ, իոկ այս կիրակի օրուան գանի օրերու սրսւակից մտերմութենէն հետք ան րապետութեան նախագաՀբ Հաբցուց որ եթէ *հեբ–
թիլին մէջ աւելի Հանգամանօրէն կ անդրադառնա ք գամ չէ մնացած՛ Թուրքերը կասկածով ու վախով մանիա նպաստաւոր պայմաններ առաջարկէ , կա
Հա յ կա կան քյնդբ ին ։ Վերջին օրեր բ , մ ա սն ա լո ր ա– կը նային իրենց հիւսիսային դրացիի շարժումնե րելի0 է բնդունիլ՝^ ։ Այսպէս , առաջին անգամ էբ
պէս , մամուլի ներկայացուցիչներբ առանձին Հե րու վրայ : որ կբ լոէի .զինադադար բառբ։ Ե" չարտասանեցի
տաքրքրութիւն ոոյց կուտան ւլ է սլ ի Հայ Ղ*ատն ու Բնականաբար, Թուրքերբ Հաշտ աչքով չեն զայն։ Ե ւ. առաջին անգամ չ\Աեցի այն սլա Հուն երբ
Հայ ՛իատի Յանձնախումբի գործունէութիւնբ ։ դիտեր Հայերու գ ո րծ ո ւնէ ո ւթ իւն բ ։ Պաշտօնական ես զբաղած էի երկու ճակատամ արաներով , մ է կբ
կարգ մբ մեծ թե ր թ ե ր ո ւ թգթակ իցներբ յօդուած ո եւ է արտա յա յտութիւն չեն ունեցած մ ինչեւ Հիւսիսի, միւսբ Պելմիոյ մէջ»։
ներ ղրկած են իբենց խմ րա գր ո ւթ ի ւնն եր ո ւ ն ։ Ա ա– այժմ, բայց յայտնի է, որ Հայկական պաՀանջնե–
մ ուլի գ ո րծա կա լութ իւննե ր բ կուգան 3անձն ա - բբ զիրենք շատ կբ ջղայնացնեն ։ Զանազան ձելի Վկան յետո յ արագօրէն պա բզեց դէպքերու
խումրի ներկա յացո ւց ի չներէն տ ե դ ե կո ւթ ի ւնն ե ր Հակափբովւականտի միջոցներու կբ դիմեն, բայց բեթացքբ։ «Յունիս 5ին տեղի ունեցաւ գերմանա
քաղելու։ ԳաՀիրէի «էլ ԱՀրամ» թերթի թղթակի– պէտք է բսել , ոբ Հանբա յ ի ն Հ ա մ ա կր ան քբ աւելի կան զրոՀբ մեր նոր ճակատին վրա յ Ա օմ - էն ։
ցԲ րնդարձակ Հ եռագիր մբ տուած էբ իր թերթին Հայերու կողմն է* Թ-ուրքեբր աւելի քաղաքական Աայիս \0էն ի վեր բանակնեբբ անբնգՀատ կբ
եւ արաբական թե ր թե ր ո լ Ա իո ւթ եան՝ Հա յկական «.Համակբանք՝» կր վայելեն միշտ այն նկատումով, կռուէին ։ Այո ՛ճակատամ արտ բ սկսաւ ծանր պայ
Հարցի եւ Հա յերոլ Ատն Ֆրանչիսզոյի մէչ կ ուա III– թէ զօրաւոր Թուրքիա մ բ ապաՀ ո վո ւթեան երաշ– մաններու մէջ ։ Պելմիական 22 , բրիտանական 9,
րա&– ա շխատանքներո լ մասին Հ կարգ մբ անթ՜ելի իոիք մ ոն է ռուսական եւ անգլիական աշխաբՀնե– ֆրանսական 30 զօրաբաժիններ կորսուած էին
վբայ խօսուլներ, ինչսլէս ՝ք՝ալթորնպորն , ՝^էնէաի րոլ միջել , Աերձաւոբ Արեւելքի մէջ ։ Թուրքերու Հիւսիսի ճակատամարտին մէջ, ուր մնացած էբ
եւայլն, իրենց խօսած՜ ճառերու ՚ ^ է ^ անգրագաբ - յ ո յ ո բ ա յն է , որ Ա իացեալ Ազգեր ու կազմ ակեր - մեր արդիական սպառազինութեան երեք չորրոբ -
«\սւ՚ե եւ Հայաստանի ու Հայկական սլաՀանթնեբուն պո ւթեան Հ աս տատում էն վերջ , Ռուսերբ ա յլեւս գ Բ , թերեւս. 4) նր ։ Մեր բանակին լաւագոյն մ աս բ
միշտ Համակրական վերաբերումով : Հետաքրքրու իրաւունք չեն ունենար Հ ո գա յ ի ն պաՀ ան ջներ դնե գերի բռնուած կամ ոչնչացած էր՛՛ Մենք ^."՜Է՚՜Ր
թիւն ր Հայաստանի ու Հայկական Հարսի լ " ՚ /՛լ լու , քանի որ Ա իացեալ Ազդերոլ կաղմակեբպոլ - սկսած էինք 450 որսկան (Հետապնգիչ) ել 60
նկատելի կերպով կ՛աճի : թեան ո ւ իւ ւո ր 1լասլաՀաէէ անգամ պետոլթիւննե - ռմբաձիգ օդանաւերով ։ Առաջին օրբ ես գոՀ էի ;
Բնորոշ Է Խորհրդային մամուլի վհբաբերոլ. բու սաՀմ անա յ ի ն անձեռնմ խելիութիւնբ ։ Յենակէտներբ կբ գիմագբէին Հ ե ր ո սա բ ա ի ։ Յա -
մ ը : թ՛ասս Խորհրդային հեռագրական գոբծակա - ջոբղ օրբ գերմանական զրաՀապատ ղօրաբամին -
Այսպէս թէ այնպէս, Ա ան Հհրանչիսկոյի է) ո ր– նեբբ յառաջ կբ խազա յ ի ն դէպի Ատոբին Ա էն ։
րութեան ներկայացոլցիչր մէկէ աւելի անգամներ Հբդամողովր նպաստաւոր առիթ մբ եղաւ նորէն Տեսա յ որ բանա կա տ ե գ ի մ բ յանկարծ Հ ագո բգա կ -
հեսաւքրքրուած է Հ ա յ Դատի Յանձնախումբի գոր– Հրապարակ դնելու մոռցուած Հայկական Հաբցբ ։ ցութենէ զրկուած է ։ Յունիս 9ին գեկոյց մբ խբմ–
ծունէութ^համբ եւ եկած է մանրամասն լուսաբա - Ասիկա առաջին քայլն է ։ ԱրտասաՀմանի Հա յ ո ւ - բադրեցի , տեղեակ պաՀ ե լու Համար վարչապետբ ։
նոլթիւննհր ստանալու : «ի ղվե ս տ ի ա–»Հ\լ յատուկ թիլնբ էրջ°րէ*ե պէաք է առաջ տանի սկսուած զոր՜ Ամէն յ ո յ ս կորսնցուցած չէի* Վարչապետբ պա
թղթակից ժուկով րնդարձակ յօդուած մը զրկած ծբ եւ պատրաստ րլլա յ ներկա յացնե լու ու սլա շա՜ տասխանեց մ իա յն Յունիս \ Յին ։ Ա յն տ պա ւո ր ո լ -
է իր թերթին Մոսկուա, Հայ ԴատիՅանձնախում– սլանելու Հայ Ղ՚ատբ նաեւ խաղաղութեան խոբՀր– թի՚-ոբ կրեցի թէ ա յ լ եւս ինծի չէր Հետեւեբ ։ Ան
բի կողմէ Խորհրդաժողովին ներկայացուցած Յու. դամողովին առջեւ : - ^ԼԸ է*օսէր Պրբթոնեան ամ բոցի , Մ * ՚կաՀանգնեբու
շագբի եւ, աո հասարակ, հայկական պահանջնե (Հայրենիք, 23 Յունիս) օգնութեան մասին* ես կբ գանուէի իրակութեան
րու մասին: Հետ դէմ դիմաց ։
Կը Հարցնէք, անշուշտ, ի՞նչ է Թուրքերու ՁՄՐԱՆ ԱՌԹԻՒ բաժնուելիք ահ֊ուխը 400 քի
մէշ՝ ի– ինչպէս
գիրքը՛ Թուրքերը այս իյ որՀ րգաժ-ողովին լօ պիտի ըլլայ եւ ոչ թէ 900, գրաձ՜ էին ԳԱՆԱԿԻ ՄԸ ՇԵՂ.ԲԻՆ ՎՐԱՅ
մ է շ՝ : - թշնամին
րենք զիրենք կը զգան գոզ կատուի դիրքիդ կարգ մը թերթեր : « Յունիս \\ին կ՝ անցնէր Աէնլլ;
I
Fonds A.R.A.M
-—օ
ՐօոԺ6՝ 6Ո 1926 ԶՕՐ. ՎԷԿԱՆ ԿԸ ՄԵ՚ԼԱԳՐԷ
Տ.Շ.Տ. 376.2Տ« ԱՆԳԱՄՆԵՐԸ
10401՛ ՚ԻԱՀԼԻՃԻՆ
Բաբոձէաւշ : ՏՕ». ա Տ Տ ^ Լ \ »
17, Տս6 Օտատտա» - ք ձ ա Տ (13՛)
161. : Շ 0 8 . 15-70 - Շ. Ը. Ի. ԲՅՈՏ 1678-63
ՐԱԺՆեԳԻ՚ս Տար. ՜էՕՕ, էձամս. 400, Յամ՛ս. 200 ֆրանք։
•ետսւԱ 2 ձօԹէ 1945 Հինգշաբթի 2 Օգոստոս Երեքշաբթի օր լսուեցաւ նախկին սպարապե
տը , զօր . ՚Լէկան , որ թէ ամբաստանեալ է ել թէ
* Զ – ՏԱՐԻ - Սէ ձ ա ծ 1^ 4468–՚նոր շրյաս թխ–– 97 Խմբագիր՝. Շ, ՄԻՍԱՔԵԱն Գին՝ 3 Ֆր Վ Կ ա յ ։ Ւր յայաարարութիւններէն աոաշ^, ատեան
ներկայացան երկու վկաներ , Պ » Մ ա ր ս է է Փօլ ել .
փաստաբան Արիկի : Առաջինը , բանտարկուած՜ եւ
ՀԱՏԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ ԼԱւԼԱԼ ՋԵՐԲԱԿԱԼՈԻԵՑԱԻ յետոյ աքսորուած՝ , կծ՜ու բաո^Հով մեզագրեց Վի–
շփի ո ս տ ի կան ո ւթի ւե բ , <ձոբ տանդաւո Ր էր
ՍԱՆ ՖՐԱՆՍԻՍ ԿՈ՛ՅԻ ԱՄԵՐԻԿԱՑԻՆԵՐԻՆ ԿՈ՚ԼՍ կ ի իմ աղբա կաննե բուն Հ ամ ար քան կէսթափո յի
գործակալներբ^ ; Եբկրորգբ , նո յնպէս բանտէ
ԻՈՐՀՐԳԱժՈ՚ԼՈՀԻՆ "ԷՀ ե հ ՅճսձնՈԻէՑԱՒ– ՖՐԱՆՍյԼՑԻՆԵՐհՒ՚Ն բանա ինկած , նկարագրելով բռնի տխատանքի եւ
աքսորի չարչաբանքնեբբ , «միլիոնին չաբիքնեբբ
՛ի ատ ական նախարարութիւն ր երէկ պաշտօ - եւ ուրիշ գառն իբոդոլթ իւննե ր , մ ե գ ա գ ր ե ց մառէ–
(ի. եւ. վերջին մաս) ; շալբ I <ձՊ ա շտ պանն ե ր բ կ՝բսեն թէ ան կբ տառապէր
նապէս Հա/լոբդեց թէ Լավալ Աք ր ան ս ա կրնայ ա յ ս ի բ ո դո ւթ ի ւննե բ էն ։ իա յ ց ինչո* ւ չքաշուեցաւ է,
Հայ Պ՛ատի Յանձնախումբի ներկայացուցիչ - Հասնիլ որ ել է ատեն ; Հաւանաբար պիտի վախա– V ոնէ իր պատիւբ վւրկած կբ/լար» է
նեբբ մ՛իաժամանակ թէ առանձին տեսակց ու– Դբոլի $)բէնի բանտբ , սպասելով գա տ ա վա բ ո լ - Զ°ր * Վ ա ^ կ ա ն ատեան մտաւ գաւազանի մբ
իժ բ ւննե րով էլան ագան պատուիրակներու եւ ^ մա թեան։ - կռթնած ։ Տ կ ա բ էլերեւար եւ յոգնած ։ Յարգանքով
մուլի ներկա յացոլցիչնեբոլ Հետ , թէ ճ ա շկե ր ո ք թ– (յախ կին վար չապետ բ ձերբակալուեցաւ ամ ե– խոնարՀեցաւ մառէ շալին առջեւ, յետոյ ոզջունեց ։•
նե բով ե*. իժէ ա յլ կարգի յա ր ա բե ր ո ւթի ւնն ե բ ո վ բիկեան ղրնուո բնե բու կողմէ , Լինցի մօտ (Աւոս– Աթոռ տուին , բայց չուզեց նստիլ։ ԱբաՀին մէջ իր
աեղբ
կանացին արծարծել ու Հիմնաւորել Հայկական ա ր իա | , Հ$ ուլիս 3 1 ի առտուն եւ ան մ ի գ ա պ է ս փո - զ բաւած էր 1940/՛ վերջին վարչապետը, Փօլ
պաՀանջներբ։ Լքունիս \3ին, նոր 3 ուշագբով մբ խ ա գ ր ո ւ ե ց ա ւ ֆրանսական շր ՛Լան ր : Առտուն կա - քհէնօ : ԻԼօրավարը իր առածին խօսքերն ուզզեց ա–
ո ւ գ գ ո ւ ա ծ /Ա ո րՀ ր գա ժ ո գովին եւ 50 սլա տ ո ւի ր ա կ - նուխ օդանաւով մեկնած էբ Պաբսելոնայէն , իր բառ երով.
նե րուն՝ Հա յ "իատի Յանձնախում բբ նորէն ներկա– կնո^ր Հետ ։ Հ$ամբոբգութիւնբ տեւած էբ երեք "Ր ) >ատու
յացոլց Հայկական ՀարցբՀ Ա յ գ ԷՀուշագրին մէջ, ժամ։ Երբ օդանաւէն վար ի^աւ, Լավալ ունէր — «Պ • Փօլ (1'էնօ ըսեր է • <ձՒմ սխալս եղաւ
Հ իմ նա ած ԽոբՀ բ գ ա մ ո գո վի կոգ աբժոգութեամր ամեբիկեան
Յանձնախում բբ 3000 անգլ * ոսկի պաշտօնի Հրաւիրել մ առէ շալ Փէթէնը եւ զօր՛
մէ ար գէն իսկ բնգունուած սկզբունքներու վրայ, թղթադրամ , 14 պայուսակ եւ չորս սնտուկ , որոնց Վէկանը որոնց Հայրենասիրութեան կը Հաւատայի
կբ շեշտէ, որ Թուրքիան Հա երկուքբ Ամբողջ
1920/՛֊/ յարձակելով Վ.իչիի ջ ո լ Ր Կր պա բ ո ւնակէ ին ։ սւակաւին եւ ււպլկայն տեսայ որ անոնց քագաքա -
յաստանի Հան բ ա սլե աո ւթե ան վրայ եւ խէեէով ան գի չե ր բ Պ "՛ր ո ել ո ն ա յի օգակա յան բ անցուցած էբ ։ աս ատ ելոլթիւնները եւ վւառաս ի բութ իւննե բ ը
Զղա գ ր գ ռ ո ւ ա ծ վիճակ օդա
կէ Հողամասեր՝ էնքզինք գ ր ա ծ է ծ§1՜ՇՏՏ6Ա1 (նախա մբ ունէր, երբ իջաւ էլ իշխէ ին Հ ա յ ր են ա ս ի ր ո ւթ ե ան վրա ^» ; Ո՛* վ իրա
յարձակ^ պետութեան մբ գիրքիե մէջ՝ նման նացի նաւէն, եւ անդադար կբ իսօսէբ։ ք*նչպէս էլերեւայ, ւունք տուաւ իրեն ա յ գ պ է ս խօսելու ։ Այն անձկու
*իեբմանիոյ ել հավանի , Հետեւաբար , ոբՀբգա– սպանիական կա ռ ա վա բ ո ւթ ի ւ ն բ քադաքավար ի ՛էր՜ թեան Հ եռագիր բ զոր նախագաՀ Ռէնօ ինծի կ՚ուղ
ժողովր Թուրքիան պէտք է նկատէ *իե րմ անիս յ եւ տաբած էր , երեք ամիս պաՀելէ վերջ ։ փ ո խ ա դ բ ո դ ղէր աՀ ուսարսափին օրբ, Ատ յիս \7 ին , խմ րա -
հավանի ՀամաՀ աւասար յա բձա կողա կան պ ե տ ո ւ - օգանաւբ դերմտնական էր , երկու գերման օդա - գրուած էյ։ արտաքինն ախար արութեան պարտէզին
թիւն մ բ ։ Ա իացեալ Ազգեր բ– իրենց Լ՛ոկ Հռչակած չուներով, որոնք պատմեցին թէ Աալցպուրկ ււլ ի - մէջ վ ա ռ ո ւ ա ծ թղթած բ ա րնե ր ո ւ ծուխին մէջ։ Զիս
սկզբունքներուն Հիման վրայ ոլէտք է պարտա - տի իջնէին, բայց փոթորիկի բռնուելով ճամբան կբ մեղադրեն որ դաւադրութիւն մբ սարքած եմ
գրեն , որ Թուրքեր ք վեբագարձնեն Հա յա՛ս տանին կո բ սն ց ո ւց ին եւ ստիպուեցան վար իջնել ։ Հանրապետութեան դէմ , Ֆիլիվ* Փէթէնի Հետ։ ,
բռնի ուժով ղբաւած Հ ք " թ ՚ բ բ , եւ տա բ ա գ ի ր Հա - Աաոէշալբ Ա՚ատրիտ էր, ես Պէյբութ էի։ Ւ^ն՜չպէս
ինչպէս կբ յ ի շուի , Լավալ մաՀուան գատա - կրնայինք Համաձայնիլ։ Եթէ ես ո լզէի դաւադրել,
պարտուած
յերբ Հնարաւորութիւն պէտք է ստանան վերա - բաստանութեամբ է արդէն , Աաբսէյլի մէջ, ուրիշ ամ կբ մերմէ ի ինծի առաջարկուած պաշտ օն բ եւ կբ
վարութիւնն
գառնալոլ Հայրենիք՝ նացի *իերմանիոյ աբտաք - մ բ ։ Բուն քադաքական գատա - ֆգէի որ ուբիշնեբբ խրին այն անդունդին մէջ զոր
սած ժողովուրդներուն պէս ; ալ անշուշտ մաՀավճիռի պիտի յան իրենք իոկ փորած էին ։ ք*մ կեանքս շիտակ է ե-
Հայ ՛Ի ատ ի 3 անձն ա խ ո ւմբի ներկա յա ցուց ի չ - ՛է՛է ՚ V ձերբակալութեան առթիւ, Փէթէնի ւիա ս– դած : Ոչ ոք կրնայ պատիւի դաս տալ ինձի, իս կ
գա
նեբբ աշխատեցան նաեւ, ոբ Հայկական Խնդիբբ տարաններր պիտի պաՀանջեն ոբ մս՚ռէշալին երկու պատ իւբ աբմեցնե լու Համար պէտք է քաջ Բէէալ եւ
շալին
ներկա յա ցուի Հ անրա յ ի ն ուշադրութեան , մ ա՛Հ ւս ր յետաձգուի ։ Ա իա յն Հարցաքննութիւնք . ճշմարտութիւնբ խօսիլն ։
մ ուլի ու ձա յն ա ս փ ի լռի մ իէ\ոցով : Ա ամ ուլի Ա ե բ - ամ ի ս կրնա յ տեւել , ինչպէս Լ զա ւ մ առէ Զօրավար բ աւելի բ ա ց ո ւե լո վ , պա բզեց ա յն
.
կայացոյ֊ց ի չ ն ֆ չ; ո լ , ինչ ոչ կ Ա I. ւ.. • է բ Հ բ գ ւտյ, մ ո ՚Է**Վի Համ ար : , -. ճակատագրական դէ՛պքէ բբ որ յանգեցան 3)րան -
պատուիրակներու վերաբերում ր գ է պ ի Հ "՚ յերն ու ձերբակալուած ատեն , Լավալ կ՛՛ո լզէր քաղա սայի փլուզումին ։
Հայկական պաՀ անջնեբբ աւելի քան բ ա ր ե ա ց ա կ ա մ քականութեան մասին խօսիլ, բայց ամերիկացի Ո՞Վ ԱՐՏԱՍԱՆԵՑ «ԶԻՆԱԳԱԳԱՐ» ԲԱՌԸ
է : ՚Հյ 1լա ա ե լի է , սա կա յն , պարագա յ մ բ* մ անա - ղինուորներբ չուզեցին լոել ։ զէյիլ. Աոբքի կամ ու
ւ անգ , քյ ո րՀ բդաժողովի առա չին շրջանին ԽոբՀրդ. րիշ բանի մասին խօսեցէք , բ ա յ ց ոչ քաղաքակա «Մայիս 22ին Փօլ իհէնոյի քովն էի։ Մա -
Միութեան Հ ա ն գ է պ րնգՀանբապէս կասկածամիտ նութեան՝^ ։ Լավալ բսաւ թէ \թիլ Աորք եղած է եւ ռէ շալն ալ Հոն էբ ։ Չբբչի լի կբ սպաս է ին ։ գ՛երա
եւ վերապաՀ գիրք կար։ Ա իւս կողմէ, ակներեւ կ ուզէ նորէն երթալ։ - գ ո յն խ ո ր Հ ո ւր գին մողովբ տեղի ունեցաւ իմ դրա՛*
կբ Հ ո վան ա ւո բ ո լէ ր Թուրքիան որոշ ուժերու կող սենեակիս մէջ, Վէնսէն ։ Պա բզեց ի կացութիւնբ է
մէ։ Ամեբիկեան մ ամ ււ ւ լբ ՝ Հաւատարիմ իբ կառա Մայիս ՀՏին զ ի ն ո ւո ր ա կան խոբՀ բգա կցո ւթիւն մբ
Ա յնքան առատօրէն օգտագործելով 1Ա ո րՀ բ գ ա յ ին տեղի ունեցաւ 1քէիղէի պալատին մէջ։ \յերկայա -
վարութեան բնգՀանուբ քաղաքականութեան , կբ բարեկամ ո ւթ իւնբ ել նիւթական ու բաբո յակտն ցուցի ծրագիրս ։ Հաւանութիւն յայտնեցին : կա -
ղգուշանար այգ քա դա քա կան ո ւթ ե ան Հակառակ աջակցոլթիւնբ այժմ փաստօրէն երես գաբձոլ - ց ո ւթ՜ ի ւ ն բ կ՚ուսումնասիրէի ել զանազան ելքեր կբ
բաներ գրելու ։ Այդ է պատճառբ , որ Հա յկական ցած են (հուսերէ եւ ապաւինած ուրիշ ուժերու Հո նախատեսէ ի , եթէ աւելի ծանրանար ։ Լբպռէօն եւ
պաՀ ան^նե բու մ ասին մ իա յն Հբրսթի թերթեբբ վանաւորութեան նորէն իրենք ղի Ր ենք գնելով Ռէնօ Հ ա ր ց ո ւմն ե բ կ՚ուղղէին ինծի Հ Առաջին մ ա ր~
ազատօրէն ար տա յայտուեցան ։ ՏծՈ քւ&ՈՇւՏՇՕ ԼնճՁ.– Հակառուս պատուարի մբ վիճակի մէջ։ *Իէթ Հոս, ԴԲ որ ղին ա գա գա բ ի խօսք բրաւ , ոչ ես էի , ոչ ալ
աւՈՇք ք*էյ ք>1՚չՐՐս1ի ձախաւեր յօդուածէն յետոյ , Սաս Ֆրանչիսկոյի մէջ , Թու֊բք երը եւ Ռռւ֊սեբը Փէթէնբ , ա յլ Հ անրապետո ւթ եան նախագաՀ բ , Պ*
երկու անգամ նպաստաւոր կերպով ներկա յացուց աարրեր խմբաւորումներու մէջ կը գանուին; Լո Լբպռէօն ։ ԱՀ ա ւա ս ի կ ատենագրութ իւնբ * «Հան
Հայկական պաՀան^ներբ, իոկ այս կիրակի օրուան գանի օրերու սրսւակից մտերմութենէն հետք ան րապետութեան նախագաՀբ Հաբցուց որ եթէ *հեբ–
թիլին մէջ աւելի Հանգամանօրէն կ անդրադառնա ք գամ չէ մնացած՛ Թուրքերը կասկածով ու վախով մանիա նպաստաւոր պայմաններ առաջարկէ , կա
Հա յ կա կան քյնդբ ին ։ Վերջին օրեր բ , մ ա սն ա լո ր ա– կը նային իրենց հիւսիսային դրացիի շարժումնե րելի0 է բնդունիլ՝^ ։ Այսպէս , առաջին անգամ էբ
պէս , մամուլի ներկայացուցիչներբ առանձին Հե րու վրայ : որ կբ լոէի .զինադադար բառբ։ Ե" չարտասանեցի
տաքրքրութիւն ոոյց կուտան ւլ է սլ ի Հայ Ղ*ատն ու Բնականաբար, Թուրքերբ Հաշտ աչքով չեն զայն։ Ե ւ. առաջին անգամ չ\Աեցի այն սլա Հուն երբ
Հայ ՛իատի Յանձնախումբի գործունէութիւնբ ։ դիտեր Հայերու գ ո րծ ո ւնէ ո ւթ իւն բ ։ Պաշտօնական ես զբաղած էի երկու ճակատամ արաներով , մ է կբ
կարգ մբ մեծ թե ր թ ե ր ո ւ թգթակ իցներբ յօդուած ո եւ է արտա յա յտութիւն չեն ունեցած մ ինչեւ Հիւսիսի, միւսբ Պելմիոյ մէջ»։
ներ ղրկած են իբենց խմ րա գր ո ւթ ի ւնն եր ո ւ ն ։ Ա ա– այժմ, բայց յայտնի է, որ Հայկական պաՀանջնե–
մ ուլի գ ո րծա կա լութ իւննե ր բ կուգան 3անձն ա - բբ զիրենք շատ կբ ջղայնացնեն ։ Զանազան ձելի Վկան յետո յ արագօրէն պա բզեց դէպքերու
խումրի ներկա յացո ւց ի չներէն տ ե դ ե կո ւթ ի ւնն ե ր Հակափբովւականտի միջոցներու կբ դիմեն, բայց բեթացքբ։ «Յունիս 5ին տեղի ունեցաւ գերմանա
քաղելու։ ԳաՀիրէի «էլ ԱՀրամ» թերթի թղթակի– պէտք է բսել , ոբ Հանբա յ ի ն Հ ա մ ա կր ան քբ աւելի կան զրոՀբ մեր նոր ճակատին վրա յ Ա օմ - էն ։
ցԲ րնդարձակ Հ եռագիր մբ տուած էբ իր թերթին Հայերու կողմն է* Թ-ուրքեբր աւելի քաղաքական Աայիս \0էն ի վեր բանակնեբբ անբնգՀատ կբ
եւ արաբական թե ր թե ր ո լ Ա իո ւթ եան՝ Հա յկական «.Համակբանք՝» կր վայելեն միշտ այն նկատումով, կռուէին ։ Այո ՛ճակատամ արտ բ սկսաւ ծանր պայ
Հարցի եւ Հա յերոլ Ատն Ֆրանչիսզոյի մէչ կ ուա III– թէ զօրաւոր Թուրքիա մ բ ապաՀ ո վո ւթեան երաշ– մաններու մէջ ։ Պելմիական 22 , բրիտանական 9,
րա&– ա շխատանքներո լ մասին Հ կարգ մբ անթ՜ելի իոիք մ ոն է ռուսական եւ անգլիական աշխաբՀնե– ֆրանսական 30 զօրաբաժիններ կորսուած էին
վբայ խօսուլներ, ինչսլէս ՝ք՝ալթորնպորն , ՝^էնէաի րոլ միջել , Աերձաւոբ Արեւելքի մէջ ։ Թուրքերու Հիւսիսի ճակատամարտին մէջ, ուր մնացած էբ
եւայլն, իրենց խօսած՜ ճառերու ՚ ^ է ^ անգրագաբ - յ ո յ ո բ ա յն է , որ Ա իացեալ Ազգեր ու կազմ ակեր - մեր արդիական սպառազինութեան երեք չորրոբ -
«\սւ՚ե եւ Հայաստանի ու Հայկական սլաՀանթնեբուն պո ւթեան Հ աս տատում էն վերջ , Ռուսերբ ա յլեւս գ Բ , թերեւս. 4) նր ։ Մեր բանակին լաւագոյն մ աս բ
միշտ Համակրական վերաբերումով : Հետաքրքրու իրաւունք չեն ունենար Հ ո գա յ ի ն պաՀ ան ջներ դնե գերի բռնուած կամ ոչնչացած էր՛՛ Մենք ^."՜Է՚՜Ր
թիւն ր Հայաստանի ու Հայկական Հարսի լ " ՚ /՛լ լու , քանի որ Ա իացեալ Ազդերոլ կաղմակեբպոլ - սկսած էինք 450 որսկան (Հետապնգիչ) ել 60
նկատելի կերպով կ՛աճի : թեան ո ւ իւ ւո ր 1լասլաՀաէէ անգամ պետոլթիւննե - ռմբաձիգ օդանաւերով ։ Առաջին օրբ ես գոՀ էի ;
Բնորոշ Է Խորհրդային մամուլի վհբաբերոլ. բու սաՀմ անա յ ի ն անձեռնմ խելիութիւնբ ։ Յենակէտներբ կբ գիմագբէին Հ ե ր ո սա բ ա ի ։ Յա -
մ ը : թ՛ասս Խորհրդային հեռագրական գոբծակա - ջոբղ օրբ գերմանական զրաՀապատ ղօրաբամին -
Այսպէս թէ այնպէս, Ա ան Հհրանչիսկոյի է) ո ր– նեբբ յառաջ կբ խազա յ ի ն դէպի Ատոբին Ա էն ։
րութեան ներկայացոլցիչր մէկէ աւելի անգամներ Հբդամողովր նպաստաւոր առիթ մբ եղաւ նորէն Տեսա յ որ բանա կա տ ե գ ի մ բ յանկարծ Հ ագո բգա կ -
հեսաւքրքրուած է Հ ա յ Դատի Յանձնախումբի գոր– Հրապարակ դնելու մոռցուած Հայկական Հաբցբ ։ ցութենէ զրկուած է ։ Յունիս 9ին գեկոյց մբ խբմ–
ծունէութ^համբ եւ եկած է մանրամասն լուսաբա - Ասիկա առաջին քայլն է ։ ԱրտասաՀմանի Հա յ ո ւ - բադրեցի , տեղեակ պաՀ ե լու Համար վարչապետբ ։
նոլթիւննհր ստանալու : «ի ղվե ս տ ի ա–»Հ\լ յատուկ թիլնբ էրջ°րէ*ե պէաք է առաջ տանի սկսուած զոր՜ Ամէն յ ո յ ս կորսնցուցած չէի* Վարչապետբ պա
թղթակից ժուկով րնդարձակ յօդուած մը զրկած ծբ եւ պատրաստ րլլա յ ներկա յացնե լու ու սլա շա՜ տասխանեց մ իա յն Յունիս \ Յին ։ Ա յն տ պա ւո ր ո լ -
է իր թերթին Մոսկուա, Հայ ԴատիՅանձնախում– սլանելու Հայ Ղ՚ատբ նաեւ խաղաղութեան խոբՀր– թի՚-ոբ կրեցի թէ ա յ լ եւս ինծի չէր Հետեւեբ ։ Ան
բի կողմէ Խորհրդաժողովին ներկայացուցած Յու. դամողովին առջեւ : - ^ԼԸ է*օսէր Պրբթոնեան ամ բոցի , Մ * ՚կաՀանգնեբու
շագբի եւ, աո հասարակ, հայկական պահանջնե (Հայրենիք, 23 Յունիս) օգնութեան մասին* ես կբ գանուէի իրակութեան
րու մասին: Հետ դէմ դիմաց ։
Կը Հարցնէք, անշուշտ, ի՞նչ է Թուրքերու ՁՄՐԱՆ ԱՌԹԻՒ բաժնուելիք ահ֊ուխը 400 քի
մէշ՝ ի– ինչպէս
գիրքը՛ Թուրքերը այս իյ որՀ րգաժ-ողովին լօ պիտի ըլլայ եւ ոչ թէ 900, գրաձ՜ էին ԳԱՆԱԿԻ ՄԸ ՇԵՂ.ԲԻՆ ՎՐԱՅ
մ է շ՝ : - թշնամին
րենք զիրենք կը զգան գոզ կատուի դիրքիդ կարգ մը թերթեր : « Յունիս \\ին կ՝ անցնէր Աէնլլ;
I
Fonds A.R.A.M
