Page 47 - ARM_19-1945_03

լք ո ա ւ օ է օսօւաա» յսաատտ Քսււօրտ |1 Փ է թ է ն Ի դ ա
——օ
1~ՕՈձ6 6Ո 19 25
ՏարսՓեի )այտաոԱէՈՆթիւԱԱևդ
Տ.Շ.8. 376.286
^•6սւ–ք՚ո>թո6Աււ6 : Տա. ա Տ Տ ձ ճ ե ն \ Տեղական թերթ մը բաղդատելով երկու նախ­
17 , 8ս6 Օօաշւաէ - ( 1 3 )
161. 008. 15-70 - Շ. Օ. Բ. Բտատ 1678-63 կին վա բ չապետնե բ բ , քիէն& եւ Տալատիէ , իբենց
^ԱԺնԵԳԻն– Տար. ՜/50, 6աս"ս. 400, Յաս՞ս. 200 ֆրանք։

76Ոսք6ճւ 27 յաստէ 1945 Ուրբաթ 27 Յուլիս վկայութեանց աո թիլ , կ՚ըսէ թէ առաջինը , որ 66
տարեկան է, չբրս մամ ոտքի
վրայ խօսեցաւ ա-

Ժ Գ - Տ Ա Ր Ի - 16տձա»քտ>°4463ՀսՈբ շրջան թիլ 92 Խմբագիր՝ Շ– ՄԻՍԱ^ԵԱ՚ե Գին՝ 3 Ֆր– ռանց որ եւ է նիշփ ( ն օ թ ) ք մինչդեռ ֊երկրորդը ,
։ Իայց այն­
61 տարեկան , աւելի յոգնած կ՛երեւար

քան թ ա փ ո վ –կը խօսէր սր սաջե ւ ի աթոռը գէ*֊դէ

ԶԱՑՆ ՄԸ ՎԵՆԵՏԻԿԷՆ ատեան կը Հրէր •

ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԼՈՆՏՈՆԷՆ օ .. Նոյնքան ծանր էին Տալատիէի ամ բաս տան ու՜

թիկնները մառէ շալին գէմ , որ միշտ լուռ կը մ ր–

աւԻԱԻԱ ԿՐՆԱՅ ԳՐԱՒԵԼ նտր , կարծես դէմքբ մարմարէ շինուած ԼՀԷԷաՐ *
ԻՐԱՆԸ, ԱՐԵՒՆ ՈՒ ԼՈՒՍԻՆԸ»
Ա. ՛ՀԱԶԱՐԻ ՎԱՆ-ԲԸ ԱՆՎՆԱՍ - Մ– Ա– ՎԱՐԺԱ­ « Փէթէն պատերազմէն տարիներ առաջ կը
ՆՈՐ ԳԱ–
ՐԱՆԸ ԱՌԱՆՑ ԱՇԱԿԵՐՏԻ ջնջէր կամ կը կրճատէր Հրանօթնեբու , Հակօդա, -
» ԵՒ ԳՐԱ­
ՍԱԳԻՐԲ ՄԸ՝ « ՍԵՒԱՆ յին, ՀակաՀ րասա յլա յ ի ն թնդանօթներու ապըս

ԿԱՆ Հ Ր Ա Տ Ա Ր Ա Կ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն Ե Ր պրանքնեբբ։ Աինչ Գերմանիա 1500 միլիոնի վարկ

իյԱ՚Բ– ինչպէս գրած էր մեր աշխատակիցը յ Երկու ամիս առաջ Վենետիկ էի ։ ՝է*սան օր - ա ր ձ ա ն ա գ ր ա ծ էր իր զինուորական ելմ աացո յց ին

Լոնտոնի կաթոլրկ օրկանը, Հ&է՚թՀլէԿ. Հէր(ԼԼԱ» * ո լան երկար ու դմուարին ճամ բո ր դո ւթ են է մբ մէջ, մառէշալբ ՀՕ առ Հարիւր կբ զեղչէր մեր զին­

րուոն յօդուած մը հրատարակելով Ա՚ռսւլուայի վե՛րջն էր որ Փարիզ Հասա յ ։ Հյյ /// մբորդո ւթիւն մբ ուորական վարկերբ» Հ^

դէմ, միեւնոյն ատեն թարդմասած Էր <1|ոլսււյ որ պատերազմէն առաջ քսան մամ էն կբ կատար­ «Վեզարաւորնեբ»ու ( քակուլար) Հարցին առ­

«Թանին» թերթին մէկ խսրադրականը, նոյԱպէս ուէ ր ։ Ուրեմն կրնաք Հասկնալ Հ իւսիսա յ ի ն Ի տ ու­ թէ՛– , վկան յայտնեց թէ բան մբ չի գիտեր Փէթէ՛­

ուղղուած հյ • Միութեան դէմ : լ ի ո յ վիճակբ* փոխագրութեան միջոցներ բ ջքա - նի մ ասնա կցո ւթեան մասին ; 1 939 Ա եպտեմբերին ,

։լ Ահաւասիկ թղթակցութեան ա^դ մասը տուած * կամուրջնեբբ քանդուած ** * երբ կ ուզէր մեծ դաՀլիճ մբ կազմել, մառէշալբ

Երբ Հ եռացա յ «Ագրի ական ի թադոլՀ ի» էն , իր Հաւանեցալ մասնակցիլ, պայմանով ոբ Լ ա վա լն ալ

կաթո՞լիկ օրկաՂվլ «Թանին»ի յօդուածին յատ– երեք Հարիւր Հ ա գ ա ր բնակչութիւնբ բարձրացած մ անէ ր ։ կ% բսէր թէ ան մ իա կ անձն է ոբ կրնա յ ի–

կա ցուց ած է պատուոյ սիւնակբ, առածին Հ ջին ՚/Ը~ էր մինչեւ մէկ միլիոնի : տ ալի ան մ օտեցնել Ֆ րանսա յի ։ Տետո յ խօսեցաւ

րայ քանի ոք ինքն ալ սքաանց Համամիտ է անոք Հոն ուր երեք ամիս առաջ, գերման զին ո ւո ր– սպառազինութեանց Հարցի մասին։ «Ո^վ ըսաւ թէ

մէջ յայտնոլած միտքերուն ։ կլլ թարդմանեմ ամ - նեբբ իրենց եր կաթետ յ կար դա պաՀ ութ իւնբ կբ Ֆրանսան ռազմ ամ թերք չունէր ։ (հիօմի դատ ա -
վարութեան
րոդ^ութեամր • պա ր տ ա գ ր է ին , ա յ մ մ Ան գլի ա ց ին եբն են որ կը ատեն հաստատուեցաւ թէ 2000 ար­

- « կարծես թէ խորհրդաժողով չի գումար­ տ ի ր ա պետ են ։ Ամէն անկիւն կ՚երեւան անոնք * Հ ր՜ դիական օդանաւ ո ւնէ ինք , պատրաստ՝ կռուելու ,

ուեցաւ Ա ան ՜Ֆբանչիսկո յի մէջ խաղաղութիւնը ա֊ ր ապա րա կնե ր ո ւն վրայ միայն իրենց միակերպ զինադադարի պաՀ ո ւն : ՝Բանի մը շաբաթ վե Րլ\(Լ

պաՀովխլու Համար* կարծես Աւ֊խտ չստորագրուե– Համաղգեստբ կբ տեսնուի։ Վենետիկեան կոնտոլ– ոօր՝ Նօկէս կբ խոստովանէր թէ աւելի քան Հա­

ցաւ ա յնտեզ , ու խորՀ ր դամ ո ղո վբ որոշե ց աղատ ներուն մէջ անգլիական րա ր լ՛ ու որ կբ Հնչէ եւ նոյն­ զար օդանաւեր Հասած են Հիւս * Ափրիկէ ։ Գերա­
գ ո յն ճա կտտամ ա բտին
կացուցանել Ս եծ ՊետոլթիւձւՆերբ գաշնագիրնե– իսկ երբեմն, ջրանցքներուն մէջ է ոբ կր տեսնենք ատեն 3600 Հ րասա յլ ու -

րր ու իրենց բարոյական յանձնառութ իւննե ր ը գինով զինուոր ը , ուր Չիյնայ , շփոթելով Լոնտո­ նէ ինք եւ զօր * Կ ի ւա է բ եան յա յ ա ար ար ա ծ է Ղ֊ինքը

յարգելու սլա ր տ ա լո ր ո լթենէն X Մինչ յիսուն սլե - նի բնղարձակ պողոտաներուն Հետ ։ դեըի բռնող ամերիկացի ղինուորնեբ ուն թէ իրենք

աոլթեանց սլա աո ւիրակներր որոնց Հետ էր նա­ Վենետիկ կրցաւ տեսնել ինչ ոբ իր պատմու­ 3200 Հրասայլերով էբ որ յարձակեցան Ֆրանսա յի

եւ 1Ա * Ա իութեան ներկայացուցիչը խոըՀրդա - թեան մէջ չէր՝ տեսած , ինքնաշաբմներ իր մայ­ սաՀմաններուն վրայ, եւ ատոնց մէկ մեծ մասն ալ

մ ո դովին որոշումները կը ս ա ո բ ա գ ր է ին , Ո՚ուսերբ թերուն ու կամուբջնեբուն վրայ, «երկակենցաղ » թեիմեւ էին»։ Անցնելով զինագագարի դէպքերուն ,

րացէ ի րաց էլը ՀետեւԷին է՚րենց շղթայազերծ ինքնաշաբմներ իր ջուրերուն մէջ*. նախկին վարչապետը յայտարարեց *

կիրքին՝ սլաՀանջներ ներկայացնելով աջ ու ձախ։ ք՛աղաքին այս բնգՀանուբ ա ե ս ա ր ան ր կը բա­ — 1940 Յուլիս \0ին Ազգ* *եոԳովր ճչգրէ՚ա

Սի՛ զարմանաք սակայն։ ձիասերը իրենց Հակասա­ ցատրէ թէ ինչու պատերազմ ի բն թ ա ցքին մ էկ բանաձեւ մբ քուէարկեց ։ Այն ատեն Գերմ աններ բ

կան գ ո ր ծ ո ւնէ ո ւթ ի ւն ր արդարացնելու գէ՚՜Ր 1՚ս ռումբ իսկ չ դ պ ա ւ անոր։ ԱՀա Վ^ենետիկի վիճակբ, Ա ուլէն էին ։ Այգ բանաձելր պաշտօն կուտար մա­

ճամ րան գտած են ու կը Հ ա ւ ա տ ա ն թէ կրնան ի- Անգլիացիներուն Օրով Հ ռէ շա լ ի ն նոր սաՀ մա ն ա գ ր ո ւ թի ւն մ բ պա տ ր ա ս տ ե լ

բենց րո լո ր քա յլեր ը ծածկել «ազատութիւն , մ ո–՛ Գալով Հայկական կեանքին , Ա*ուրատ - Ո՝ա - որ պէտք է վա ւե ր ա ց ո ւէ ր ազգին կողմ է : Անմիրա­
ուն ե ՚՛ ֆայէլեան վաբմաբանր
յզո վյր գա սլե տ ո ւթ ի ւ1ւ եւ իրաւունք» բառեր \ 939/՚5> ունէր մօտ վա թ - պէս , Հանրապետութեան տեղբ բռնեց ^Ֆրանսա­

տին։ սուն աշակերտ; ՀքնորՀիլ վարդապետներու յարա­ կան Պ ե տ ո ւթ ի ւն բ եւ Վի շի Հասան Տ բէոնքլի , Մ է՜

Համ աձա յն մեր ստացած տեղ եկութե անց .-. , տեւ աշխատանքին , վարմաբանը րաց մնաց պատե­ թէնիէի , ՝ Տար լան ի պէս մարգի կ ։ Հանբապետոլ -

քք֊ուսիա Իրանի կաոավարութենէն կր պահանկ֊ րազմի ընթացքին, Հակառակ զինուորական ,~ ք ա - –>*թփ^եբ տապալելէ վել՚ջ , պէտք էր անպատուել

պարսկական Աարպատականը : ինչսլէս ձայնաս - զաքական եւ տնտեսական մեծ դմուարութեանց , զայն։ Պէաք էր անպատուել խորՀբգարանբ, երկ­

փիւռն ալ կբ Հաղորդէր , այս գաւառբ ներկայիս որոնք ստիպեցին դպրոցական վերջին երկու տա– րին ներկայացուցիչներբ ։ «Աասսիլիա» նաւը

կր գտնուի ռուսական տիրապետութեան տակ։ բեշրջաններբ դիւղբ կատարել ։ Ես ալ րախտը ու­ նստած , մենք զինադ՛ադար բ լսեցինք ճամբան ել

Կ՚բսուի թէ իւ առն ակութ ի ւնն եր ծագած են ա յն - նեցայ շրջանը աւարտէ լու րացօգեայ, կամ արա վճռեցինք ամէն բան ընել Հիւս* Ափրիկէի ^էլԼ)

տե՛լ ։ ՝(մտւալական քաղաքականս ւթեան «թէ՚Ք ~ կապ քարայատակի մբ վրայ։ կազմակերպե լու Համ աբ գիմ ադբ ութ իւնբ : Մ ան -

նիք»ին մէջ «խ՛առնակութիւն» բառին իմաստր Գիւղին դպրոցին կէս ր գ ր ա ւ ա ծ է ին ի տա լացի աէլի Հետ տեսայ զօր* ՜քյօկէսը եւ պաՀանջեցի սու­
մբ գրա­
մ ենք շատ լաւ կը Հասկնանք ։ Երբ ե՜րկիր զին ո ւո րն ե ր բ , որով զին ո Լո բն ե բ ո լ սովորական րը Հանել պատեանէն ։ Պատասխանեց թէ չի կրնար
առաջ
ւելու անՀ բամեշտութիւն ծ ա գ ի , ամ էնէն եւ «ա– Հա յ Հ ո յանքնե բու մէջ էբ որ 1լ ո ւս անէ ին ք ։ գործել որովՀետեւ իր տրամադրութեան տակ չու­
կարգ-կանոնը
Հ բ ա սլա բակ կբ նետ ուի «անկարգութեան» պատ - Ամէն տար ի եօթն էն տաս բ ա շա կե բաներ , ա– նի ն աւատ ո բմբ , պա շտ պան ե լո լ Համ աբ մեր ծովե–

նապաՀովութեան» լոլբբ՛ ՝Րի՝չ ետքբ մէնքր օտար երկիրներէ եկած , կ՚աւարտէին , ու ղերքնեբբ։ Մանտէլ ղիս յարաբերութեան մէջ գբ–

եւ ապաՀ ո վո ւթ իւն ը վերաՀ ա ս տ ատ ե լո լ թէեւ ոչ մէկ տեղէ իրենց տարեկան թ ո շա կր չէր րաւ անգլիացի վարիչներու Հետ, ^իպրալթարի

բուակով կ՚ուղարկուի ղօրքր ոբ կբ գ ր ա ւ է խնդրո յ Հասներ , կր տ ե զա լոր ո ւէ ին զանազան Համ ալսա–

առարկայ շ ր ջան ր ։ Բայց Ա՛ո ւս ե ր բ Ատ ր սլա տ ա կան բ րաննե բու մ էջ ։ Շ ր ջան ա ւա բ ան ե ր ո ւ փո խարէն նո­ ղրկուած էին իբրեւ զինուոր , շատոնց նետած են

գրաւելու Համար ա յ գ միջոցին դիմելու սլէտք րեկներ չէին գար։ Այս վերջին ամենագմուար Համաղգեստբ։ Առաջինր ատամնաբոյմ է Մ իլանի

չունին* արդէն այնտեղ են։ Պէաք կա®յ յիշեցնելոլ տարին ալ տասր ո լա ան ո ւլ տալով , վարմարանին մէջ, իսկ միւսբ վելվին լուրերուն Համ աձա յ ն

թէ ինչպէս մտան այդ շրջանը։ . Կրնայ բ ա ց ա - ա շա կե ր տնետՈ բ ա յլեւս Հինգէն աւելի չեն։ Ուրեմն Հռոմ էր ։

տ բ ո ւի լ թէ գա շնագի ր մբ գ ո յ ո ւթ իւն ունի , Համա– գա տա պա բառ ւած է ւիա կո ւե լու , մ ին չեւ նոր կազ­ .Նոր գաղթականներէն առիթ ր ունեցանք մեր
լլնդունելոլ Գ *կառվաբենցբ ,
ձա յն ութ իւն մ ր ս տ ո ր ա գր ո լած է եւ խոստում մակերպութիւն մբ։ ա ս ա^ն ք թէ անոր Հետ Փա­ շէնքերէն մէկուն մէջ

տ ր ո ւած է ա յդ Հոգամ ասր պարպելու : Ե ւ֊ սակա յն րիզի Ա ուրատեան վա բմ ա ր անն ալ պիտ ի վերա - իր բնտանիքով ;

խ ո ս տ ո ւմ , յանձնառութիւն կամ ստորագրութիւն բացուի Հ Ա * Ղ^ազար վանքբ բնաւ չէ փսխուած։ կարծես

որ եւ է աբմէք չունին կարմիր ֆաշականնեբուն Վերջին ամիսներուն , վարմարանին չափտՀաս պատերազմ էն լուր չունի * կարմ իր տուներով փո ք–

Համ աբ ։ Ա՝ իա յն պատեՀ առի թ բ եւ անկէ յառաջ աշակերտներուն թի^բ բազմացած էր , որովՀետեւ V եհ. է ^ I ՛ Լ Տ » օտար ին թէ Հա յուն Հ ամ ար Հ

գալիք օգուտն է որ նկատի էլ առնեն ։ի\՝ուս իա կբբ՜ մ եղի մ իացպծ է ին ռուսաՀ ա յ գերիներ որոնք օ գ - Հայաստանէն փրցուած բուռ մբ Հող , ուր կբ

նայ գրաւել իրանը, Հնդկաստանը, Չինաստանը , ն ո ւթեան կբ կարօտէին : իրենց Համար Ա իլանի Հանգչին Մ խիթարնեբ , Բագրատ ո ւն ինե բ ու Ալի–

Արեւն ուԼուսինը, եթէ րնգդիմ՛ութեան չՀանգիպի ։ Հայկ՛ Կ ո մ՛ իա էն ալ բաւական գործ տեսաւ , զեկա– շաննեբ : Վանքին վա ր ի չնեբն ալ ամ էնուն աէս

Տ ե տա գի մ ականներու աշխաբՀ բ առարկութիւն պի՜ ւլ սւ ր II ւթեամ բ Բմ . Ե* Արզումանեանի ։ Գ՛երիներու գմուա րութեանց Հ ան գի սլե ց ան , մ ա ն ա ւ ա ն գ տըն–

տի չբնէ՞՝ մոդովրգավաբ բո լշեւի կնե րո ւ յետին մեծաղոյն մասբ, արդէն մեկնած են դէպի ք$ • Հա­ տեսական դետն ի վրա յ :

նպատակներուն գէմ ։ Ա արգիկ ե^րբ պիտի յ ի շեն յաստան : Վա՛ր մ ա բ ան ին Հ ետ անոնք ալ գիւդր փո խա -

ո ր Ատբպատականի ճամբան Ո՚ուսերբ կ՝ առաջնոր­ Երկու երիտասարդ ԳՐոդնեբբ , Արամ ա յիս գրուեցան , իրենց Հետ տանելով երկու Հազարի
Արապեան Ֆրանսա
դէ գ է ա ի քա ր ի ւղի ա յն շրջաններ ր որոնք ա յնքան ել Հրաչ ՝ք՝աջարենց , որոնք չափ Հայկական ձեռագիրներն ու գեգաբուեստա -

կենսական են Անգլիո յ Համար ։ Ա էկ խօսքով , քիու– կան գանձերբ, որոնք յետոյ վերադարձան կղզի։

ս ի ո յ ծաւալական ո ւոոո ւթ ի ւն ր որ բո լշեւիկեան դարէն ի վեր։ Այդ թուականէն առաջ հայկական «Բագմավէսլ»բ , որուն \944ի Հաբիւրամեակբ
էր : 1855ին Ռուսհրը գրաւեցին վեցամսեայ կռիւէ
ո ւմ ա կան ո ւթ ե ա մ բ ամ րո զ^յս կան ա ց ած ցարական մը ետք որու ընթացքին թրքական ուժերուն հրա­ յետաձգուեցաւ , տարին երկու անգամ միտյն կը
մանատարն էր անգլիացի զօրավար մը, Ուիլհըմս,
քաղաքականութեան շարունակութիւնն է, Հետ - 1877ին Ռուսիա դարձեալ գրաւեց այս նահանգր, Հ րատա րաակուի ։ Տպա րան ր նոր բնթերցաբան մբ

ղՀետէ կբ մատնէ ձգտում մր որուն նպատակն է սկսաւ Հրատարակել , «Աեւան» անունով : Առաջին

յարձակում գործել ամէն՛ ուդդո ւթե աս ո : Հատոբր արդէն լոյս տեսած է, եւ քիչ ատ են էն ու­

քիուսիոյ վերջին ելոյթը կը զուգադիպի Երեք բայց յեղափոխութհնէն վերջ Լենին Աթա Թիւրք ին րիշ Հ ինդ Հատորներ ալ երեւան կուդան , պատ ֊

Մեծերոլ ժալովին : Եթէ ան յաջողի իբ ծրագիբնե– վերադարձոլց զ ա յ ն ։ ինչ կբ վերաբերի Ռուս եր ուն բաստուած միջնակարգ ու բարձրագոյն բնթացք–

րուն մէջ >խո2ոՐ սպառնալիք ւքը պիտի ըլլայ Թուր– կողմ Է թուրք կառավարութեան վրայ Լ ղ ահ յար­ նեոոլ ՛գրով։

քիոյ անկախութեան համար եւ պիտի տկարացնէ ձակումներուն,, սլէտք կլշ ղգանք յիչեսնելոլ թէ Աւելի կարեւոր գործ մբ * Տպտբանբ սսկկսաւ

Անգլիոյ դիրքը այն աոմբուն վբայ որ կ՛երկարի Թուրքիա մէկն է այն քանի մր երկիրներէն ուր Հ բ ա տ ա ր ա կե լ ծաղկաքաղնե ր ծանօթ Հ եգինակնե -

մինչեւ Հնդկաստան ու Աւստրալիա : Ռուսական քաղաքական տագնապ տեղի չէ ունեսահ– վերջիս րէն , բանաստեղծ թէ արձակագիր ։ Արդէն լո յ ս

հակակշիռին ենթակայ Տարտանէլին եւ կովկասին տասր տարինք : տեսած են Վա ր ո ւմ ան ՝ երկու Հատո բներով , Թ ո լ–

միջեւ կաշկանդուած Թուրքիա մր խաղալիկ պիտի <ձՀէրրլա»ի նոյն թիլին մէ^ խմ՚բագր ութ իւն ր մ անեան՝ նո յնպէս երկու Հատո րնե րով % Մ օտերս

րլլայ փբէմլինի ձեռքը : իսկ ե թ է երկրին վարչու­ մասնաւոր Հաճոյքով կ յ։ Հաղորգէ ոբ թուրք թեր– լո յ ս կբ տեսնեն Ա եծարենց եւ ապա Ալի շան՝ աշ–

թեան մասնակցին ժողովրդավար հոսանքները, թր Հ՝Ր՝է՚1՚թրրսլր ի ի ԳաՀերէային անսլասւկաոոլ - խարՀարաբ թարգմ անութիւննեբով ։

ինչպէս կը թելադրէ Մոսկոլան, այն ատեն Թ՚ուբ– թիւնը» խ ո ր ա գ ր ո վ յօգուաձ-ի մբ մէ^ կբ ձաղկէ կբ յուսամ թէ քիչ ա տ են էն Հագոբգակցու -
թիւննեբբ
քիոյ կառավարութիւնը բոլորովին պիտի ենթար­ Տօքթ • Հիուլէթ ւճանսընբ որ վերջերս Հայաստան եւ աւելի կբ վեբաՀաստատուին Վենետիկի Հետ ,

կուի խորհրդային հակակշիռին: Ռուսիա կը պա­ էր եւ կարգ մը Հայանպաստ յա յտա բ ա բո ւթի ւններ չայն տեղե կութ իւննե ր կր ստանանք։

հանջէ Կարսը : Այս գաւառը թրքական հող է 14րդ ըրաւ։ Այս մասին յա^որղոՎ։ ԺԻՐԱՑՐ 6ՈՎՀ- ԱԳԱՄԵԱՆ

Fonds A.R.A.M