Page 52 - ARM_19-1945_03
P. 52
8ԱՈ-ԱՔ
ՎԱՀԱՆ ՏԷՐԵԱՆ նա կան կրթությււնրյւտացահ։ է գէ"–՚լէ% մէ^-ու. յե
ՓՕԼ ՎԱԼԷՌԻ տոյ տ ե ղ ա փ ո խ ո ւ ա ծ Աիւսէլքսլլաքի՛ ռուսական քա
(Իր ծննդեան 60 եւ. մահուան 25ամեակին աււյփւ) ղաքային դպրոց ր՝. Աւելի վերչ\՝ \ &99ին Ա՝ոսկուա ,
Ֆրանսական գրականութեան վաւերական եւ Լաղարեան ճեմաիԱէնր^Հ Տէրեան սկսաւ րանաստեղ–
մնայուն փառքերէն՝ Ակձսգեմական Փօլ Վալէռէ 1908// սկիզըեեբը% տարօրինակ ղուգադիպու - հութիւններ գրել* \ 903 թուականէն , երր տակաւին
մեռաւ Յուլիս 2ձձին ^ 74 տարեկանին ։ թեամբ մը միաժամանակ լոյս կը տեսնէին բ ա- աչակերա էր Հ^եմարանր աւարտեց 1906 թ ուա -
Փօլ Վալէռի ծնած էր Աէթ քաղաքէն մէԼ% նա սաեղծ ութ իւննեբու երկու վտիտ Հատորներ կտնին) ։՚֊յԱբե-մն֊-իբ՛ առւմԼին ե-բկն-֊է ^քթնշաղի-Ա^
տեսաւ
մեծցած՝ Միջերկրականի փառ արեւէն սւ կապ - մէն ԱբեւելաՀայերու ( իոկ միւսն ալ ԱբեւմտաՀա– նւււրջներք։ իսկ \9\2էն լոյս Տէրեանի
աաւուն ծովեզերքին֊ օրօրներով։ ՛Լա լէ ռի երգած յեբու մօտ է Երկու է Հ աղիւ իրենց դէմքը ցոյց տա բանաստեղծութիւններու ստուար Հաւաքածոն , ո–
է յեաագային ա յ գ գեղաղարգ ափունքներուն լու Համարձակութեամբ թրծուն ստեղծադոբծու - բուն մաս կազմեց նոյնպէս ա յ գ «Մթնշաղէ Ա-
փառքն ու յա լ ի տ ենա կանո ւթ ի ւն լլ , նեբշնչուած թիւններ , որոնց ճակատագրուած էր մտցնել եր ֊ նուրԼներ»ու նէՀաբ Հատոբէկը : \9\եէն է որ առա–
ր ան աս տ ե զհ ո ւ թ ի ւն ն եր Ոէէ է կու Հատուածներուն մԷԼ ալ խորքի , ձեւի եւ զգա Լէն ա ն գ ա մ երեւցան թոքախտէ Հետքերը Տէբեա–
Բ սան տարեկանին եկած՜ է Փարիզ եւ ծանօ - յութեան տեսակէտներով բանաստեղծական մեծ նին վըայ * աակէ վերԼ էր կեանքր անդաստական
թացած՜՝ մեծ՜ բանաստեղծ Մաէարմէի Հեա եւ վա յեղաշրԼում X քաշքշուք մբ եղաւ Աեւ Ծովէ ափերէն մինչեւ Մ ««Տ
յելած է բարեկամութիւնը ա յ գ խո րՀ րդապաշա կոլայի Հրապարակներբ եւ վերԼապկ ս մեռաւ \ 920
Այգ երկու Հատորներուն սկիզբնեըն ալզե - Յունուար 7ին , Հիւսիսային֊ կովկասէն անդին*.
գրողէն; տեղուած քերթուածները , դարձեալ տարօրինակ Օրէնբուրկ քաղաքին մԷԼ :
Աալարմէ ձգած է գ ր ա կ ա ն այնպիսի խոր աղ– զուգադիպութեամբ աբաակարղօբէն յա տ կան շա - Իր բերած նոբռւթիւննեՐբըէ Ամսագրի ֊մը՛ Է –՛
գե ո ո ւթ ի ւն Վ ա լ ե ռ է է վրա յ որ անոր ապագա յ կան էին իրենց նիւթի մէ ա ա ե ս ա կո ւթե ան , մէա - Հերն են պէտք ուսումնասիրելու եւ մ ան բամ աս -
գործեր լլ ա պա լո ր ո լա ծ են խոբախո րՀուրղ մ տա նմանութեան յ Լունչէ անկեղծութեան եւ մ անա - նե չու Համ ս
ծումն եր ոփ եւ ո գե կո Հո ւած պա տ կե րն ե ր ո –փ է ւանդ յուղում է նո՛ յն թ ա փ ան ց կո ւթ ե ան տեսակէ - Տ ա յ բանաստեղծութեան մ ԷԼ
Փօլ Վա լէռէ նախ ա շիա տա կցած է գրական աովէ Այս գէբքեբուն մէկ Հատէն խորագիրն էր ներմուծած իր թարմ ո ւթիւնները է Խտացած ձեւե
Հ ամ եստ Հ անգէսներու քան է մ ր բանա սա եղծ ու - •ՄթԱշ՚աղի ԱէւոՆյւջնեշւ յ էսկ մէւսէնն ալ ՚Սպւ Տա մը տակ մատնանշենք մէկ քանին է
թի ւնն եր ոփ եւ անմ է Լա պէ ս ՛Լեր Լ Հ րա պարակ Հա ղ ե ր ։ Մէկուն Հեզէնակը Վ աՀան ծէըեան էսկ մէւ Նախ՝ ենթաՀողը ։ 3 ի ս ո ւն ա կան թուականնե
նած է Լ՚ւոէաժսօէաո ցլ 1տւ ատէհօճշ Լշօո&յվ \ % շ ւ սէնն ալ Մէսաք Ա՛եծարենց ; Տէրեանի Հաաորին րէն մինչեւ «Մթնշաղի ԱնուրԼներ» ու երեւան
եւ Լծ Տ օ մ շ շ յ ^ շ շ 1\1օււտւ61Մ 1՝շտէշ գործերը I առաշին բանաստեղծս ւթեան վերնագիրն էր Տը|Ս– դալբ , արեւելաՀայ բանաստեղծութիւնը իբրեւ
Յետոյ լռած է քսան տարէ, 189/^՜ 5/ 1917րոլշյվււն ու այսպէս սէլէզր կ՚առնէ. ռնթացք գրկեց ստեղծագործութեան Հզօր պոռթ -
թուականը , չուզելով ո չին չ ա ր տ ա գ ր ե լ նախ քան Սահուն, .քայլերով, աևսշսար, որպէս քնքոյշ մոլ,. կո ւմնե րէ Հեռու այն սովորական ճամբան յւ բ (Յ՜Ո–
գտնելը իր իսկական յվւ թեւ
֊ուղփն , գրելու ձեւը եւ մա ղռվրդական եւ կամ պարղ ալաւԼսա անունով յոր՛
նաւանդ իր գ-եզեցկաղիտական ըմրռնումը : Ս՛ի ճամրոյր անցաւ, ծսպիկ ու կանաչ մեղմիս Լո ր Լո ւեց ա ւ ։ Աեբունղքեեր կբ յաԼորդէին իրարու՝
Այո երկար լռութիւնէ ը եղաւ յղութեան շոյելով. ծամծմելով նո յն ծանծաղ , միօրինակ բառակոյ -
Իրիկնաժամին թփերն օրօրող հովի պէս թ ե թ ե ւ
շր Լան մը ուր Վալէռէ առանձնութեան եւ ինքնամ Սի ուրու անցաւ, մի գռւեաա ազջիղ սերսակ շո,. տեր ուն դէզր Տ Կր պակսէ ր իրենց ՝ բա բ ձր ա գո յ ն
փոփումի մԷԼ տ ա ր ո ւ ե ց ա ւ դէտական , ւի ի լ ի ս ո փա րերով: մ տքի դգա յ ո ւթիւնբ ։ Չկար Ինտրա մ բ, Տէ մ իբճի–
յակ ա ն ուս ո ւմնաս է բ ո ւթէւննե ր ով, Հասնելու Հա - պաշեան մը, Վարուժան մը, թՒէքէեան մը արտա
մ ար բնազանցական ողի ին եւ իմ աստաս իրական բերելու միԼավայրբ։ Եւ ք^ումանեան ի սա -
խո րՀ ուբդնե բու Համ աղրութեանը եւ ա յսպէսով իսկ մրւսրնր , Մէսաք Մեձարենցինն ալ Վայր Հ ակե ան էն վեր Լ Հ ր ա չքի մբ պէս երեւցաւ ՎաՀան
պատրաստած եղաւ արգաւանդ ենթ աՀ ո էլը իր ա - կեան ու կր սկսէր . Տ էրեանը ։
պաղայ գ ր ա կ ա ն արտադրո ւթիւններ ուն է Թոյլ շրշիւն մը, յետոյ բոյր մր մշկենի, Տ էրեան արեւմ ո ւա քէն ցատկեց աբեւե լաՀա յ
ԱյնուՀ ետ եւ յա Լո ր գա րա ր սա եղծ ագո բծեց Եւ յասրաղին գիրքը ծեււ±էս Կ՚Իյասյ վար– բանաստեղծութեան կուշտին , ու գեզԼուկ տա -••
Երաղներոլ պերմուհին է որ կ՛անցնի՝
արմ Է քաւոր եւ ա շխա տուած գործեր որոնք պա - Ու կր փոթի ծովակն հոգւոյս՝ Ա՚սզմավար : րաւլներ ապշեցան։ Այլ* բառով՝ անիկա Հասակ
տիւ կր բերեն ֆրանսական արգի գ ր ա կան ո ւթ ե ան է ռ ա ծ ֆրանսական արուեստին որոնող, դժգո Հ
Վալէռէ Է բանաստեղծ ութիւններ ը օմ տուած Այո երկու գիրքերուն է^երր երր դարձնենք , տագնապներուն մԷԼ, կը Հանդիսանար միակ կա–
են գիտական եւ մաթեմաթիքական կշռոյթի գե - սկէդըէ նմանութենէն զատ տակաւին պիտի գ ը տ - մուրԼը միացնող մեր ալ/եւելաՀայ գունատ բ ա -
, տաղա չսւվւական
ղեց կութ իւննե րով , ինչպէս Լձ. յ6ԱՈՇ Ւ յ ^ Ա Ք եւ ծա նենք երաժշտութեան արուեստ ի նաստեղծութիւնբ ե ւր ո պա կան մ շակո յ թ ի ն Հետ
նօթ Օւատէւշւ՚Շ 1^3ԼՈՈհ» (Հայերէնի թարգմանուած եւ կառուցուածքի Հ ամանման ո ւթ ի ւնն եր : Անշուշտ , ռուսկաաննաբ արեւմտեան չէ).*– Այլազան էին Տէը–
եան էն բերած նորութէւնները
Ըաւաբշ Նաբդունէէ կողմէ). Ւ*2է1ա©է Լ՚ճէեսա <3շ մեր նպաաակբ այո ղուգաՀեռ Հանգիտութէւնբ ։ \թախ անիկսէ ձեռք ՚––
\^6էՏ ճո€1ՇՈՏ , Օձ&ՈՌՇՏ֊է նման բանաստեղծութեանց երեւան բերել չէ , ա^լ պատա֊Հականո ւթիւն մը կը ղարնէր գործածուած լեզուին : Իրմէ առաԼ
Հատորներ որոնք կը պատկերացնեն մայթքը Հրա– ուզեցինք մատնանիշ ընել ու այդքան է Բայց եթէ ռուսաՀայ բանաստեղծական լեղուն , պաՀ ելով
տակաւին ուղէինք
վառ տ ե ս ի լն ե բո ւ եւ մ ի ա ն գ ա մ ա յն մթամ ած խոր - բ ա զղա տ ո ւթ ի ւն բ յառաԼ տա - բոլոր Հ ամ եմ ատ ո ւթե ան գիծեբբ , խեղճուկ բաբ *~
Հուբդներու կախարդական բնղե լո լզում բ ;՛ ն ի լ , պիաի տեսնէինք որ երազը մարմնաւորող թէ բ ա ռ մ բն էր որ կրցած էր պատմել միա յն նա խն ա՛
Սակայն «ՀթովաՀայեաց Գերեզմանատան » Ա եծարենց ին ել թէ Տէբեանին կեան քերբ եղան կան իմաստութիւնէ Լեզու մը իր շուքն ալ ունի,
22 տարեկանին մ ԷԼ,
Հանճարեղ բանաստեղծը յետռ յ աւելի մ եծ արձա շատ կարճ, առաԼինբ մեռաւ բառեր ուն ետ եւ պաՀ ուըաած մշուշը որ առաւելա
կագիր մր եղաւ իր զմայլելի Լ7\ո16 6է 1ծ ՕտԼՈՏՇ ել իսկ երկրորդն ալ 36 , եւ երկուքն ալ շիԼեցան պէս իր լռութեամբբ կը Համակէ մեզ։ ՎաՀան
անձ
մ ան ա լան դ քԼսբՑհոՕՏ գործերով , որոնց մ ԷԼ կո ն նոյն անողոք Հիւանդութեան , կարմիր Հաղին Տէրեան իը յոլղումին անորոշ, տկար բայց Հա -
ԷԼեբ, որ կբ կազմեն ֆրանսական գրականութեան նատուր է մակոզ խազերովը , իր դործադրման փորձ ոլ
ամենագեղեցիկ ա բ տա գ ր ո ւթ ի ւնն եր բ բոլոր մա - X ճկուն բաղմակերպոլթեամբր յաԼոզ՛ ձեւբ կբ գա
մանակնեբու Համարէ ՎաՀան Տէրեան ծնած էր 1885 3 1 1 ՚ ֊ ն ո ւա ր 2Տին նէր ռուսաՀայ լեզուն վերակենդանացնելու ;
Արյալքալաք գաւաոր Գանձա գիւղին մէ^Հ (յ ա իւ - Տ էրեան կբ մ օտենար ֆրանսական դր ա կան ո ւ–
Վալէռի՝ Մ ալաբմէէն զատ կրած է ազդեց ու
թիւնբ էտկար Փոյի եւՊօալէբի , ինչպէս նաեւ վա բխած խորՀ րդաւոր ուժ երէ է ԸնգՀ ան ր ա պ է ս իմ ա ս– թեան շրԼանի մ լլ՝ ուր Համակ խորՀ բդապաշտ , ա–
յելած է մ տերիմ բարեկամ ութիւնբ Փիէռ Լուիս ի տասէբնեբբ կ^օ գ տ ա գ ո ր ծ ե ն ա յդ րն ա զգա յ ի ն ներ - մէն ՜բանէ առաԼ ու մ ի ամ ա մ ան ա կ բանաստեղծու–
եւ Անտբէ ժիտի որոնք օգնած են սկզբնական շըր՜ շնչումը առանց թավւանցելոլ անոր գաղտնիքին , թիւնր պիաի ըլլտր երաժշտութիւն ; ՚Բերթողբ կբ
Լանին էր կազմ աւո բո ւմ էն , սակա յն առաւելապէս մինչդեռ Վալէռի ունի թէ բանաստեղծի ներշնչում թաղուի Հոգելին այղ շարժման մԷԼ, Հանդիսանա
Մալարմէն եւ խոբՀրդապաշտ Հոսանքբ տէրապե - եւ թէ իմաստասէրի մեթոտ եւ գիտնականի գո բ - լով մեր մ օտ մ իակ ու լրիւ֊ ներկա յացուց իչբ ա յգ
տած՜ են Վալէռիի գրականութեան վրայ ; Վալէռի ի ^իք որոնք կբ թափանցեն կեանքի առեղծո ւած ին դպրոցին : Ու աՀա կբ ստեղծուի բաբախուն կամ
արուեստը խորքով եղած է անՀ ա տ ա պա շա , է" Կ մ աքի ա ո ր ձա ռո ւթ ե ա մ բ ; Տեսակ մ բ • ներդաշնա - նուաղուն , ծփուն կամ մշուշոտ , ղդա յն ո ւթե ան
մեթ ոտով եւ վերլուծելու կ ա ր ո ղո ւթ ե ա մ բ յարած կում ս րտի պո ռթ կո ւմնե բ ո ւն եւ մտքի Հ անղաբտ թրթռումին վրայ դաշնաւորուած երաժիշտ եբգըւ
է Տ է քար թի փ ի լ ի սո փայո ւթե ան եւ ձեւականօրէն՝ եւ ծանրաչափ զօրութեան : Տէրեանի րանաստեդծութիւնբ իր՛ բնդՀանուբ ա–
մօտիկ աղդականբ եդած է Ա թ էն տալի : ռումին մԷԼ երաժշտական կատարեալ Համադրու
Ըստ Վալէռիի՝ է մ աց ա կան ո ւթեան Հ ակակշէ– թիւն մըն է : Անշուշտ , րառեբուն երաժշտակա
Վալէռի ի սկե պտի կութ իւնբ մ տաւո բ ա պաշտ է ռըն է որ կ օդտադոբծէ , կբ դաշնաւորէ եւ կբ նո ւթեան ե տեւէն իր վաղքբ զինք Հաս ցուց ած է
(տէ€116Ըէ1ա1ւտէշ) իսկ իր եսապաշտութեան մէԼ եղած Հասցնէ Հանճաբբ էբ կատարեալ լրումէն ։ Առանց ե ր բեմն Հ ի լան դագին Համւ\մ ատոլթիւններոլ ։ կան
է միշտ Հակասական եւ ենթարկուած երկուու - է մ ա ցական լուրՓ մ աբ գանքն եր ու , բնազդս/ յ է ն ամրոզԼական բանաստեղծս ւթիւններ որոնք իմաս
թեան (ճշ^Օսե1շա€Ոէ) , այնպէս որ իր վերԼին դո ր– Ատեղծագո րծութէւննե րը կբ դառնան պարզ ղգա– տէ եւ յատակագիծէ զուրկ , պարզ ձայնական օ-
ծբ, 1\4&Ա^2ԱՏ6Տ Բ6ՈՏ66Տ կը ներկայացնէ կեանքի փի ց ոգական պոռթկումներ , ե ր անգո ւած վառ երեւա րօրումներ են , ինչպէս *-
լիսոփայութիւնը, քանի որ Վալէռիի Համար «Գէշ կայութեամբ ։
Մ տածումներ բ» սրտէն՛։ կուգան եւ մ տաւո բ բարո Վալէռէ չընդունիր գրական աճպարաբոլ - Հեկեկում է անվերջ,– Հ ե կ ե կ ո ւ մ , – Մենա
յականութեան ախտանիշէ/երբ կը յա յ տն ա բե ր ո ւ ին թիւն , ոչ ալ արուեսաաղէտի կամ բ ա ն ա ս տ ե գ ծ ի ւոր ու վհատ,—Իմ հոգուն,— Հարազատ,— Ան -
ղգացումներռվ : Վալէռիի սկգբունքբ այն է որ մարգարէութ՜իւնէ ԸնդՀակառակն ^ ա ՚ Է Է եւ կշիռ հատնում , անպատում , — կսկիծով,— Հեկեկում է
մա ր դ բ մ տածում ի գործ իք մ ը ն է , Հ րա շա լ ի մ եքե– քի էլենթարկէ նոյնիսկ սրտէն ծնած ու խանդա - տրտում ,•— Հեկեկում • • • -— Մշուշոտ ու աղօտ օ–
նայ մը որ կբ գործէ քիչ թէ շատ լաւ պայման - վառութեամ՛բ պարոլբուած Հանճարեղ ղիւտեբ եւ բ հ ր ո ւ մ , — Գիշերները երկար ու անքուն , — Փո
նե բու աակ ը ս ւո անՀատներուն , սակայն շուտ եւ կուաայ ան//նց մաքի Հաւասարակշռութիւն, ղի - ղոցում, դաշտերում, անտառում ,— Անամոք իմ
գ ի ւր ո ւթ ե ա մբ կը խանդա ր ո ւի , ա գգուելով շտրք ծերոլ զարդարանք, իմացական դատողութիւն ; հոգում,— Անանուն եւ անտուն ե ւ անքուն,—
մբ պատաՀա բնե րէ եւ ղ է պ ք ե րէ , տգիտութիւն , Այսպէս զգացումները կբ ն ե ր դա շնա կո լ ի ն եւ աբ - Մղկտում է անվերջ — Հեկեկում , հեկեկում , հե
նախապաշարում՛՛, յափշտակութիւն , Հիւանդագին ուեստի կշռո յ թ ով կբ կազմուի կատարեալ Հա - կեկում • • • :
երեւակայութիւն , ընդդէմ ա խօսութ իւն , Աուտը^ , ՛մերդ մը, Հոգեխռով երաժշտութիւն մըէ
Հակասութիւն , էնչպէս նաեւ իրաւունքբ , մեթոտի Վալէռի էլընգունի ներշնչումը, պայմանով որ Տէրեանի գրականութեան մէ^ կ՚երեւին Հոգե
գաղափար բ , ճշմ ար ուա թ ի ւ ն ր , բ ա ր ո ւթ ի ւ ն բ , խե - մէտՔԸ գայն ամուր բոնէ եւ կ ա ր գ ի կանոնի դնէ, կան այլաղան տ րամ ագր ութի լններ I ՚\յ էս իւ Նանր
լօքութիւնբ, եւ տակաւին վայելչութիւնբ , ք տ զա– թուխս նստի վրան ու Հասցնէ կատարելութեան յոռետեսոլթիւն մր որ զինք կր մզէ մենաւորոլ -
ք ա վա ր ութ ի ւն ր , ճաշակը եւ այս լա լոր ր տուն տո ու յանկարծաՀոս մա յթքը՝ փո րձառութեամբ ել թեան։ Ասոր կլլ յաքորղեն ծայրայեղ թախիծ ,
ւած են իր «Գէշ Մ տածումներ» դիրքին յ ծանր աշխատանքով դարձնէ՝ արուեստի գործ մը ։ մելամաղձոտութիւն , յուսահատութիւն ել յետոյ
Վալէռի թէ արուեստագէտ է եւ թէ գիտուն է Վալէռի ի լեզուն խրթին է եւ յաճախ %անՀ ա ս– անակնկալ պայծառութեամբ մր դարձ՝ դէպի
նայուածքի ւ1՝բ բանաստեղծ֊
Անոր իմաստասիրական մտապատկերին լաւագոյն կնալի : Իր ոճբ առեգծուածային կեանք : Ան քաղաքերգոլ (սւետւատէշ)
գիմ ա ս տ ո ւե րն ե ր Էն մ ին Է Լէօնարտօ տէ Վին չի , պէս գա գան ի քն ե ր ունի է իՒաքուն նմ ան ո ւթ ի ւնն ե - մրն է, թէեւ գիւղն ալ , Հայրենի երկիր, երբեմն
բնել իր մտա
արուեստագէտ մը որ խառնուրդն է բնազգին , րոէԼ 1լուղԷ ընթերցողը Հաղորդակից յիշատակի մր պէս անտես կը սողոսկի իր 1ին^
խանդավառս ւթեան ե լ մտքին,– տեսակ մբ Համա ծումներուն , անոր կբ ներ շն չէ եւ կբ թելադրէ տս զեբուն մէչէն, երանղաւորելով Հոգեկան դաշ
: տա նկլ •ր մ՜ր;
դրութիւն բ խորՀ բ գ ա ւ ո ր եւ անգիտ ակի ց ստեզծա– երբեմն բաներ զոր էնք ա ն գ ա մ կ *անդէտանայ
դոբծութեան եւ պ ա յ ծ ա ռ իմացականս ւթե ան , հ)որՀ ր դ ա պաշտ գ ր ա կան ո ւթ ե ան նե բքէն ցան Ժամ անա կա կից խորՀ ր դ ա Հա յ գր ական ութ իւ -
ե–
կանգնած՝ տիեզերքին առԼեւ է.Ե*– արզէն Վալէռիի կութիւնն է տան ի լ բանաստեղծս ւթ իւն ր դէպի նբ , մասնաւորապէս Զարենց իր սկզբնական քայ–
Հ ամ աբ ստեղծ ագո բծել մ իա յն ներշնչում ով ե լ րաժ շտութ իւն , դէպի նուրբ Հ ագո ր գակց ո ւթ ի ւն բ լեբուն շատ աբմանիքներ կր սլարտին Տէրեանի
խան դավա ռո ւթե ամ բ կբ նշանակէ կի սա լարագործ սրտէն եւ իմ ա ց ա կան/ւ ւթ ե ան * Վալէռի եղաւ մ ե– բ ա ց ա ծ ճամբուն : Մ եր քնարերղակ բանաստեղծու
ա ր տ ա դ ր ե լ , քանի որ Վալէռէ չբնդունէբ խանդա ծազո յն վարպետը ա յգ դժուարին գբականու - թեան բարձրադիր դա դա թնե բ էն մ ին է նրբին յ ո յ՛
վառս ւթիւն ը գր"ղէ Հոգեկան վիճակ։ թեան ։ զեբու երգիչ Վ ա Հ ա ն Տէրեանը ։
Բանաստեղծները կը ներշնչուին կեանքէն ՀՐԱՉ ԾԱՐԳԻՍԵԱՆ ՀՐ. ԲԱԼՈՒԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
ՎԱՀԱՆ ՏԷՐԵԱՆ նա կան կրթությււնրյւտացահ։ է գէ"–՚լէ% մէ^-ու. յե
ՓՕԼ ՎԱԼԷՌԻ տոյ տ ե ղ ա փ ո խ ո ւ ա ծ Աիւսէլքսլլաքի՛ ռուսական քա
(Իր ծննդեան 60 եւ. մահուան 25ամեակին աււյփւ) ղաքային դպրոց ր՝. Աւելի վերչ\՝ \ &99ին Ա՝ոսկուա ,
Ֆրանսական գրականութեան վաւերական եւ Լաղարեան ճեմաիԱէնր^Հ Տէրեան սկսաւ րանաստեղ–
մնայուն փառքերէն՝ Ակձսգեմական Փօլ Վալէռէ 1908// սկիզըեեբը% տարօրինակ ղուգադիպու - հութիւններ գրել* \ 903 թուականէն , երր տակաւին
մեռաւ Յուլիս 2ձձին ^ 74 տարեկանին ։ թեամբ մը միաժամանակ լոյս կը տեսնէին բ ա- աչակերա էր Հ^եմարանր աւարտեց 1906 թ ուա -
Փօլ Վալէռի ծնած էր Աէթ քաղաքէն մէԼ% նա սաեղծ ութ իւննեբու երկու վտիտ Հատորներ կտնին) ։՚֊յԱբե-մն֊-իբ՛ առւմԼին ե-բկն-֊է ^քթնշաղի-Ա^
տեսաւ
մեծցած՝ Միջերկրականի փառ արեւէն սւ կապ - մէն ԱբեւելաՀայերու ( իոկ միւսն ալ ԱբեւմտաՀա– նւււրջներք։ իսկ \9\2էն լոյս Տէրեանի
աաւուն ծովեզերքին֊ օրօրներով։ ՛Լա լէ ռի երգած յեբու մօտ է Երկու է Հ աղիւ իրենց դէմքը ցոյց տա բանաստեղծութիւններու ստուար Հաւաքածոն , ո–
է յեաագային ա յ գ գեղաղարգ ափունքներուն լու Համարձակութեամբ թրծուն ստեղծադոբծու - բուն մաս կազմեց նոյնպէս ա յ գ «Մթնշաղէ Ա-
փառքն ու յա լ ի տ ենա կանո ւթ ի ւն լլ , նեբշնչուած թիւններ , որոնց ճակատագրուած էր մտցնել եր ֊ նուրԼներ»ու նէՀաբ Հատոբէկը : \9\եէն է որ առա–
ր ան աս տ ե զհ ո ւ թ ի ւն ն եր Ոէէ է կու Հատուածներուն մԷԼ ալ խորքի , ձեւի եւ զգա Լէն ա ն գ ա մ երեւցան թոքախտէ Հետքերը Տէբեա–
Բ սան տարեկանին եկած՜ է Փարիզ եւ ծանօ - յութեան տեսակէտներով բանաստեղծական մեծ նին վըայ * աակէ վերԼ էր կեանքր անդաստական
թացած՜՝ մեծ՜ բանաստեղծ Մաէարմէի Հեա եւ վա յեղաշրԼում X քաշքշուք մբ եղաւ Աեւ Ծովէ ափերէն մինչեւ Մ ««Տ
յելած է բարեկամութիւնը ա յ գ խո րՀ րդապաշա կոլայի Հրապարակներբ եւ վերԼապկ ս մեռաւ \ 920
Այգ երկու Հատորներուն սկիզբնեըն ալզե - Յունուար 7ին , Հիւսիսային֊ կովկասէն անդին*.
գրողէն; տեղուած քերթուածները , դարձեալ տարօրինակ Օրէնբուրկ քաղաքին մԷԼ :
Աալարմէ ձգած է գ ր ա կ ա ն այնպիսի խոր աղ– զուգադիպութեամբ աբաակարղօբէն յա տ կան շա - Իր բերած նոբռւթիւննեՐբըէ Ամսագրի ֊մը՛ Է –՛
գե ո ո ւթ ի ւն Վ ա լ ե ռ է է վրա յ որ անոր ապագա յ կան էին իրենց նիւթի մէ ա ա ե ս ա կո ւթե ան , մէա - Հերն են պէտք ուսումնասիրելու եւ մ ան բամ աս -
գործեր լլ ա պա լո ր ո լա ծ են խոբախո րՀուրղ մ տա նմանութեան յ Լունչէ անկեղծութեան եւ մ անա - նե չու Համ ս
ծումն եր ոփ եւ ո գե կո Հո ւած պա տ կե րն ե ր ո –փ է ւանդ յուղում է նո՛ յն թ ա փ ան ց կո ւթ ե ան տեսակէ - Տ ա յ բանաստեղծութեան մ ԷԼ
Փօլ Վա լէռէ նախ ա շիա տա կցած է գրական աովէ Այս գէբքեբուն մէկ Հատէն խորագիրն էր ներմուծած իր թարմ ո ւթիւնները է Խտացած ձեւե
Հ ամ եստ Հ անգէսներու քան է մ ր բանա սա եղծ ու - •ՄթԱշ՚աղի ԱէւոՆյւջնեշւ յ էսկ մէւսէնն ալ ՚Սպւ Տա մը տակ մատնանշենք մէկ քանին է
թի ւնն եր ոփ եւ անմ է Լա պէ ս ՛Լեր Լ Հ րա պարակ Հա ղ ե ր ։ Մէկուն Հեզէնակը Վ աՀան ծէըեան էսկ մէւ Նախ՝ ենթաՀողը ։ 3 ի ս ո ւն ա կան թուականնե
նած է Լ՚ւոէաժսօէաո ցլ 1տւ ատէհօճշ Լշօո&յվ \ % շ ւ սէնն ալ Մէսաք Ա՛եծարենց ; Տէրեանի Հաաորին րէն մինչեւ «Մթնշաղի ԱնուրԼներ» ու երեւան
եւ Լծ Տ օ մ շ շ յ ^ շ շ 1\1օււտւ61Մ 1՝շտէշ գործերը I առաշին բանաստեղծս ւթեան վերնագիրն էր Տը|Ս– դալբ , արեւելաՀայ բանաստեղծութիւնը իբրեւ
Յետոյ լռած է քսան տարէ, 189/^՜ 5/ 1917րոլշյվււն ու այսպէս սէլէզր կ՚առնէ. ռնթացք գրկեց ստեղծագործութեան Հզօր պոռթ -
թուականը , չուզելով ո չին չ ա ր տ ա գ ր ե լ նախ քան Սահուն, .քայլերով, աևսշսար, որպէս քնքոյշ մոլ,. կո ւմնե րէ Հեռու այն սովորական ճամբան յւ բ (Յ՜Ո–
գտնելը իր իսկական յվւ թեւ
֊ուղփն , գրելու ձեւը եւ մա ղռվրդական եւ կամ պարղ ալաւԼսա անունով յոր՛
նաւանդ իր գ-եզեցկաղիտական ըմրռնումը : Ս՛ի ճամրոյր անցաւ, ծսպիկ ու կանաչ մեղմիս Լո ր Լո ւեց ա ւ ։ Աեբունղքեեր կբ յաԼորդէին իրարու՝
Այո երկար լռութիւնէ ը եղաւ յղութեան շոյելով. ծամծմելով նո յն ծանծաղ , միօրինակ բառակոյ -
Իրիկնաժամին թփերն օրօրող հովի պէս թ ե թ ե ւ
շր Լան մը ուր Վալէռէ առանձնութեան եւ ինքնամ Սի ուրու անցաւ, մի գռւեաա ազջիղ սերսակ շո,. տեր ուն դէզր Տ Կր պակսէ ր իրենց ՝ բա բ ձր ա գո յ ն
փոփումի մԷԼ տ ա ր ո ւ ե ց ա ւ դէտական , ւի ի լ ի ս ո փա րերով: մ տքի դգա յ ո ւթիւնբ ։ Չկար Ինտրա մ բ, Տէ մ իբճի–
յակ ա ն ուս ո ւմնաս է բ ո ւթէւննե ր ով, Հասնելու Հա - պաշեան մը, Վարուժան մը, թՒէքէեան մը արտա
մ ար բնազանցական ողի ին եւ իմ աստաս իրական բերելու միԼավայրբ։ Եւ ք^ումանեան ի սա -
խո րՀ ուբդնե բու Համ աղրութեանը եւ ա յսպէսով իսկ մրւսրնր , Մէսաք Մեձարենցինն ալ Վայր Հ ակե ան էն վեր Լ Հ ր ա չքի մբ պէս երեւցաւ ՎաՀան
պատրաստած եղաւ արգաւանդ ենթ աՀ ո էլը իր ա - կեան ու կր սկսէր . Տ էրեանը ։
պաղայ գ ր ա կ ա ն արտադրո ւթիւններ ուն է Թոյլ շրշիւն մը, յետոյ բոյր մր մշկենի, Տ էրեան արեւմ ո ւա քէն ցատկեց աբեւե լաՀա յ
ԱյնուՀ ետ եւ յա Լո ր գա րա ր սա եղծ ագո բծեց Եւ յասրաղին գիրքը ծեււ±էս Կ՚Իյասյ վար– բանաստեղծութեան կուշտին , ու գեզԼուկ տա -••
Երաղներոլ պերմուհին է որ կ՛անցնի՝
արմ Է քաւոր եւ ա շխա տուած գործեր որոնք պա - Ու կր փոթի ծովակն հոգւոյս՝ Ա՚սզմավար : րաւլներ ապշեցան։ Այլ* բառով՝ անիկա Հասակ
տիւ կր բերեն ֆրանսական արգի գ ր ա կան ո ւթ ե ան է ռ ա ծ ֆրանսական արուեստին որոնող, դժգո Հ
Վալէռէ Է բանաստեղծ ութիւններ ը օմ տուած Այո երկու գիրքերուն է^երր երր դարձնենք , տագնապներուն մԷԼ, կը Հանդիսանար միակ կա–
են գիտական եւ մաթեմաթիքական կշռոյթի գե - սկէդըէ նմանութենէն զատ տակաւին պիտի գ ը տ - մուրԼը միացնող մեր ալ/եւելաՀայ գունատ բ ա -
, տաղա չսւվւական
ղեց կութ իւննե րով , ինչպէս Լձ. յ6ԱՈՇ Ւ յ ^ Ա Ք եւ ծա նենք երաժշտութեան արուեստ ի նաստեղծութիւնբ ե ւր ո պա կան մ շակո յ թ ի ն Հետ
նօթ Օւատէւշւ՚Շ 1^3ԼՈՈհ» (Հայերէնի թարգմանուած եւ կառուցուածքի Հ ամանման ո ւթ ի ւնն եր : Անշուշտ , ռուսկաաննաբ արեւմտեան չէ).*– Այլազան էին Տէը–
եան էն բերած նորութէւնները
Ըաւաբշ Նաբդունէէ կողմէ). Ւ*2է1ա©է Լ՚ճէեսա <3շ մեր նպաաակբ այո ղուգաՀեռ Հանգիտութէւնբ ։ \թախ անիկսէ ձեռք ՚––
\^6էՏ ճո€1ՇՈՏ , Օձ&ՈՌՇՏ֊է նման բանաստեղծութեանց երեւան բերել չէ , ա^լ պատա֊Հականո ւթիւն մը կը ղարնէր գործածուած լեզուին : Իրմէ առաԼ
Հատորներ որոնք կը պատկերացնեն մայթքը Հրա– ուզեցինք մատնանիշ ընել ու այդքան է Բայց եթէ ռուսաՀայ բանաստեղծական լեղուն , պաՀ ելով
տակաւին ուղէինք
վառ տ ե ս ի լն ե բո ւ եւ մ ի ա ն գ ա մ ա յն մթամ ած խոր - բ ա զղա տ ո ւթ ի ւն բ յառաԼ տա - բոլոր Հ ամ եմ ատ ո ւթե ան գիծեբբ , խեղճուկ բաբ *~
Հուբդներու կախարդական բնղե լո լզում բ ;՛ ն ի լ , պիաի տեսնէինք որ երազը մարմնաւորող թէ բ ա ռ մ բն էր որ կրցած էր պատմել միա յն նա խն ա՛
Սակայն «ՀթովաՀայեաց Գերեզմանատան » Ա եծարենց ին ել թէ Տէբեանին կեան քերբ եղան կան իմաստութիւնէ Լեզու մը իր շուքն ալ ունի,
22 տարեկանին մ ԷԼ,
Հանճարեղ բանաստեղծը յետռ յ աւելի մ եծ արձա շատ կարճ, առաԼինբ մեռաւ բառեր ուն ետ եւ պաՀ ուըաած մշուշը որ առաւելա
կագիր մր եղաւ իր զմայլելի Լ7\ո16 6է 1ծ ՕտԼՈՏՇ ել իսկ երկրորդն ալ 36 , եւ երկուքն ալ շիԼեցան պէս իր լռութեամբբ կը Համակէ մեզ։ ՎաՀան
անձ
մ ան ա լան դ քԼսբՑհոՕՏ գործերով , որոնց մ ԷԼ կո ն նոյն անողոք Հիւանդութեան , կարմիր Հաղին Տէրեան իը յոլղումին անորոշ, տկար բայց Հա -
ԷԼեբ, որ կբ կազմեն ֆրանսական գրականութեան նատուր է մակոզ խազերովը , իր դործադրման փորձ ոլ
ամենագեղեցիկ ա բ տա գ ր ո ւթ ի ւնն եր բ բոլոր մա - X ճկուն բաղմակերպոլթեամբր յաԼոզ՛ ձեւբ կբ գա
մանակնեբու Համարէ ՎաՀան Տէրեան ծնած էր 1885 3 1 1 ՚ ֊ ն ո ւա ր 2Տին նէր ռուսաՀայ լեզուն վերակենդանացնելու ;
Արյալքալաք գաւաոր Գանձա գիւղին մէ^Հ (յ ա իւ - Տ էրեան կբ մ օտենար ֆրանսական դր ա կան ո ւ–
Վալէռի՝ Մ ալաբմէէն զատ կրած է ազդեց ու
թիւնբ էտկար Փոյի եւՊօալէբի , ինչպէս նաեւ վա բխած խորՀ րդաւոր ուժ երէ է ԸնգՀ ան ր ա պ է ս իմ ա ս– թեան շրԼանի մ լլ՝ ուր Համակ խորՀ բդապաշտ , ա–
յելած է մ տերիմ բարեկամ ութիւնբ Փիէռ Լուիս ի տասէբնեբբ կ^օ գ տ ա գ ո ր ծ ե ն ա յդ րն ա զգա յ ի ն ներ - մէն ՜բանէ առաԼ ու մ ի ամ ա մ ան ա կ բանաստեղծու–
եւ Անտբէ ժիտի որոնք օգնած են սկզբնական շըր՜ շնչումը առանց թավւանցելոլ անոր գաղտնիքին , թիւնր պիաի ըլլտր երաժշտութիւն ; ՚Բերթողբ կբ
Լանին էր կազմ աւո բո ւմ էն , սակա յն առաւելապէս մինչդեռ Վալէռի ունի թէ բանաստեղծի ներշնչում թաղուի Հոգելին այղ շարժման մԷԼ, Հանդիսանա
Մալարմէն եւ խոբՀրդապաշտ Հոսանքբ տէրապե - եւ թէ իմաստասէրի մեթոտ եւ գիտնականի գո բ - լով մեր մ օտ մ իակ ու լրիւ֊ ներկա յացուց իչբ ա յգ
տած՜ են Վալէռիի գրականութեան վրայ ; Վալէռի ի ^իք որոնք կբ թափանցեն կեանքի առեղծո ւած ին դպրոցին : Ու աՀա կբ ստեղծուի բաբախուն կամ
արուեստը խորքով եղած է անՀ ա տ ա պա շա , է" Կ մ աքի ա ո ր ձա ռո ւթ ե ա մ բ ; Տեսակ մ բ • ներդաշնա - նուաղուն , ծփուն կամ մշուշոտ , ղդա յն ո ւթե ան
մեթ ոտով եւ վերլուծելու կ ա ր ո ղո ւթ ե ա մ բ յարած կում ս րտի պո ռթ կո ւմնե բ ո ւն եւ մտքի Հ անղաբտ թրթռումին վրայ դաշնաւորուած երաժիշտ եբգըւ
է Տ է քար թի փ ի լ ի սո փայո ւթե ան եւ ձեւականօրէն՝ եւ ծանրաչափ զօրութեան : Տէրեանի րանաստեդծութիւնբ իր՛ բնդՀանուբ ա–
մօտիկ աղդականբ եդած է Ա թ էն տալի : ռումին մԷԼ երաժշտական կատարեալ Համադրու
Ըստ Վալէռիի՝ է մ աց ա կան ո ւթեան Հ ակակշէ– թիւն մըն է : Անշուշտ , րառեբուն երաժշտակա
Վալէռի ի սկե պտի կութ իւնբ մ տաւո բ ա պաշտ է ռըն է որ կ օդտադոբծէ , կբ դաշնաւորէ եւ կբ նո ւթեան ե տեւէն իր վաղքբ զինք Հաս ցուց ած է
(տէ€116Ըէ1ա1ւտէշ) իսկ իր եսապաշտութեան մէԼ եղած Հասցնէ Հանճաբբ էբ կատարեալ լրումէն ։ Առանց ե ր բեմն Հ ի լան դագին Համւ\մ ատոլթիւններոլ ։ կան
է միշտ Հակասական եւ ենթարկուած երկուու - է մ ա ցական լուրՓ մ աբ գանքն եր ու , բնազդս/ յ է ն ամրոզԼական բանաստեղծս ւթիւններ որոնք իմաս
թեան (ճշ^Օսե1շա€Ոէ) , այնպէս որ իր վերԼին դո ր– Ատեղծագո րծութէւննե րը կբ դառնան պարզ ղգա– տէ եւ յատակագիծէ զուրկ , պարզ ձայնական օ-
ծբ, 1\4&Ա^2ԱՏ6Տ Բ6ՈՏ66Տ կը ներկայացնէ կեանքի փի ց ոգական պոռթկումներ , ե ր անգո ւած վառ երեւա րօրումներ են , ինչպէս *-
լիսոփայութիւնը, քանի որ Վալէռիի Համար «Գէշ կայութեամբ ։
Մ տածումներ բ» սրտէն՛։ կուգան եւ մ տաւո բ բարո Վալէռէ չընդունիր գրական աճպարաբոլ - Հեկեկում է անվերջ,– Հ ե կ ե կ ո ւ մ , – Մենա
յականութեան ախտանիշէ/երբ կը յա յ տն ա բե ր ո ւ ին թիւն , ոչ ալ արուեսաաղէտի կամ բ ա ն ա ս տ ե գ ծ ի ւոր ու վհատ,—Իմ հոգուն,— Հարազատ,— Ան -
ղգացումներռվ : Վալէռիի սկգբունքբ այն է որ մարգարէութ՜իւնէ ԸնդՀակառակն ^ ա ՚ Է Է եւ կշիռ հատնում , անպատում , — կսկիծով,— Հեկեկում է
մա ր դ բ մ տածում ի գործ իք մ ը ն է , Հ րա շա լ ի մ եքե– քի էլենթարկէ նոյնիսկ սրտէն ծնած ու խանդա - տրտում ,•— Հեկեկում • • • -— Մշուշոտ ու աղօտ օ–
նայ մը որ կբ գործէ քիչ թէ շատ լաւ պայման - վառութեամ՛բ պարոլբուած Հանճարեղ ղիւտեբ եւ բ հ ր ո ւ մ , — Գիշերները երկար ու անքուն , — Փո
նե բու աակ ը ս ւո անՀատներուն , սակայն շուտ եւ կուաայ ան//նց մաքի Հաւասարակշռութիւն, ղի - ղոցում, դաշտերում, անտառում ,— Անամոք իմ
գ ի ւր ո ւթ ե ա մբ կը խանդա ր ո ւի , ա գգուելով շտրք ծերոլ զարդարանք, իմացական դատողութիւն ; հոգում,— Անանուն եւ անտուն ե ւ անքուն,—
մբ պատաՀա բնե րէ եւ ղ է պ ք ե րէ , տգիտութիւն , Այսպէս զգացումները կբ ն ե ր դա շնա կո լ ի ն եւ աբ - Մղկտում է անվերջ — Հեկեկում , հեկեկում , հե
նախապաշարում՛՛, յափշտակութիւն , Հիւանդագին ուեստի կշռո յ թ ով կբ կազմուի կատարեալ Հա - կեկում • • • :
երեւակայութիւն , ընդդէմ ա խօսութ իւն , Աուտը^ , ՛մերդ մը, Հոգեխռով երաժշտութիւն մըէ
Հակասութիւն , էնչպէս նաեւ իրաւունքբ , մեթոտի Վալէռի էլընգունի ներշնչումը, պայմանով որ Տէրեանի գրականութեան մէ^ կ՚երեւին Հոգե
գաղափար բ , ճշմ ար ուա թ ի ւ ն ր , բ ա ր ո ւթ ի ւ ն բ , խե - մէտՔԸ գայն ամուր բոնէ եւ կ ա ր գ ի կանոնի դնէ, կան այլաղան տ րամ ագր ութի լններ I ՚\յ էս իւ Նանր
լօքութիւնբ, եւ տակաւին վայելչութիւնբ , ք տ զա– թուխս նստի վրան ու Հասցնէ կատարելութեան յոռետեսոլթիւն մր որ զինք կր մզէ մենաւորոլ -
ք ա վա ր ութ ի ւն ր , ճաշակը եւ այս լա լոր ր տուն տո ու յանկարծաՀոս մա յթքը՝ փո րձառութեամբ ել թեան։ Ասոր կլլ յաքորղեն ծայրայեղ թախիծ ,
ւած են իր «Գէշ Մ տածումներ» դիրքին յ ծանր աշխատանքով դարձնէ՝ արուեստի գործ մը ։ մելամաղձոտութիւն , յուսահատութիւն ել յետոյ
Վալէռի թէ արուեստագէտ է եւ թէ գիտուն է Վալէռի ի լեզուն խրթին է եւ յաճախ %անՀ ա ս– անակնկալ պայծառութեամբ մր դարձ՝ դէպի
նայուածքի ւ1՝բ բանաստեղծ֊
Անոր իմաստասիրական մտապատկերին լաւագոյն կնալի : Իր ոճբ առեգծուածային կեանք : Ան քաղաքերգոլ (սւետւատէշ)
գիմ ա ս տ ո ւե րն ե ր Էն մ ին Է Լէօնարտօ տէ Վին չի , պէս գա գան ի քն ե ր ունի է իՒաքուն նմ ան ո ւթ ի ւնն ե - մրն է, թէեւ գիւղն ալ , Հայրենի երկիր, երբեմն
բնել իր մտա
արուեստագէտ մը որ խառնուրդն է բնազգին , րոէԼ 1լուղԷ ընթերցողը Հաղորդակից յիշատակի մր պէս անտես կը սողոսկի իր 1ին^
խանդավառս ւթեան ե լ մտքին,– տեսակ մբ Համա ծումներուն , անոր կբ ներ շն չէ եւ կբ թելադրէ տս զեբուն մէչէն, երանղաւորելով Հոգեկան դաշ
: տա նկլ •ր մ՜ր;
դրութիւն բ խորՀ բ գ ա ւ ո ր եւ անգիտ ակի ց ստեզծա– երբեմն բաներ զոր էնք ա ն գ ա մ կ *անդէտանայ
դոբծութեան եւ պ ա յ ծ ա ռ իմացականս ւթե ան , հ)որՀ ր դ ա պաշտ գ ր ա կան ո ւթ ե ան նե բքէն ցան Ժամ անա կա կից խորՀ ր դ ա Հա յ գր ական ութ իւ -
ե–
կանգնած՝ տիեզերքին առԼեւ է.Ե*– արզէն Վալէռիի կութիւնն է տան ի լ բանաստեղծս ւթ իւն ր դէպի նբ , մասնաւորապէս Զարենց իր սկզբնական քայ–
Հ ամ աբ ստեղծ ագո բծել մ իա յն ներշնչում ով ե լ րաժ շտութ իւն , դէպի նուրբ Հ ագո ր գակց ո ւթ ի ւն բ լեբուն շատ աբմանիքներ կր սլարտին Տէրեանի
խան դավա ռո ւթե ամ բ կբ նշանակէ կի սա լարագործ սրտէն եւ իմ ա ց ա կան/ւ ւթ ե ան * Վալէռի եղաւ մ ե– բ ա ց ա ծ ճամբուն : Մ եր քնարերղակ բանաստեղծու
ա ր տ ա դ ր ե լ , քանի որ Վալէռէ չբնդունէբ խանդա ծազո յն վարպետը ա յգ դժուարին գբականու - թեան բարձրադիր դա դա թնե բ էն մ ին է նրբին յ ո յ՛
վառս ւթիւն ը գր"ղէ Հոգեկան վիճակ։ թեան ։ զեբու երգիչ Վ ա Հ ա ն Տէրեանը ։
Բանաստեղծները կը ներշնչուին կեանքէն ՀՐԱՉ ԾԱՐԳԻՍԵԱՆ ՀՐ. ԲԱԼՈՒԵԱՆ
Fonds A.R.A.M