Page 46 - ARM_19-1945_03
P. 46
ՅԱՌԱՋ
լու Համար , <(Եթէ Ֆբանսայի ճակատ ամարար նագլուխին վրայ։ Ան Հակառակ էբ եբկամեայ Ա Ս ե Ր հ ա Ա Յ ՄեՈհԹեՍԼՆ ՍԸ ճեՌևԳՒՐԸ
եՐեՔ ՄեԾեՐՈՒ ԺՈՂ.ՈՎ.ՒՆ
կորսա, ի , պէտք է զ ի ն ա գ ա գ ա բ խնդրել» ։ Այգ մի" ղինուոբութեան եւ պատերազմէն շատ առաջ բնգ–
ք յ ՚ ց ի ն ինք սլաաերագմ ին շա բ ո ւ ն ա կո ւթ ի ւ ն բ ( գիմ ացած էր Հ իւս ի սա յ ի ն սաՀմ անագլուխին ամ -
կաղմակեբպէ բ Հ իւս • ԱփրԻ^էէ Ի մԷջ , Հակառակ բացման , Հակառա կ Ֆօշի եւ. Վէկանի խորՀուր -
բնգՀ * սպայակոյտին անՀ ամ ա բ առարկութեանս ։ գին : Նոբէն եւ նորէն անդեց թէ Փէթէն եւ Վ է կ ա ն Մոսկուայի անթելին Պերլինի թզթակիցր կր
ծանուցանէ թ է ամեբիկեան ճպատակ Հայերու
Տ ա ն կարօ՜ Փէթէն ընգգիմ աս ալ որ կառա ՛իա ր ո ւ - վճււաՆ էին օ գ տ ա գ ո ր ծ ե լ Ֆբանսայի զինուորական Միութիւնը հեռագիր մը ուղղած է Երեք Մհծե -
րուն, խնդրելով որ Փռցտամի խորհրդաժողովի
թի՚-նբ Հեռանայ Ֆբանսա յ է ն ։ Վ է կ ա ն ալ կբ պնդէբ տկարութիւնը Հ փոխելու Համար երկրին վարչա - օրակարգը անցընեն կարսի, Արտահանի եւ Աբ ՚ –
դոլինի շրջանները Խ • Հայաստանի կցելու խըն -
.իր տեսակէտին ւիբայ : կան կարգուսարքը : Փէթէնի առածին գորհ՜ն եղաւ դիրը :
— յ € Եմ ծ՜րագիրս էր կառավարութեան միա աասլալել Հանրապետութիւնը։ ԱՀա Փօլ Ռէնոյի
ձայն կամ գրեթէ միաձայն կամքով իմ կամքս ՚ԼերԼին խօսքերըլ.«
պա րաագրե լ ա յ ս երկու ե բ ե ւե լ ի ն ե ր ո ւե , ֆրանսա —• « Երբեք ժողովուրդ ւքր այնքան ամբողջո
վին յուսախաբ եղած չէ մարդէ՜ մր որքան ֆրան
կան բանակի այս երկու փառքերուն ; Ե*~ այստեղ սացի (Ւողովռլրդր մաոէշալ Փէթէնի վրայ : Եւ֊ եր ՑԱՌԱՋ.— Հ ե ռ ա գ ի ր բ կ^բսէ՝ «ծագումով Հայ
բեք մարդ մր այնքան չարիք չէ պատնաոած ժողո
ան մ իրապէս կբ իք ո ււ տ ո վան իմ թէ Հ ի մնա կան սխալ վուրդի մր որքան մաոէշալ Փէթէն ֆրանսացի Ամերիկացիներու Միութիւն» : Զենք գիտեր , Հայ
ժողովուրդին : Իշխանութեան գլուխ անցնելէ
մբ գործեցի որմէ կբ բթի ամէն բան : Ես Հաւա ւ|երջ , ան էր նմանէր մարդու մը ո բ անգամ մը Գատ ի Պաշտպանութեան 3 ա անձն ա խ ո° ւմ բն է ( Հյիւ
պատիւը կորսնցնելէ վերջ , այլեւս երբեք չի կըր–
տացի այս երկու մարգոց Հայրենասիրութեան , նսւր ոտքի կանգն ի լ , որուն ամէն բան կարելի է Ե ո րք ) , որ ան ց ե տ լ ապրիլ ին փաս տաց ի յուշաղիր
ւղաբտադրել , եւ որ , ինչպէս տեսանք , կորաքա
կամ Հաւատացի թէ այս երկու մարգոց Հա յրենա֊ մակ ի9աւ, քայլ առ քայլ, անպատոլութհան սան– մ բ ներկայացուցած էբ Ատն Ֆրանչիսկո յի խոր -
դուղէն վար, գերման մամուլին նախատական
սիր ութ իւնբ պիաի տ ի ր ա պե ա է իրենց քաղաքական ծւաիերուն մէջ» - Հ բդաժողովին , Հ ռ չա կա ւո բ «Ազգ * հ) ո րՀ ոռւրգբ»
ատելութեանց եւ անձնական փառասիրութեանց որ նոյնպէս յուշագիր մբ ներկայացուցած էբ, 1֊քէ1լ
վրայ։ Ես աւաւր հաւատացի ինչպէս բոլոր Ֆ ր ա ն – ամիս ւ|եբջը , ղգուելի քսութիւն մըն ալ սաՀեցնե–
սացինեբր . եւ , ինչպէս բոլոր Ֆրանսացիները , ԼՈէԼ 1 Ի^Է Ր՜ոԼոՐ՚ո՚՚Լւ՛՝^ աաբբեբ մարմին մը։
իարոլեցայ • բայց որովհետեւ ես էի պետը, ես եմ
պ ա սւա սի) անասա ւն ; գոյն վայրկեանին Է որ իմ զոՀսղութիւնս պէտք չէ
ՎԷԿԱՆ ԶԻՆԱԴԱԴԱՐ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԷ կասկածի աակ գրուի ;
Օետոյ տեղի ունեցաւ Պրիառի Գերագոյն /(/որ– ՄԻՋԱԴԷՊ ՄԸ ՓԱՍՏԱԲԱՆՆԵՐՈՒՆ ՀԵՏ Եթէ պիտի դատապարտէք քլիս, թ ո դ իմ դա
՚ Հուբգբ յունիս \Օին ^ մասնակցութեամբ Պ* Ձբբ" տապարտութիւնս վերջինն ըլլայ եւ այլեւս ոչ մէկ
չիլի ւ Հոն Վ է կ ա ն յա յ տ ա ր արեց թէ տակաւին կա Ֆրանսացի դատապարտուի կամ բանտարկուի,
րելի է կեցնել թշնամին ել Համաձայնութիւն գո Փօլ Ռէնոյի յա յ տ ա ր ա բ ո ւթ ի ւնն ե ր էն Վ^րք^Ր 1 իր օրինաւոր պետին հնազանդած ըլլալուն համար :
յացաւ ոբ Ֆ Ր անս ան , ինչպէս Անգլիան , պիտի շա Փէթէնի գլխաւոր փտստաբանբ , Փա յ է ն , յա յտա– I՝– ա յց գ ձեզի 1լ ըսեմ ամբոզջ աշխարՀ ի առջեւ ,
րունակէ աայքաբբէ Յունիս ) ՛Հին , ՚Բանժէի նախա– բաբեց թէ վկայութիւն մբ չէր եղածբ , այլ պաշտ գոլք դատապարտած պիտի րլլաք անմեգ մբ,
բաբական խորՀոլբդթն մէջ, Վ է կ ա ն կացու - պանողական մբ Փօլ Ռէնոյի Համար՛. «Այո քաղա կարծելով խօսիէ յանուն արդարութեան , ել ան
թիւնբ ներկա յացուց յուսաՀատական եւ զինադա քագէտ բ , ոբ 1Լ ուղէ կո յ ս ձեւանալ , ղբպաբտու - մեղ մըն է որ պիտի կրէ անոր ծանրութիւնը , ո–
դ ա ր սլաՀանջԼց։ Ես բո ի թէ պատիւր ամէն բանէ թեան վարպետ մրն է ։ Ան զրպարտեց ղօր * ՝ք*օբա– բովՀ ետեւ Ֆրանսացի մառէ շալ մբ շնոբՀ չի խնդ
վեր է , եւ թէ պէտք չէ բաժնուինք անգլեւսաքսոն փբ , զրպարտեց Պելժիոյ թաղաւո բ բ» : ՚ԼթախագաՀբ րեր ո եւ է մէկէն ։
աշի/աբՀ էն ։ կառավարութիւնն ալ ա յգ կարծիքն կարգի Հ բաւի րե ց վւասաաբանբ : Երկբոբգ պաշտ Սեր դատավճիռին պ իա ի պատան խան են Աս -
ունէր եւ կբ յուսա յինք թէ Փէթէն եւ Վ է կ ա ն ՛ղի՜ պան բ, Ի զո բնի բսաւ թէ վկան անգամ էր այն կա տուծո յ եւ ապագա յ ս ե ր ո ւ ն ղ ն ե բ ո ւ ն դատավճիռ -
տի բնգունին Հիւս . Ա՚իբիկէ մեկնիլ , տիոխանակ ռավարութեան որ ս տ ո ր ա գ ր ե ց Աիւնիխի Համա - ներ ը ։ Անոնք պիտի բաւեն իմ իւղճ իս եւ յ ի շա տա
Ֆբանսա մնալու եւ յետոյ « փ ա իստ ականներ բ պա– ձայնոլթիւնր , եւ կարգ մբ նեղացուցի չ Հարցում կիս Համար։ Ես ինքզինքս կը յանձնեմ Ֆրան -
խաբակելոլ» : ներ ուղղեց X Եր րո բ գ փա ս տ ա բան բ , Լբմէռ , կար սայի ... » :
գաց Փէթէնի մէկ նամակբ ուղղուած գերման
3ա^ոբգ օբբ , քծ՝ուռի մէջ Փօլ Ռէնօ տեսակ - դես սլ ան Ապէցի , Փօլ Ռէնոյի եւ Աանաէլի Գեր - •քԱՆԻ ՄԸ ՏՈ՛ԼՈՎ
ց ո ւթ իւն մբ կ՚ունենայ Ջբբ չի լ ի Հետ , որ 1լ բսէ , մ ւ;/ն իա աքսորուելուն առթիւ։ Վկան բոլորին ալ
զինադադարի մ բ Հաւանականութեան առթիւ • պատասխանեց , կրկին ամբաստանելով Փէթէնբ :
«Ա՝ ենք ժամանակ պիտի չկորսնցնենք ղուր մե - Յետո լ ատեան կանէուեցալ Տ ա լ ա ա ի է , որուն յայ ՓՈՑՏԱՄԻ ԺՈղՈՎԸ տեսակ մբ ղ ադար կ՝ան
գագրանքնեբ բնելով .Ֆբանսայի գէմ։ Բայց եթէ տարարութեանց Հիմնական մ ասեր բ պիտի տանք ցընէ 1 ոբովՀ ետեւ Ջ բրչի լ եւ իր էսորՀ բ դ ա կաննե րը
Անգլիա շաՀ ի պատեբտղմբ , Ֆրան սան պիտի վե– վաղբ X Լոնաոն վերադարձան երէկ, իմանալու Համար
րաՀաստատուի իր արժանապատուութեան եւ մե– ՄԱՌԼՇԱԼ ՓԷԹԷՆԻ ընտրութեանց արդիւնքը , ոբ պիտի յա յանուի ա յ–
իլթեան մէի : ոօր , Հինգշաբթի ; Լոնտոնի թերթերը կը գրեն թէ
Երբ կառավարութիւն բ Պոռտօ կբ Հասնի (15 ՑԱ&ՏԱՐԱՐՈհթԻԻՆԸ Ա թալին ետ կեցած է քանի մը միլիոն Գերմաններ
կ՚ընդդիմանայ
Յունիս 1940), Փօլ Ռէնօ նոբէն Ռուս իա փոխադրելու ծ բ ա գ ի բէն ( աւեբակներբ վե
գին ա գա գա բ ին , բ ա յց իրեն գէմ կբ գտնէ Փէթէնբ րաշինելու Համ ար) ։ ք*ա յց քանի մը Հ աղար մաս
եւ Վէ կան ը ։ նագէտներ պիտի գրկուին ։
Երէկ Հրատարակած էինք մառէշալ Փէթէնի ԱԾՈՒԽ պիտի բաժնուի Ցուլիս 25էն սկսեալ,
«է>օթան էլ առաջարկէր Հասկնալ Գերմաննե– յ ա յ տ ա ր ա ր ո ւ թ ե ան առաջին մ ասբ ։ ԱՀաւաս իկ
րուն պայմաննեբբ։ քՒուղթ մբ առի, երկուքի բաժ մնէ ւցեալբ մարգ գլուխ 50 քիլ" , կամ մէկ Հէքթօ քօք, 1944 -
նեցի եւ մ էկուն վրա յ նշանակեց ի անոնք ոբ Հա - Մ ինչ զօր - տբ Կօլ մեր սաՀմաննեբԷն գուբս % 45ի ածուխի տոմսին թիւ 1 կտրօնով որուն արժէ–
մ աձայն էին Հյօթանի , միւսին վրա յ՝ անոնք որ կբ շաբունտկէբ պայքաբբ, ես սլատրաստեցր ՛իբր՜ քբ ե ր կա բ ա ձդո լած է 1 945-46/՛ ձմբան Համ աբ Հ
Համաձայն Լին ինձի (Ափրիկէ քաշուիլ) : Եթէ չեմ էութեան ճամբաներբ, պաՀելով ցաւատանջ բայց Բաշխումը պիաի կատարուի Համաձայն եղած
սխալի բ , 13 Հ ոգի Համ աձա յն է ին &օթան ի առա - կենդանի Ֆբանսա մ բ ։ Արդարեւ , թնչ բանի ծա ժամանումներուն X Արգի լո ւած է Հայթայթիչ փո
թարկին , վեց Հ"գ1*աէ /՚նծ՜ի ։ Այն ատեն բո ի թէ ռայած պիտի բլլար ւիրկել աւերակներ ել զերեղ– խ՛ել , անմիջապէս ապրանք ստանալու Համար ։
ինծի կբ մնայ Հբաժարիլ : Ատիպուեցայ բբիտա - մաննոցներ ; ՊԱՏԵՐԱԶՄԱԿԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ լու -
նա կան կառավարութենէն արտօնութիւն խնգրել ծելով Ա. բանակը, ֆրանսական բանակին բնդՀ *
ղինագագաբի մբ մ ասին խոբՀելու Համ ար ։ Ա յգ Մ իա յն թշնամ ին էր ոբ , մեր Հ ողին վրա յ գտ քննիչ նշանակեց անոր Հբամանատաբբ , զօր • տ բ–
աբտօնութիւնբ տ րուեցաւ, պայմանաւ որ ֆրան - նուելով , վնասեց մ եր ազատութեանց եւ կ^բնգդի– լաթբ , Գերման ի ո յ ֆրանսական շրջանին Հրամա
ււ ա կ ան նաւատորմ ր անգլ * նտւաՀ անգի սաներն մանաբ մեր վերելքի կամքին։ ք՝այց ել այնպէս նատար Փարիզի զ ի ն ո ւո ր ա կան կառավաբիչբ ,
երթար։ Առանց պատասխանի սպասելու ,մառէ շալ ես Հանրային նոր Հ աս տատո ւթ իւննե բ եւ օրէնս - զօր* ՝^՝է°նիկ, Աւստրիոյ ֆրանսական շրջանին Հ բ֊
Փէթէն ոտքի ելաւ եւ կարգաց իր Հրաժարագիրբ։ դրութիւններ Հիմնեցի : Այն ԱաՀմտնագրութիւնբ բամ անատա բ՝ զօր • Պէթուառը ։
Բայց յետո յ Հ աւան ե ց ա ւ նստիլ , երբ գիտել տուի զոր ներկայացնելու պաշտօն ստացեր էի, պատ - ՓՕԼ ՎԱԼԷՌԻ, մ Լք, բանաստեղծն ու իմ աս -
թէ պարտաւոր ենք գոնէ մեր գա շնա կի ցնե ր ո ւ ն Ո– բասա էր , բայց չէի կրնար Հռչակել։ տասէ բ ը , թաղուեցաւ երէկ , ա զ գ . յուգարկաւո -
րոշման սպասել։ Այգ միջոցին էր ոբ Պ* ՝^ՐՐէ1՚Լ Հակառակ աՀադին դժուարութեանց , ոչ մէկ բութետմթ։ ՛Լ/եր կա յ էր նաեւ ղօր* ա ր Կօլ։ Գամ–
ինծի առաջարկեց ձուլել Անգլիան ել Ֆրանստն, իշիսանութիւն իմինէս աւելի պատուած է բնտա– բանականներ խօսեցան կրթական նախարարը եւ
առաջարկ մբ որ անՀ եթ եթ երեւցաւ , բա յց ոբ նիքբ. ե՛ւ, խափանելու Համար դասակարգային (իոռժ ՏիւՀամէլ ։
Հարկ պիտի բլլա յ նոբէն քննել օբ մ բ ։ «Անդլիո յ պայքարս, ջանացած է երաշխաւորել աշխատանքի
վիղր վառեակի մբ պէս պիտի ոլորուի երեք շա պայմաննեբբ գործարանին եւ դաշտին մէջ : Ազա ԽԱՆԱՍՈՐԻ ԱՐՇԱՒԱՆ-ԲԻ ՏԱՐԵԴԱՐՁԻՆ ԱՌ
խումբը
բաթէն» գ յայտարարեց Վ է կ ա ն ։ ինծի գէմ ունէի տագրուած Ֆրանստն կրնայ վախել բառեր բ եւ ԹԻՒ, Հ– 8– Դ– Շավիլի «Արղութեան»
-
վախ - վարչապետս ել անոր ետին՝ իմ պաշտօնա խօսքերբ : Ան կբ շինէ, բայց պիտի կրնայ օգտա այս տարի եւս կազմակերպած է ոլխտադեացոլ Եավիլի
կիցներուս մեծ մասբ, առանց Հաշուելու փառա կարապէս շինել միայն իմ ձգած Հիմեբուս վրայ։ թիւն մը իշխան Ար զո ւթ ե ան ի Շիրիմին, ել
Լազա–
պանծ մառէշալբ : ինչո^լ իբրեւ ինծի յաֆորգ ա– իմ մասիս,ես ուրիշ բանի մասին չեմ խորՀածբայց գերեզմանատունը։ կը Հրաւիրուին Փարիզի
ռաԳաբկեցի մ առէշալբ փոխսՏնակ &օթանի : Որով– եթէ Ֆրանսացիներու միութեան եւ Հաշտութեան շրջանի ընկերները : Մոնփարնասէն եւ Ա էն
Հ ետեւ ան կբ իւոստով անէր թէ ան պա տ ո ւո ւթ ի ւ ն ՛էրա յ՚.Ես ա յդ լ՛սի ա յն օրն ալ երբ Գեբմ անները րէն շ ո գ ե կ ա ռ ք ամէն կէս ժամ բ անգամ մբx
պիտի բլլա բ Գերմաններուն յանձնել նաւատորմ ր։ զերի կբ տանէին զի ո , ոբովՀ ետեւ կբ մե -
Ա յսպէս պաշտօնի Հ ր ա լ ի ր ո ւե լո վ , մ առէ շալբ գբր" ղադր էին թէ դագբած չեմ պա յ քար ելէ եւ իրենց
պանէն Հանեց իր կառավարութեան ցանկբ , կաղմ ջանքերը խորտակելէ : Ե ււ գիտեմ թէ ա յ ս պաՀ ո ւ ն ՄԱԲՍԷՅԼ • Պ ուլվա ր 0 ու ւո ո յ ի Հ . կապոյտ
եւ պատրաստ : շատեր մոռցած են, այն օրէն ի վեր ոբ ես այլեւս ե) ա չբ ժողուքր՜կբ Հրաւիրէ բոլոր անդամ ո ւՀ իներ ը ,
իշխանութիւն չունիմ , ինչ որ բսած , գ ր ա ծ կամ բ– Յուլիս 29 , ^Ժրահ.է կէ" օրէն վերջ ժամ ր Յին ,
Վկան յետո յ բ ա ց ա տ ր ե ց թէ ինք մ երժեց ղի - րած են ։ սովորական Հաւաքատեզին X կարեւոր օրակարգ ։
նագագարբ, բնգունելով միայն կբակբ գագրե -
ցնելու առաԳարկբ* Բ ա յ ց Վէկան պատասխանեց Միլիոնաւոր .Ֆրանսացիներ իմ վրայ կբ մտա
թէ այգ բան ր չի վայելեր բանակի պատիւին։ ինք ծեն, իրենց վստաՀոլթիւնբ յայանած են եւ կը ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ԴԱՇՏԱՀԱՆԴԷՍ
ղինագագարին պայմաննեբբ իմացաւ յունիս 23ին ։ պաՀ են իրենց Հաւատա բմ ո ւթ իւն ր ։ Երբեք իմ ան Շավիլի անտառին մ էջ ( դերեգմ ան ա ԱՅ ան մ օտ )
Տար լան կ՚ըսէր թէ ամէն մի^ոց պիտի փորձուի ձիս չեն պա տ կան ի ր մ է կբ եւ մ իւս բ . բ ա յ ց , անոնց Կ ի բա կի 29 3ո*֊լիս ՝• Երգ , արտասանութիւն մա -
ոբպէսղի նաւատորմ բ թշնամիին ձեռքբ չանցնի ։ ինչպէս ուրիշներու Համար, ի սփիւռս աշխարՀի ^ նուկնեբու կողմ է , «ք1 աֆֆի» երգչախում բ , պա -
«Չ ԲՐ էէէ Հ.Է Ր Հաւատա ր ա յգ մ աբգուն ։ Յետո յ տե ես կը ներկայացնեմ աւանդութիւն մբ ոբ աւան բեր Հ այ կա կան եւ եւրոպական նուագով ։ կեր ո լ -
գի ունեցաւ Ա՝ է բո է լ ՝$էսւիբի գ է պ ք բ (երբ ֆրան դութիւնն է ֆրանսական ել քր ի ս տ ոն է ա կան քա խում ։ (Երկաթուղի Մ ոնփարնասէն) :
սական մ ա բ տ ան ա ւե բ յար ճակում կրեց ին բրիտա ղաքակրթութեան , բո լ ո բ բռնակալութեանց ծա յ~
նական տորմիղին կողմէ , Օրանի նաւաՀանգիստին բ ա յ ե դո ւթ ի ւնն եբ ո ւ ն դէմ ։
ԱՄԱՎԵՐՋԻ ՀԱՆԴԷՍ Ալֆորվիլի Աղգ. ղըպ.
մէջ) ։ Ապա տեղի ունեցաւ իմ ել Ա՝ ան ա է լի Հալա– Գ ա տ ա պա բ տ ե լո վ զիս , ա յգ մ ի լ ի ոն ա ւո բ մար֊ բոցի աշակերտներուն ^Լոգմ է , Հ ո վան ա ւո բու -
ծանքբ , բսին թէ Հանրային գումաբներ իլբա - դիկն է պիտի դատապարտէք իրենց յոյսին ել Հա թեամբ Բարեգոբծականի , 29 Յուլիս կիրակի կէս–
մանկտ–
ց ո ւցած ենք , բայց չկրցան Հաստատել , վերջապէս ւատքին մէջ՛. Այսպէս , դուք պիաի ծանրացնէք ^ օբէ վերջ ժամբ 2.30ին , &Ա6 ԸեՇՈՈՇ 0օ1<2է/՛
բանտարկեցին մեղ» ։ պիտի երկարաձդէք Ֆբանսա յի ան մ իա բան ութ իւ պարտէզի սրաՀին մէջ ։ Երգ , պար եւ արտասա -
Եզրակացնելով, Փօլ Ռէնօ բսաւ թէ Փէթէն նբ, մինչդեռ ան պէտք ունի ինքղինքբ վերագտնե նութիւն ։ Մուտքբ ազատ է։
\934էն ի վեր, երբ Աատբիտի գ ե ս պ ա ն նշանակ - լու եւ սիրելու, նորէն գրաւելու Համար այն տեղը
ուեցաւ Տ ո֊-մէբկի կողմէ , ծարաւի էր իշխանու - զոր կը բռնէբ երբեմն, աղգեբու մէջ։
թեան։ Իբրեւ պատերազմական նախարար , միայն Բայց իմ կեանքս կարեւորութիւն չունի ։ Ես
աննման ամրութիւնն եր ^ինես Հիւսիսայգն սահմա Ֆրանսայի պարգեւած եմ իմ կեանքս ։ Այս գերա–
Fonds A.R.A.M
լու Համար , <(Եթէ Ֆբանսայի ճակատ ամարար նագլուխին վրայ։ Ան Հակառակ էբ եբկամեայ Ա Ս ե Ր հ ա Ա Յ ՄեՈհԹեՍԼՆ ՍԸ ճեՌևԳՒՐԸ
եՐեՔ ՄեԾեՐՈՒ ԺՈՂ.ՈՎ.ՒՆ
կորսա, ի , պէտք է զ ի ն ա գ ա գ ա բ խնդրել» ։ Այգ մի" ղինուոբութեան եւ պատերազմէն շատ առաջ բնգ–
ք յ ՚ ց ի ն ինք սլաաերագմ ին շա բ ո ւ ն ա կո ւթ ի ւ ն բ ( գիմ ացած էր Հ իւս ի սա յ ի ն սաՀմ անագլուխին ամ -
կաղմակեբպէ բ Հ իւս • ԱփրԻ^էէ Ի մԷջ , Հակառակ բացման , Հակառա կ Ֆօշի եւ. Վէկանի խորՀուր -
բնգՀ * սպայակոյտին անՀ ամ ա բ առարկութեանս ։ գին : Նոբէն եւ նորէն անդեց թէ Փէթէն եւ Վ է կ ա ն Մոսկուայի անթելին Պերլինի թզթակիցր կր
ծանուցանէ թ է ամեբիկեան ճպատակ Հայերու
Տ ա ն կարօ՜ Փէթէն ընգգիմ աս ալ որ կառա ՛իա ր ո ւ - վճււաՆ էին օ գ տ ա գ ո ր ծ ե լ Ֆբանսայի զինուորական Միութիւնը հեռագիր մը ուղղած է Երեք Մհծե -
րուն, խնդրելով որ Փռցտամի խորհրդաժողովի
թի՚-նբ Հեռանայ Ֆբանսա յ է ն ։ Վ է կ ա ն ալ կբ պնդէբ տկարութիւնը Հ փոխելու Համար երկրին վարչա - օրակարգը անցընեն կարսի, Արտահանի եւ Աբ ՚ –
դոլինի շրջանները Խ • Հայաստանի կցելու խըն -
.իր տեսակէտին ւիբայ : կան կարգուսարքը : Փէթէնի առածին գորհ՜ն եղաւ դիրը :
— յ € Եմ ծ՜րագիրս էր կառավարութեան միա աասլալել Հանրապետութիւնը։ ԱՀա Փօլ Ռէնոյի
ձայն կամ գրեթէ միաձայն կամքով իմ կամքս ՚ԼերԼին խօսքերըլ.«
պա րաագրե լ ա յ ս երկու ե բ ե ւե լ ի ն ե ր ո ւե , ֆրանսա —• « Երբեք ժողովուրդ ւքր այնքան ամբողջո
վին յուսախաբ եղած չէ մարդէ՜ մր որքան ֆրան
կան բանակի այս երկու փառքերուն ; Ե*~ այստեղ սացի (Ւողովռլրդր մաոէշալ Փէթէնի վրայ : Եւ֊ եր ՑԱՌԱՋ.— Հ ե ռ ա գ ի ր բ կ^բսէ՝ «ծագումով Հայ
բեք մարդ մր այնքան չարիք չէ պատնաոած ժողո
ան մ իրապէս կբ իք ո ււ տ ո վան իմ թէ Հ ի մնա կան սխալ վուրդի մր որքան մաոէշալ Փէթէն ֆրանսացի Ամերիկացիներու Միութիւն» : Զենք գիտեր , Հայ
ժողովուրդին : Իշխանութեան գլուխ անցնելէ
մբ գործեցի որմէ կբ բթի ամէն բան : Ես Հաւա ւ|երջ , ան էր նմանէր մարդու մը ո բ անգամ մը Գատ ի Պաշտպանութեան 3 ա անձն ա խ ո° ւմ բն է ( Հյիւ
պատիւը կորսնցնելէ վերջ , այլեւս երբեք չի կըր–
տացի այս երկու մարգոց Հայրենասիրութեան , նսւր ոտքի կանգն ի լ , որուն ամէն բան կարելի է Ե ո րք ) , որ ան ց ե տ լ ապրիլ ին փաս տաց ի յուշաղիր
ւղաբտադրել , եւ որ , ինչպէս տեսանք , կորաքա
կամ Հաւատացի թէ այս երկու մարգոց Հա յրենա֊ մակ ի9աւ, քայլ առ քայլ, անպատոլութհան սան– մ բ ներկայացուցած էբ Ատն Ֆրանչիսկո յի խոր -
դուղէն վար, գերման մամուլին նախատական
սիր ութ իւնբ պիաի տ ի ր ա պե ա է իրենց քաղաքական ծւաիերուն մէջ» - Հ բդաժողովին , Հ ռ չա կա ւո բ «Ազգ * հ) ո րՀ ոռւրգբ»
ատելութեանց եւ անձնական փառասիրութեանց որ նոյնպէս յուշագիր մբ ներկայացուցած էբ, 1֊քէ1լ
վրայ։ Ես աւաւր հաւատացի ինչպէս բոլոր Ֆ ր ա ն – ամիս ւ|եբջը , ղգուելի քսութիւն մըն ալ սաՀեցնե–
սացինեբր . եւ , ինչպէս բոլոր Ֆրանսացիները , ԼՈէԼ 1 Ի^Է Ր՜ոԼոՐ՚ո՚՚Լւ՛՝^ աաբբեբ մարմին մը։
իարոլեցայ • բայց որովհետեւ ես էի պետը, ես եմ
պ ա սւա սի) անասա ւն ; գոյն վայրկեանին Է որ իմ զոՀսղութիւնս պէտք չէ
ՎԷԿԱՆ ԶԻՆԱԴԱԴԱՐ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԷ կասկածի աակ գրուի ;
Օետոյ տեղի ունեցաւ Պրիառի Գերագոյն /(/որ– ՄԻՋԱԴԷՊ ՄԸ ՓԱՍՏԱԲԱՆՆԵՐՈՒՆ ՀԵՏ Եթէ պիտի դատապարտէք քլիս, թ ո դ իմ դա
՚ Հուբգբ յունիս \Օին ^ մասնակցութեամբ Պ* Ձբբ" տապարտութիւնս վերջինն ըլլայ եւ այլեւս ոչ մէկ
չիլի ւ Հոն Վ է կ ա ն յա յ տ ա ր արեց թէ տակաւին կա Ֆրանսացի դատապարտուի կամ բանտարկուի,
րելի է կեցնել թշնամին ել Համաձայնութիւն գո Փօլ Ռէնոյի յա յ տ ա ր ա բ ո ւթ ի ւնն ե ր էն Վ^րք^Ր 1 իր օրինաւոր պետին հնազանդած ըլլալուն համար :
յացաւ ոբ Ֆ Ր անս ան , ինչպէս Անգլիան , պիտի շա Փէթէնի գլխաւոր փտստաբանբ , Փա յ է ն , յա յտա– I՝– ա յց գ ձեզի 1լ ըսեմ ամբոզջ աշխարՀ ի առջեւ ,
րունակէ աայքաբբէ Յունիս ) ՛Հին , ՚Բանժէի նախա– բաբեց թէ վկայութիւն մբ չէր եղածբ , այլ պաշտ գոլք դատապարտած պիտի րլլաք անմեգ մբ,
բաբական խորՀոլբդթն մէջ, Վ է կ ա ն կացու - պանողական մբ Փօլ Ռէնոյի Համար՛. «Այո քաղա կարծելով խօսիէ յանուն արդարութեան , ել ան
թիւնբ ներկա յացուց յուսաՀատական եւ զինադա քագէտ բ , ոբ 1Լ ուղէ կո յ ս ձեւանալ , ղբպաբտու - մեղ մըն է որ պիտի կրէ անոր ծանրութիւնը , ո–
դ ա ր սլաՀանջԼց։ Ես բո ի թէ պատիւր ամէն բանէ թեան վարպետ մրն է ։ Ան զրպարտեց ղօր * ՝ք*օբա– բովՀ ետեւ Ֆրանսացի մառէ շալ մբ շնոբՀ չի խնդ
վեր է , եւ թէ պէտք չէ բաժնուինք անգլեւսաքսոն փբ , զրպարտեց Պելժիոյ թաղաւո բ բ» : ՚ԼթախագաՀբ րեր ո եւ է մէկէն ։
աշի/աբՀ էն ։ կառավարութիւնն ալ ա յգ կարծիքն կարգի Հ բաւի րե ց վւասաաբանբ : Երկբոբգ պաշտ Սեր դատավճիռին պ իա ի պատան խան են Աս -
ունէր եւ կբ յուսա յինք թէ Փէթէն եւ Վ է կ ա ն ՛ղի՜ պան բ, Ի զո բնի բսաւ թէ վկան անգամ էր այն կա տուծո յ եւ ապագա յ ս ե ր ո ւ ն ղ ն ե բ ո ւ ն դատավճիռ -
տի բնգունին Հիւս . Ա՚իբիկէ մեկնիլ , տիոխանակ ռավարութեան որ ս տ ո ր ա գ ր ե ց Աիւնիխի Համա - ներ ը ։ Անոնք պիտի բաւեն իմ իւղճ իս եւ յ ի շա տա
Ֆբանսա մնալու եւ յետոյ « փ ա իստ ականներ բ պա– ձայնոլթիւնր , եւ կարգ մբ նեղացուցի չ Հարցում կիս Համար։ Ես ինքզինքս կը յանձնեմ Ֆրան -
խաբակելոլ» : ներ ուղղեց X Եր րո բ գ փա ս տ ա բան բ , Լբմէռ , կար սայի ... » :
գաց Փէթէնի մէկ նամակբ ուղղուած գերման
3ա^ոբգ օբբ , քծ՝ուռի մէջ Փօլ Ռէնօ տեսակ - դես սլ ան Ապէցի , Փօլ Ռէնոյի եւ Աանաէլի Գեր - •քԱՆԻ ՄԸ ՏՈ՛ԼՈՎ
ց ո ւթ իւն մբ կ՚ունենայ Ջբբ չի լ ի Հետ , որ 1լ բսէ , մ ւ;/ն իա աքսորուելուն առթիւ։ Վկան բոլորին ալ
զինադադարի մ բ Հաւանականութեան առթիւ • պատասխանեց , կրկին ամբաստանելով Փէթէնբ :
«Ա՝ ենք ժամանակ պիտի չկորսնցնենք ղուր մե - Յետո լ ատեան կանէուեցալ Տ ա լ ա ա ի է , որուն յայ ՓՈՑՏԱՄԻ ԺՈղՈՎԸ տեսակ մբ ղ ադար կ՝ան
գագրանքնեբ բնելով .Ֆբանսայի գէմ։ Բայց եթէ տարարութեանց Հիմնական մ ասեր բ պիտի տանք ցընէ 1 ոբովՀ ետեւ Ջ բրչի լ եւ իր էսորՀ բ դ ա կաննե րը
Անգլիա շաՀ ի պատեբտղմբ , Ֆրան սան պիտի վե– վաղբ X Լոնաոն վերադարձան երէկ, իմանալու Համար
րաՀաստատուի իր արժանապատուութեան եւ մե– ՄԱՌԼՇԱԼ ՓԷԹԷՆԻ ընտրութեանց արդիւնքը , ոբ պիտի յա յանուի ա յ–
իլթեան մէի : ոօր , Հինգշաբթի ; Լոնտոնի թերթերը կը գրեն թէ
Երբ կառավարութիւն բ Պոռտօ կբ Հասնի (15 ՑԱ&ՏԱՐԱՐՈհթԻԻՆԸ Ա թալին ետ կեցած է քանի մը միլիոն Գերմաններ
կ՚ընդդիմանայ
Յունիս 1940), Փօլ Ռէնօ նոբէն Ռուս իա փոխադրելու ծ բ ա գ ի բէն ( աւեբակներբ վե
գին ա գա գա բ ին , բ ա յց իրեն գէմ կբ գտնէ Փէթէնբ րաշինելու Համ ար) ։ ք*ա յց քանի մը Հ աղար մաս
եւ Վէ կան ը ։ նագէտներ պիտի գրկուին ։
Երէկ Հրատարակած էինք մառէշալ Փէթէնի ԱԾՈՒԽ պիտի բաժնուի Ցուլիս 25էն սկսեալ,
«է>օթան էլ առաջարկէր Հասկնալ Գերմաննե– յ ա յ տ ա ր ա ր ո ւ թ ե ան առաջին մ ասբ ։ ԱՀաւաս իկ
րուն պայմաննեբբ։ քՒուղթ մբ առի, երկուքի բաժ մնէ ւցեալբ մարգ գլուխ 50 քիլ" , կամ մէկ Հէքթօ քօք, 1944 -
նեցի եւ մ էկուն վրա յ նշանակեց ի անոնք ոբ Հա - Մ ինչ զօր - տբ Կօլ մեր սաՀմաննեբԷն գուբս % 45ի ածուխի տոմսին թիւ 1 կտրօնով որուն արժէ–
մ աձայն էին Հյօթանի , միւսին վրա յ՝ անոնք որ կբ շաբունտկէբ պայքաբբ, ես սլատրաստեցր ՛իբր՜ քբ ե ր կա բ ա ձդո լած է 1 945-46/՛ ձմբան Համ աբ Հ
Համաձայն Լին ինձի (Ափրիկէ քաշուիլ) : Եթէ չեմ էութեան ճամբաներբ, պաՀելով ցաւատանջ բայց Բաշխումը պիաի կատարուի Համաձայն եղած
սխալի բ , 13 Հ ոգի Համ աձա յն է ին &օթան ի առա - կենդանի Ֆբանսա մ բ ։ Արդարեւ , թնչ բանի ծա ժամանումներուն X Արգի լո ւած է Հայթայթիչ փո
թարկին , վեց Հ"գ1*աէ /՚նծ՜ի ։ Այն ատեն բո ի թէ ռայած պիտի բլլար ւիրկել աւերակներ ել զերեղ– խ՛ել , անմիջապէս ապրանք ստանալու Համար ։
ինծի կբ մնայ Հբաժարիլ : Ատիպուեցայ բբիտա - մաննոցներ ; ՊԱՏԵՐԱԶՄԱԿԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ լու -
նա կան կառավարութենէն արտօնութիւն խնգրել ծելով Ա. բանակը, ֆրանսական բանակին բնդՀ *
ղինագագաբի մբ մ ասին խոբՀելու Համ ար ։ Ա յգ Մ իա յն թշնամ ին էր ոբ , մեր Հ ողին վրա յ գտ քննիչ նշանակեց անոր Հբամանատաբբ , զօր • տ բ–
աբտօնութիւնբ տ րուեցաւ, պայմանաւ որ ֆրան - նուելով , վնասեց մ եր ազատութեանց եւ կ^բնգդի– լաթբ , Գերման ի ո յ ֆրանսական շրջանին Հրամա
ււ ա կ ան նաւատորմ ր անգլ * նտւաՀ անգի սաներն մանաբ մեր վերելքի կամքին։ ք՝այց ել այնպէս նատար Փարիզի զ ի ն ո ւո ր ա կան կառավաբիչբ ,
երթար։ Առանց պատասխանի սպասելու ,մառէ շալ ես Հանրային նոր Հ աս տատո ւթ իւննե բ եւ օրէնս - զօր* ՝^՝է°նիկ, Աւստրիոյ ֆրանսական շրջանին Հ բ֊
Փէթէն ոտքի ելաւ եւ կարգաց իր Հրաժարագիրբ։ դրութիւններ Հիմնեցի : Այն ԱաՀմտնագրութիւնբ բամ անատա բ՝ զօր • Պէթուառը ։
Բայց յետո յ Հ աւան ե ց ա ւ նստիլ , երբ գիտել տուի զոր ներկայացնելու պաշտօն ստացեր էի, պատ - ՓՕԼ ՎԱԼԷՌԻ, մ Լք, բանաստեղծն ու իմ աս -
թէ պարտաւոր ենք գոնէ մեր գա շնա կի ցնե ր ո ւ ն Ո– բասա էր , բայց չէի կրնար Հռչակել։ տասէ բ ը , թաղուեցաւ երէկ , ա զ գ . յուգարկաւո -
րոշման սպասել։ Այգ միջոցին էր ոբ Պ* ՝^ՐՐէ1՚Լ Հակառակ աՀադին դժուարութեանց , ոչ մէկ բութետմթ։ ՛Լ/եր կա յ էր նաեւ ղօր* ա ր Կօլ։ Գամ–
ինծի առաջարկեց ձուլել Անգլիան ել Ֆրանստն, իշիսանութիւն իմինէս աւելի պատուած է բնտա– բանականներ խօսեցան կրթական նախարարը եւ
առաջարկ մբ որ անՀ եթ եթ երեւցաւ , բա յց ոբ նիքբ. ե՛ւ, խափանելու Համար դասակարգային (իոռժ ՏիւՀամէլ ։
Հարկ պիտի բլլա յ նոբէն քննել օբ մ բ ։ «Անդլիո յ պայքարս, ջանացած է երաշխաւորել աշխատանքի
վիղր վառեակի մբ պէս պիտի ոլորուի երեք շա պայմաննեբբ գործարանին եւ դաշտին մէջ : Ազա ԽԱՆԱՍՈՐԻ ԱՐՇԱՒԱՆ-ԲԻ ՏԱՐԵԴԱՐՁԻՆ ԱՌ
խումբը
բաթէն» գ յայտարարեց Վ է կ ա ն ։ ինծի գէմ ունէի տագրուած Ֆրանստն կրնայ վախել բառեր բ եւ ԹԻՒ, Հ– 8– Դ– Շավիլի «Արղութեան»
-
վախ - վարչապետս ել անոր ետին՝ իմ պաշտօնա խօսքերբ : Ան կբ շինէ, բայց պիտի կրնայ օգտա այս տարի եւս կազմակերպած է ոլխտադեացոլ Եավիլի
կիցներուս մեծ մասբ, առանց Հաշուելու փառա կարապէս շինել միայն իմ ձգած Հիմեբուս վրայ։ թիւն մը իշխան Ար զո ւթ ե ան ի Շիրիմին, ել
Լազա–
պանծ մառէշալբ : ինչո^լ իբրեւ ինծի յաֆորգ ա– իմ մասիս,ես ուրիշ բանի մասին չեմ խորՀածբայց գերեզմանատունը։ կը Հրաւիրուին Փարիզի
ռաԳաբկեցի մ առէշալբ փոխսՏնակ &օթանի : Որով– եթէ Ֆրանսացիներու միութեան եւ Հաշտութեան շրջանի ընկերները : Մոնփարնասէն եւ Ա էն
Հ ետեւ ան կբ իւոստով անէր թէ ան պա տ ո ւո ւթ ի ւ ն ՛էրա յ՚.Ես ա յդ լ՛սի ա յն օրն ալ երբ Գեբմ անները րէն շ ո գ ե կ ա ռ ք ամէն կէս ժամ բ անգամ մբx
պիտի բլլա բ Գերմաններուն յանձնել նաւատորմ ր։ զերի կբ տանէին զի ո , ոբովՀ ետեւ կբ մե -
Ա յսպէս պաշտօնի Հ ր ա լ ի ր ո ւե լո վ , մ առէ շալբ գբր" ղադր էին թէ դագբած չեմ պա յ քար ելէ եւ իրենց
պանէն Հանեց իր կառավարութեան ցանկբ , կաղմ ջանքերը խորտակելէ : Ե ււ գիտեմ թէ ա յ ս պաՀ ո ւ ն ՄԱԲՍԷՅԼ • Պ ուլվա ր 0 ու ւո ո յ ի Հ . կապոյտ
եւ պատրաստ : շատեր մոռցած են, այն օրէն ի վեր ոբ ես այլեւս ե) ա չբ ժողուքր՜կբ Հրաւիրէ բոլոր անդամ ո ւՀ իներ ը ,
իշխանութիւն չունիմ , ինչ որ բսած , գ ր ա ծ կամ բ– Յուլիս 29 , ^Ժրահ.է կէ" օրէն վերջ ժամ ր Յին ,
Վկան յետո յ բ ա ց ա տ ր ե ց թէ ինք մ երժեց ղի - րած են ։ սովորական Հաւաքատեզին X կարեւոր օրակարգ ։
նագագարբ, բնգունելով միայն կբակբ գագրե -
ցնելու առաԳարկբ* Բ ա յ ց Վէկան պատասխանեց Միլիոնաւոր .Ֆրանսացիներ իմ վրայ կբ մտա
թէ այգ բան ր չի վայելեր բանակի պատիւին։ ինք ծեն, իրենց վստաՀոլթիւնբ յայանած են եւ կը ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ԴԱՇՏԱՀԱՆԴԷՍ
ղինագագարին պայմաննեբբ իմացաւ յունիս 23ին ։ պաՀ են իրենց Հաւատա բմ ո ւթ իւն ր ։ Երբեք իմ ան Շավիլի անտառին մ էջ ( դերեգմ ան ա ԱՅ ան մ օտ )
Տար լան կ՚ըսէր թէ ամէն մի^ոց պիտի փորձուի ձիս չեն պա տ կան ի ր մ է կբ եւ մ իւս բ . բ ա յ ց , անոնց Կ ի բա կի 29 3ո*֊լիս ՝• Երգ , արտասանութիւն մա -
ոբպէսղի նաւատորմ բ թշնամիին ձեռքբ չանցնի ։ ինչպէս ուրիշներու Համար, ի սփիւռս աշխարՀի ^ նուկնեբու կողմ է , «ք1 աֆֆի» երգչախում բ , պա -
«Չ ԲՐ էէէ Հ.Է Ր Հաւատա ր ա յգ մ աբգուն ։ Յետո յ տե ես կը ներկայացնեմ աւանդութիւն մբ ոբ աւան բեր Հ այ կա կան եւ եւրոպական նուագով ։ կեր ո լ -
գի ունեցաւ Ա՝ է բո է լ ՝$էսւիբի գ է պ ք բ (երբ ֆրան դութիւնն է ֆրանսական ել քր ի ս տ ոն է ա կան քա խում ։ (Երկաթուղի Մ ոնփարնասէն) :
սական մ ա բ տ ան ա ւե բ յար ճակում կրեց ին բրիտա ղաքակրթութեան , բո լ ո բ բռնակալութեանց ծա յ~
նական տորմիղին կողմէ , Օրանի նաւաՀանգիստին բ ա յ ե դո ւթ ի ւնն եբ ո ւ ն դէմ ։
ԱՄԱՎԵՐՋԻ ՀԱՆԴԷՍ Ալֆորվիլի Աղգ. ղըպ.
մէջ) ։ Ապա տեղի ունեցաւ իմ ել Ա՝ ան ա է լի Հալա– Գ ա տ ա պա բ տ ե լո վ զիս , ա յգ մ ի լ ի ոն ա ւո բ մար֊ բոցի աշակերտներուն ^Լոգմ է , Հ ո վան ա ւո բու -
ծանքբ , բսին թէ Հանրային գումաբներ իլբա - դիկն է պիտի դատապարտէք իրենց յոյսին ել Հա թեամբ Բարեգոբծականի , 29 Յուլիս կիրակի կէս–
մանկտ–
ց ո ւցած ենք , բայց չկրցան Հաստատել , վերջապէս ւատքին մէջ՛. Այսպէս , դուք պիաի ծանրացնէք ^ օբէ վերջ ժամբ 2.30ին , &Ա6 ԸեՇՈՈՇ 0օ1<2է/՛
բանտարկեցին մեղ» ։ պիտի երկարաձդէք Ֆբանսա յի ան մ իա բան ութ իւ պարտէզի սրաՀին մէջ ։ Երգ , պար եւ արտասա -
Եզրակացնելով, Փօլ Ռէնօ բսաւ թէ Փէթէն նբ, մինչդեռ ան պէտք ունի ինքղինքբ վերագտնե նութիւն ։ Մուտքբ ազատ է։
\934էն ի վեր, երբ Աատբիտի գ ե ս պ ա ն նշանակ - լու եւ սիրելու, նորէն գրաւելու Համար այն տեղը
ուեցաւ Տ ո֊-մէբկի կողմէ , ծարաւի էր իշխանու - զոր կը բռնէբ երբեմն, աղգեբու մէջ։
թեան։ Իբրեւ պատերազմական նախարար , միայն Բայց իմ կեանքս կարեւորութիւն չունի ։ Ես
աննման ամրութիւնն եր ^ինես Հիւսիսայգն սահմա Ֆրանսայի պարգեւած եմ իմ կեանքս ։ Այս գերա–
Fonds A.R.A.M