Page 13 - ARM_19-1945_02
P. 13
Պ Ա Տ Ե Ր Ա Զ Մ/ ֊ ք ձ Թ ճ 7 7 " ՛ / – / Ր օ ո < 1 6 6 1 1 1 9 2 5
ւտ ցայտած ճ ւ ա ա ա տաօբտ
ՕՄՇշէտսւ-Բաբրտէաւ-շ : ՏՕԱ. ա Տ Տ ծ Տ ե ա ՀեղԱակաԱ րսղթաԱակը կքԱայ
ծաԱուցոնիւ միւսը
1 7 , « ա յ Օտտօտտօ - Բ Ճ 8 1 Տ ( 1 3 * )
Րյոտա : 0 0 8 . 15-70 - Շ. Շ. Ր. 1678-63
ա*էձ\ 17 ձ ™ ւ 1945 Է բ հ ք շ ա ր թ ի 17 Ապրիլ Գա շն ակից բանակն եր ո ւն յ առա Չխազաց ութի*–*
նր կր շարունակուի շանթաՀաբիչ արագութեամբ :
•ԷԼմ երիկեան ղօ ր ա բաժ ինն ե ր Հ ետղՀ ետ է մ օտենալով
Ժ Զ – Տ Ա Ր Ի - 168 ձոՈ66 ՏԻ 4379-Նււր շրշան րիւ.8 Խմբագիր՝ Շ• ՄԻ11ԱՔԵԱՆ Գին՝ 3 Ֆր– Զ եխո ս լո վաքի ո յ սաՀմ անազլուխին , կր սպառնւսն
բաժնել
երկուքի բաժնել Գերմանիան եւ ^երլինր
Հ արա լա յին Գեր մ անիա յէն ։ Զ°բ * Փէթբնի Հ րա–
ՄԵՐ ԽՕՍՓԸ Ս/ԼԵՔՍ11ՆԴՐ խ Ա Տ Ի Ս Ե Ա Ն սա յչերու ղօրամասերք) որոնք 70 մ դոն կտրած՜ էիս
(1874 - 1945) րն–
կեդրոնական Գեր մ ան ի ո յ մ է^ , երեք օրուան
:
թացքին ) խորտակեցին ամէն դիմադրութիւն
ՇԿ՚Ա&ՐԿա՚ԸԴ՚ՀՊԻ ՛ԻՔ ԻՐ օ ԶրաՀապատ ղօրամ ասեր կլշ սպառնան գեբմ ան
Ա՚արտ \0ին ) առտուտն ժ ամ ր ՝1ին , երկարա Հրամ ան ա ա ա ր ո ւթ հ ան Հ ագո րդակցոլթեանց գ բլ
« Տ աո ա$ »// վերՀ րատարակութենէն ի Վեր )- տեւ Հ ի լան դո ւթ են է մ ր *Լեբ$է ) իր ա չքերլլ յալի– իւ ա ւ ււր գծէն ^ ա յնպէս որ , կարելի չէ պաշտպա–
փ" րձե9 էսՔ ղ զա ս ա աս ձեւեբով ամվւոփել մ եր դա– նութեան կազմակերպուած՛ գի°՜ (Լ Հաստատելէ
ղութին անցեալ դէպքերը եւ ուրիշ երեւոյթներ : տենոլթեան փակեց Աղեքսասղր /Աատիսեան , նախ Այն դաշնակից Հրասայ^երր որ անցան Ա՚ռւչտԷ
հժբախտաբար թերթին ծ՜աւալր Թոյէ էէ ՛ոտ ր կին վարչապետ եւ արտաքին գորօ՜եբու նախարար դետք) Լայփցիկէն անդին , կռնակէն կր զարնեն
Լ ա յ ն աեսութիւննն բ Հրատարակելու, եւ մէկ ան– Հա յաստանի Հան րապետութեաւ , նա էսագաՀ Հա յ Գեբմ ան ի ււյ արեւելեան ճակատ ր : Գա շնակիցներր
զամէն տ ալո լ ամ ր ո ղ$ սլա ակ ե րր ՝ Փարի ղի ել յե– Գաղթականաց /ԱռբՀուրդին ; գրաւեցին Յայց քաւլաքր յ ( Լ ա յ փ ռ ի կ ի Հարաւա
աոյ ամբոզ^ երկրին գրաւումէն ի վեր : կարելի չէ «($առախի նեղ սիւնակներուն մէ^ կողմ) եւ աւելի անդին անցան : Ամ երիկեան 9րգ
՝Միւ֊ս կողմէ , շաա մր Հում նիւթեր կք պա կ– պատկերացնել ս՛ Լաւական մարդուն ել Հանրային բան ակր առ նուաղն երկու կամ բթագլուխներ (յե
սին , ու֊րիշներ ալ մշակումի կր կարօտին X ԱնՀրա– ղործ՜իչխս բեղուն կեանքր : *Կիաի բաւականանամ նակէտէ Հաստատեց 1շլպա գեաին վրա յ ^ \ք ակտէ–
ժեշIII է նոր պրպտումներ կատարել : Այս պարտա– ղլխաւոր գիժերով : պուրկի մ օտ ։ Գեբմ աններք յամ առօր էն կր դիմ ա–
կանութեան մէ^ կրնան օգնել մեր աշխատակից - •Ա՝արտ 1 Վին ) իր յուղարկաւորութեան °ՐՐ 1 ղրեն ա յս շրջանին մ էթ , կրակ տեղալով կամ բթա
ներն ու թղթակի*քսերր , որոշ խնզիրներոլ մասին խուռներամ բագմութիւն մրլ լեցուած՜ էր Փարիզի գլուխներս ւն վրայ ; Աակտէպուրկի մէթ աչ կատա
՝»ետեւելով մեր Հարցարանին ; Հ ա յ " 9 եկեղեցին ։ Հայութեան բոլոր խաւերն ու ղի կռիւներ կր մ զուին X Գեբմ ան գո բծտ կա լութի ւ–
Սպասելով այդ աշխատանքին , կ^ուզէինք Հա դասակարղե ր ր ներկայ էին Հոն անխտիր ։ կյաել
րեւանցի ակնարկ մ րն ալ նետել Ց)րանսա յէն դուրս , ֆրանսացի ) ռուս ) վրացի) ատրբէ^անցի ել Հիւ~"
մ իւս դաղոլթներուն ՛էրա յ , որքան թո յլ կուտան ս ի սա յին կո վկա ս ս ի զանազան պաշտօնական ան ռաթին արտաքին դործ՜երոլ նախարարն եղաւ տ
մ եր յիշողութիւնք եւ ղանաղան աղրիւրնե ր : ձեր ) ինչ որ կ՚ապացուցանէ թէ Հանդոլցեալր կր Խառն ղաՀլիճին մէթ մ տալ Արամ ի մ աՀէն վերթ ք
Ան չուշտ կիսկատար եւ շատ աղօտ պիտի ըլ վա՚յե լէ ր կովկասեան ել մի^աղգա յին Համ բալ X դնաՀատելի ծ առա յո ւթ իւններ մատոյց) մաքառե
լայ տտտկերչչ։ Պարզապէս քանի մը նիշեր եւ տե՛ 1 8 / 4 Փետրուար \ 1ին ձնած֊ էր Թիֆլիզի մէչ^ լով սովի ) թշուառութեան եւ Համաճարակ Հի
ղեկոլթիլններ , ո րսչէ սղի կարենանք ՀետղՀեաէ որ արեւն լաՀա յոլթեան մշակոյթէ Ղ11"ա՚՜Ո I՛ *Լա՜ ւանդութեանց գէս* է
Հ ե տե ւ իլ դ է պքեր ո լ րն թ ա ցքի ն ) երր յա ր արեր ո լ– ււ ա ր ա՛նն էր : Անահ՜ ու կր թ ո լած՜ է ր րնաանիքի մ բ 1919 Օդոստոս 7 ի ն դարձաւ վարչապետ եւ իշ
թիւենե րռ աւելի կանոնաւորուին ել ժամ տնակին մէ^ ) որ Տ ա նր ա յին անձնուէր գո ր&ի չԳւեր ^ նուէ րած՜ խանութեան գլուխ մնաց մինչեւ \ 9 2 0 Մայիս 5
ստանանք ԱրտասաՀմանի բոլոր թեբթերրՀ է Հայ ազդին % Մայրր , Ա՝արիամ 1$ատիսեան յայտ մայիսեան գէպքերք ֊–— երբ Հ ՝ 6 * Գ * ք՝իւրոն
արաթ եւ կիրակի կարդացիք նի գրագիսալՀի էր եւ Հայ դրականութեան պար– ձեռք առաւ կառավա ր ո ւթ իւն ր 1 վար չապետոլ–
աշխատակցի մր տ ե ս ա կց ո ւթ ի ւն ր Գերմ անիա յէն գեւած՜ է գեղեցիկ Հատորներ՛, Ա՝եծ՜ եղբայր^) կոս– թեամբ բժ . Համօ ՕՀանթանեանի : \թոր կառավա
՜ազատուած՜ ութ Հայ եւ յոյն գերիներու Հետ՛. տանգին ) Հանրած՜անօթ դէմք էր ամրալ V կովկասի րութեան կարգագրութեամբ , ք$ատիսեան արտա–
ԷԼնոնց պատմութիւնր կք ւէե րտ բեր ի որոշ դէպ մ է լ ) իբրեւ Հիմնադիրներէն մէկր Հ . 0* Դաշնակ սաՀման ղրկուեցաւ իբրեւ արտակարգ լ ի ա ՚Լ° ր~
քի մր եւ շ^ր$յսԱի մէ\ I Երականին մէ^) շատ աւելի ցութեան եւ կ ո վկա ս ի էք ար դա սի բա կան րն կերու պատուիրակ՝ ԼԼն կա խո ւթեան Փռ խառո ւթիւն ր
եղերականդ դժոխային Հետեւանքներ ունեցաւ թեան ւ Եղրայբք) Գէորգ հիս ա ի ս /< ան , նոյնպէս ծա~ կազմ ակե րպե լու Հ ամ ար՛, ԷԼյցելեց Պոլիս <, ւ^դմ իր ք
դեբմ ան ե ւի ա ա լա կան գրաւում ր ա յ դ աղքատ ել նօթ էր իբրեւ Հրապարակագիր եւ ազգային գ որ– Հունաստան եւ Եգիպտոս ) ամէն տեղ մեծ՜ ոգեւո
դժբախտ երկրին մէ^) Հետեւաբար եւ մեր գաղու ծիչ : Տ արբեր չէր կրսար Ազեքս անդր ի ճակատա– րութիւն ստեղծելով նորակազմ մանուկ Հայաս
թիս Հ ամար : գիրն ալ : տանի չ՚՚՚֊րթ *
Զ/՛^1 ու. ո ր ական բոն ո ւ թ ե ան ց Հետ ղուղերն թաց՝ Օժ՜տուած՜ արտակարգ կա րոզութ իւննեբով յ Երբ 1920 Աեպտ* 23ին Թռւրքերր արշաւեցին
աւերներ կր գործ՜է ր անօթութիւնբ է կատարեալ կենցաղագէտ ) գիւ անաւք էտ ) լեզուադէտ ) ողբաց Հայաստան) քՍաաիսեան կէս ձղած՜ իր առաքելու
սո էի) սկսելով 1941 Է*ն ՚ Այն աստիճան ո ր , Թուր՜ եալ բնկերր շատ կանոլխէն պարտաղրեց իսքզի^՚քր թիւն ր՝ փութաց վեբադառնաալ Հայաստան ^ որ
քիան անգամ պարտք սեպեց պարբերաբար ուտե– ո՛չ միայն Հայ) այլեւ կովկասեան ազգաբնակչու– լս՚֊րթ վ տանգի մէթ էր : Հոկտ . 3 0 / ՛ " կարււն ինկաւ, :
ԼեՔ ՂՍհ^՚Լէ մասնաւոր նաւերովւ թեան՝ իբրեւ վսյԼ1ի^է $՝Ւֆւ1՚Ղէ "ման խայտաբղէտ Ազդն բո լ Գ ա շն ա կց ո ւթ ի ւն ր Ժրնեւի մ էթ լքե ց Հա ք
Երբ առածին շոգենտւր ( Գ ո Ն Ո թ Ո Ն լ Ո ւ շ , յետոյ մայրաքաղաքի մր անվիճելի քաղաքապետն ՐԷԷաԼ ժողով ոլբդթ) որ պարտութեան գառն բաժակր
Բ^՚կղմ ՚«ծ ) Պ իրէ Ասի նա լա Հան ղիս աք կր Հ ասն էր , տարիներով ել ւսնխւո իր վ ա յնլել ք՛ ո ք ո ր ին Համակ քամեց՝ ցմրուր ; Գեկտեմբեր ՛Հին \\)աաիսեան րս–
թուրք թղթակից մը նկարադրնլով սովաՀար րագ– րանքն ու յարղանքր ) պզտիկ արժ՛անիք մր չէ* տ իպուեցալ ԼԼլեքսանդրապո լի մէ^ ստորազ րել
մութեանցաՀռելի թշուառութիւնք )կր պատմէր թէ (Բժշկութիւն ուսած՝ էր , սակայն այդ ասպա Թուրքերու Հետ Հաշտութեան ծ՜անօթ դաշնաղիրր։
աշխտրՀի մէ^ այս տեսակ բան չէ սլատաՀահ– : Թէ րէ ղր նեղ կուգար իրեն*. Այղ պատճառով ալ շատ ՍաքնուՀետեւ քքքատիսեան անցաւ արտասսքՀման
երեք օր ու ղիշեր Լ^ԼԲռալ՝ քնանալ » ի աես դժո խա– երիտասարդ տար իքէն նետուեցաւ Հանրային գոր– եւ 1 9 2 1 / ՛ " վերջնականապէս Հաստատուեցաւ Փա–
յին տեսաբանին է Թէ երբ նաւուն րեռներք կր ծ՜ունէութեան ասսլարէզր ել մինչեւ վերջիս Լո*–ս^1Լ ՐՒղՒ ^Էհ 1 ։" V Դէխսյէ֊ոՐ ԳոՐ°^ա^էէ°Ր դարձաւ Հա
պարպէին , բեոնակիրներր սովալլուկ՝ պարկերէն Հաւատար իմ մնաց ի ր կո չում ին : Հայոց ժ՜ամ անա– յաստանի Հանրապետութեան Պատուիրակութեան
թափ ահ՜ լուբիա յի եւ սիսեռի Հատիկներր կր ժող– կակից ււք ա ա մ ութ իւնր կարելի չէ Գրեէ * առանց նախագաՀ Աւեա ի ս ԱՀարոնեանի : թանիցս ճամ
ւ/էին իրենց գտակին տակ պաՀելով , բայց ոստի" բազմիցս քիշատակելոլ անունիս– Հանղուցեալին ) որ բորդն ց Լոնտոն ) Հ$*\քւնել ու Լօղան , Հայկ . դատի
կաննԼրր կ\քւ գրաւէին : Թէ Աթէ"քի առտուն ււա աՓ՝1ւ ակարդ դ եր կ ատ ա ր եց Թիֆլիղէն մինչեւ պա շտ պան ո ւթ ի ւն բ եւ մաս մր նոր Հ Հ7/շ ա–
կանուխ պոչեր կր կազմուէին աղբամաննեբու առ– Փարիզ։ 1 9 1 7 / ՛ " մտաւ Հ* Տ* Գ* շարքերուն մէ^ եւ ււք ա Տ ով ելու Համ ար տարագիր Հ ա յո ւթեան , սա
ըեւ , ուտելիք ճարելու Համ ար : Թէ ո Գո ՛Լ" լՐ Դ ԼՀ իր վարձառու պետական մ արդու ամ ր՚՚ղ^ ա աղ ան կայն իր ել րնկերնեբուն խանքերն անցան ապար–
չէր Հանդուրժ՛եր որ կիներր արդուզարդ քնեն , ես էք ր ի սպաս դրաւ Հայ ժողովուրդի ազատագրական դիւն : 1923/*5# Լօղան ի դաշնագիրդ փակեց Հայկ .
քիչ - շատ լաւ Հագուած՜ կին մ ր կէՀ ՛նա խտտուէր շարժում ին նուիրուած կադմ ակն ր պո ւթ ն ան : Ա* ին չ Գ ա ա ր եւ փոքրիկ դաշնակիցր գո Հ գնաց մ եծ՜երու
իբրեւ անպատիւ եւն * : Հայ զինուորն ու կամաւորԸ կր կռուէին ճակատին քաղաքականութեան :
Ա՝իւս կողմէ) Հիւհ՜ախտր) ճաՀճատենղք եւ վրայ՝ իրենց ար իւնր զոՀ ելով ս ր բազան դատ ին Հայերս դարձանք <ձՀայմաթլոս՝^ եւ Հ*Լ,անսԷն–
ուրիշ Հ իւանդութիւններ աՀռելի աւեր կր գ ո ր~ Հ ամ ար 1 քյ ատ ի սեան եւ րնկն րնն ր ր ղի լան աղի տա եան» Հպատակ : Հայկ * Գա ար վերածո ւեցաւ գաղ
կտն զանազան ղիս^ ումներով՝ թ շ\ամ ի եւ դաշնա թականներու խնամատուրուքժեան ) Հ * Հ * Պատուի–
օ-էին յ մ անաւ անդ մ ան ո ւկնե ր ո ւն եւ երիտասարդ կից պետութեանց մօտ կ^թ էանային Հայ՛ ժողո բակութիւնն ալ՝ Գաղթականական գրասենեակի :
ներուն մէի վուրդին ապաՀովել ափ մր Հող) բ ո յ ն մ ր՝ իր գլու– եքատիսեան՝ ԱՀաբոննանի Հետ՝ ստանձնեց ա յ՛է
կեանքը ՀեազՀ եաէ անտանելի կր զառնաբ խր գնելու Համ ար : զրասենեակին ղեկավար ո ւթիւնր , պաշտօն՝ զոր
նաեւ իբրեւ Հետեւանք բռնի աշխատանքի եւ աք 1 9 1 4 / ՛ » $՝1լֆլ1"Լ1* քաղաքապետ էր՝ երբ մեծ՝ ձեռնՀ ասօրէն վարեց մինչեւ իր վերջին չոլնչր։
սորի դէպի Գերմանիա ^ մանաւանդ Աւստրիա («/- պատերազմ ր ծաղեցաւ : կամաւ սրական շարժու մի ՝Լ^անիւլս գնաց ^րնել՝ Ազդն ր ո ւ Գ ա շնա կց ո ւթն ան
ռաւելապէս ՆԼիէննայի Հրքաս\Ր՝) ՚ 0ետոք կար ղի"՜ զ ք իւ ա ւ ո ր ղ ք. ր ա կա տ ա րն ե ր Է ն մ կ էլն եղաւ Ա* ես րոպ մօտ ւղ աշտ պան ե լու Հ ամ ար Հայ ղաղթականնե բու
ւ ււ րաւք բութ իւնր Հ 1,ււքս . Ա՝ ա ւք ի ււ ա քւ ււ ււ ի եւ Աամսոն ($ ա ր ո ւ^թ ի ւն նան ի իրաւ ունքնեբք օտար երկիրներու մէ^ ։ ք1 ր մաՀ էն
Երբ յունաՀտ յ զաղ ութին թ շ ուա ո ութն ան ա– ՀԼա : 191 Տին՝ Հա յաստանի ան կա իա ւթ Լ ան Հո Հա երկու օր առա ^՝ այցն լութ իւնր բնդունած՝ էր 1էզ–
ռա^ին լուրերո Հասան թերթերով ^ ճնոք տնցտհ՜ կումէ ՛հ առաՀ կովկասեան ԷքԷյմին կոգմէ $ քւա~ ղ աժ ողով ի Գաղթականաց վերատեսուչի օգնական
նամա 1լեեբուէ կամ բերնէ բերան շր^աձ՜ լուբերով , պիգոն ղրկուած^ պա տ ո ւի ր ա կո ւթ ե ան մաս կր կաղ– *ք՝իւլմանի ) որ յատկապէս եկած՜ էր զի^՚քբ տեսնե
պարտք սեպեցինք ուշադրութիւն Հրաւիրել; է, լ մ էր : Թ՝Ոէ֊ր քեր ր ա յն ատեն կ ո վկա ս ին 1լ ո ււլէ ին լու եւ իր կարծիքն առնելու Գաղթ* Օֆիոի \ նոր
յանձն տխում բ մբ կազմ ուեցաւ Փարիզի մէ^ ^ մաս–՛ պարաադրել Բրէ սա - Լիտովսկի դաշնադիրք ։ Ը ւ կազմ ակն բսլութ նան մ ասին :
նակցութեամբ կարմիր եւ կապոյտ քԱաչն ր ո լ եւ երր նոյն տարուան Ա՝ այիս 2,$ին Հայաստան ան՛ /// ատ ի սնանի անձր կենդանի վկայ մոն է ր
- ք+Հսրեգո ր հ՜ա կան ի ։ Տ անձն ամ ո զո վք կրցաւ պատ - կախութիւն Հռչակեց , \\ի*ւա ի ս I, անն էր որ շաբաթ Հա քկ * Հանրապետութեան Հ իմնա ր կութ նան : ճար
կառելի դում ար մ ր Հ աւաքել , Դ^ղ եւ ուտելիք մր վեչվ՝ յունիս 4/'ն Բաթումի մ էշ Թոլրքիոյ Հետ տասան ) միաժամանակ Հոգեբան էր Հ Ւր ճառերով
ղրկելու Համար : ԼԱյս դեղերէն մաս մր մնացած՝ ււտորագրեց Հաշտութեան դաշԳւագիրր : $՝ամանա– Հայրննաբազձ Հայութեան սրտին մէ^ կր թարմա–
ԷՀԷԷք*եո Վ է *Էէ* Ր^յ՚րս յաՆձնուեցաւ Փ ա ր ի զի իւորՀ բր կաղ րական տես ա կէտ էն ասիկա առ աՓի ն դաշն ա– ռնէր Հեռաւոր Հայաստանի յիշատակնեբք եւ անոր
դային դեսպանատան , որպէսղի Հայաստան փո գիրն է՝ ՛Է՛՛Ր ստորադրած՝ է Հայաստան իրրեւ ան սէ ր ր 1լ արծ՜արծ էր ուծանալու եւ այ լաս երե լու Հա
խադրուինք : կախ պետութիւն » մի^ադղային առածին վաւերա– կամէտ Հոգիներու մէ9։ ք1 ր դրութիւններր՝ ան
Տ ա կալի՛կ դմուար է ստուգել Հայ զոՀերուն թուղթն է ) որով Թռւրքիան ֊ ուրիշ ո եւ է պե– ոն թ ե ւե թ ու մ իշտ առա ր կա յակա՛հ՝ Հ եաաքրքրու–
թիւ\ր ^ իբրեւ Հետեւանք այ" Համատարած թշուա՜ տուիժենէ առ ա ^ • ճանչցալ Հայկական պետու– թեամր կր կարղացոլէին : Տարիներ առա9 իր յոլ–
ււ ո ւ իք I. ան եւ. անլուր բռնութեանց ։ Անցաձ֊ տարի , թ ե ան մ ր իրաւական ղ ո ք ութ իւնր՝ գաբերու ստրր– շերր Հր ա տա բակ եց ՀՀ Հայր են իք» ամ սաղր ին մէֆ՝
անօթութԼնէ մեոաօ֊ կր Հաշուէին , միայն կռւթենէն վնր1) թէեւ 11000 քա՛ւ, քիլոմեղրնոց (լոյս տեսան իրրեւ դիրք Աթէսքի *^է^ «Հայաս
Աթէնքի շրջանին մէ$) մօտ Հազար Հողի*. Հազար ւոաք/ած ո։ թ ե ան մ քւ վ րա ք ) ամ վավաւած՜ Սեւ անւոյ տանի Հանրապետութեան ծ՜աղումն ու ղաբգացու–
ներ ալ կմախք գարձաօ՜ էին) երր երկիր ր վ՚ք՚ր՜ լիճին չու րք ւ Տեւոոյ ւլնսւց ^1ոլիս՝ \ԼՀարոնեանի մհ»» խորազրով՝) :
կ II I I, էք III I է 1,ւ Պ՚ռ՚զ՚սք՚ռսեանի Հեւո I.ւ մնաց մինչեւ Ա՝ուտրոււի ժամանակակից սլատմութիւնր պիտի յիշէ \Լ *
ԱղաաութենԷն ՚էերթւ ալՏ իրրեւ Հնաեւանք ՀԼինաւք աղ ա ր ր ) ուռ "՚նց ո եւ է Հ ամ աձա յնութեան իյաաիսեանր) իրրեւ ճկուն քազաքսւղէտ եւ եռան
ներքին՝ քաղաքացիական կոիւ նհ յաւ , ու նեցանք կարենաք, զաքոլ Թուրքերուն Հետ՛. դուն Հայրենասէր :
նոր ղոՀեր , որոնց մասին ստոյգ ա I, զ ն կ ո ւ թ իւննե բ Հ ա ւ ա ււ տ ա նի ան գ բ ա սիկ կ ա ււ ա վ ա ր՝ ո ւթ ն ան ա– ՀՐԱՆՏ • ՍԱՄՈՒԷԼ
կր պակսին : Շ•
Fonds A.R.A.M
ւտ ցայտած ճ ւ ա ա ա տաօբտ
ՕՄՇշէտսւ-Բաբրտէաւ-շ : ՏՕԱ. ա Տ Տ ծ Տ ե ա ՀեղԱակաԱ րսղթաԱակը կքԱայ
ծաԱուցոնիւ միւսը
1 7 , « ա յ Օտտօտտօ - Բ Ճ 8 1 Տ ( 1 3 * )
Րյոտա : 0 0 8 . 15-70 - Շ. Շ. Ր. 1678-63
ա*էձ\ 17 ձ ™ ւ 1945 Է բ հ ք շ ա ր թ ի 17 Ապրիլ Գա շն ակից բանակն եր ո ւն յ առա Չխազաց ութի*–*
նր կր շարունակուի շանթաՀաբիչ արագութեամբ :
•ԷԼմ երիկեան ղօ ր ա բաժ ինն ե ր Հ ետղՀ ետ է մ օտենալով
Ժ Զ – Տ Ա Ր Ի - 168 ձոՈ66 ՏԻ 4379-Նււր շրշան րիւ.8 Խմբագիր՝ Շ• ՄԻ11ԱՔԵԱՆ Գին՝ 3 Ֆր– Զ եխո ս լո վաքի ո յ սաՀմ անազլուխին , կր սպառնւսն
բաժնել
երկուքի բաժնել Գերմանիան եւ ^երլինր
Հ արա լա յին Գեր մ անիա յէն ։ Զ°բ * Փէթբնի Հ րա–
ՄԵՐ ԽՕՍՓԸ Ս/ԼԵՔՍ11ՆԴՐ խ Ա Տ Ի Ս Ե Ա Ն սա յչերու ղօրամասերք) որոնք 70 մ դոն կտրած՜ էիս
(1874 - 1945) րն–
կեդրոնական Գեր մ ան ի ո յ մ է^ , երեք օրուան
:
թացքին ) խորտակեցին ամէն դիմադրութիւն
ՇԿ՚Ա&ՐԿա՚ԸԴ՚ՀՊԻ ՛ԻՔ ԻՐ օ ԶրաՀապատ ղօրամ ասեր կլշ սպառնան գեբմ ան
Ա՚արտ \0ին ) առտուտն ժ ամ ր ՝1ին , երկարա Հրամ ան ա ա ա ր ո ւթ հ ան Հ ագո րդակցոլթեանց գ բլ
« Տ աո ա$ »// վերՀ րատարակութենէն ի Վեր )- տեւ Հ ի լան դո ւթ են է մ ր *Լեբ$է ) իր ա չքերլլ յալի– իւ ա ւ ււր գծէն ^ ա յնպէս որ , կարելի չէ պաշտպա–
փ" րձե9 էսՔ ղ զա ս ա աս ձեւեբով ամվւոփել մ եր դա– նութեան կազմակերպուած՛ գի°՜ (Լ Հաստատելէ
ղութին անցեալ դէպքերը եւ ուրիշ երեւոյթներ : տենոլթեան փակեց Աղեքսասղր /Աատիսեան , նախ Այն դաշնակից Հրասայ^երր որ անցան Ա՚ռւչտԷ
հժբախտաբար թերթին ծ՜աւալր Թոյէ էէ ՛ոտ ր կին վարչապետ եւ արտաքին գորօ՜եբու նախարար դետք) Լայփցիկէն անդին , կռնակէն կր զարնեն
Լ ա յ ն աեսութիւննն բ Հրատարակելու, եւ մէկ ան– Հա յաստանի Հան րապետութեաւ , նա էսագաՀ Հա յ Գեբմ ան ի ււյ արեւելեան ճակատ ր : Գա շնակիցներր
զամէն տ ալո լ ամ ր ո ղ$ սլա ակ ե րր ՝ Փարի ղի ել յե– Գաղթականաց /ԱռբՀուրդին ; գրաւեցին Յայց քաւլաքր յ ( Լ ա յ փ ռ ի կ ի Հարաւա
աոյ ամբոզ^ երկրին գրաւումէն ի վեր : կարելի չէ «($առախի նեղ սիւնակներուն մէ^ կողմ) եւ աւելի անդին անցան : Ամ երիկեան 9րգ
՝Միւ֊ս կողմէ , շաա մր Հում նիւթեր կք պա կ– պատկերացնել ս՛ Լաւական մարդուն ել Հանրային բան ակր առ նուաղն երկու կամ բթագլուխներ (յե
սին , ու֊րիշներ ալ մշակումի կր կարօտին X ԱնՀրա– ղործ՜իչխս բեղուն կեանքր : *Կիաի բաւականանամ նակէտէ Հաստատեց 1շլպա գեաին վրա յ ^ \ք ակտէ–
ժեշIII է նոր պրպտումներ կատարել : Այս պարտա– ղլխաւոր գիժերով : պուրկի մ օտ ։ Գեբմ աններք յամ առօր էն կր դիմ ա–
կանութեան մէ^ կրնան օգնել մեր աշխատակից - •Ա՝արտ 1 Վին ) իր յուղարկաւորութեան °ՐՐ 1 ղրեն ա յս շրջանին մ էթ , կրակ տեղալով կամ բթա
ներն ու թղթակի*քսերր , որոշ խնզիրներոլ մասին խուռներամ բագմութիւն մրլ լեցուած՜ էր Փարիզի գլուխներս ւն վրայ ; Աակտէպուրկի մէթ աչ կատա
՝»ետեւելով մեր Հարցարանին ; Հ ա յ " 9 եկեղեցին ։ Հայութեան բոլոր խաւերն ու ղի կռիւներ կր մ զուին X Գեբմ ան գո բծտ կա լութի ւ–
Սպասելով այդ աշխատանքին , կ^ուզէինք Հա դասակարղե ր ր ներկայ էին Հոն անխտիր ։ կյաել
րեւանցի ակնարկ մ րն ալ նետել Ց)րանսա յէն դուրս , ֆրանսացի ) ռուս ) վրացի) ատրբէ^անցի ել Հիւ~"
մ իւս դաղոլթներուն ՛էրա յ , որքան թո յլ կուտան ս ի սա յին կո վկա ս ս ի զանազան պաշտօնական ան ռաթին արտաքին դործ՜երոլ նախարարն եղաւ տ
մ եր յիշողութիւնք եւ ղանաղան աղրիւրնե ր : ձեր ) ինչ որ կ՚ապացուցանէ թէ Հանդոլցեալր կր Խառն ղաՀլիճին մէթ մ տալ Արամ ի մ աՀէն վերթ ք
Ան չուշտ կիսկատար եւ շատ աղօտ պիտի ըլ վա՚յե լէ ր կովկասեան ել մի^աղգա յին Համ բալ X դնաՀատելի ծ առա յո ւթ իւններ մատոյց) մաքառե
լայ տտտկերչչ։ Պարզապէս քանի մը նիշեր եւ տե՛ 1 8 / 4 Փետրուար \ 1ին ձնած֊ էր Թիֆլիզի մէչ^ լով սովի ) թշուառութեան եւ Համաճարակ Հի
ղեկոլթիլններ , ո րսչէ սղի կարենանք ՀետղՀեաէ որ արեւն լաՀա յոլթեան մշակոյթէ Ղ11"ա՚՜Ո I՛ *Լա՜ ւանդութեանց գէս* է
Հ ե տե ւ իլ դ է պքեր ո լ րն թ ա ցքի ն ) երր յա ր արեր ո լ– ււ ա ր ա՛նն էր : Անահ՜ ու կր թ ո լած՜ է ր րնաանիքի մ բ 1919 Օդոստոս 7 ի ն դարձաւ վարչապետ եւ իշ
թիւենե րռ աւելի կանոնաւորուին ել ժամ տնակին մէ^ ) որ Տ ա նր ա յին անձնուէր գո ր&ի չԳւեր ^ նուէ րած՜ խանութեան գլուխ մնաց մինչեւ \ 9 2 0 Մայիս 5
ստանանք ԱրտասաՀմանի բոլոր թեբթերրՀ է Հայ ազդին % Մայրր , Ա՝արիամ 1$ատիսեան յայտ մայիսեան գէպքերք ֊–— երբ Հ ՝ 6 * Գ * ք՝իւրոն
արաթ եւ կիրակի կարդացիք նի գրագիսալՀի էր եւ Հայ դրականութեան պար– ձեռք առաւ կառավա ր ո ւթ իւն ր 1 վար չապետոլ–
աշխատակցի մր տ ե ս ա կց ո ւթ ի ւն ր Գերմ անիա յէն գեւած՜ է գեղեցիկ Հատորներ՛, Ա՝եծ՜ եղբայր^) կոս– թեամբ բժ . Համօ ՕՀանթանեանի : \թոր կառավա
՜ազատուած՜ ութ Հայ եւ յոյն գերիներու Հետ՛. տանգին ) Հանրած՜անօթ դէմք էր ամրալ V կովկասի րութեան կարգագրութեամբ , ք$ատիսեան արտա–
ԷԼնոնց պատմութիւնր կք ւէե րտ բեր ի որոշ դէպ մ է լ ) իբրեւ Հիմնադիրներէն մէկր Հ . 0* Դաշնակ սաՀման ղրկուեցաւ իբրեւ արտակարգ լ ի ա ՚Լ° ր~
քի մր եւ շ^ր$յսԱի մէ\ I Երականին մէ^) շատ աւելի ցութեան եւ կ ո վկա ս ի էք ար դա սի բա կան րն կերու պատուիրակ՝ ԼԼն կա խո ւթեան Փռ խառո ւթիւն ր
եղերականդ դժոխային Հետեւանքներ ունեցաւ թեան ւ Եղրայբք) Գէորգ հիս ա ի ս /< ան , նոյնպէս ծա~ կազմ ակե րպե լու Հ ամ ար՛, ԷԼյցելեց Պոլիս <, ւ^դմ իր ք
դեբմ ան ե ւի ա ա լա կան գրաւում ր ա յ դ աղքատ ել նօթ էր իբրեւ Հրապարակագիր եւ ազգային գ որ– Հունաստան եւ Եգիպտոս ) ամէն տեղ մեծ՜ ոգեւո
դժբախտ երկրին մէ^) Հետեւաբար եւ մեր գաղու ծիչ : Տ արբեր չէր կրսար Ազեքս անդր ի ճակատա– րութիւն ստեղծելով նորակազմ մանուկ Հայաս
թիս Հ ամար : գիրն ալ : տանի չ՚՚՚֊րթ *
Զ/՛^1 ու. ո ր ական բոն ո ւ թ ե ան ց Հետ ղուղերն թաց՝ Օժ՜տուած՜ արտակարգ կա րոզութ իւննեբով յ Երբ 1920 Աեպտ* 23ին Թռւրքերր արշաւեցին
աւերներ կր գործ՜է ր անօթութիւնբ է կատարեալ կենցաղագէտ ) գիւ անաւք էտ ) լեզուադէտ ) ողբաց Հայաստան) քՍաաիսեան կէս ձղած՜ իր առաքելու
սո էի) սկսելով 1941 Է*ն ՚ Այն աստիճան ո ր , Թուր՜ եալ բնկերր շատ կանոլխէն պարտաղրեց իսքզի^՚քր թիւն ր՝ փութաց վեբադառնաալ Հայաստան ^ որ
քիան անգամ պարտք սեպեց պարբերաբար ուտե– ո՛չ միայն Հայ) այլեւ կովկասեան ազգաբնակչու– լս՚֊րթ վ տանգի մէթ էր : Հոկտ . 3 0 / ՛ " կարււն ինկաւ, :
ԼեՔ ՂՍհ^՚Լէ մասնաւոր նաւերովւ թեան՝ իբրեւ վսյԼ1ի^է $՝Ւֆւ1՚Ղէ "ման խայտաբղէտ Ազդն բո լ Գ ա շն ա կց ո ւթ ի ւն ր Ժրնեւի մ էթ լքե ց Հա ք
Երբ առածին շոգենտւր ( Գ ո Ն Ո թ Ո Ն լ Ո ւ շ , յետոյ մայրաքաղաքի մր անվիճելի քաղաքապետն ՐԷԷաԼ ժողով ոլբդթ) որ պարտութեան գառն բաժակր
Բ^՚կղմ ՚«ծ ) Պ իրէ Ասի նա լա Հան ղիս աք կր Հ ասն էր , տարիներով ել ւսնխւո իր վ ա յնլել ք՛ ո ք ո ր ին Համակ քամեց՝ ցմրուր ; Գեկտեմբեր ՛Հին \\)աաիսեան րս–
թուրք թղթակից մը նկարադրնլով սովաՀար րագ– րանքն ու յարղանքր ) պզտիկ արժ՛անիք մր չէ* տ իպուեցալ ԼԼլեքսանդրապո լի մէ^ ստորազ րել
մութեանցաՀռելի թշուառութիւնք )կր պատմէր թէ (Բժշկութիւն ուսած՝ էր , սակայն այդ ասպա Թուրքերու Հետ Հաշտութեան ծ՜անօթ դաշնաղիրր։
աշխտրՀի մէ^ այս տեսակ բան չէ սլատաՀահ– : Թէ րէ ղր նեղ կուգար իրեն*. Այղ պատճառով ալ շատ ՍաքնուՀետեւ քքքատիսեան անցաւ արտասսքՀման
երեք օր ու ղիշեր Լ^ԼԲռալ՝ քնանալ » ի աես դժո խա– երիտասարդ տար իքէն նետուեցաւ Հանրային գոր– եւ 1 9 2 1 / ՛ " վերջնականապէս Հաստատուեցաւ Փա–
յին տեսաբանին է Թէ երբ նաւուն րեռներք կր ծ՜ունէութեան ասսլարէզր ել մինչեւ վերջիս Լո*–ս^1Լ ՐՒղՒ ^Էհ 1 ։" V Դէխսյէ֊ոՐ ԳոՐ°^ա^էէ°Ր դարձաւ Հա
պարպէին , բեոնակիրներր սովալլուկ՝ պարկերէն Հաւատար իմ մնաց ի ր կո չում ին : Հայոց ժ՜ամ անա– յաստանի Հանրապետութեան Պատուիրակութեան
թափ ահ՜ լուբիա յի եւ սիսեռի Հատիկներր կր ժող– կակից ււք ա ա մ ութ իւնր կարելի չէ Գրեէ * առանց նախագաՀ Աւեա ի ս ԱՀարոնեանի : թանիցս ճամ
ւ/էին իրենց գտակին տակ պաՀելով , բայց ոստի" բազմիցս քիշատակելոլ անունիս– Հանղուցեալին ) որ բորդն ց Լոնտոն ) Հ$*\քւնել ու Լօղան , Հայկ . դատի
կաննԼրր կ\քւ գրաւէին : Թէ Աթէ"քի առտուն ււա աՓ՝1ւ ակարդ դ եր կ ատ ա ր եց Թիֆլիղէն մինչեւ պա շտ պան ո ւթ ի ւն բ եւ մաս մր նոր Հ Հ7/շ ա–
կանուխ պոչեր կր կազմուէին աղբամաննեբու առ– Փարիզ։ 1 9 1 7 / ՛ " մտաւ Հ* Տ* Գ* շարքերուն մէ^ եւ ււք ա Տ ով ելու Համ ար տարագիր Հ ա յո ւթեան , սա
ըեւ , ուտելիք ճարելու Համ ար : Թէ ո Գո ՛Լ" լՐ Դ ԼՀ իր վարձառու պետական մ արդու ամ ր՚՚ղ^ ա աղ ան կայն իր ել րնկերնեբուն խանքերն անցան ապար–
չէր Հանդուրժ՛եր որ կիներր արդուզարդ քնեն , ես էք ր ի սպաս դրաւ Հայ ժողովուրդի ազատագրական դիւն : 1923/*5# Լօղան ի դաշնագիրդ փակեց Հայկ .
քիչ - շատ լաւ Հագուած՜ կին մ ր կէՀ ՛նա խտտուէր շարժում ին նուիրուած կադմ ակն ր պո ւթ ն ան : Ա* ին չ Գ ա ա ր եւ փոքրիկ դաշնակիցր գո Հ գնաց մ եծ՜երու
իբրեւ անպատիւ եւն * : Հայ զինուորն ու կամաւորԸ կր կռուէին ճակատին քաղաքականութեան :
Ա՝իւս կողմէ) Հիւհ՜ախտր) ճաՀճատենղք եւ վրայ՝ իրենց ար իւնր զոՀ ելով ս ր բազան դատ ին Հայերս դարձանք <ձՀայմաթլոս՝^ եւ Հ*Լ,անսԷն–
ուրիշ Հ իւանդութիւններ աՀռելի աւեր կր գ ո ր~ Հ ամ ար 1 քյ ատ ի սեան եւ րնկն րնն ր ր ղի լան աղի տա եան» Հպատակ : Հայկ * Գա ար վերածո ւեցաւ գաղ
կտն զանազան ղիս^ ումներով՝ թ շ\ամ ի եւ դաշնա թականներու խնամատուրուքժեան ) Հ * Հ * Պատուի–
օ-էին յ մ անաւ անդ մ ան ո ւկնե ր ո ւն եւ երիտասարդ կից պետութեանց մօտ կ^թ էանային Հայ՛ ժողո բակութիւնն ալ՝ Գաղթականական գրասենեակի :
ներուն մէի վուրդին ապաՀովել ափ մր Հող) բ ո յ ն մ ր՝ իր գլու– եքատիսեան՝ ԱՀաբոննանի Հետ՝ ստանձնեց ա յ՛է
կեանքը ՀեազՀ եաէ անտանելի կր զառնաբ խր գնելու Համ ար : զրասենեակին ղեկավար ո ւթիւնր , պաշտօն՝ զոր
նաեւ իբրեւ Հետեւանք բռնի աշխատանքի եւ աք 1 9 1 4 / ՛ » $՝1լֆլ1"Լ1* քաղաքապետ էր՝ երբ մեծ՝ ձեռնՀ ասօրէն վարեց մինչեւ իր վերջին չոլնչր։
սորի դէպի Գերմանիա ^ մանաւանդ Աւստրիա («/- պատերազմ ր ծաղեցաւ : կամաւ սրական շարժու մի ՝Լ^անիւլս գնաց ^րնել՝ Ազդն ր ո ւ Գ ա շնա կց ո ւթն ան
ռաւելապէս ՆԼիէննայի Հրքաս\Ր՝) ՚ 0ետոք կար ղի"՜ զ ք իւ ա ւ ո ր ղ ք. ր ա կա տ ա րն ե ր Է ն մ կ էլն եղաւ Ա* ես րոպ մօտ ւղ աշտ պան ե լու Հ ամ ար Հայ ղաղթականնե բու
ւ ււ րաւք բութ իւնր Հ 1,ււքս . Ա՝ ա ւք ի ււ ա քւ ււ ււ ի եւ Աամսոն ($ ա ր ո ւ^թ ի ւն նան ի իրաւ ունքնեբք օտար երկիրներու մէ^ ։ ք1 ր մաՀ էն
Երբ յունաՀտ յ զաղ ութին թ շ ուա ո ութն ան ա– ՀԼա : 191 Տին՝ Հա յաստանի ան կա իա ւթ Լ ան Հո Հա երկու օր առա ^՝ այցն լութ իւնր բնդունած՝ էր 1էզ–
ռա^ին լուրերո Հասան թերթերով ^ ճնոք տնցտհ՜ կումէ ՛հ առաՀ կովկասեան ԷքԷյմին կոգմէ $ քւա~ ղ աժ ողով ի Գաղթականաց վերատեսուչի օգնական
նամա 1լեեբուէ կամ բերնէ բերան շր^աձ՜ լուբերով , պիգոն ղրկուած^ պա տ ո ւի ր ա կո ւթ ե ան մաս կր կաղ– *ք՝իւլմանի ) որ յատկապէս եկած՜ էր զի^՚քբ տեսնե
պարտք սեպեցինք ուշադրութիւն Հրաւիրել; է, լ մ էր : Թ՝Ոէ֊ր քեր ր ա յն ատեն կ ո վկա ս ին 1լ ո ււլէ ին լու եւ իր կարծիքն առնելու Գաղթ* Օֆիոի \ նոր
յանձն տխում բ մբ կազմ ուեցաւ Փարիզի մէ^ ^ մաս–՛ պարաադրել Բրէ սա - Լիտովսկի դաշնադիրք ։ Ը ւ կազմ ակն բսլութ նան մ ասին :
նակցութեամբ կարմիր եւ կապոյտ քԱաչն ր ո լ եւ երր նոյն տարուան Ա՝ այիս 2,$ին Հայաստան ան՛ /// ատ ի սնանի անձր կենդանի վկայ մոն է ր
- ք+Հսրեգո ր հ՜ա կան ի ։ Տ անձն ամ ո զո վք կրցաւ պատ - կախութիւն Հռչակեց , \\ի*ւա ի ս I, անն էր որ շաբաթ Հա քկ * Հանրապետութեան Հ իմնա ր կութ նան : ճար
կառելի դում ար մ ր Հ աւաքել , Դ^ղ եւ ուտելիք մր վեչվ՝ յունիս 4/'ն Բաթումի մ էշ Թոլրքիոյ Հետ տասան ) միաժամանակ Հոգեբան էր Հ Ւր ճառերով
ղրկելու Համար : ԼԱյս դեղերէն մաս մր մնացած՝ ււտորագրեց Հաշտութեան դաշԳւագիրր : $՝ամանա– Հայրննաբազձ Հայութեան սրտին մէ^ կր թարմա–
ԷՀԷԷք*եո Վ է *Էէ* Ր^յ՚րս յաՆձնուեցաւ Փ ա ր ի զի իւորՀ բր կաղ րական տես ա կէտ էն ասիկա առ աՓի ն դաշն ա– ռնէր Հեռաւոր Հայաստանի յիշատակնեբք եւ անոր
դային դեսպանատան , որպէսղի Հայաստան փո գիրն է՝ ՛Է՛՛Ր ստորադրած՝ է Հայաստան իրրեւ ան սէ ր ր 1լ արծ՜արծ էր ուծանալու եւ այ լաս երե լու Հա
խադրուինք : կախ պետութիւն » մի^ադղային առածին վաւերա– կամէտ Հոգիներու մէ9։ ք1 ր դրութիւններր՝ ան
Տ ա կալի՛կ դմուար է ստուգել Հայ զոՀերուն թուղթն է ) որով Թռւրքիան ֊ ուրիշ ո եւ է պե– ոն թ ե ւե թ ու մ իշտ առա ր կա յակա՛հ՝ Հ եաաքրքրու–
թիւ\ր ^ իբրեւ Հետեւանք այ" Համատարած թշուա՜ տուիժենէ առ ա ^ • ճանչցալ Հայկական պետու– թեամր կր կարղացոլէին : Տարիներ առա9 իր յոլ–
ււ ո ւ իք I. ան եւ. անլուր բռնութեանց ։ Անցաձ֊ տարի , թ ե ան մ ր իրաւական ղ ո ք ութ իւնր՝ գաբերու ստրր– շերր Հր ա տա բակ եց ՀՀ Հայր են իք» ամ սաղր ին մէֆ՝
անօթութԼնէ մեոաօ֊ կր Հաշուէին , միայն կռւթենէն վնր1) թէեւ 11000 քա՛ւ, քիլոմեղրնոց (լոյս տեսան իրրեւ դիրք Աթէսքի *^է^ «Հայաս
Աթէնքի շրջանին մէ$) մօտ Հազար Հողի*. Հազար ւոաք/ած ո։ թ ե ան մ քւ վ րա ք ) ամ վավաւած՜ Սեւ անւոյ տանի Հանրապետութեան ծ՜աղումն ու ղաբգացու–
ներ ալ կմախք գարձաօ՜ էին) երր երկիր ր վ՚ք՚ր՜ լիճին չու րք ւ Տեւոոյ ւլնսւց ^1ոլիս՝ \ԼՀարոնեանի մհ»» խորազրով՝) :
կ II I I, էք III I է 1,ւ Պ՚ռ՚զ՚սք՚ռսեանի Հեւո I.ւ մնաց մինչեւ Ա՝ուտրոււի ժամանակակից սլատմութիւնր պիտի յիշէ \Լ *
ԱղաաութենԷն ՚էերթւ ալՏ իրրեւ Հնաեւանք ՀԼինաւք աղ ա ր ր ) ուռ "՚նց ո եւ է Հ ամ աձա յնութեան իյաաիսեանր) իրրեւ ճկուն քազաքսւղէտ եւ եռան
ներքին՝ քաղաքացիական կոիւ նհ յաւ , ու նեցանք կարենաք, զաքոլ Թուրքերուն Հետ՛. դուն Հայրենասէր :
նոր ղոՀեր , որոնց մասին ստոյգ ա I, զ ն կ ո ւ թ իւննե բ Հ ա ւ ա ււ տ ա նի ան գ բ ա սիկ կ ա ււ ա վ ա ր՝ ո ւթ ն ան ա– ՀՐԱՆՏ • ՍԱՄՈՒԷԼ
կր պակսին : Շ•
Fonds A.R.A.M