Page 62 - ARM_19-1948_04
P. 62
ՊԱՏԱՍԽԱՆ «8ԱՌԱՋ»Ի ՀԱՐՑԱՐԱՆԻՆ թեամբ; Հազիւ ինքզթքբ ժողվահ֊, տեղական
Ի ն 2 Ո > Ի>4Ւ8Ի Կ&ՊԵքԱ պայմաններուն , լեզուին, ծանօթացած , կը կ,^
Ի՚Աչպհս աԱցաԱ ԱԽ ^ հ դ մակեբպոլի նա խ ին՛քն իր մէ%, օղակ օղակ, ի^
Վերջերս չաա սովորական երեւոյ՛թ են դար թեւերը կը տարածէ Ֆրանսա յ ի ամէճէն խուլ 1ա ֊
ձան– փախուստները «ԽորՀրդային, դրախտից »: կիւններ՚բ, միաե նշանաբան ունենալով մեր գ ր ա ^
կանութիւձնբ, լեզուև , մշակոյթբ; ՑաոաքապաՀ ֊
10՚որՀր գայ ինները եւ իրենց անպարկեշտ « ուղե– Հիմա բոլորս ալ գիտենք թէ ինչ պայմաննե ՚նեբը ղբւրձբէնք յարգանքի եւ. սէր սյքսբածելոլ. բ ո ֊
ԿԻցներյր խժալուր աղմուկ են\ բարձբացնրկք , րով եկանք Ֆրանսա , 1 9 2 3 թ ։ լոր արժանաւոր իրէց ընսւրս/նինեբոլ Հպնդէպ ։
անարգանքի սիւնին գամելու Համար բոլոր %փքս– Տարագիր երիսւասարգ որբ սերունգը ճքսմբայ Այս բյւլորին փոխարէն, Հալածուեցանք, աչ֊
խստականներըֆ , «չվե բագաբձողնեբ բ7> ,ոբոնք մե ելած էբ ի^ՔԳՐ^ՔԸ բախտին յանձնաօ՜ : Որբանո՛ց– քի փուչ դարձանք : Մինչեւ իսկ բանկալին ժամկո–
տասաներորդ մամին Հրաժարած են ՀաշխարՀ ի ներբ Հաչուեյարգաբի ^ենթարկուէին; Ամէն ոք չբ ծուռ նայեցաւ մեզի։ Մենք Համբերութեամբ
ամենաժողովք ղավար ». երկրից եւ իշխանութիւ - իր դլխուե ճար՚բ նայելու գաաա՚պաբաուած էր • Հանդուրժեցինք բոլոր նախատինքներուն;
՛՛՛ԷՅ •• Ան՛ունի , տարիքի փոփոխութիւն , խաղալիկ Հսբմ– Սակայն տառապանքի ճամբուՏն մէչՀ գտած է֊
Մի քանի շաբաթ առա9 խորհրդային գրաւ սարֆնեբ՚ու անխիղճ շաՀագոբծմ՝ա\հ՛ ; Շատեր նետ– ինք մեր ուղին, տոկալ : Զ յուսա Հաաեցանք .
ման շր^ան ի բ փախաւ եւ անգ լ . շր^անր ապաստա ոլեցան խուլ անկիլննեբ ծախու պա՛տառ դառնա - Ու անվարան չարունսյկեցինք մեր սու֊իրական
նեցաւ յայտնի բոլշեւիկ մր, Գր * Տոկայեւ, որ ե– լով ագարակներու մէչ1։ Ուրիշներ խումբ, խումբ գրրծբ , սերմել , ու.սո>֊մնա՝թիրխլ , նո լի րրլի բազ–,
խուժեցին Հանքերու , գործարաններու մէչ1) իրենց գային փրկութեան : Տուինք մեր ւ։ լն եցաօէն , մեր
ւլած է Համալսարանի դասատու , աբՀեստագիէ– պատառ մբ Հացը ապաՀովելոլ մ տա տա % շ ո լ –
տութեանց թեկնա՛ծու^ ճարտարապետ օգ ա\1աւաշի թեամբ, շաՀագո՚րծուե լով, օրական տասնեակ ժամ ուժէն ս1 աւելին : Մեր նշանաբան-բ եղս
շաՀբ ամէն բանէ վեր» :
նոլթեան , գնդապետ , պատասխանատու. աշխա աչխ ատելով; Այս բոլորէն զատ ամ ենա խո շոր՛ զր « Հայրենիքի
տակից խոբՀրգային զինուորական վարչութեան կանքը զոր կրեցին լեզուի խնդիրն էր՛ ինքն՛ո՛ւ ՏուսաՀատնեբ , յոռետեսներ , շշմեցան : Շատեր
գլխաւոր ս պա յ ա կ ո յտի Գեբմ ա\ն՝իոյ մէջ , րոԼլչելիկ թեան թուղթեր՛ու կարգագրութիւն , օ՚րինաւո բու– նո/ւիսկ իրենց քունբ փախցուցին, վախնալով որ
\932էն ի վեր, կուսակցական Լտետրբ թէլ թիւն; փորձանք՛ պիտի դառնանքիրենց խախուտ ^բորբո
1945892)։ Աքս շրջան բ տեւեց ամ բողջ երկու տաբի ; սած դիրքեր բ մաքրագործելով ;
ԱՀ ա լաս ի կ իր յայտն ո ւթիւննե րր Հ րատա - Մ ենք ա յս տառապանքի , փորձութեան օրեբր ան– ճիշդ այս շրջանին, ա՛նճոռնի պայքար մբ կբ
րակուահ՜ճ Փարիզի «քիոլսական Միաք » շաբաթա ցուց թեք լուռ \ու մ ունջ: Չտեսանք մեր գլխագիր՝ բացուի Ապբիլեան սերունդին դէմ : Բայց մենք
թերթում , «ինչո^ւ խզեցի կապերս ԽորՀ րդային ազգի՛ն երէց սերունդին ներկայացուցիչներբ , որ չյուսաՀատեցս^ք, պայքարեցանք ու բողոքեցինք
վարչաձեւի Հետ» վերնագրով. Հետաքրքրուէին , առաջնորդի դեր կատարէին X բոլոր անիրաւութեանց գէմ յկեղծ դիմակներբ վար՝
ՀԱՅԱՍՏԱՆ8Ի Անոնք մամ ուն բակէն գուբս չելան, պարզ դասա առինք, պաՀանջեցինք որբերու եւ ոբբուՀիներու
X խօս ո ւթիւններ կազմակերպելու , օրէնքներու , առուծախի Հաշիլնեբբ։ Մեր ինդվղումր, յոլզոլ–
«Ես եղած եմ ել կբ մնամ Հաւատարիմ զաւակբ լեզուի ,կենսական խնդիրներով զբաղելու Համարէ մբ Հասցուցինք մինչեւ Հանրային Հաստատու
իմ մողովուրդի ։ Ես պատրաստ եմ նոյնիսկ ինձ Ա յս շրջան են շատեր խամ րեցան , ուրիշներ աշնան թիւներէ ներս։ Այս պա՛յքարին Հետ զուգրնթաց ,
զոՀա բեր ելու նեբքինգոր՛ծեբո՝ւ & ախա բար ութեան տերեւներ՛ու պէս գե զնեցան ու Հա լեց ան : Ընդու սիրեց ինք ու ս իր ցուց խ. ք մեր ն՛ու իր ա կ ան բոլո բ
Լնախկին Չեկան՝) վիմուկէ երին , եթէ այդ օգտա նակն եր օրուան Հացի մ տ ա՛Հ ո գո ւթ ե ան Հետ ելան - սր բութ իւննե րբ , տարածեցինք լո յ ս ր : Մ եղիՀամար
կար կարո զ է /ք՛նել իմ մո զ ո վ ո ւր գր ազատելու բո— քով պաՀ մր բնկբկեցան, ազգ ու Հայ՛րենիքի սէր, անցոլկբ մոռցուկ չէ X Ժա՛մանակին աւելի ղործ–
ն ա կա յ ո լթեան ճիրաններից : Տամ ենա լն\ դէպս ես խանգավառութիւնբ նսեմացան , իրենց ալեկոծ նականօրէն , առանց ծամծմելու մեր բառեր բ , օգ–
նախբնտրում եմ մեռնել, ազատութիւն. բառ,բ շրթ֊ Հոգիներուն թրթռուն լարեր բ թուլցան : տուելով «Տառաջ»ի անկողմնակալ դիբքէն, պաՀւ-
ներ ուս , քան ապրել խորՀ բդային Հ ամաճ արա կա ք\ք վ պիտքւ Համարձակի Հաշիկբ տալ այն վառ զե ց ինք մեր աեսակէանեբբ , մատնանշեցինք բոլոր
յին սուտի մէջ X վռուն , Հայրենասէր , ալեկոծ երիտասարդու բաց ու գոց աղբիւրնեբբ։ Այդ օրերուն կարծես
Մինչեւ ես դաոն՛ամ զոՀ,բ Զեկայի գործակալ թեան– , զո բ կո բսն ցուց ինք առանց գիտնալու թէ մ արգիկ չաՀ ունէին Հ ա լած ե լու ՚յկւ
ների , ուզում եմ ասել իմ մողովոլրդին այն ինչպէս խամ րեցան՝ X Ո^վ պիտի տայ ցանկր այն երիտասաբգութիւնր, այն բոցավառ շարմոլմր ո–
պատճառներ բ որոնք ինձ մղեցին առանց ետ նայե երիտասարդներուն , ոբւ& ք բարձբադոյն ուսման՝ րուն ջաՀակիրն էր Ձոմոլնիքրւ
լու խզել խոբՀրգային վարչաձեւի Հետ ոնգՀան– կարօտն ունէ ին : ՝Բան ինե® ր օգտ ո ւե ց ան «ա զգա յին Այսօր ով որ սիրտ ունի, թող թղթատէ «Տա
պիտի
րապէս եւ ՀամախոբՀրգա յին կոմունիստական ռով» ի 1932/ թիլերէն մինչեւ 1934/5, Հոն , ուր
կար
կուսակցութեան Լ մեծամասն ական) Հետ մասնա գանաւեան կարասէն» , ել եթէ օգտուոզներ եղան,
2
ւոր ապ էս : ին չո® լ պա քմ ան գրուեցաւ «Հ աւատով խոստովա– գտնէ «երիտսաարդա՛կան լոլբ»երու բամինբ
Մ ի ա յ ն իմ մողովուրդին ես պաբտաւո ր եմ Հ իմ» ստորագրելու *• • պար զած՜ ենյ^ բո լո ր չարիքներու աղբիւր բ X
Հաշիւ տալու եւ ոչ քաղաքական Բիւրոյի ԼՊօլիտ– Գիտեմ , բԼ՚կերներս պիտի բսեն–* ^քր բաւէ։ դալ մանաւանդ 1934 Տ ուլիս 7 ել Օգոստոս
բիւ֊բօ) ինքնակոչներին : Այո, կբ բաւէ, «Չալբ մտնէք, ճտեբնիգ հ ուռ թուակիր «Տա՛ռաջ»ներ՝ր) X
Ո՞Վ ԵՄ ԵՍ ,
մնա ք» X Աիրեքի մեծ Ն • , ան Հրամեշտ չէ շատ Հեռու–
ներբ եր թա լ , փաստեր ր իրար կբ Հ բմ շչոկեն՝: Ա—
Ես ծնունդով աշխատաւորի բնտանիքից եմ : 1925։ Ապրիլեան սերունդբ կր ջանայ իր կերած Հա ամ էնէն խօսուեր , որ մեզի Համար նո բութիւն*
Ւմ ՚ծնո դիերր ի բ ենց ամբոգջ կ ե ան քո ւմ զբա՚գուե ք « Հ ա ց ր» փո խարինել կ բ կւ /// կ եր ախտ ա՛պ արտ ո ,6.–՜
են սեփական, աշխատանքով; Հո կա եմ բեր եան յե–
ղափոխութիւնբ 1917 թ՛ մեր բնտանիքբ ող^ունել
է ո գե լո ր ութ ե ամբ ։ Մենք բոլորս Հաւատում էինք
ամբո խավարական Հ ա ւ ւս ս ա իքներին եւ էնա - Լբո լշելի կ ) կո ւս ա կց ո լթ իւն\ ել բիւրո յի : Ա յսպի ֊ Ոչ մ էկ քաղաքական Հ ա լա՛քա կան ո ւթ ի ւն , եւ
բանների ՝ Լենինի , Տրոցկիի ,Աինովիեւի ,Պուխա^. սով , թ ւո ւ մ Է թէ , ես պատճառներ չունէի ԳԲ^՜~ ոչ մէկ կառավարութիւնէ երկրագունդիս վրայ չէ
Ր ին ի եւ ուրիշ «առաջնորդների»։ Տետագա՚յին , գոՀելոլ իմ բախտից , թլում է թէ ինձ ուրիշորեւէ ունեցա՛ծ եւ չունի ա յգքան ան սաՀմ ան կտրելու–
երբ շխան ո լթ ի ւնր յափշտակեց Լականջբ խօսի Ե– բ ան պ էաք չէ ր Հ Ես եր կար տ արին եբ աշխատեց ի թիլննեբ որ 1917^5/ սկսեալ խորՀրդային բոլէեւիկ
րելանի «Զավթեց֊». Խմբ.) «Աո֊աչ1 նորդ»Ստալինր, խոբՀբդայխւ իչխանոլթեան Համար, Համաձայն կոմունիզմ բ իր տրամ ագրո լթեան ո ւեեցած է : Ս ա ֊
մենռ դեռ շարունա՛կում էինք Հաւատալ : Աակայն իմ խղճի եւ ո՛չ վախի ազգեցութեան– տակ, սա կա յն 30 տարս լան Պ ո լիտ բիւրոյ ի թագա ւոր ութ իւ–
անուրջներ բ յո յսերի
մամ տնակ / բԼ թաց քին քաղցր կայն ո րո > մամ Ակն՛ակիրն թաց քին՝ իմ մէջ յառաջ նր Հասել է միայն մէկ բանի ստեղծել անսաՀ–
:
փո շփացան, եւ աներեւութացան եկաւ բեկում Հանդէպ խոբՀրգային իշխանութեան մ ան օր էն բացարձակ խո րՀ բղա յին կա ռա՚վաբո ւ–
, մեր երկրի մո
Ես երկու տ ար ի եղա՛ծ եմ «պ ա՛տ անի պ ի օն եր^– ել կոմ ուն ի ս տա կան կուսակցութեան : թիւն , սակայն ո՛չ ի բարօրութիւն
ն ե րի» շարքերս ւմ , վ եց տաբի կոմ ուն ի աո ակ ան ե– հյ ո բՀ րդա յին դէպքեբի րնթացքին պատճառով զովս ւր գներ ի X
րիտասաբգութան մէջ (կոմերիտ, կամ ռուսերէն ես եկայ այն եզրակացութեան , որ «կր բաւէ» ։Չեմ Եթէ խո րՀ բգային կառավարութիլնբ որին
կոմ սո մ ո լ ) , 16 տարի Հ ամ ամի ո ւթենա կան կոմ ու ց ան կ ան ո ւմ լին ել կ ողմն ա կի ց ստ ալինական՛՛ո՛ւ– այդքան յա՚մառօրէն ձգտում էին բոլշեւիկնեբբ է
նիս տակ ան։ ( բո լշ եւիկ ) կուսակցութեան մ Էջ , 1 5 թեան\ ։ Հ ր ամա բլում եմ Հաւատարիմ գործակ– գիտակց օրէն եւ Հ մ տօ րէն կարենա ր ապ բել մողո
տաբի խո բՀ րդա յին բանակի սպայա կան կազմ ի ցոլթիւն ից Ա տ ա լին ա կան ո ւթ ե ան Հ ետ X կարծում վուրդի շաՀերով, նրա երեք տասնեակ ս&սաՀման
մէջ՛ չուրջ 11 տաբի կամ անդամ կուսակցական եմ Հետաքրքրութիւն ից զուրկ պէտք չէ լինի պար իշխանութեան աբդիւնքր չէր լինի ա յսօբուա յ ծ ի"
բիւրո յի կամ կուսակցական մարմնի մ տյրաքա– զել սկզբունքի այն տար բեր ո ւթիւններ բ որոնք ճա հաղելի ել Հաշմանդամ խոբՀրգային «բնկերվա -
զաքի կուսակցակսձն\ կազմակերպութեանց։ Մաս կատագրի բերմամբ ել դէպքերու րնթացքով Հար րութիւն»բ Համ եմ ո ւա՛ծ թշուառութեան , անօթու
նակցել եմ Համագումարներին , խո՚բՀբդակցու– կադրեցին ինձ խզել կապերս խորՀբգային վարչա թեան , ցուրտի , քաղաքական անիրաւութեան (աս–
թիկներին, կոնֆերաՂ,ս1 երին եւայլ խռբՀ բդային ձեւի Հետ»x ո անց իրաւունքներ ունենալու) եւ Հոգեկան ստր
կամ կուսակցական մողովներին ։ Եղած՜ եմ եւ Տօգուածագիրր յետոյ կբ պարզէ թէ խոր՛Հ բ– կութեան ։ Ուրիշ կերպ ասած, 30
շեւիկեան
շարքային սպայ եւ Հրամանատար եւ շարքային գ այի ն իշխ ան ո լթ ի ւնր իրա լաս ու չէ խօս ել ո լ յա տիրապետութիւնը տաոոլաՂ
ԼՕորՀբդայԷն Աիու
ճարտարապետ ել վարիչ զինուորական - դ ի տա - նուն երկրի մողովոլբղնե ր ու ել թէ «չեմ ցան կա թեան մէչՀ գործչէտպէս ցոյց աո լեց , որ խորՀրդ՛"–
կան Հաստատութեան եւ դասախօս մի քանի նո ւմ գոոծիք դառնալ նրա ձեռքով» : յին իրալակարգր չի կրնար ել անբնդունակ է օգ
բարձբագո յն կր թական Հ իմնարկո ւթիւննե րի , ԵՍ ԴԱՏԱՊԱՐՏՈՒՄ ԵՄ ԲՈԼՇԵՒԻԶՄ ֊ԿՈՄՈՒ տագործելու երկրի բոլոր կաբելոլթիւն՚ները է
Ա ոսկու այի մէջ՛. \,աեւ զինուորական ակադեմիա– ՆԻԶՄԸ ԻՐ ԲՈԼՈՐ ԱՐՏԱՅԱՅՏՈՒԹԵԱՆՑ ՄԷՋ չաՀ ժողովուրդի ել Հայրենիքի; ԸնգՀակառակն ,
Սէ ՚Ս՚՚Ս՚լՀհ*1* երկոլքուկէս տարին ես պատասխանա քՕո բՀրգայ ին կառա վա բ ո ւթի լնբՀ արգասիք խորՀրդային վա՛րչակարգը երեւան եկաւ իրՍ^լ
տու աշխատակից էի գլխաւո ր ս պայակ ոյտի խո ր– բոլշեւիզմ-կոմոլնիզմի , իրական աբտայայտոլ– գրութիւն չար ո ւն ա կա կան՛ սնանկութեան՛ կեանքի
Հ րդա յին զինուորական վարչութեան Գերմանիս յ թիլնն է բոլշեւիկեան փիլիսոփայութեանւ . նա բոլոր մարզերի մէչ1; Փորձբ ցոյց առլեց, որ խոր
մէջ (օդանաւային եւ Հրթիռի աբՀեստագիտոլ - ներկայացնում է այն, որին ձգտում է միջազգա Հրդային , բոլչեւիզմ - կոմունիզմբ ներկայացնում
թեան) ։ Ես կատարել եմ յատուկ գործ՜եր խոբՀր յին կոմ ունիզմբ ։ է իրենից յետաղիմական ուժ, որ կ՝ ա՛րգի լէ ընկե
գային կառավարութեան յանձնարարութեամբ , Բ ո լշելիզմ - կոմ ո ւնիզմբ իբրեւ քաղաքական– րային - տնտեսական կա րելութիճնե րի զար գա -
քաղաքական՛ Բիլբոյի (Պոլիտբիլրօ) եւ ա՝նձամբ Հոսանք գոյութիւն ունի 1903 1^Ոլի°Հ Այգ նշանա ցումր երկրի, բնական ընթացքով; Մ անրակք՛ կի"՛
«Առաջնորդ Ատալինի կար գագբո ւթեամ ր : Երկու կալից մաման ա կաշր ջազում նա ունէր բոլոր Հնա ուսումնասիրութիւնը սովետական անտեսակովն
անդամ թ ֊ ձ վի ճա կ ո ւել է զեկ ո ւց ա բ եր լին ե յ րաւոր ո ւթիւններ ր աբտայայտելու ի րեն– ամէն քաղաքա՚կսձնտլթեան՝ ցոյց է տալիս ,որ նա ընթա
կրեմ լ ի խորՀ րգակցութեանց , նաեւ Պ ո լի տ բիւր ո– կերպ եւ բոլոր բնագաւառներոււմ՝ քաղաքականճ նում է բացարձակապէս ժողովուրդի իրական շա–
տասնամեակնեբու
յի սղմուա՚ծ նիստում : տնտեսական եւ Հոգեկան։ Երեք Հերին Հակառակ ուղիով; Մա՛նրակրկիտ քննու -
Որո չ մամանակի ին թացքին ես եղած եմ րն թացքին նա յայտ՛նապէս վարեց ան սաՀմանօ ր էն\ թիմւ֊բ երկրի քաղաքական կեանքի՝ ցոյց է տա
քար տուղտ րն երից մ է կբ (խորՀ բռայ ին ) մ իջդաշ - բացարձաքք մենատիրական իշխանութիւն. ; Նա լիս ո ո բոլչեւիկ - կոմունիզմբ խոբՀրգային ար–
նակցտյին վերստուգիչ խոբՀուրռի Գերմանիս ք մ ի ակ կառավարող կուսակցութիւնն էր ^բկրի տայայտութետմբ ՚ իրենից ներկայացնում, է մեծ
մէջ՛. Ես գործօն աշխատակցութիւն եմ բերա՛ծ մի մէջ ։ Երկիր , որ կազմում էր երկրագունգի մէկ քայ\լ մր գէպի եա , գէպի միչ՝ին գա՛բ; Ես քաղա
քանի խոբՀրգային թերթերին յօդո՛ւածներ գրե - վեցե րորդբ , ուր շուրջ \ 93 մ իլիոն բնակիչ կար , քացի 20րգ գարի, որեւէ ցանկութիւն չունիմ լի–
լով։ Ես կատարել եմ մի կարգ գիտական-Հ նտա– բնութիւն ից օմտուած անսաՀման ին ա՝կան Հարս - ՚ ել նրա՛՛ ց Հետ , որոնք նա խապատ ուութի ւն բ տա
գօտական աշխատանքներ , մ էկ մ ասր Հ բատ արա– տութեամբ ( Հա՛նքեր ) 1 արգասաբեր ան Հո ւնւ տա– լիս են միջնադարին; &« կեցան՜ եմ բոլչեւիզմ -
1լ ո ւած բս/ծութ^ ւննե րով , անտառային ել այլ բնական կոմունիզմբ դատապարտող ուղեգծի վբայ; Նա
հյորՀբգային շբջապատր եւ Հ ար ս տ ո ւթ ի ւ\նն եր ով : Ե բկի ր ուր կր բնակին– 1 80 մէկ ուժ է որ ոչ թէ առաչ1 է գն՛ում , այլ եւ
Հսնգամ Համ ամ ֆ ո ւթ են ա կան լքեօԻ ւ ժ ւ քնե ու տաոբեր եւ տաղանդաւոր մոգովսւբգնեբ : ( Օ 9–– Տ/էԿԱՅԵՒ
կոմ ո-լե ի ս տ ական
Fonds A.R.A.M
Ի ն 2 Ո > Ի>4Ւ8Ի Կ&ՊԵքԱ պայմաններուն , լեզուին, ծանօթացած , կը կ,^
Ի՚Աչպհս աԱցաԱ ԱԽ ^ հ դ մակեբպոլի նա խ ին՛քն իր մէ%, օղակ օղակ, ի^
Վերջերս չաա սովորական երեւոյ՛թ են դար թեւերը կը տարածէ Ֆրանսա յ ի ամէճէն խուլ 1ա ֊
ձան– փախուստները «ԽորՀրդային, դրախտից »: կիւններ՚բ, միաե նշանաբան ունենալով մեր գ ր ա ^
կանութիւձնբ, լեզուև , մշակոյթբ; ՑաոաքապաՀ ֊
10՚որՀր գայ ինները եւ իրենց անպարկեշտ « ուղե– Հիմա բոլորս ալ գիտենք թէ ինչ պայմաննե ՚նեբը ղբւրձբէնք յարգանքի եւ. սէր սյքսբածելոլ. բ ո ֊
ԿԻցներյր խժալուր աղմուկ են\ բարձբացնրկք , րով եկանք Ֆրանսա , 1 9 2 3 թ ։ լոր արժանաւոր իրէց ընսւրս/նինեբոլ Հպնդէպ ։
անարգանքի սիւնին գամելու Համար բոլոր %փքս– Տարագիր երիսւասարգ որբ սերունգը ճքսմբայ Այս բյւլորին փոխարէն, Հալածուեցանք, աչ֊
խստականներըֆ , «չվե բագաբձողնեբ բ7> ,ոբոնք մե ելած էբ ի^ՔԳՐ^ՔԸ բախտին յանձնաօ՜ : Որբանո՛ց– քի փուչ դարձանք : Մինչեւ իսկ բանկալին ժամկո–
տասաներորդ մամին Հրաժարած են ՀաշխարՀ ի ներբ Հաչուեյարգաբի ^ենթարկուէին; Ամէն ոք չբ ծուռ նայեցաւ մեզի։ Մենք Համբերութեամբ
ամենաժողովք ղավար ». երկրից եւ իշխանութիւ - իր դլխուե ճար՚բ նայելու գաաա՚պաբաուած էր • Հանդուրժեցինք բոլոր նախատինքներուն;
՛՛՛ԷՅ •• Ան՛ունի , տարիքի փոփոխութիւն , խաղալիկ Հսբմ– Սակայն տառապանքի ճամբուՏն մէչՀ գտած է֊
Մի քանի շաբաթ առա9 խորհրդային գրաւ սարֆնեբ՚ու անխիղճ շաՀագոբծմ՝ա\հ՛ ; Շատեր նետ– ինք մեր ուղին, տոկալ : Զ յուսա Հաաեցանք .
ման շր^ան ի բ փախաւ եւ անգ լ . շր^անր ապաստա ոլեցան խուլ անկիլննեբ ծախու պա՛տառ դառնա - Ու անվարան չարունսյկեցինք մեր սու֊իրական
նեցաւ յայտնի բոլշեւիկ մր, Գր * Տոկայեւ, որ ե– լով ագարակներու մէչ1։ Ուրիշներ խումբ, խումբ գրրծբ , սերմել , ու.սո>֊մնա՝թիրխլ , նո լի րրլի բազ–,
խուժեցին Հանքերու , գործարաններու մէչ1) իրենց գային փրկութեան : Տուինք մեր ւ։ լն եցաօէն , մեր
ւլած է Համալսարանի դասատու , աբՀեստագիէ– պատառ մբ Հացը ապաՀովելոլ մ տա տա % շ ո լ –
տութեանց թեկնա՛ծու^ ճարտարապետ օգ ա\1աւաշի թեամբ, շաՀագո՚րծուե լով, օրական տասնեակ ժամ ուժէն ս1 աւելին : Մեր նշանաբան-բ եղս
շաՀբ ամէն բանէ վեր» :
նոլթեան , գնդապետ , պատասխանատու. աշխա աչխ ատելով; Այս բոլորէն զատ ամ ենա խո շոր՛ զր « Հայրենիքի
տակից խոբՀրգային զինուորական վարչութեան կանքը զոր կրեցին լեզուի խնդիրն էր՛ ինքն՛ո՛ւ ՏուսաՀատնեբ , յոռետեսներ , շշմեցան : Շատեր
գլխաւոր ս պա յ ա կ ո յտի Գեբմ ա\ն՝իոյ մէջ , րոԼլչելիկ թեան թուղթեր՛ու կարգագրութիւն , օ՚րինաւո բու– նո/ւիսկ իրենց քունբ փախցուցին, վախնալով որ
\932էն ի վեր, կուսակցական Լտետրբ թէլ թիւն; փորձանք՛ պիտի դառնանքիրենց խախուտ ^բորբո
1945892)։ Աքս շրջան բ տեւեց ամ բողջ երկու տաբի ; սած դիրքեր բ մաքրագործելով ;
ԱՀ ա լաս ի կ իր յայտն ո ւթիւննե րր Հ րատա - Մ ենք ա յս տառապանքի , փորձութեան օրեբր ան– ճիշդ այս շրջանին, ա՛նճոռնի պայքար մբ կբ
րակուահ՜ճ Փարիզի «քիոլսական Միաք » շաբաթա ցուց թեք լուռ \ու մ ունջ: Չտեսանք մեր գլխագիր՝ բացուի Ապբիլեան սերունդին դէմ : Բայց մենք
թերթում , «ինչո^ւ խզեցի կապերս ԽորՀ րդային ազգի՛ն երէց սերունդին ներկայացուցիչներբ , որ չյուսաՀատեցս^ք, պայքարեցանք ու բողոքեցինք
վարչաձեւի Հետ» վերնագրով. Հետաքրքրուէին , առաջնորդի դեր կատարէին X բոլոր անիրաւութեանց գէմ յկեղծ դիմակներբ վար՝
ՀԱՅԱՍՏԱՆ8Ի Անոնք մամ ուն բակէն գուբս չելան, պարզ դասա առինք, պաՀանջեցինք որբերու եւ ոբբուՀիներու
X խօս ո ւթիւններ կազմակերպելու , օրէնքներու , առուծախի Հաշիլնեբբ։ Մեր ինդվղումր, յոլզոլ–
«Ես եղած եմ ել կբ մնամ Հաւատարիմ զաւակբ լեզուի ,կենսական խնդիրներով զբաղելու Համարէ մբ Հասցուցինք մինչեւ Հանրային Հաստատու
իմ մողովուրդի ։ Ես պատրաստ եմ նոյնիսկ ինձ Ա յս շրջան են շատեր խամ րեցան , ուրիշներ աշնան թիւներէ ներս։ Այս պա՛յքարին Հետ զուգրնթաց ,
զոՀա բեր ելու նեբքինգոր՛ծեբո՝ւ & ախա բար ութեան տերեւներ՛ու պէս գե զնեցան ու Հա լեց ան : Ընդու սիրեց ինք ու ս իր ցուց խ. ք մեր ն՛ու իր ա կ ան բոլո բ
Լնախկին Չեկան՝) վիմուկէ երին , եթէ այդ օգտա նակն եր օրուան Հացի մ տ ա՛Հ ո գո ւթ ե ան Հետ ելան - սր բութ իւննե րբ , տարածեցինք լո յ ս ր : Մ եղիՀամար
կար կարո զ է /ք՛նել իմ մո զ ո վ ո ւր գր ազատելու բո— քով պաՀ մր բնկբկեցան, ազգ ու Հայ՛րենիքի սէր, անցոլկբ մոռցուկ չէ X Ժա՛մանակին աւելի ղործ–
ն ա կա յ ո լթեան ճիրաններից : Տամ ենա լն\ դէպս ես խանգավառութիւնբ նսեմացան , իրենց ալեկոծ նականօրէն , առանց ծամծմելու մեր բառեր բ , օգ–
նախբնտրում եմ մեռնել, ազատութիւն. բառ,բ շրթ֊ Հոգիներուն թրթռուն լարեր բ թուլցան : տուելով «Տառաջ»ի անկողմնակալ դիբքէն, պաՀւ-
ներ ուս , քան ապրել խորՀ բդային Հ ամաճ արա կա ք\ք վ պիտքւ Համարձակի Հաշիկբ տալ այն վառ զե ց ինք մեր աեսակէանեբբ , մատնանշեցինք բոլոր
յին սուտի մէջ X վռուն , Հայրենասէր , ալեկոծ երիտասարդու բաց ու գոց աղբիւրնեբբ։ Այդ օրերուն կարծես
Մինչեւ ես դաոն՛ամ զոՀ,բ Զեկայի գործակալ թեան– , զո բ կո բսն ցուց ինք առանց գիտնալու թէ մ արգիկ չաՀ ունէին Հ ա լած ե լու ՚յկւ
ների , ուզում եմ ասել իմ մողովոլրդին այն ինչպէս խամ րեցան՝ X Ո^վ պիտի տայ ցանկր այն երիտասաբգութիւնր, այն բոցավառ շարմոլմր ո–
պատճառներ բ որոնք ինձ մղեցին առանց ետ նայե երիտասարդներուն , ոբւ& ք բարձբադոյն ուսման՝ րուն ջաՀակիրն էր Ձոմոլնիքրւ
լու խզել խոբՀրգային վարչաձեւի Հետ ոնգՀան– կարօտն ունէ ին : ՝Բան ինե® ր օգտ ո ւե ց ան «ա զգա յին Այսօր ով որ սիրտ ունի, թող թղթատէ «Տա
պիտի
րապէս եւ ՀամախոբՀրգա յին կոմունիստական ռով» ի 1932/ թիլերէն մինչեւ 1934/5, Հոն , ուր
կար
կուսակցութեան Լ մեծամասն ական) Հետ մասնա գանաւեան կարասէն» , ել եթէ օգտուոզներ եղան,
2
ւոր ապ էս : ին չո® լ պա քմ ան գրուեցաւ «Հ աւատով խոստովա– գտնէ «երիտսաարդա՛կան լոլբ»երու բամինբ
Մ ի ա յ ն իմ մողովուրդին ես պաբտաւո ր եմ Հ իմ» ստորագրելու *• • պար զած՜ ենյ^ բո լո ր չարիքներու աղբիւր բ X
Հաշիւ տալու եւ ոչ քաղաքական Բիւրոյի ԼՊօլիտ– Գիտեմ , բԼ՚կերներս պիտի բսեն–* ^քր բաւէ։ դալ մանաւանդ 1934 Տ ուլիս 7 ել Օգոստոս
բիւ֊բօ) ինքնակոչներին : Այո, կբ բաւէ, «Չալբ մտնէք, ճտեբնիգ հ ուռ թուակիր «Տա՛ռաջ»ներ՝ր) X
Ո՞Վ ԵՄ ԵՍ ,
մնա ք» X Աիրեքի մեծ Ն • , ան Հրամեշտ չէ շատ Հեռու–
ներբ եր թա լ , փաստեր ր իրար կբ Հ բմ շչոկեն՝: Ա—
Ես ծնունդով աշխատաւորի բնտանիքից եմ : 1925։ Ապրիլեան սերունդբ կր ջանայ իր կերած Հա ամ էնէն խօսուեր , որ մեզի Համար նո բութիւն*
Ւմ ՚ծնո դիերր ի բ ենց ամբոգջ կ ե ան քո ւմ զբա՚գուե ք « Հ ա ց ր» փո խարինել կ բ կւ /// կ եր ախտ ա՛պ արտ ո ,6.–՜
են սեփական, աշխատանքով; Հո կա եմ բեր եան յե–
ղափոխութիւնբ 1917 թ՛ մեր բնտանիքբ ող^ունել
է ո գե լո ր ութ ե ամբ ։ Մենք բոլորս Հաւատում էինք
ամբո խավարական Հ ա ւ ւս ս ա իքներին եւ էնա - Լբո լշելի կ ) կո ւս ա կց ո լթ իւն\ ել բիւրո յի : Ա յսպի ֊ Ոչ մ էկ քաղաքական Հ ա լա՛քա կան ո ւթ ի ւն , եւ
բանների ՝ Լենինի , Տրոցկիի ,Աինովիեւի ,Պուխա^. սով , թ ւո ւ մ Է թէ , ես պատճառներ չունէի ԳԲ^՜~ ոչ մէկ կառավարութիւնէ երկրագունդիս վրայ չէ
Ր ին ի եւ ուրիշ «առաջնորդների»։ Տետագա՚յին , գոՀելոլ իմ բախտից , թլում է թէ ինձ ուրիշորեւէ ունեցա՛ծ եւ չունի ա յգքան ան սաՀմ ան կտրելու–
երբ շխան ո լթ ի ւնր յափշտակեց Լականջբ խօսի Ե– բ ան պ էաք չէ ր Հ Ես եր կար տ արին եբ աշխատեց ի թիլննեբ որ 1917^5/ սկսեալ խորՀրդային բոլէեւիկ
րելանի «Զավթեց֊». Խմբ.) «Աո֊աչ1 նորդ»Ստալինր, խոբՀբդայխւ իչխանոլթեան Համար, Համաձայն կոմունիզմ բ իր տրամ ագրո լթեան ո ւեեցած է : Ս ա ֊
մենռ դեռ շարունա՛կում էինք Հաւատալ : Աակայն իմ խղճի եւ ո՛չ վախի ազգեցութեան– տակ, սա կա յն 30 տարս լան Պ ո լիտ բիւրոյ ի թագա ւոր ութ իւ–
անուրջներ բ յո յսերի
մամ տնակ / բԼ թաց քին քաղցր կայն ո րո > մամ Ակն՛ակիրն թաց քին՝ իմ մէջ յառաջ նր Հասել է միայն մէկ բանի ստեղծել անսաՀ–
:
փո շփացան, եւ աներեւութացան եկաւ բեկում Հանդէպ խոբՀրգային իշխանութեան մ ան օր էն բացարձակ խո րՀ բղա յին կա ռա՚վաբո ւ–
, մեր երկրի մո
Ես երկու տ ար ի եղա՛ծ եմ «պ ա՛տ անի պ ի օն եր^– ել կոմ ուն ի ս տա կան կուսակցութեան : թիւն , սակայն ո՛չ ի բարօրութիւն
ն ե րի» շարքերս ւմ , վ եց տաբի կոմ ուն ի աո ակ ան ե– հյ ո բՀ րդա յին դէպքեբի րնթացքին պատճառով զովս ւր գներ ի X
րիտասաբգութան մէջ (կոմերիտ, կամ ռուսերէն ես եկայ այն եզրակացութեան , որ «կր բաւէ» ։Չեմ Եթէ խո րՀ բգային կառավարութիլնբ որին
կոմ սո մ ո լ ) , 16 տարի Հ ամ ամի ո ւթենա կան կոմ ու ց ան կ ան ո ւմ լին ել կ ողմն ա կի ց ստ ալինական՛՛ո՛ւ– այդքան յա՚մառօրէն ձգտում էին բոլշեւիկնեբբ է
նիս տակ ան։ ( բո լշ եւիկ ) կուսակցութեան մ Էջ , 1 5 թեան\ ։ Հ ր ամա բլում եմ Հաւատարիմ գործակ– գիտակց օրէն եւ Հ մ տօ րէն կարենա ր ապ բել մողո
տաբի խո բՀ րդա յին բանակի սպայա կան կազմ ի ցոլթիւն ից Ա տ ա լին ա կան ո ւթ ե ան Հ ետ X կարծում վուրդի շաՀերով, նրա երեք տասնեակ ս&սաՀման
մէջ՛ չուրջ 11 տաբի կամ անդամ կուսակցական եմ Հետաքրքրութիւն ից զուրկ պէտք չէ լինի պար իշխանութեան աբդիւնքր չէր լինի ա յսօբուա յ ծ ի"
բիւրո յի կամ կուսակցական մարմնի մ տյրաքա– զել սկզբունքի այն տար բեր ո ւթիւններ բ որոնք ճա հաղելի ել Հաշմանդամ խոբՀրգային «բնկերվա -
զաքի կուսակցակսձն\ կազմակերպութեանց։ Մաս կատագրի բերմամբ ել դէպքերու րնթացքով Հար րութիւն»բ Համ եմ ո ւա՛ծ թշուառութեան , անօթու
նակցել եմ Համագումարներին , խո՚բՀբդակցու– կադրեցին ինձ խզել կապերս խորՀբգային վարչա թեան , ցուրտի , քաղաքական անիրաւութեան (աս–
թիկներին, կոնֆերաՂ,ս1 երին եւայլ խռբՀ բդային ձեւի Հետ»x ո անց իրաւունքներ ունենալու) եւ Հոգեկան ստր
կամ կուսակցական մողովներին ։ Եղած՜ եմ եւ Տօգուածագիրր յետոյ կբ պարզէ թէ խոր՛Հ բ– կութեան ։ Ուրիշ կերպ ասած, 30
շեւիկեան
շարքային սպայ եւ Հրամանատար եւ շարքային գ այի ն իշխ ան ո լթ ի ւնր իրա լաս ու չէ խօս ել ո լ յա տիրապետութիւնը տաոոլաՂ
ԼՕորՀբդայԷն Աիու
ճարտարապետ ել վարիչ զինուորական - դ ի տա - նուն երկրի մողովոլբղնե ր ու ել թէ «չեմ ցան կա թեան մէչՀ գործչէտպէս ցոյց աո լեց , որ խորՀրդ՛"–
կան Հաստատութեան եւ դասախօս մի քանի նո ւմ գոոծիք դառնալ նրա ձեռքով» : յին իրալակարգր չի կրնար ել անբնդունակ է օգ
բարձբագո յն կր թական Հ իմնարկո ւթիւննե րի , ԵՍ ԴԱՏԱՊԱՐՏՈՒՄ ԵՄ ԲՈԼՇԵՒԻԶՄ ֊ԿՈՄՈՒ տագործելու երկրի բոլոր կաբելոլթիւն՚ները է
Ա ոսկու այի մէջ՛. \,աեւ զինուորական ակադեմիա– ՆԻԶՄԸ ԻՐ ԲՈԼՈՐ ԱՐՏԱՅԱՅՏՈՒԹԵԱՆՑ ՄԷՋ չաՀ ժողովուրդի ել Հայրենիքի; ԸնգՀակառակն ,
Սէ ՚Ս՚՚Ս՚լՀհ*1* երկոլքուկէս տարին ես պատասխանա քՕո բՀրգայ ին կառա վա բ ո ւթի լնբՀ արգասիք խորՀրդային վա՛րչակարգը երեւան եկաւ իրՍ^լ
տու աշխատակից էի գլխաւո ր ս պայակ ոյտի խո ր– բոլշեւիզմ-կոմոլնիզմի , իրական աբտայայտոլ– գրութիւն չար ո ւն ա կա կան՛ սնանկութեան՛ կեանքի
Հ րդա յին զինուորական վարչութեան Գերմանիս յ թիլնն է բոլշեւիկեան փիլիսոփայութեանւ . նա բոլոր մարզերի մէչ1; Փորձբ ցոյց առլեց, որ խոր
մէջ (օդանաւային եւ Հրթիռի աբՀեստագիտոլ - ներկայացնում է այն, որին ձգտում է միջազգա Հրդային , բոլչեւիզմ - կոմունիզմբ ներկայացնում
թեան) ։ Ես կատարել եմ յատուկ գործ՜եր խոբՀր յին կոմ ունիզմբ ։ է իրենից յետաղիմական ուժ, որ կ՝ ա՛րգի լէ ընկե
գային կառավարութեան յանձնարարութեամբ , Բ ո լշելիզմ - կոմ ո ւնիզմբ իբրեւ քաղաքական– րային - տնտեսական կա րելութիճնե րի զար գա -
քաղաքական՛ Բիլբոյի (Պոլիտբիլրօ) եւ ա՝նձամբ Հոսանք գոյութիւն ունի 1903 1^Ոլի°Հ Այգ նշանա ցումր երկրի, բնական ընթացքով; Մ անրակք՛ կի"՛
«Առաջնորդ Ատալինի կար գագբո ւթեամ ր : Երկու կալից մաման ա կաշր ջազում նա ունէր բոլոր Հնա ուսումնասիրութիւնը սովետական անտեսակովն
անդամ թ ֊ ձ վի ճա կ ո ւել է զեկ ո ւց ա բ եր լին ե յ րաւոր ո ւթիւններ ր աբտայայտելու ի րեն– ամէն քաղաքա՚կսձնտլթեան՝ ցոյց է տալիս ,որ նա ընթա
կրեմ լ ի խորՀ րգակցութեանց , նաեւ Պ ո լի տ բիւր ո– կերպ եւ բոլոր բնագաւառներոււմ՝ քաղաքականճ նում է բացարձակապէս ժողովուրդի իրական շա–
տասնամեակնեբու
յի սղմուա՚ծ նիստում : տնտեսական եւ Հոգեկան։ Երեք Հերին Հակառակ ուղիով; Մա՛նրակրկիտ քննու -
Որո չ մամանակի ին թացքին ես եղած եմ րն թացքին նա յայտ՛նապէս վարեց ան սաՀմանօ ր էն\ թիմւ֊բ երկրի քաղաքական կեանքի՝ ցոյց է տա
քար տուղտ րն երից մ է կբ (խորՀ բռայ ին ) մ իջդաշ - բացարձաքք մենատիրական իշխանութիւն. ; Նա լիս ո ո բոլչեւիկ - կոմունիզմբ խոբՀրգային ար–
նակցտյին վերստուգիչ խոբՀուրռի Գերմանիս ք մ ի ակ կառավարող կուսակցութիւնն էր ^բկրի տայայտութետմբ ՚ իրենից ներկայացնում, է մեծ
մէջ՛. Ես գործօն աշխատակցութիւն եմ բերա՛ծ մի մէջ ։ Երկիր , որ կազմում էր երկրագունգի մէկ քայ\լ մր գէպի եա , գէպի միչ՝ին գա՛բ; Ես քաղա
քանի խոբՀրգային թերթերին յօդո՛ւածներ գրե - վեցե րորդբ , ուր շուրջ \ 93 մ իլիոն բնակիչ կար , քացի 20րգ գարի, որեւէ ցանկութիւն չունիմ լի–
լով։ Ես կատարել եմ մի կարգ գիտական-Հ նտա– բնութիւն ից օմտուած անսաՀման ին ա՝կան Հարս - ՚ ել նրա՛՛ ց Հետ , որոնք նա խապատ ուութի ւն բ տա
գօտական աշխատանքներ , մ էկ մ ասր Հ բատ արա– տութեամբ ( Հա՛նքեր ) 1 արգասաբեր ան Հո ւնւ տա– լիս են միջնադարին; &« կեցան՜ եմ բոլչեւիզմ -
1լ ո ւած բս/ծութ^ ւննե րով , անտառային ել այլ բնական կոմունիզմբ դատապարտող ուղեգծի վբայ; Նա
հյորՀբգային շբջապատր եւ Հ ար ս տ ո ւթ ի ւ\նն եր ով : Ե բկի ր ուր կր բնակին– 1 80 մէկ ուժ է որ ոչ թէ առաչ1 է գն՛ում , այլ եւ
Հսնգամ Համ ամ ֆ ո ւթ են ա կան լքեօԻ ւ ժ ւ քնե ու տաոբեր եւ տաղանդաւոր մոգովսւբգնեբ : ( Օ 9–– Տ/էԿԱՅԵՒ
կոմ ո-լե ի ս տ ական
Fonds A.R.A.M
