Page 66 - ARM_19-1948_04

ս– * « ւ ւ ր ո Ն ա , Ի ՊԽղիՕի տագնապդ օ դ ոխէ

անմիջապէս դաղրեցնելու պա շա > ա ր ւ՛ ւմ ր եւ գործւ

ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՕՐԱԳԻՐԸ Նելոլ սովետական գրամը Պերլինի մ էշ, քառեակ

Ա ոսկուայի բանակցութեանց վիժումէն֊ վերջ, Հսկողութեամբ։
Մոլոթով
Ազդաժողովն ալ ան ելի մ ատն ուած է , լուծելու. կր յանձնէ պատասխանը ել կա՛ռա–

ՏԵՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ ԼՈՐՏ ԲԸՐԶԸՆԻ ՀԵՏ Համար Պերլինի պաշարման /ս^գիրը » որ վտանգ
ԱՊՐԻԼ 8, 1920
մը կ ը Համաբ^ւի խաղաղութեան Համար : ջա՚րկէ Հ

Ստորեւ՝ Համառօտ օրագիր մր, Աոսկուայի ՕԳՈՍՏՈՍ 1 2 . — Արեւմտեան ներկայացուցիչ^

խօսակցութեանց մ ասին . ներր կը մերմեն Մոլոթովի առաջարկը : Ամերրկ^

Այսօր, Ապրիլ 8^5ք, ճաշիս յետոյ ժամ լա 1 ին ՑՈՒԼԻՍ 3. Մարաջախտ Աոքոլովսքի կրկ­ եան գեսպսձ՚ը դիտել կոլտայ թէ Մոլոթովի խ0.
նեց դաշնակից կառավարիչներուն
բրի տան ա կ ան արտաքին գուծոց նախարարու­ Հ ե տ ե լ ահք է թէ պաշարումը սակց ո ւթիւնր Հարցաքննութեան Հանգամանք ոլ -
քու» I ՀՀարՀե ստագիտա
թեան շէնքի մէջ Պօղոս փաշա՝1, Զաւէն պատ­ կան պատճառն ե . նի :

րիարքն ու ես տեսակցութիւն ունեցանք արտաքին ՕԳՈՍՏՈՍ 1 7 . — Արեւմտեան ներկայացոլ -

գործոց նախաբար Լորտ Փըբդընի Հետ ; 8ՈԻԼԻԱ 6. Երեք Մեղերու ծանուցագիբնե– ցիչները կո փոխեն իրենց տռաշարկը, Հաւանեչով

Ես գէմ էի պատրիարքի ներկա յոլթեանր ին է– րր կր պաՀանջեն որ պաշարում ր վերցուի X Անոնք որ պաշարումը վերն՚այ որոշ թուականի մըԼՕգոս–

պէս եւ բոլոր նմա\ւ՛ դէպքերոլմ , ուր նա միայն բանակցելու տ րամ ա րդութիւն յայտն ե ցին , Բ ա 3 ° տոս 2 5 ) եւ խորՀրղակցութեան Հրաւիրուին չՈըս

գի լան տգիտական՛ զրո յցի բնո յթն է փոխում ղար– ոչ Հբռնութեան տակ՝» : արտաքին նախարարները : Մոլոթով կը պնդէ ո ր

ձնելով այն աղերսական ։ Բայց ինչպէս միշտ, եւ ՅՈՒԼԻՍ 1 4 . — Մ ո լոթով մերժ֊եց Դաշնակից - սովետական մարքը գտնուի միայն Սովեսճերու

պատրիարքը , եւ Պօղոս փաշան ու իր շր^ապատր ներուն՝ պաՀանջը, բայց առաջին անգամ Բէէաէո*է Հսկողութեան տակ :

անագեցին նրա ներկայութեան անՀ բաժե շտո ւթեան՛ կր յիշէ թէ պաշարման պատճառ ր Արեւմտեան ՕԳՈՍՏՈՍ 2 3 . — ՑուսաՀատ Մոլոթովի Հետ ի–

վբայ : Անօգուտ Համարեցի գիմագրել խոյս տալու պետութեան ց րնթացքն է • Ան՛ոնք նոր դրամ Հա­ րենց Հանդիպումներէն, դաշնակիցները տեսակ •-

Համար անՀ աճ ո յ ԴԸո,քռից » մանաւանգ որ պատ– ՛ն եցին եւ կառավար ո ւթի ւն Հաստատեցին իրենց ցոլթիւն մը կ՚ուն՛ե՛ն՛ա՛ն Աթալինի Հետ, որ կը Հաս­

ըիաբքը այգ նպատակով կան չուած էր Մ անչես– գրաւման շրջանին մէջ X նի պաշարման բարձումին ե լ Զորս Մ եօթերու Հըս–

արից Հ Ուզեցին ՝Բրրզբնի մօտ տանել նաել քլորէն ՑՈՒԼԻՍ 3 0 . — Արեւմտեան դաշնակիցները կոզոլթեան՝ խորՀրգային գրամին ՛վրայ։ Այսառ–

Սրբազանին ։ Վերջինս մեբժեց , Համարելով իր Համաձայն են խօսելու Մոլոթովի Հետ X Բայց թիւ կը պատրաստուի Հ րաՀ ա՛ն զ մը զինուորական

ներկայութիւնը անօգուտ : Համ ո զո ւած եմ , որ էլ րսուի թէ Մոսկուա չի գտն՚ուիր : Անոնք կը Հա­ կառավարիչներովն՛ եւ Հաւաքական զեկոյց մը։

քլորէն՛ Սրբազանը իր լլնթացքռվ կամեցաւ օրինակ ւանին ա ե ս ՚ ել Արտաքին նախարարութեան օգնա­ ՕԳՈՍՏՈՍ 27.– Համաձայնութիւն կը գոյա -

տալ պատրիարքին^ բայց այգ նպատակին չծա­ կանը X ՁաՕրինը եւ անոր կր ք անձն են յուշագիր մր, նայ զինուորական կառավարիչներուն ուղղուահ–

ռայեց : ՛որուն՛ մէջ գիտել կուտան՛ թէ Աովե աներբ Պերլի­ ՀրաՀանգեերու մասին, բայց կը գիտեն։ որ Մոլո­

Լորտ ՚&ըըզընը եՕի մօտ մարգ է, նեղ ճակա­ նի մէջ ստե ղծած են Վար տ ա ս ո վո ր եւ վտանգաւոր թովի գիրքը ՛ն՛ուազ Հաճոյակա՛ն է քան ասկէ ա–

տով , վառ , բայց անՀ աճ ո յ աչքերով եւ ընգՀան– կ աց ութի ւն մըԳչ ռաշ՛. Հաւաքական զեկոյցի մասին Համաձայնոլ -

րապէս անՀըապոյր արտաքինով • Յօսում է ցած­ թիւն չգոյացալ :

Մ ոսկ ուայի ա՜մերիկեան դեսպւ Պէտէ, ՕԳՈՍՏՈՍ 31. Շաբաթ մը մասնագիտական

րա՛ձայն, թաւ շեշտով, որ նրա խօսքին տալիս է Ամ իթ կր նկարագրէ Զ°Ր է^* ի վերաբերում ր իբրեւ վիճաբանռւթիմևներ տեղի կ՚ունենան Պերլթի մէք

աոանձին։ անախորժ խորՀրգաւորոլթիլն– • Հանզիջող՝» : Բայց այս վերջինը կը Հաւան ի թե լա– զինուորական կառավարիչներուն մի^եւ, սակայն
որ քննուի Պերլինի ներկա ւ կա– մէկ ա՛միս տեւող
կ ա՛ն խաւղէս Համ աձա յնել է ինք , որ փաշան կը գրել Մ՛ո լո թո վին աւելի ապարդիւե՛ ^քԼէլա՝՝^՛ քան
մէ^ Հ
խօսի Կէէէկ(՚այի եւ մեր մ ամ ՛ղատի մասին , էսԿ ցութիւնբ : բանակցութիւները Ա՚ոսկուայի

ես՝ Կ ո վկա ս ե ան մեր սաՀմանների X ՕԳՈՍՏՈՍ 2 . – Առածին Հանդիպում Աթալինի ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 1 4 . — Նո՛ր՛ յուշագիր մը կը զր–

Փ ա շան անգլիերէն շհ\ոբՀ ակա լութիւն յայտ– Հետ , ուր Արեւմ տեան պետութեանց ներկա յա ց ո լ – կուի Ս թալին ի ՛ել Ա՝ ոլոթովի ( խնդրելով կրկնել ի^

նեց Լո րտին իր թոլոբ բարեացակամ ո ւթեան Հա­ ս ^՜Ր՚ԼՀ Կ Լ1 շ& չաեն իրենց Հաե առարկելի եւ բա­ րենց ՀրաՀանգներըՀ

մար գէպի Հտյ ժողովոկրդր, ապա նրա ուշա­ ցարձակ իրաւունքը Պ ե ր լին մն ա լոլ՝ֆ I Բա յց պա՛տ­ ՍԵՊՏ • 18. Մոլոթով կը պատասխանէ թէ

դրութիւն ր Հրաւի րոց րնդՀան րապէս ԿէէէԿէա մՒ րաստ են փոխադարձ Համաձայնութեամբ ՛վերջ Արեւմտեան Հ րամ ա՚նատար'1'երն են որ չեն գորհ՜ա–

եւ մ ասնաւո րա՛պէս Հաճ ընի Հա յութեան օրՀասա– տալու ծայրայեղ վտանգաւոր կացութեան մր : Գրեր ՀրաՀանգնէորը, ե լ ոչ թէ Աոքոլովսքին :

կան վիճակի վրայ X Ասաց, որ Անգլիացիք տուին՛ Ս թալին կը պնդէ թէ Արեւմ տեան՛ իշխան ու - ՍԵՊՏ • 22.~ Երեք Մեծերը նոր հ՜անոլցագիր
՛քը. Ղ՚Ր զրզեն , յայտն ելով թէ միայն պաշարման
Կիլիկիան Ֆրունսային , որ սակայն լքել է Հայե­ թիւններր այ լելս չունին Հօր բնա կանււ իրաւունք ՝»

րին՛ Թուրք բանդաների ( Հբոսախումբ^ կա տա զո լ. Պերլինի մէջ, բայց ուժգնօրէն կը մերմէ թէ Ս ո– վերացումով կրնայ դիւրա՛հալ բանակցութեանց

թեանը X վետներր կր փորձեն դուրս ընել զիր ենք X Փափա– շարունակոլթիլեւը :

Ա ենք չենք Հտուել՝^ կի էիկիան , պատ աս– քելի կր գտնէ որ խօսուի ամբող^ դերմա՛նցական՝ ՍԵՊՏ– 25. Մոլոթով պատասխանելով, կը
խաոնեց Լորտ ը ֆրս/նսեբէն\, այլ միայն ՀՀթողինք՛.
կացութեան մասին՝ գրամի խնդիրր կր նկատէ պաՀ ան 9Է կատարեալ ռուսական Հսկողութիւն

այն Ֆրանսային։ Տարաբախտաբար>•, Ֆրանոացիք գլխտւոբ պատճառը պաշարման , ես կը Հասնի Պերլինի բոլոր առուտուրին վրայ; Կ՚ըսէ թէ Ա–

ին՛չ որ ար՛ին– ա յնտեգ , վատ արին X Մ իւս կ"ոմ ից՝ պաշարում բ վերցնելու , եթէ սովետական մարքր րեւմտեան դաշնակիցներուն կ՚իյնայ շարունակել
ւնե լով 1 վետական
մեն սնկւ ,րող ենք ձե զ օգնել Կ ի լիկ ի դուձաՆուի իբրեւ միակ դրամը Պերլինի մէչ\ : իսօսակցոլթիւնները ընդ.

յում , ո րովՀետել Ս ըր Մ արք Սայքս ֊ (իորմ Պ ի– Ա ր ե ւ մ տ ե ա ն ՛ներկայացուց ի չձ՚երր կը պատաս­ >՜ լ աՀ ա ն շ% ե րը

կոյի \9\6թ Հ ամաձայ.1 ութիւնը կայ, որով Կ ի– խանեն թէ կարելի չէ բանակցիլ ամբոզչ՝ գերմա­ Ասկէ վերի էր Որ երեք արեւմտեան պետոլ -

լիկ ի ան ն կ ատ ւ ո ւմ է որպէս ֆր անս ական զ ոն աԼշ ր– նական Հարցի մասին , մինչեւ որ Պ ե ր լին ի՝ պա շա՛­ թիճ՚ները խնդիրը յղեցին ԱպաՀ ովո ւթեան 10որ՚–

ջան՝) X Ես իմ բոլոր ուշադրութիւնը դարձրել եմ րումը չվեր ցոլի 1 Հուրգին %

Հիւսիգային\ Հայաստ անի վրայ, որ ես կր կամե­

նայի դարձնել կազմ ակերպո ւած՚, Հաստատուն՛ պե­

տութիւն X ՚հուք գիտէք իմ Համակրութիւնը գէպի

ձ ե զ ։ Ձեր պետութիւնը ես առաջինը պաՀանշեցի պատճ՛առ է է Ջեմ ուզում մեղադրել մէկ կոոմր եւ րեցէք, որ պէտք եդած բացատրութիւնը տամ X
իրաւունք
ճանաչել* ել այսօր Փարիզ մեկնող մեր ն՛երկայա­ ա րդարացնե լ մ իւս ր X Բայց խնդրում եմ Հաւատալ ,

ցուցիչներին ես վճռապէս ՀրտՀանգեցի Լւ§Ա6 ԺտՏ քանի որ սաՀ մ անա վէճ երր կ ո վկաս ում Հարթուած չեմ Համարում ինձ վէճի ենթարկել ձեր

Ւ՝1&է10ՈՏ^ (Ազգերի Լիկի) խորՀբգի առաջիկայ նիս­ չեն, անՀնարթն կր լի՝՝1 ի խագաղոլթիւնր այգ եր­ ա լ։ ա ծ յայտարարութեա՛ն՛ պատճառ եղող փաստե­

տին խանդով պաշտպա՛՛նել ձեզ : կի բե եր ում X Երբ Հա յ ա ս տան ի գրաւմ ան\ ժամր րը, քանի որ դրանք Պ– Վարգրոպի զեկոյց՚ներ^՛

Հա յա ստա՛՛ւ՝ի մանտադի (Հոգատարութիւն) Հասնի եւ մեր Գ0բքերր գործակցութեան կո չուին , են։ Բայց կ՛ասեմ , որ անշուշտ ինքը Պ– Վարդրոպ

Համար անշուշտ , վրայ բերեց փաշան՛ : նրանք պէտք է իրենց թիկունքն ապաՀ ով զգան ցաւալի թ իւր իմ ա՛ց ո ւթեան՛ զոՀ է ։ Յիրաւի, կան

֊ – ո՛չ, այլ թ ա է շ շ է ւ օ ո ^ , Լ ւ § ս 6 ճտտ Ւ1տւէւօո6^ թ ւ ՚ օ – Վրաստանի եւ Ագրբէջանի կողմից։ Մենք խնդ­ ձեր յիշատակաՆ վայրերում բնակի շներ ից թա­

էՇՇէւՕՈ , պատասխանեց Լորտը : րում ե՛հ ռ ձեո աջակցել, որ մեր կո վկա ս ե ան սաՀ– փուր թաթար գիւղեր , բայց գա բնալ չի նշա՛ն՛ա­

Եո միջամտեցի : մ անավէճեըր ժամ առաջ Հաբթուեն : Մ եր երկրի կում , թէ Հայերն ե՛ն աւերել այգ գիւղերը՛– Զան–

-— Գոլք Հիւսիսային, այսինքն Ա՝իացեալ Հա­ ապադան ո լ խա՛ղաղս ւթիլ^յ՚ր ամբող^էապէս կախ– ւլի րա ււ ա ր ի պատմութիւնը ձեզ յայտնի Է ան­

յաստանի մասին խօսեցիք^ Միլորդ, ասացի, այս ուած են\ դրանից X հքնգրում ենք լուծել այդ Հան– շուշտ։ Թաթարներն աշխատում են\ գրաւել Հայ­

առթիւ ՚ներեցէք ինձ երկու խօսք ասել : Երր 9"^– գսյՏԲ) թերեւս 2ււհ\էՀՁ.%Շով ( ի րալար արո լթեամբ) X կական այգ բնագաւառը, մերոնք դիմադրում են։

րագոյնիյորՀուրդն այստեղ մեր պետութեան՛ սաՀ– Իրաւունք ունիք, պատասխանեց Լորտը , Կռիւ Է անընգՀատ : Եւ ի՛նչ զարմանք, որ այդտեղ

մ ա-ններ ի քննութիւնր ձեռք առաւ մեն՛ մենվ> այգ գիտակցել ենք։ յՀւհւԵ2ւ%Շը անօգուտ էX աւերլում են թաթար գիւղեր բնակիչների փա­

ունէինք, որ միաժամանակ որոշուելու են մերԱյս մ տքով էիՀ–՝ելիք գիմ ումր չի կարոդ Հ ետ ելանք խուստով, եւ աւե բլում են\ Հաւասարապէս , գուցէ

սաՀմս/ններր նաեւ մեր երկու Հարեւանների՝ Վը– ունենալ։ Մենք վճռել ենք՝ երբ Թ՛ուրքիայի Հետ եւ աւելի Հայ գիւղեր , որոնց բնակիչները յաճախ

ր աս տան ի եւ Ագրբէջանի Հետ : Տարաբախտաբար դա շն ագի ր՝1՛ ստո րագրուի , Անդր կո վկաս ուղարկե լ են սրի քաշւում : ՛Լա բա բաղի անցքերը դիտէք ,

թերագոյն քՍորՀոլրդր վերջին Հտրցր թողեց առ­ մ ի քանի յանձն աժ ո գովն եր՝ երեք պետութիւնն եր ի Հ ս , յ գի՚֊ղերի աւերաձր Աուլթանովի ձեռքով։

կախ X ազդրում եմ նկատի առնել, որ զինադադա­ սաՀ մ անն երր որոշելու ; Ա տ ի պո ւած եմ , սա կա յն , Աոլրմալուն իմ ծննդավայրն է եւ էջմիածինը նբ–

րից ի վեր սաՀ մ անների ան ո ր ո շո ւթ ե ան պատճա­ նկատել , որ ձերոնք , յատկապէս Գաշնակցական– րաձ կպաձ , երկուսն՛ է լ ճանաչում եմ մօտիկից *

ռով մեր երկիր բ ենթակայ է բազմ ապիսի աղէտ– կո ւս ա կ ց ո ւթ ի ւն ը , ո ր ին գոլք եւս կա բծեմ պատ­ ճշմարիտ է, այնտեղ կան թաթար գիւղեր բնա–

ների : Վիրացիք , օգտոլելով իրենց Հ ագո րգա կցու­ կանում էք , Պ * ԱՀ արոն եան իրենք են , որ խա– կիթ՛երից թափուր, բայց ղ ա է լ իր ցաւոտ պատ­

թեանց դե րակշռո լ թ ի լ ն ի զ գ ճնշվում են մեզ տնտե­ ղաղոլթիլնր յաճախակի խանղարելոլ առիթեեբ մութիւնն ունի, որ յամենայն դէպս ի վնաս Հա­

սապէս , որ պէս զի ստիպեն մեզ զիջել յօգուտ ն՛ր­ ե՝1է տալիս X Ջեր երե ք չէֆերր՝ Գրօ , Համ ազասպ յերի բարի Համբաւի չէ; Երբ\9\8թ ,Հայերի յա–

բան ց մ եր մի քանի Հա յա շատ Հ ո զա մ ասեր ր , Լոռի , ել Գիլլխանդանեան պարագլուխ ել առաջն ո րդ են մաո ու յուսա՚Հատ ղիմադրոլթիլնից յետոյ՝

Բորչալու, Ախալքալակ X իՒաթարՀւերր , օգտուելով այն խմբերի, որոնք թաթար գիւղեր են աւերել եւ ուրքերը կարողացան՛ գրաւել այգ գաւառները,

մեր ծանր կաց ո լթիլնից , թէեւ ժամանակաւս բա - ՜ կոտորած արել Զան գեզոլրում , Աուրմալուոլմ , տեղական Թաթարները ամէն տեղ Հայերի չարդ

պէս բայց տիրեցին ՛Լար աբասին ել աշխատում էջմիածնում , Զանգիբասարում ։ Ատ անՀանդոլր– կազմակերպեցին։ Թուրքերի Հետ։ Հայերի մնա­

են ւլին ո լ ուժով տիրել նաել մ եր Զանգեղս լբ ին եւ ժելի է ։ \,այեցէք , ն՛ա ձեռք առաւ սեդանի վրա­ ցորդներ ր խոյս տուին Երեւան ։ Գաշնակիցների

\ախիջեւանին , ու ր մ եր գէմ Հւքնեցին՝ ա ոլ ս ա ա մ– յից մի ծալ պաշտօնական թվթեբ նայեցէք, ա– յաղթութեամբ ու Կ ով կաս մտնելով, Թուրքերը

բո լ թ ի լ ն ու ջարդեց ին տ եղա կանՀ այ ազդա բնակո Լ– Հա Գեկտեմբերի մէջ, վերջին ամիսներր օր աւուր տեղի տուին, քաշուեցին մեր գաւառներից եւ Հա­

թիճւ՚ր X Այո րոլ" Ր^ո ծ աղում է մ ի անՀ անդուրժե– ին ձ Հաղորդում է իմ ներկայացուց ի չ Վարդրոպր յերի մնացորդները նորից դիմեցին գէպի Աուր–

լի կացութիւն , որ կորստաբեր կերպով է անդրա­ աւերուած թաթար գիւգերի ցանկը։ Թաթարական մալու, ուր, Թաթարները Բիլրտերի Հետ նոր դի­

դառնում բոլոր տարրերի տնտեսական ել ֆիվ1՚~ պաշտօնական զեկոյցը խօսում է 3 0 0 թաթար գիլ­ մադրութիւն ցոյց տուին Հայերի դարձին ել ի

քական գոքութեան վրայ X .Հակառակ բազմիցս զերի աւե ր ո ւմ ի մ ասին ։ Սա ձեր դատին կարոդ ՎերՒյ Ի ո յ " տուին դէպի Ագրբէշանի Հողը։ Այս­

կատար ո լած փո րձեր էն , երեք կառավարութիւն - է մեծապէս վ-1 ասել : պէս են գատտբկուել Աոլրմալոլի թաթար գիւղե­

ներր, տարաբախտաբար, չկարողացան ցարդ որ Լորտն այս բոլորն ասում էր ջերմութեամբ եւ րը : Նոյնը կատարուել է ել է^միածնի գալառոլմ :

եւ է Համաձայնութեանն գալ։ Յոյս ունէ ինք, որ գրեթէ վրդովմունքով ։ Միւս կողմից մեր Հողի վրա ք գտնուող ՝ թաթար

Գերագո յն 1^որՀուրդր կր միջամտէր եւ կր լուծէր Պ* նախարար, ասացի , ձեր մեղագրանքր Համայնքներր շարունակ յուղումի ու դաւադրու­

այս կնճիռէ , որ արիւն աՀ եզո ւթե ան եւ աւերածի չաւիազանց ծանր է եւ չափազաՂւց վճռական ։ \,ե– թեան մաս" ՛ակիս եղան Ագրբէշանի կառավարոլ -

թեան գրգռութեամբ :

Fonds A.R.A.M