Page 46 - ARM_19-1948_04

2 8 8 ն 11Ը ՀԱՑԱՍՏԱՆեՀյ Ռամկավարէդ եէհկ եւ աթօբ ՕՐՈՒԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ ՀԵՏ

էՀԱղաոսւոքաւոա՛ դատը

(ԳԵՐՄԱՆ ԳԵՐԻ ՄԸՆ է ՈՐ ԿԸ ՊԱՏՄԷ) Հետաքրքրական է իմանալ, թէ ռամկավար -

12000 ԳԵՐԻՆԵՐ, ՈՐՈՆՑ 4500^ ԳԵՐՄԱՆ– ՍԵ֊ նեբը, որոնք կը քննադատեն Գա շն.՝ակցո ւթիլնլւ Երկո^չաբթէ °Ր »կսա՚~ ՚՛;**՝ գատավսւր"լթիփ

ՒԱՆԻ ՀՍԿԱՅ ԵԼԵԿՏՐԱԿԱՅԱՆԸ– ԼԻՃԸ ՊԻՏԻ բոլշելիկներոլն Հետ Համաձայնած Հ,ԼՀ1ւաԼու՜" ^ա– մբ,որ անգամ մը եւս կը կեդբոնացհէ .ընդՀանտլր

ՊԶՏԻԿՆԱՅ Ի՞ՆՋ ՎԻՃԱԿԻ ՄԷՋ ԵՆ ՆՈՐԵԿՆԵ­ մար , 1918 1920 թուականներուն խնչ քաղաքա­

կանութիւն կը Հեաասչ\1դյէին– եւ ի^նչ կը պաՀ ան– ՀեաաքրքրութիմԼը Փարիզի դատական ատեանին

ՐԸ.– 600 ՆՈՐԵԿՆԵՐ ՄԵԿՈՒՍԱՑՈՒԱԾ - ջէին Գաշնակցոլթխնէն ։ շ ո ւ բ չ ՝ ։ Գ^տն է ՀՎեղաբաւոբնեբրլֆ Հ^օՎ^ւձձ)

ՆԱԵՒ ՀԱՅ ԳԵՐԻՆԵՐԸ ֊• *կատմութեան Համար շաՀիկան նկատեցինք որոնց դէմ ամբքսստան^ւթիւննհբբ կբ սկսփն 1937–

ՀԱՑՏԷԼՊԷՐԿ (Ցաււաջ), 8 Հո էլա— ԶՐ^ԳԷ– Հ բատ ա բակ ութ եան՛ տալ եբեք վաւերագրե ր , առ­ էն ի վեր :

պո ւթեամբ մը Տ ա ^ բա բ ե կա մէեր Է ս մ է կը Հա յաս., նուա՛ծ նտ յն\ինքն ռամ կա վար աղբիլրնե րէ , խոբՀբ– « Վեղարաւորները» կբ ներկայացնեն յեղա­

տանէն ՛նո բ վե րազաԷ ձււղ գեր մ ան ռադմ ագե բի մբ դած ո ւթ ի ւնն\ե բն ու մ եկնութիլններր ձգելով ին– փոխական խմբակցութիւ\Ն մ ը , որուն Համար ա–

իբ ինքնաշարժով տուն– տաբա՛ծ էբ կայարանէն՝: թեբցողներուն Հ մէն միից լաւ է, եթէ կ՝աււաչն\որղէ իչխանոլ.

Հա բ ա գաւո Գեբման\էն Համ ար ան՚ըմբռնելի էր թէ Հայաստանի « Հա յ (իոզովյյդական» կուսակ­ թեան աիբացոլմին : ինչպէս դիտել կուտայ

ինէպէս գք՚նքբ իբրեւ գեր\ի բանեցնող երկրի մը ցութիւնը, որ մեր ռամկավարներուն արեւելա– թերթ մ ը , քիչ մը ամէն տեղ կան անոԼցմէ , Հուն­

մէկ զաւակը , իր ծննդավայրին՛ Հայաէլպէբկի Հայ Հատուածն է , Երեւանի մէջ կբ Հրատա՚իակէր գարիս յ, քիուսի ո յ , Ւաալիոյ, Գերմանիս յ , Ա պա–

մէջ կը գիմաւորէբ զինքը ինքնաշարժով տուն «Ժողովուրդ» թեբթբ։ 1920 8'Ոլնիս 26ի թիւով , ճփոյ ե լ Ֆրանսայի մէչ։ ԱՀաբեկչական միեւնոյն

փոխագրելու Համար Հ Զէր կրնար խոբՀ\իլ ի&է ^Ա,1 նոյն օրկանբ գրած է, «ՀԻՒԱԻՍԱՅԻՆ ՎՏԱՆԳԸ» Հակումը ամէն տեղ : Մարգկային կեանքը ոչինչ է

բարեկամիս Համար մեծ Հաճոյք մին էբ տեսնել խորագրին տակ , Հետեւեալ խմբագրականբ ։ Տ\իՏԼ~ ա՛նոնց Համար : ՈչիԼչ ՚եաեւ Հանրային կարծիքը.

մէկը, ոբ կուգար իր Հարազատ Հայրենիքէն , որ շեցնենք այս առթիւ, ոբ Աայիսեան բոլշեւիկեան\ Բար՛ոյական Հիմքերը շրջուած են անո\1ց Համար;

ւծծած էր Հա՛յաս տան ի օգը ։ ապստամբո ւթիւն՛ը թէեւ ճնշուած * բայց Հայաս­ Տեսականէն գործնականին անցնելով , Ֆրանսա^

Այսօր այցելեցինք անոր Հ Աբգէն Հ ագո ւած - տան ի Հ ան բ ա պետութեան՝ կ առավ ար ո է–թի ւն\ր Հյ ան­ յի <Տ.Վեղարաւորները»կազմեց։ին՛ գազանի .ընկերոլւ–

շքուա՛ծ նոր մարգ մր գաբձա՛ծ էր է « ՒնքզինքԱ իք ի ղլխաւո ր ո ւթե ամբ պա տուիր ակութէ ւն մը թիւններ Օ. .Տ հ. Ր.\ Ւյ՝ . Լգաղանի կազմակերպու­

գբաիստին մէջ կը զգամ* վերջապէս աղաաեցայ Աոսկուա ղրկած էր եւ կբ ջանար Համաձայ՝նաւ– թիւնէ ազգային յեղափոխական գոր՚ծունէ.ոլթեա1

փԼաթռԼռրէս^> 1 ըոալ ,ուրախ դէմքով մըՓբ երեք– թեան գալ Խ * Մ իութեան Հետ * Շ. .Տ ճ. Ր. (Գաղանի Կ՛ո միտէ յեղափոխական դո
մա­
ո լկէս տարեկան , կապս ւա ա չ ո լի եւ ոսկեթել Նոյն օրեբունւ մեր ռամկավար աղբարիկներբ \հ ուեէ՛ութեան ) Ասպեսլ Սուրի։ ք>. Օ. ձ. Օ. (Պ աշ
Հօրբւ
՛լերով աղջնակը սենեւ ՛՛կ ե կձ ուեցաւ ,բայց կր գ ր է ր ՝- պան\ողական գործ ունէ ութեան։ կոմիտէնեբոլ Ա՛
« Ջէի տեսած– յ Լ շցանք
աղ^իկւ իրւ ՀԻՒԱԻԱԱՅԻՆ ՎՏԱՆԳԸ տլթիլն՛) I *

ւելացանք իրարու « « Հիւսի ո տ քին զ՝ տ անդր շար ո ւ նւ ակում է կ աիս. Ամբաստանագիրը անոնց կը վերագրէ սպանել–

ո լ ա՛ծ մնալ մեր Հս ն րապետո լթեան գքխին ; Լ,ա ոչ թիւն՛, ոճիր, աո-եւանդոլմ, զէնքի գազանի առու­

Պ* ՝Բ * նորագոյն, բանբերն է մեք Հայրեն՛իքէն , միայն սպառնոլմ է մեր ժ՛ողովրդի անկա խ ո ւթե ան ծախ եւ ուրիշ չ արա գո ր ծ ո ւթ ի ւնն ե բ : Անանց կը

քանի որ մեկնած՜ է չորս շաբաթ առաջ(ՏԱեպտ *) , եւ գարաւէ բ քա,լս. քակ ան, ի յ»* Է ալ ի իրս՛ գո բ ծ մա /. վեր ագրո լի զինավաճառ զիան ՚ Պ ա թի ս ա ի եւ բՊւ՝–

Իր տեսածն ե բը եւ լսածն, ե բր կին անք իբրեւ ճի շդ այլեւ նա ի է. Հետ բերում Է մեր տնտեսուիէեան

րնդունիլ։ Ենթասպայ է (Օհշւ\շ\1էշռՅւռէ 0. ՛եւ վերջնական լ. այքա յռւմ , խորՀ բ գա քին դաժան

նախապրստ ե բա՛զմ եան, շրջան ին աշխատակցած– Հը– կարգեր , քաղաքացիական կռիւ եւայլե*

րատարակչական ընկերութեան մը ։ Ա եր Հարցում– մեր ներքին կեանքին՝ անթոյլատրելի է ։ Եւ եթէ

նե բուն կը պա տ ա ս խան Է որոշ եւ կտրուկ ։ Եւ այսօր , թ՜ող զարմանալի չթոկհ , ՀիլսԿ>՚ային դաշԼագրի մէջ կբ լինեն այնպիսի կէտեր , որսլի^

1945 Մարտփն գերի կ՚իյնայ Ամ ե բ իկացինե րո ւ վտանգը ա ;ն չաւի խոշոր Է, .որ նրա առաՓ նսեմա­ ս ե,օ կան ռո ւս—վյյտ ց ա կան պայմ ա՚նագր ի մ էջ , մեր

ձեռքը, որոնք շաբաթ մը վերջ կը յանձնեն\ զինքը նում են մերձ ի մ աՀ իՒիւրքիայի սպառնա լի քներ բ ։ պետական չաՀ՚եբը խ\իստ վտանգուած կբ լինեն ։

Պատերազմի ասրողջ բնթացր՚աւմ ժո. Մեղ Համար այնքան է լ շտապողական չէ մեր

(հուսերուն : Հուն գարաց ի եւ ռում անաց ի ռազմ ա– ւԼուբդբ եզէ՛/ Է ԳաչեաէլիցՂ եքՀի •> Լ ա , աՀաքյւլել Է լթեան

գեր ինե րո՛ւ Հետ կ բ փոխագրուի փոնստանցա , ՚՚րոէնո մեծ գորհ՜ին յանտւն ի ոալոււնքի ել քաղա­ Կրապէ ճանաչումը թո լշեւի կների
կողմից ։
ղյովոբոսիսկ , Արմաւի ր , իՒո լափսէ , Ւիֆլիս եւ. քակրթութեան Հ՚աՀերի յազթահազի , մայիսեան

Լենվւնական , յետո յ Ար թ ի կի քար՚ա Հանքերը ։ ՝է՝ ի ք զՀոլքերբ ՚Լոբից ապացուցանելին, որ Հայ մոզո– Հա յաստ անբ ար գէն– իր աւ ա պ է ս ա՚Լ կ ախ պ ե–

ժամ տնակ ա յսաեզ մ՛նալէ վերջ կր տարուի կիբռ– վու.բդբ անսասանէ կանգնած՝ Է Գաշնա՚կիցնւեբի օ— տութիւն է, ճ ան ա չո ւ ած որպէս այդպիսին ղաշ–

վա կ ան ե լ ան կէ Ա ե լան՝ի ռազմ ագ ե բ ի\ւեբ ու ^/ա~ ր ի էա>\(էէ ա ւյ ի ա յ քյ ւ/քւռյ եւ, ելաեէա ունենա լո ։Հ իք նա էլ ից մեծ պ ետ ո ւթի ւննե րի եւ ե ւրոպա կ ան բազ­

յանը 13 Աեպտ* 1 945/՛Յ՛ : Այսպէսով ճիշդ երեք սեփական կե՛նսական շաՀեբբ, վճոականօբէն՝ դէմ մաթիւ մանր պետ ո ւթի ւննե րի կողմից, Հեաեւ ա–

տաբի կը մնաք լիճին ափը ու կ՝ա՝շխատի\700ուրիշ կ ի։ ս ր Հ րզ֊ա յին կս՚բգերվւ \եւ իւորՀբզային 1\՝ուս։սս պէս պետական շաՀեր ի տեսակէտ ից կարիք Լ\կա՝.1

ռազմ ագե ր ին եր ո լ Հետ Ա եւանի մեծ քր "՚ կսյ յանի Խան ի : անթ ո՛յ լատրելի զիջումնե ր անելու խորՀ ր գ ա յին

կառուցման մէջ ։ Անցեալ տարուընէ սկսեալ կա­ Ռ ուսաստանին ։

յանին մ էջ մնացած՝ էին միա յնդերմ անացիռաղմ ա– Եւ Հաշտութեան այն գաշնագիբբ, ոբք կբն— կառավ աբութ իւնր մինչեւ Հաշտութեան գաշ–

գերիներ , քանի ոբ Հո ւնգա րնե բր եւ (հում էննՀ.եբր յէաերււ Է քոււոո՚զԼ Մոսկուաքում Հայկւէքկան սրյւա նագրի վաւերացնելը պիտի նրա պայմաննեբր Հա­

վեբդարձան իրենց ե Ր կիրքեր բ ։ •ուի բա կո ւթե ան՛ ե լ իյո բՀ բգայ ինփ չիւանո ւթեանմէ^, սարակական՝ կարծիքի բաղմակողման\ի քնն՛ութեան

սլիաի ձեւակեբսլէ Հայ մոզով^բգի փեբոյիչեալ առարկայ դարձնի :

Գերման գերիներն ալ յա՚ջոբգաբաբ կ^աբձակ– քաղաքական՛ գի&բ ե լ աբամադբութիւննեբյ/ : Հակառակ գէպքում , ապագա ք ււաշնադբի բո­

ուին։ Մթչ 1946^11 Հայաստանի մ է չ մօա 12000 1Լո ւ։՚ՀիկաI գս շ՚Հ֊ագիբբ պիաի 1\անաչի բա- լոր վնասակար կողմերի Համար պատասխանա­

գերիներ զային, որ.ոնց 4500հ* Գե բմ անացիւ՚հր էին , ցաբձակապէս Հայ (եոզով^բգի լիակա՚տաո գեբա– տուութիւնը կ^ընկնի կառավարութեա\ն՛ վրայ։

Հիմս կան՝ միայն մօտտւոբապէս 1800 գեբմ ս կա յ ո լ թ իւ՛ ՝բ , Հայաստանի տերիտորիալ իրա­ « Տ՝ոզովուրդ », օրդան Հալ ժողովրդական

գերիներ ։ Նախապէս կա յին, Հ ետեւեալ կա յա\.՝նե– ւունքներ բ ե լ լիակատբ ան.կա՝իյութիւձն,բւ կուսակցութեան թիլ 100 , 1920 Յունփս 26։

բը՝ Համամլու, «Ի լա» , Երեւան (երկու Հոգի), Ոբեւէ միջամտութիւնն– այս կամ այն ձեւող՛

Աեւան, ԼԼրթիկէ Կիրովական (երկու)։ Այժմ կի. ՀԱՅՈՐԳԻ

ր ռ վա կան ել Աեւան։ Աինչեւ տարւոյն վերջ կը

յո՛ւսաց ուի հ բ գեբ իներր ամբող^ապ է ս ար ձ ա կ–

ուին՛ ւ նել։ Գերբներու1ն մէչՀ կան մասնագէտնեբ , ոբոնք « Կիրովական ի մէչ^ կաւ ինչպէս պատմեցին

ԱՀա իր պատմ ածն եբը Հա յ ա ս տ ան ի մ ասվձԼ՝՝֊ * շատ լալ վճաբում կ ո ստանան , աւելի քան տեղա­ ընկերներս — արգելարան մը; ուր ՏՕՕի չ ա փ

« Ա ե ւանի ելեկտրակայանը հք * Ա իութեան ցի բա\Լ՝ո ւո բնե բ բ : հայրենադարձներ մեկուսացուած են. ել կ՚աշհւա–

ամենամեծ շվւն՚ո ւթիւննե րէն մէկը պէտք է նկա­ « Առածին, պմիսեերուև , \945ի ձմեո,լլ , շատ աիԹ գերիներու հետ : Անոնց ձերբակալման պատ­

տել ։ Հինգ Հորեր բացուած են մ օտաւո րապէս 80 ձ-անբ Էբ գեբին\եբու փիճակբ : կայան մբ ՂաքՀ ճառը եղած է Հփբենց լեզոլնւ չբռնելը» : Հակառակ

մեթր խորութեամբ , ոբպէսզի ստ,ոբեբկրեայ ^Հ^– « / ՛ Հ ա » , Եբեւաւի մօտ, ուր մաՀացութիձւբ 35 40 գրուահ– արգելքին , անոնք խօսած են արտասաՀ–

րա\– ցրր վարեն ։ Այս ջրա՚ցքը պայտի ձեւ ոլն\ի եւ այլ Հարիլբի բաբձբացաձէ Էբ՛ միւսնեբունւ մԷչՀ 10 մանի կեանքի մասին ել բաղգատ ո ւթիւններ բ՛­

Հ ինգուկէս քիլոմեթր եր կա յն ութ իւն պիտի ունե­ առ Հայ իւր; Բոլորս ալ արդէն Հիւանդ եկաձ էփնք րած աբտասաՀմա\ւի եւ երկրի ներքին պայմաննե­

նա յ ։ Բա րձր ո՛ւթ իւն ել լայնութիւն, մօտտւոբապէս Հոն։ Ա֊ունդՆ ալ բալաբաբ չէբ . բայց. 1946/ Փե­ րուն միչՂեւ։ Ներգաղթողներուն մեծւ
՚ գ ո յ ՛ն մա
վեց մեթր ։ Ա տորե բկրեա յ մ ե՛ծ ս ր՚աՀ մր փոր ուա՛ծ տրուարէն ասդին կայաններու վիճակբ բարւոքել յուսախաբա եղա ած - է -է

է , ոլբ պիտի Հաստատուին լսածիս նայելով եր­ ցաւ ել կեաԼ քլլ տանելի դարձաւ ՚.

կու Հատ 25000 քիլՈէԼաի^ արտադրող ջրանիւներ « ԱրտասաՀման՚էն վերադարձա՛ծ Հայ ռազմա֊

« Տեղացի ժողովուրդը ղմգոՀ է իր կեանքէն % գերիներ ես չտեսայ , բայց ինծի ըսին* թէ) անոնք

(թիւր պին) ։ Աեւանի շբՀանր աղքատ է ու ամէն բան պէտք է աՅնԷնխտ5իրտա։րի մեկուսացման պատիժ ստացած ե՛ն

« Աեւա\ւի ջոլրին շողիաց՚ումը, յաւելում ը եւ րեբոկի դոլրսէւ , Երեւանէն։ Վաստակբ գինե–

Զանգոլ թափած՜ քանակութիւնը ^չգելու Համար, բուն Հետ բաղդատելով , շատ քիչ\ է ու բնտանիքի

ջրագիտական; կայան, մբ Հաստատուած Է Աեւան Հա ւռեր կբ գաԼդատէին թէ չեն կրնար կշտացն.ե/ « Հակառակ այս բոլորին , Հայաստանի մէչ1

կզգիին ՛Էրա յ ։ Ըստ եղած Հաշիւներու, քանի մ բ իրենց զաւակնւերլչ։ ՛էք ատ զդոյշ են աո. Հասարակ մեծ շի՛ ար արութիւն տեղի ուն՛եցած է եւ կ,ունե–

տասնեակ տտբիէն՝ լի ճ ը պիտի փոքրանայ , արե­ ԻրՍ֊ց արտայայտութիւնէն եբուն մէչ1, բայց ՚եբբե– նայ։ Միայն՛ անազատ ո ւթփ ւնը եւ տնտեսական

ւելեան բաժի՛ր գաշտեբոլ պփ տ ի վեբա՚հ՚ոլի, իսկ մբն չեն դիմահար ե լ կբ խօսին։ Ա/սպէս մէկբ կբ դմուաբին՝. պայմանները կը ճնշեն մար՛դոց վրայ :

Ա ելան ի մնացեալ աւազանին մ էջ Հաւաքուա՛ծ ^.ո ւ– պատմէր թէ նախապէս 200 դառներ ոմւէր, վ՚սկ « Հայաստա՛նը շատ գեղեցիկ երկիր մբն է ։

րբ պիտի բաւէ բոլո ր Զանգուի ե լե կա րա կա յ ան­ Հիմա մէկ Հատ միայն, կոլխոզի դրութիւնը ազ^ ԱյԳ լեոներոլն մէչ՝, կլիմայի տեսակէտով, մե\Լք

ները բան՛՛եցնելու ։ քատացոլցաձ– է զինքբ ու Հազիւ կրնայ ըԼտանվւքը մեզ Գերմանիս յ մէչ զգացինք։ Տիլփճան՚ը շատ գե­
ալ շատ
« Ա եւանի շիճւութեան՝ վարիչներն են՝ Աովսէ– պ.յՀե ղեցիկ է, ինչպէս նաեւ Սեւա\1աք լիճը եւ Արաբով­
ւ՛
սով եւ քՒփտըն , իսկ դլխաւոր ճարտարագէտն է տը, որուն ձիւնապատ գագաթը երբեմն՛ միայն կբ
« Ա\ւնդեղէնին
& արա կ եան Հ Բ ոլորն ալ շատ կարող ճարտարա­ նման Հագուստներն տեսնէին՛ք, մշուշէին մէչէն՛ դուրս ցցուած։ Երեւա­

գէտներ են եւ Համակրելի անձեր։ քինութեան աղքատիկ են : Բացփ իրենց աշխատանքի տաբա­ նը շա՛հ սա յ , բայց կը պատմէին թէ 300.000 բնակի­

վար չո լթեան մէջ Հայեր ել (հուսեր են՛ Հա՛ւասա­ տէն ել բաճկոնէն , շատ ՝- շատ ձեռք մը կապոյտ չով մեծ եւ գեղեցիկ քաղաք մըն է :

րապէս ; Հագուստ ունին։

« Հայրեն ադարձ գաղթականներ՛ն եւս շատ « Հայերբ մեզի Հանդէպ սիրալիր ել բարե­
տար­
«Ա եւանի շինար ա ր ա կան աշխ ատ անքն ե րուն՛ կը ղժ֊գոՀ են, պատմեցի՜լ թէ (ֆրանսերէն), մեծ՜ կամական էին։ Կբ զգայինք որ քիուսփայէն

մասնէ ա կցին բացի ռազմ աղե բ ին՛ե րէ տեղաց ի եւ պատիլնեբով բնղունուած– են., բայց շուտով փոխ^ բեր ՛երկրի մբ մէչ կբ գտնուէինք ;

գաղթական Հայեր, Ազէրիներ, քիուսեր : կիներ աI ուած է իրական կացութիւնը։ ին՛չ .ուր միասին X

շատ կան.՛ Հողա յին աշխտտան քներու մէջ*. Կիները բերած էին , ծախած– ՛են արդէն , ապրուստը ամ­ Պ • ՝Բ ՚ լրացնելէ վերչ իր տեղեկատուութիւն՝ ր

կ՚աշխատին բացօթեագ, իսկ Հորերուն մէջ միայն բողջացնելու Համար, քա\ւփ որ աշխատավաբձքբ մեզի ցոյց տուաւ լաթէ քսակ մը , որուն՛ մէչ Հա­

այրերը : Աշիսատանքին մէջ տարբերութիւն չկա ւ չի բաւեր սնունդին : իրենց Հագուստ—կապուստէն յաստան* Է1.՛ բերած էբկտրուած ծ՛խախոտ : Մէկ՜՛

գերիներու եւ քաղաքա ց\ինե բ ս լ միջեւ։ \,ո քնպէս կարելի էր նախապէս զանազանել զիոենք աեղա^ մէկ ծխիկ փաթթեցինք ու պարուրուեցանք Հա–

վճարումին– մէջ : իւրաքանչիւր ռազմագերի » ցիներէն։ Վեց ամիս վերչ^ արդէն տարբերութիւն յաստան\ի իսկական ծուխին՛, մէչ. * . :

աարտաւոբ է ամ սա կա՝. 450 ./» ՚՛ ւ պլի ի ղոբծ տ ե ս ^ չէր մնացած՜ տեղաց ի ի եւ դրսեցիի մի^ել :

Տ • ՓՈՒՌԵԱՆ

Fonds A.R.A.M