Page 54 - ARM_19-1948_03

• Լ 3. Դ Ա Յ Ն Ա Կ Տ Ո հ թ Ի Ի Ն Ը ՀԱդսղպսԼԱ ետք նոզական \ք՝իութիձնը իբ բացման Հանդէ՛սին Հա–*
Ազգ ,
մաը որոշ թուով Հ բաւի բագի րնեբ զբկեց

(ԸՍՏ «ՄԵԾ եՈՐՀՐԳԱՅԻՆ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆԴ) ճակատ ի վարչութեան , ներփակ նամակով մը ;

Լսեցի՛նք ; Կլլ լռե՛նք : ւ՝անի մը օր վերք, թէ նամակը, իժէ Հըաւիրագիր–

նեբը ես ղրկուեցան , ոչ իսկ ՜ւղ ս ը բացատ ր ու–

Պիաի լսե՛նք թէ այս սերունդը, ոը քսա­ թեամբ։ Պ ատճա ° ռը 1լ անգիտանանք ; Ի՛նչ

նէն՛ երեսունն՝ կը տաբած ու ի եւ ոը կոչուած՞ է Հ ^ յ աւքարգի վերաբերում է այգ, Հանդէպ Հայ ուսա­
օտարութեան
Զափաղանց ուշագրաւ Հետե֊լեալ տողերը, մչակւլյթը ապր՛եցնել իր տաղահգդվ ուաշվթաֆղան՛– նողութեան մը , որուն սա այլամերժ ալ վըան՝
կը խօ–
ուր « Մեծ խոըՀրդյսյր՝իՀ^նրագֆտարԽ%»ը Քով 1 էվա՝Բ,աի ^էաք^Հ^Լ) Հ իա ա ա Հ ֊ ^ հ բ ք ^ ^ Լ Հոգեւկւան. ց ասերը չէէն բաւեր կարծես ու դուք

սի քԼմալական շարժման մասիի։, այն քսըմանիքեփբուն ոըոեց մէ^ ձ։Լ,այ֊ %ի՝1Քը կա\ն^– կլաւելյյնէք ձեր նախատինքը :

« •Բեմալակա-ե շարժում ր լուըԼ սսլառնաԼիք֊ 1սոզ սեըդւնդւեբու սւոեղծագործ ուժն ու ֊արժէքը է կը խօսիք դպրոցներ ու , մամուլի , շէնաըա -֊-

մրի էէ գաշնակ ծրագիըւ՚իրու Համար (ձՈւիլսըն– րա կան ճակատէն ; Հոն ուր Հայատիպ գաս տի

եան Հայաստա՛ն^ ստեղծելու մասին* «3 •*>) ՚ ՝իե– Թէ՛ ալ էկայ Թուրքը Հայու արիւնէն աւելի բակութիւն կը ս տան անք, Հոն կը պակսի եւրոպա­

մալականները Հայկական Հ">բցի մէչ ըստ էու­ անոր Հոգիին։ սպառնացող ; կան՛ մշակոյթի մը բաբիքր Լայն պատեՀ՝ութիլն–

թեան կը շարոլԼ՚ակէին սոլլթաւններու եւ երիտա­ Թէ կան նոր յ գրական ազդակներ եւրոպա­ ներ ազատօրէն՛ զարգանալու։ Մինչ Հոս ո լ աւելի

սարդ - թ՛ուրքերու քաղաքականութիւնը • • •» : կան՝ մշակոյթի ցոլքն ու Հուրը, որ՛ոնցմէ անկաշ­ արեւմուտք մեզի պակսած՛ը ճիշգ ա յ գ ազգաշունչ

իսկ այս քաղաքականութիւնը, ըստ Հ^անրա– կանդ կրնայ օդտուիլ մեր սերունդը,թէ կան տը\հ– խարիսխն է :

դի տանթի , կը կայանար Հայ ժողովուրդը Հալա– տեսակա՛ն Հանգիստ պա՛յմաններ , եԼն * * . .

ծեշոլ ել ղայն ընաԼ\ւշելու մէչ՛. Թէ Հեռոլն֊ կայ Հայրե՛նիք մչլն ալ Յետոյ, Ա0 ւր է Հայ աղքիկը ։ Իբաւո մւ՝ք չու–

Այս սպաննիշ բնորոշումը տալէ ետք շարժ­ Հիմա, պաՀ մյձհ՛ ալ մեղ՝ մտիկ .քԼքէք* Ս ենք նէ^՚նք Հարցն ելու ու վէևառելոԼ դիմագիծ ը ա յգ

ման մը մասին Հքեմալական) , ո է կը սնանէր խոր– շատ մտիկ ըրած ենք –ձիղ, ծաաաձարա՛ծ ենք ձեր էակին որ իբր մարմին ու Հոգեկան կառոյց կը

Հրգային ոսկիովդ եւ ղէւ.քով, «Հանրագիտականը ^սօսքեըը ; պակսի մեր կեանքէն ։ Ա եր ընտանե կան՝ յար կե բոլ

« Հայկազա՚ն՛ Հարցրին ն՚ոլիրած իր ՜ գրութեանը Կ՝ընգոսնիւ։>ք թէ ժողովուրդի մը ընտրանի՛ն ա յլապէս մ աքո լբ րա յց յետամնաց մթնո լո լւ՛տ ին

մէչ իրր մ եղագբաևք Գաշնակցութեան ղէմ կը կը սնա՛նի այդ ժողովուրդի հաւաքական՛ գիտակ– մ էք բանաո ւած՝ ա յ դ էակը աւելի դառն ճակատա–

մատ՚ևաԱշէր այն փաստը, որ Գաշւակցութիւնը ցութեասը9 ^ոգեվրեաղոգ ։ թ՝է այգ սնունդը աւե­ Գ՚ւ՛Ի ^11 հէ. ոպասարկէ քան մենք ։

մաքառած է արգիլելու Համար միացումը քե Ժա— լի քան անՀրաժե շա է երբ սերունդը ոբ կո շո ւած է Զի բաւեր մեր վրա յ նա յիլ, պաՀան քներ բա­

լական եւ խորՀչգային ղինական ուժերու . կազմել ընտրանին , կ՛անցնի րբ պատանութենէս նաձեւել , յո յււեր որոճա լ ու յա՛ճախ ափսոսալ տ

«1920/»–՛ սկսած բարեկամական յարա բե բու - ու տակաւ կը չավւէ ըր շո՛ւքը փոսերու իր բաը– Ի Յա^՝՝՚՚սԻք "Ր Ի^Լ հ.Լ\ յոլէ՚ավ։ Հնձել :

թիւնները 1ԱորՀրգայիլ (է-ուսիոյ եւ էնկիւրիի մի– ձուանքներու վրա յով Ա^չ արտում Ու Հիմա, երբ Հայկական՝ ուժի յլնեըը

Հրճուանքով մ է է լ յւղ կդրԽ% դ ե բեղմ ան, առիթն է կաըծե

չեւ կը բախէ ին ըհդդիմ ո ւթ ե տևը գաշնակ Հայտս– Հայրս կը վեըյիշէ՚ր «՝՚1*՚լսոյ Լ ը ր սւ ա ս ա ր գ ո ւթ իւ - որ ասա ու չ վերյիշումը ընել այն բոլորին ոբ

տանի ,որ իբրեւ խշԼամի ոյժ ինկած էր ՛երկու ւղե– \նը» , կրակ ու խենդ։ &ճտոյ աղեաըկը կը շափէբ լքուած , ղոՀոլած սերունդը կոչուած էը ըն ել

տութեանց Հաղորդակցութեան ձամբա՚ւեէոլ վը~ նեղ* բայց ալ Համակերպած՝ մեր զանկանգնելի Կ՛ան գրաագ դառնա ՚յրգեօք ձե լւ տ ո ւա՛ծ ա յ լ տպէս

բայ» (Յրգ Հ • , էչ 438) : յիմաը՚ութեսձն» , կը Առլտաը Ա ենք ո՛ւր , գուք ան բա ւա բար Հո գե կ ան սն՝ո լնդին քո վչն ի վեր այն՝

Այս ամարդի տողերո ՛չ ր ո ւ ած՜ են ա յն քիուսիո յ ուր . » . ֆութպոլի սերումդ) ; թ ե բ ա Հ ա լա տ , ժխտական մ թնո լորտին ալ զոր

կողմ է , ոբ այսօր Հայ *հատի պաշտպանութեան՛, Այգ «գու֊քֆը*. այգ անծանօթ բայց մտերիմ ստեղծեցիք մեր մէք ձեր կեանքի ոճով : Դուք է

բղամէղը առած է էբ ուսեըուն • • • ր ա ղմո ւթի Լ նըիա՝յեր իա աս ալւգնե բու կ ա,սչր՛ի տագ­ 45^5/ 70/՛ մէք ձաւար կող մարդիկ, չունիմք ՂԼՀՂ^՜

Այս ՝նոյն II՛ ո՛ սի ան երէկ , գիտն՛ալով մէկաեղ, նապին մէք ոը ձեր՛ն ու զըզուած հայրենիքէ Հա՛– քումը թէ ամբոզք սերունդի մը կորուստին պատ­

ո բ քեմ ա լա կ ամ. բա ն ա կն ե բը Հ այ մ ո ղովո լ լ. դի ԲԱ՛՜ յելՀւէե՝ ձեր մէք կը ւի ևառւ րր Հա՚յուՀժեան գիմ ա– ճառ եղաք ։ Ջեզ պէ®ս կ՚ապրէին մեր Հայրերը ։ Ե՜

նա քնքման քա՛ղաքական ո ւթի ւնը կլ\ Հետապ Լ՛ռեն , գիծ՜ը : Արուեստը արտայայտութիւն մ ըն է ձեր թէ ա յս է , կը նախընտրենք լուծ՜ուիլ , ^ ա է Ի լ * * ՚

ոչ մ իա յն ա յ դ ըանա1լներ ը կբ բերէր գէպի Հա­ հաւաքական կեանքէդ՛ եկող ; ՀքՀղգա յին ՛ե կա բ ա դի– Եթէ այս չէ , կը պաՀանքենք այն սն՛ունդը ՛որուն

յաստան , այլեւ, կբ մեղադրէր մեղ, որ մեւք այդ րը մէկ ուրիշը : Ալ կը զ^տռենք սա ղոյգ երե– իրաւունքը ՛ուն ինք, Բէէալու Համար ընտր՛անին

բանակներու ղէմ կբ կռուինք * • ւ ոյ թ\ն ե բ ո ւն մ էք Հաս ար ակ աց գետ ինը ոը Հ արա - Ա՛յս ժոզովուրգին ։

Ապշեցո ւ ցիչ ՛են իւ ո րՀ բ գային Հակասութիւն– զատ , տիրական կապը յ, լ լար ներ՛ ու ձեր մի^եւ I Ուշ է թէ ՛ոչ ա յս ողբերգական՝ կաց ո ւթ ի ւնը

նեբը անգամ միեւնոյն գըո ւթեան ը մէք I Հա յ ըլլալու գիտակցււ ւլժ րււ ը ինքն իր մէք ի— ս րբագբել չեմ գիտեր : Մէայն Աա գէտեմ թէ

հյ օսելով Հ այ - թ է քա կան սլատեբաղմի մա­ րաւ , միաձո յլ Հ ա ւաքակա՚-՚ութեան՝ մը պա տ կան ե– մ ենք յո ւս ախ ա բո ւ թեն է յո ւս ախ ա ր ո ւթի ւն՛ կը քա­

սին «Հապւագիտակ»ը կը գրէ • լու , անկէ պաըենաւոըուելու գոՀունակութիւնը լենք , օրէ օր աւելի ան Հ ա՛ւատ ,օբէ օր Հեռանալով

« Հա յ կա կան Հան բա սլե տ ո լթ իւն ք Հար կադրը– ու իրաւունքը ; Այս է մեր փնտռած՜ը ։ (յ ւ ոչ թէ այն՝ բոլորէն՝ որ շինեցի՛ , լեցուցին ձեր ե ր ի տ ա–

ուած էբ ա ե ւա բա ր ետ մղել Թուրքիս յ կողմ է կա– անյատակ ե ս ա պա շտ ո ւթ ր ւ՚֊՚ը , ցուցամոլութիւնը սաըգութիւնը ։

տարուող քբտական արշասԼ՚ե ր ը 0էթԻէ » Ս աբբղա– ու ծիծաղելի փ ա ռա ս իը ութ ի ւ՝Աև ե ը ո ւ Համ ապատ - Տակա՛ւին փնտռելով մեր ընկերայի՛ն , իմացա­

մ իշի եւայլ շլվածներ ու մէի (Յրգ Հ., էչ 437)։ կերը որ կը պար ղուի ամ է սուր եք Հանդէս՛ներու կան կեա՛նքէն՛ մ էք , Հա յ կա կան կեանքի պատկերին

Հոս յարձակում կաւ ո ար ո ւլն՚ե բը Թ ո ւրքե րն՝ ե ն ժամա\նակ, թերթեըու էքեբուձն՝, եկեղեցիէ դրա՛ն։ մէք, մեր Հայու իմաստը, ուժը, արժան՛իքը

( ՝ք՝ա֊բաե բու մ իք ոգ ո վ ) , Ի"կ Հարկադրաբար ինք– Ջ՛եր դժբախտ Հրապաըակագըոլթէ՚՚ւնը ւ ՀԱՅ ԵՐԻՏԱՍԱՐԳ ՄԸ

նաաշտպան ուոզները մենք ենք։ Զեր Համայնակուլ պայքաըեե^ըը անձնա -
կան , կուսակցական՝ ։
էք մբ անդին, նոյն «Հանրադիտակ»ը , իր ԽՄԲ Պիտի ւնդր ա գա՚ռնւանք

նոյն յօդուածի մէք, կբ գրէ . Ջեր Հ անգո լցեալ կրօնական զգա յար ա*նքը ;

« * • • Ւրենս «թիկունքը» ասչաՀովելով՝ Դաշ­ Ջեր կե անքէ որ ս արսին մէք կբ՝^աք արդար

նակներ ա յարձակման՛ անոան 0 լթ էի ել կագղուա– Հպարտ ո լ թ ե ամ ը կե և ալ ո լ ս եզէ պ ատ գամ ել . ԻՄԱՍՏՈՒՆ ԽՕՍ-ԲԵՐ

նի ուղղութեամբ՝ կանխասլէս Ա ա կո ւի Ա արտա րի Տզաք, սա է Հայ Բ/լալը :

( 1*1 .—- «3 *») սլա շա սլա. ո լթ ի ւն՛ը ապաՀովելով ի– ԱԼ Հէմա

րենց» (/;ք 438)։ Հա յբենէքէ եր աղայէն վեՀ ո ւթ է ւնն ալ տա­ Այնքան ատեն որ ո ւղէ ղ կ եց ուա ծք ո լն\ի ս ,
Հոգ մի ըներ թէ ստուերդ ծ ուռ է :
Հոս ալ յարձակողներ բ մենք ենք, իսկ ինյ^նա—
պալեցէք մեր Հ ո գէն ե բու խո՛ր ա՝ն երէն , առանց
սլա շտ ւղան ո Լ ո ղն ե բ ո՝ Թուրքերը •- ^ Սէրը ամէն բանի կը յաղթէ, բայց ոչ թշ­
•վայրկեան մը մտածելու թէ ձեր օտարամոլ մտայ­
Ան վերք են ա յս կարգի Հ ակասո լթիլնն՚երը , ուառութեան եւ»** ակռայի ցաւին։ զո ը ո–
նութեան Համար մենք է որ կը ղոՀուէինք։ Տակա­ իրե ն ց
ո րովՀ ետ եւ թոր Հր ղա՛յին գրիչներ ո Լ Համ ար էա­ Տեսակ մը բառ է Հ ամբե րոլթիւնը
ւին քա՛նի մը ամիս առաք էը ոը ապրեցանք սա
կանք եր բե օ ճշմ աըտութիւնը չէ , այլ այս կամ մանք կը գո բծածեն բա ց ատ ըելո ւ Հ ամ աը
գառն ո ւթի լ նը երբ մե ը Հ ամ ալս արա, նա կան ՝ Ա ւս ա—
այն նկատումը, այն ՀաՀը , ղոը տուեալ վայրկեա­ ան՛կար ո զո ւ թիւնը որոշում մը տալու ;

նին՝ կբ Հ ետ ա պնդէ խորՀ րդա յ էն իշխանութիւնը :

Եւ ա յսսլէս մի շտ , այսպէս բոլոր դէպքերուն

եւ բո լո ր Հարս ե րո լ մէք : մատնելով Հայ ժողովուրդը եւ ի չխք դարձն.ելով

ԴբէոՎ եւ գոբծքով յաբմաբուելու այս գռՐ" Թ բ քա Հա յա սա ա՛հ ի ազատագրումը •• իսկ«Դաշնակցութեան» նուիրուած ղԼ"՛֊^^ 4Հ1

Նելակեըպը կբ կազմէ ոգին, բովանդակ էոլթիլ– փակուի Հետեւեալ տողերով •

Իսկ այսօր մինչեւ իսկ կը գըեն՛, ոը Դաշնակ– « Ընկերվար շէնա բա բութ էլտն՚ը Հայաստա­

ն ր բո լշեւիկեան վա ր գա պե ւո ո ւ թե ան • ցութիւնը ոչ միայն որեւէ պաՀան ք չունի Թուր­ նի մէք, աբմաաէ՚ն– պոկելով դրամատ էըոլթիւնր

« Ի*ռլշԼ ՚֊Իգ՚ք Ի ամ բողք պատմութիւնը , կը քիա յէն , այլ մինչեւ իսկ Թորքիս յ զինակցելով^ երկրին մէք , մա Հաց ո լ Հարուած– կը Հաս ցնէ գաէ–

ԳՐէբ ԼեԼին, թէ մինչեւ Հոկտեմբեբեան յեղա– պատրաստ է Հայաստա՛նի դէմ կռուելու »• • էակիզմին» ԷշՕբգ Հ ֊ , է չ 531)2

ւիոխոլթիւնլւ եւ թէ յեղաւիոիութենիւլ յետոյ լի Մէնչ երէկ նոյն գրիչները «Հանրագիտակ»ի

է Համ աձա յն ո ւթե ան , յարմար ու ելու ,կոմ պբոմիս– մէք Կ.ԼՀ ԳԲէԻն • Այն կատաղի պայքարը, ոը այսօր իսկ

ների դէպքերով այլ կո ւսա կց ո ւթ ի ւ՜ւնւե բ ի Հետ եւ «1917^ Հոկտ.ին Թիֆլիսի մէք գումարուեցաւ է֊իզմը , ձեռք ձեռքի իր բոլոր ուղեկիցներու Հետ ,

դրանց թլում <՝ աել բու բմ ո լական՛ կուսակցու– Հա յ կա կան Աւլգա յին Համ աժ ո զո վը , ոը կը ղեկա­ կը մ ղէ Դա շնակց՛ո ւթեան գէմ , ա պա ց ո յց է , որ

թիւններ ի Հետ» (Ն* ԼԵՆԻՆ «Ջախութեան» ե– վարուէ ր Դաշնակներու կողմ է • այս Համ աժ ո զովը Վրիպա՛ծ է «մաՀացու Հ ա ր ո ւած՜»ը ;

րեխա յա կան Հ իւանգութ իւԼբ կոմ ունիղմի մ էք » , Հաստատեց Հայաստանի կապը մնացեալ քիուսիո / Ակնարկելով իբ ա յ՛ն Հ ա կա ռա կոր դն եր ո ւն , ո–

1921 , Թիֆչիս , էչ 64—65)։ Հ՛ետ եւ պաՀան քեց քիուսիոյ ձգել թրքապասւկան բոնք «ստեղծ՛՛ում են բոլշեւիղմի մասին յատուկ

Եւ ո րսլէսղի նենգօբէն «յարմ՚ար՚ուե լո լ » յա ս Հայաստանի այն Հողերը, որոնք ՀամաշխաբՀային գրականութիւն , վարձում են յատուկ գիտնական՝ -

գործելակերպը գիւ բանայճ մեծ սլատեՀաւղաշտը պ ատեր ազմին • գ ր աւ ո ւած է ին ռո ւ֊ սակ ան ղօ բքե բու նե ր՝, ագիաատո ին՚ե բ , քաՀ ան ան ե բ՝ բո լշեւիղԱ է

կը խրատէր . կողմ է» (Յրգ Հ–, էչ 437)։ գէմ կռուելու Համար», Լենին կը գրէր*

«Երր անՀրաժեշտոլթիւն կայ՝ սլէտք է գիտ­ Անցոզակի յիշատակենք, որ «Հանըագիտա՝կ»ը « Մենք պէտք է գլուխ տանք եւ շն որ Հ ա–
ան Համ ար Հետեւեա լ
նալ գործադրութեան գ՛ել խորաման՛կութիւնը, Հայաստանի խո րՀ բղա յնացմ կալ լինենք պարոն՚այք կապիտալիստներից ։Նըանք
մեգ
ճարսլիկոլ թիւնր , չթոյլատրուած մեթոտները , թուականը կուտայ *

•զէտՔ է գիտնալ լո ւթեան մատ), ել ճշմարտութիւ­ «1920 Դեկտեմըեը \ ի ն Հայաստանի մէք խոբ– Համար են՛ աշյխատում յ Նրանք օգնում են՝ մեղ
Հ ասաաաուեցալ» Լէ^531) :
նը» («Նովէիյ Ժուռնալ֊» , գիրք VIII, Նի՛ւ Եորք , Հրդային իշխանութիւն Հետաքըքըե լ մ ասսանե ը ը բոլշեւիղմ ի էութեան՛ եւ

1944 , Էչ 262)։ Այս թ ո լա կան ը , րսա տեղի եւ պա յմանն\ե– նշանակութեան խնդրով։ Եւ նրանք չեն կարող

բու , կ՚ըլլայ - կը դառնա՛ք մերթ Նոյեմբեր 29 , վարուել այլ կերպ, որովՀետեւ «լռելեայ՛ն» ան -

ճիչգ յա ս նոյն սկզբունքներով խոքաման– մերթ Դեկտեմբեր 1 , մերթ Դեկտեմբեր 2 ։ ցին ել կամ խեղդել բ** լշե ւիզմ ը՝ ն՛րանց ԱթԴէև
յլատրուած՜
կութեամբ , ճարպ ի կո ւթեամբ , Հթո «Հայկական Հարցին նուիրուած գլուխը կը չյաքողուեց» ՀՆ • ԼԵՆԻՆ «Ջախութեան» երե­
I"ո՛ *"
մեթու՚անե բ՚-վ եւ ճշմարտութեան վբայէն՛ «Հանրագի­ փակու ի Հ ե տեւեալ տողերով • խա յական Հիւանդութիւնը կոմունիզմի մէք» , էք

թե ամբ ան ցնե լուք ՚ գրուած են նաեւ 102) :

տակ» ի յօոուածնե րբ մ եր մ աս թ՝ : « ԽոըՀըգայէն յեղաշբքումէն ետքը Հա­ Այս ՛նոյնը մեր նկատմամբ պիտի կբկ^էի՚^Ք
՚ ՚ ա ե ւ մենք ւ
Օրթ> ՛՛՛կ՛, երբ պէաք կայ, խորՀբգային վա– յաստանի մէք, Դա՛շնակցութիւնը, սւ կասկած օ–
կո բուստի ,
բիչներբ կբ յա յա՛՛ւ րարեն , որ Դաշնակցութիւնը րէն , դատապարտուած է վերքնական ք*ււշ ե ւիզմը անկ ար ող ե ղա ւ ո ւ անկ ար ող է
ց ո ւի Հայկա­
անքաաեց Ա ՚ ոյր֊ 1լո վկաս լւ քիուսիայէն՝ աղէ ար ի եւ այգ կորուստով նոր էք մը կը րա խեղդել Դաշնակցութիւնը ;
Հ –,^439) I
կան Հարցի պատմութեանը մէք»(\3ըդ (Մնացեալը յսայւդււվ)

Fonds A.R.A.M