Page 50 - ARM_19-1948_03

3» Դ Ա Յ ն Ա ա հ թ Ի հ ն Ը 0ՐՈԻԱՆ ^ա^իմին հետ ս ուռած հ»

(ԸՍՏ «ՄԵԾ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆԴ) Փաէ իւղի պայքադ

ԽՄԲ— Հալէ"էէ «Արե––ելք»Էն կ՛
արաաասչե՚ե ռ

Հետեւեալ նամակը , որ որո, գաղափար կուտաք

Հսա «Հանըագիտակձի՝ ԴաշֆակցութիՀԼշ աս~ Աներեւակայելի Համեմատութեամբ աւելցած՜ երբեմնի չէն գաղութի կացութեան մա՛սին, այլա­

Տզաք է զ գալով Հ ա յ կեանքի մէք* իբեն նպատակ Է քարիւղի պաՀան քշ : 1938^ օրական 5 միլիոն բանական րացաարութիւձններով .

ղ֊քած֊ էբ Թուըքիոյ Արեւելեան ՆաՀ անդն ե բու մէք տակառէս բարձրացած– Է այսօր 8.500.000 տակա­ Եգու֊արգր ամուսնացաւ, յաճախ կ՛՚այցելեմ ;

ինքնաՎար Հայաստան մը սա եղծել» «Կ՚ենթա– ռի ; Աչ - ամեըիկեան քարիւղի ամէնէն մե՛ծ՜ ըն՚կե– Անոնց ղլխուն՝ ալ չատ գ>եբախտութիւնն եր եկա%.,

ղբո ւէ բ , ոբ Հ եաաղա յին՛ թ ր քա սլա ա վան Հա յաս - ըութեան Րօյըչ Տըչ ՝Բոմփընիի տեղեկագրին՝ Հա­ ձեռքս ուռաձ է, չեմ կրնար շատ գրելւ Եւփիմէն

տանին՝ պիտի կցուէր անդրկովկասեա՛ն Հա յաս տա­ մաձայն , կր կա՛րծուի թէ 1951/՛// Մ - ՆաՀանգները տսՀրի մին է Հոս չէ– մի գրեր նամակ. անոնք

նը եւ այս ձեւուէ պիտի վեր աՀ ա ս տ ա ա ո՚ւէ ր Հայ­ պիտի ըլլան աշխաբՀի ամէն՛էն մեծ ներածողը : Բավլիքին՛ կ՝ասլրի., ամուսինը Հոս չէ Հ Նախկի%

կական պետութիւնը »: Ամերիկա Աբաբիոյ քարիւղին պէտք ունի Եւ՜ բափեկամ՚ւերէգ լուը կ՜՛ուղէս, "Լ մէկը Հոս է ֊. (Հէյ՛

Ա յս հպատակին Հասնելու Համ ար , Դաչնակ– վ ոպայի վե բա կազմ ո ւթեան ծրագիր ե բուն ինէպէ" գիտեր ո՞ւր են գա ցա՛հ՜, միայն իԻ .ն Հոս է. /Հուս

ցռլթիւնը իր պայքարին մէք իբր կռուան կը գոր~ եւ երկրին պաՀանքնեբուն ըն՛թացք տալու Համար Հ բանակի հայ ղինուոբի մը Հետ ս*ղչիկը ամ ո լս՛ես,–

ծածՀէր Հետեւեալ ազդակն եըը՛ Այս քարիւղը երեք գլխաւոր առաւելութիւննեը ցուց, Հիմա Հոս չէ; Թ ՛ր շատ շատ Հարստացած

« 1 .-— Եվրոպական դիւանագիտութիւնը ունի ( 1 ) աժան է , (Ամեըիկայէն Եւ րոպա ՈԼ\Բ՜ է ։ Ա՚իւսնեփու մասին բան մը չեմ գիտեր, Հոս

առաքին Հերթին, դիւանագիտութիւն ը Ան գլէ ո յ եւ կուած– Քաբիլզի գիԼին երկու կբոբգն է) , (2) ա– չեմ.,...։ Անծանօթ քաղաքՀեեր փոխագրուեցան ։

Ռուսիս յ : ռատ է ԼպաՀեստը կը Հաշուեն՛ 5 Հազար միլիոն՛ ծ .ը (բոլշեւիկի մը կինն՛ է) տուձ մը շինած է ,չեմ

«2. Եվրոպական յեղափոխական եւ թեկեր - տակառ) , (3) մատչելի ԷՀ Ա աո լա ի Արաբիոյ մէք տեսած՝ բայց կը գովեն ՚-Այգ ձեւով տուն ՛ի .ի մէչ

վար շարժումը յ 1 50 Հորեր փո բեցին , նախքան՝ քար իւղին առեւ­ միակն է աղուորութեամբ , կ՚ըսեն՛ Հ ք՚այց գրա–

«3. Ո՛ ո ւ ո ա կահ յեղափոխական շարժումը : տրական քանակութեամբ ժ՜այթքիլը : մթն՛ ,աեմղրիւգրրըել, ինծիբայցանծանօձթե ռքս չէ • Շ տա չատ ւի, բանոլեր–
Կ՝ շատ Կռ
<&4.–- Թ՛րքա՛կան՛ ընդդիմագիր; եւ յեղափոխա­ իՒէեւ քարիւղի րէն՚կե բութ իւնն ե\ր.ը կ՚աշխատին՛
ռա ծ է :
ազդել Մ • ՆաՀ ան՛գն ե րու արտաքին՝ քաղաքակա՛–
կան շարժումը » : Մի կարծեր ոբ ծոյլ եմ ե չեմ ուղեր ն՝ո\ռ ու­
նու թեան վրա յ , սակա յն կառավարութիւնը ինք թիւններ տալ քեղի , Բայ$ * * * քՔեռղԳ Հետաքրքրող
1*^"լ\աէս ^էԼՀ աեսնէք , ոըոշ Լրքռէ–թիլ^* հ.աձ Ա՛«/"՚
պէտք եղածՀակակշիռը չունի ա՛լ ոնց գոըծուն՚էու–
լուսաբանութեան մէք* «Հանր ագի տ ա կ»ը շի ղ ո– նորութիւնն ե\ր չկան։ Ջե^ս ուղեր Հասկնալ ին՛ծի,
թեան վըայ։ \943թե նախադաՀ Րողվէլթ իր ներ–
Հանար՛ միայն «աշխարՀակա լութիլձն» բառը յոգ՜ եւ անդադար Հարցեր կուտաս ; իՒեւս կը ցաւի ,
՚ քի՚ն նախարարութեան՛ միք՚՚Ա՚՚վ փորձեց բանակ -
/եոեքոմ եւ մեւյ զանազան ածականներու տակ ւս– չեմ կրնար Հիմա, կը Հասկնա ս ; Գործերնիս
ց իլ կ ա ռավա\ր ական Հ ս կո զո ւթ ի լ% մը ուն– են ՚տլոլ
նոր կոյր գործիքը Հռչակելով ; ումէ ն տեսակէտով գէշ է* առեւտուր չոլնինք։՝Բոլ
Համար Խ&աօօին վըայ (Արաբական - Ամ եր իկեան
Հակասութիւն տեսնելով Հ ան դե բ ձ մեր ա յ ս Հայրենիքին վիճակը կ՚ապվէինք :
քարիւղի ընկերութիւն) ։ Աակայն քարիւղի մար­
քաղաքականութ՛եան, մէք «Հանրագի տ ակ» ը , այ– Մեղ կր Հարցնես : Առոզքոլթեան կողմանէ
զիկ տեղի չտուին եւ նախընտրեցին ա՛ղատ դո ր–
նո ւամ են այն ի ւ , ան՚Հ րամ ե շա կը նկատէ շեշտել լաւ ենք.*, բայց շատ նեղութիւն կը քաշենք .
ծ ունէ ո ւթի ւն՛ը է
ա յն՛ «կապը , որ Դաշնակցութիւնը ունեցած է Եւ՜՜ մա սնաւ ո րապէս Հագուստ - կասլուստ ի կոգմէ •
Աըամքո յի պա ամ ութիլնը մէկ մ ասն է աւելի
րոպա յի ել ք\՚ ո ւս ի ո յ ընկերվար եւ •՛յեղափոխա՛կան՝ ամէն ինչ քո ւ վան ո վ կը այրուի* շատ դժուար
, մեծ ընկերութեանց , Աթէնտըրա 0 յ լի (500 միլիոն՛
կո ւս ա կ լլ ո ւթ ե ան ս Հ ետ ե ւա յ<,ն մասնակցութիւնը Հարց է, թնչ ըն՛ենք, ինկած ենք Հոս, պիտի քա­
՛եւ Պարս­ տոլար) եւ Ս ո քոնի Վէքիւում Օյ^Լ բնկե ֊
ոը ան ունեցած է քհուսիոյ , քՒոլրքիոյ շենք ;
մինչեւ լաւ թեան , երկ ո ւ քա րիւ զի Հսկ ան եր՚ը եւ ^Է^Լ
կաստանի յեղափոխական շարժման՝ մէք,
- մասը Ր ոքֆէլլր րի ժ առ ա նգ ո ւ թե ան ։ Հոս կեանքը այնքան՝ սուղ է , չեմ կրնաբ
իսկ ա1 գամ ակցելով Երկրորդ Մ իքազգայնակա
պատմել։ Սին ակ քանի մը բան գրեմ, որ իմանաս
ձին, \907ին»։ 37 միլիոն տոլարով Արամքոն\ պատերազմէն

առաք իր Ա աո ւա ի արարակ ան Հորեբէն քիչ\ քանա­ առա քո լան ել Հիմակ ււ ւա՛ Լ գինեբու տարբերու­

Անդրադառնալով Դաշնակցութեան ֆետա յա– կութեամբ քարիւղ կ՛արտադրէր՛ ։ Երբ ան՛որ վա­ թիւնը։ Պանիր՝ 1000 էեվա . (Հազար լեվան՛ ելար–

կան կռիւներուն եւ յեզափոխական աքթեըուն (օ– րիչները դժ ո ւա բ ո ւթ ե սւ\1. ց առքե լ ղան ո լեց ան՛ , +է 1250—1500 Ս– գաՀեկան) , իւղ՝ 1200 լեվտ

րինակ Պա ք Օթոմանի գրաւման), «Հան՛րագի– Սթէնտըըտ 0 յ լը եւ Ա ոքո*լ ին՝ դրամ եւ խորՀոլբդ (քիլոն) , գետնախնձոր՝ (քարտոֆ) 200 լեվա,

տակ»ը կը գրէ . տուին : շաքար՝ Հազար լեվա , ճհբմակ լուբիա՝ քիէոն 300

« Դաշնակներու ար կա ծ՜ա խնդրական քա՛ղ ա– Հգիմա այս երկու ընկեդ ո լ թ ի ւննե ըր բաժին կը լեվա՛, ա՛յ՛ն լս յ դժուարաւ կը ճարուի , եթէ ծանօթ
պաՀս/ն՚քեն ԱրամքոյէՆ ։ Որոշ Հ ամ աձա յն ո ւթ ե ա՛մ բ ;
քակ ա1 ո ւթի ւնը՝ յա ըմ ա բ պ ատ րո ւակ էր Ա ո ւլթ տ՛­ ուձ%իս ։ Եթէ չունիս, վայ է եկեր գլյխուդ

նական իշխանութեան ձեռքը՝ բնաքնքումով պայ­ մր մինչեւ. Հիմ ա ետ կեցած՝ էին այս պ ա՛Հ անքէն , Նամ ակս պիտի ուղա րկեմ ապաՀ ո վագր ուած ,

քար տանելու Համար Հայ ժողովուրդին դէմ . սա­ որովՀ՛ետեւ բրիտան՛ական՝ եւ ֆրանսական քարիւ­ որովՀետեւ պարզ նամակները չեն՝ լձւդունիը ։

կայն այգ պայքարը Հասկնալի է ինքնին • կը ղի ըն կե բ ո լ թ ի լ1\ ե բույն՛ Հետ միացեալ շաՀ մը ու­ Գալով ընկերներուդ , ինչպէս ըսի , նոյն վի—

ըխէր բո՛ւն իսկ Ս ո ւ լթ ան ա կան՝ բռնակալութեան նէ թև իըաք Փէթրոլիոմ ի Հետ : Այս Հ ամաձա յն ո ւ– ճակը ունին–, չեն վերադարձած քոլ\րոբգէն ։

է ութ ենէ Լ՛ . առանց Դաշնակներու ֆէտա՚յական՛ թեամբ Աթէն տըըտը եւ Սոքոնին չէին՛ կընտեր, նոր ւհրանոա յ ի քր ոքս տղան պիտ ի գա ք Պո ւլ կ ա՛­

շարժ մ ան իսկ Հալածս/ն^նեըը Հա՛յեր ու գէմ, շաՀագոը՚ծման ձեռն՛արկել Ս՛իքին Արեւելքի մէք լ՛ իա , իբրեւ պր ի կա ան եր ( ա յ սինքն ձրի աշխա­
այնուամեւայն՚իլ , տեղի պիտի իրենց ըաժնե– տո՛ղ, մէկ ամիս) « ուրախ եմ որ պիտի տեսնեմ
ունենայինք » ։ առանց բբիտանացի եւ ֆրանսացի խոշոր 1ըն՝կե– զին՚չթ ո– ։

Ուրիշ անգամներ ա յս նո յն Հարցի մ ասին՛ խօ­ կիցնւեբուն։ Ներկայիս այս երկու

սելով բո լշեւիկնե րը նոյն խոստովանութիւնը ր ո ւթի ւն նե\չ. ը կը պա յքա ր ին այգ լո ւ՛ ծը թօթ ափ ե— Հոս քանի մը գէպքեը պա՛ա աՀ ա՛ծ են , քորի–

չէ քւ ե լ՛ներ . կը նա խ ընտվէ ին մե ը ռա մ կա վա բնե - լ ււ ւ Համ ար : մէն՛, տիֆ եւ քոլերա : Ալ՝ոը Համար 2 տարեկան՛էն՛

ր ո ւ նմ ան սու լթ ան ակ ան բար բ ար ո սո լթիւնն Իսհ. Սթէնտըրտը Հիմնուած է թ , երբ Մ Նա– մ ին չե ւ 60 տարե կան էն ժեքցիա կ՚ըն՛են՝ չվաըակ–
լուծ՜եց Րոքֆէ լլըը– ուե լու Հ ամար
պաշտպանել իա յն իժէ կա ր են ա յին մեղք մը ա– Հ անգն ե բու Գերագոյն Ատեանը

ւելի վերադրել մեզի : մե նա շնո ըՀ ը % փարիւղի ա րժ եթո ւզթ եր ո ւն՛ 85 առ Հոս . մենյ, շատ լա՛ւ ենք , շնորՀիւ բարեխնամ

Անդրադառնալով ա յն պայքարին , որ Դաշ– Հարիւր անո\րն՛ էր : Իր գլխաւոր թնկերութիւնքն ե– կառավարութեան՝ քունքերուն ։ Միայն կարմիր
դէմ ,
՛Լ ակցո ւթ իլն ր տաբա՛ծ է ց արա կանո ւթեան՛ \րէն , \ձը , (մէքն ըլլալով ՝ՐալիֆորնիոյՍթէնտըլի– Հագուստս որ կարեր եմ , զիս շատ կը նեղէ։ &ուն–

«Հա՝, րաղիտակ»ը կը գրէ • աը եւ Ս ո քոնի Վէքիլումը ) սա ի պա ե ցան խզոլիլ , չըս դժուար կ՛առնեմ ։ ք*այց , ինչ օգուտ • սաիպ—

«Ց ա ր ա կան ո Լ թեան գէմ մ զոլած պա յքարին բա յց Ս թէնտըլւտ ը աւե լի քան երբեք զօրաւոր է , ււ ւած կլւ Հագնիմ : Ոկրիչ չունիմ * կը Հասկնաս *

մէք Դաշնակները Հրա՛պարակ եկան՝ ոչ իբրեւ կու­ եւ Մ * ՆաՀ անլիներու ճար տա բար ուե սա ի ամ էնէն\ չէ՞ • ՜

սակցութիւն մը, որ կր գլխաւորէ զանգուածնե­ մեծ ձեռնա\ր կը ; ք*աբ.ե կամնեըդ , որոնք ուրիշ երկի ըներ մեկ -

րը , այլ իբրեւ աՀաբեկիչնեբոլ - դաւադիրներու նեցան՝, քանի մը տարիներէ ի վեր դեռ վերադար­

խում բ մը ։ Ընգօբ ին ակ ելով ռուս էս ֊ էրները ձած չեն։ Իրենց կիները շատ գէշ վթ^ակի ենթար­

Դաշնակները բաւական լա յն չափե ր ու մէք գո ր– ԱԹԷՆ՚ԲԷՆ կը Հեռագրեն թէ կառավարական կուած՜ են, մա՛հ աւանդ անանց ՛ե ըեխաները : կեան­

ծագրեց ին ան՝Հ ատ ա կան՛ աՀ ա բեկում ը ցարական, բանակը կարեւոր ըարձոլնք մը գրաւեց Կ րամ ո ս քը սուղ է , իրենք միքոցնեը չունին , շատ ցաւա–

կա ռա վար ո լ թ ե ան մ անք գործակալներու գէմ լեըաե մէք, ուր կը գտնուի ապստամբներուն միք– լի է վիճակնին :

(ճիչգ չէ * ասոնց մէք բալա կան մ ե՛ծ թիւով կան ն՚աբերդը : Մ * ՆաՀանգԼ՚երոլ պատերազմական Դուն թնչսլէս ես % Երանի քեղի. , ոբ տաք եր­

նաեւ խոշորնեըէ ու խո շո րագո յններ էն * «Տ ) I փոխ - նախա՚լարը ռազմաճակատ գնաց, քննական կի ր կ՚ապրիս ՚. Մենք Հոս դեռ չտաքցանք* միշտ

Այո ն-պատակով Դաշնակներ՛ը մարտիկներու Լայս պտոյտ մը կատարելու Համար ; անձրեւ ու ցուրտ ։ Հիմա ալ թրթուր, մը մէքտեղ

վերքին բառին քով փակադիՆեբու մէք գրուած– է

«ԶԻՆՈՒՈՐ»— « Ց - » ) յատուկ քո կա տներ կը պա–

Հէին•: \907թ ՇթոլթկտրտԷ ընկերվար ՚ԲոնկրԷ–

սին Դա՚շնտկներր ներկայացոլցին ընգարձակցանկ քանւ զա յն Հււչակե լ ամ էն՚էն զան գո ւա ծ ա յին կազ– նե բու քաղաքական ազդեց ո ւթ են էն» (էք 530-531 ) ՚*
աքթեր ո լ
մը ի ր են ց գո ըծադըած աՀ ար ե կ չական մ ա կե ր պո ւթ ի ւ ն ը Հայ կեանքի մէք . եր բ մ անա ւա Լ դ Նմ ան. խոստովանութենէ մը ետք ա յլեւս ծի–~

Այս տողերուն իմ աստը թեւ չՀ աս կցան՛ք «Հանրագիտակ»բ կը վկայէ, որ քաղաքակա՛ն ծաղելի է յայտարարել, թէ Դաշնակցութիւնը ա–

եթէ Դ ա շնա կ ց ո ւ թ ե ան ընո յթի ^շդել պէտք է ա՛յն միակ կազմ ակեըպոլթիւնը Հա յ կեանքի մէք Դաշ­ Հ ա բե կչա կան խմբակ մ ըն էր եւ ոչ գան դո ւած ա–

տեղն կադրով , զո ր մենք \ 907 ին ներկա յացո լցած՝ նակցութիւնն էր * յին՝, Համաժողովրդական կազմակերպութիւն մը :

ենք Շթութկարաի ընկեվվաը Համագումարին, ա– Հ$0ա կան թ ուա կաւ նեըու վեր քաւո ը ո ւթեան՛ , Ուշագրաւ ,են նաեւ Հետեւեալ տողերը •

պա ա՛յգ տեղեկագրին՝ մէք Դաշնակցութիւնը ար– կը կարդանք «Հայկական Հարց»ին> նոլիըուած՜ « Եւրոպական գիւանագիաութինը պատրաստ

գ ար ի ը ա ւ ո ւ նքո վ ներկայ աց ո ւա՚ծ^ է ի բ րել միակ գըութեանը մէք , ասպարէզէն քաշուեցաւ Հլքն*– Է՛Բ » Ի Հադկէ , օգտագործելու Հայկական՝ Հարցը ,

զսւնգուածա ք ին՝ կազմ ակե բպոլթիլնր Հայ կեանքի չակը , եւ Հա յեր ո ւ քաղաքական միակ ղեկավար իբբեւ ճնշման մի քոց մը թուրք կառա վար ո ւթեան
կ տոմ ա կե բ պո ւթ ի ւնը մնա ց
մէչ. ե. յետոյ ին քն իսկ «Հ անր ա գիտակ» ը իր ա– Դաշն ակ ցո լթ ի ւնը » վըայ՝ անկէ բան մը շո բթելու Համ ար , սակայն՛
(Յրգ Հ.,էչ 436) :
ԴԻ տ ո ոե ր ո ւ. մէք Դաշն՛ակցութիւնը կը ներ– նոյն՝ դիւանագիտութիւնը երբեք չէ\է. Հետաքրքբ–՛
գո ւա & ա յ թն­
կա յացնէ իբր ա ՚գպիսին՝ Իր֊է Արդար է ենթադրել, որ « միակ»ը՝ զան­ ուեր Հայկական Հարցի լուբք լուծումով եւ Հայ
գուած ա յին Այս միտքէն առանձ­
կաղմա կե րպ ութիւն մր ԲԷԼաէոՎ *^ԻաԿ էր ռ լ ՝ո է. «ա Հ աըեկչա– պետութեան ստեղծումով։

« Այն պարագան , կը կարդանք «Հանր ա– կան » : նաբար Հ եռոլ էր Ո՛ ո ւսի ւմ՛՛ ։ Հա՛յ կա կան շա՛րժումը

գի տակ» ի մէք ո ը Դ աշնա կց ո ւթի լ՚1. ը Հ ը ապար ակ Աւելին* Դաշնակցութեան նուիրուա՛ծ՜ միեւնոյն՛ ցարականս ւթեան անՀրաժեշտ էր իՒոլբքիան՛ ՛ոը–

եկաւ իբր Հայաստա՚հի ազա՛տագրական շարժման յօդուածին մէք, ըայց միայն տարբեր էքի մը վը– կ ար ացնելոլ եւ անկէ Պոլի սը , Նեղոլ ցնեըը եւ

էս իւ ո յեա՝ , Հնարաւորութիւն տուաւ իրեն դառնա­ բայ , «Հանըադիտակ»ր կը գրէ • բուն իսկ Հայաստանը խլելու Հ ամ ար » ;

լու ւլաղաւեարախօս ը Հաւ մանր րժուազիի ^ Հա յաս տանի ժ ո զո վր դա կան ղան ւլո ւահ՛). ե– Ան,, ամ մ րն՛ ալ յիշեցն ենք , ոը այս տողերը ոք
՛Ղ՛
լայն խաւերու/ »: բը , որոնք երկար ժամանակ կ՛ընթանա յին Դաշ­ թէ այսօք գրուա՛ծ են, այլ 1930՛^– , երբ բաբեկա–

Բ ո լ • ե լ հ կ եան ժարկ ոնո վ «մ ան՝ ր պուը ժուա– նակներու ետեւէն՛ եւ որո ք տակաւին 1919^՛^ ի– մ ական էին քիուսիո յ եւ Թուրքիո յ յարաբեբոլ–
զի»ն աշխատաւոր գիւզաց ի ո ւթ ի ւնն է* Դաշնակ–
ըենց ձա յն՚եվ ու 90 աււ Հաբ իւր ը Դաշնա կնեբ ո ւն թի ւնն երբ, եւ երբ մասնաւորաբար Նեղուցներու

ց ութ իւ ՚՝1 ը գաղափարախօսը Հռչակել գիւղացի ո լ – տուին խորՀ ըգա ր ան ա կ ան ընտ ըութե նց ատեն , Հարցին՝ մէք Մ ոսկու ան իՒուըքիա յէն՝ որեւէ պա­

թեան «լաՀն խաւ»եյռուն,այս աարրՆր բան, (^եէ չէ. արդէն 1920^& կը սկսին ազատագր՛ուիլ Դաշնակ - Հան ք չունէր %

Fonds A.R.A.M