Page 302 - ARM_19-1948_03

ՕՐՈՒԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ ՀԵՏ նական մարտկոց մը, որ այժմ, իր գլխաւոր ար– ՆահԱ ՎաաւժաԱ

յ՜էքբ կ՝առնէ է լ Ատէմի օդակայանէն X Ո ւբ ի շ խօս֊

ԻՏԱԼԱԿԱ՝ քով, Մեծն Բրիտանիան, միակ այն իրողութեամբ ԷՆ Վ ե ն ե տ ի կ ի *8պքԵ1զ»
որ պարպեց \յ՚գիպտոսը ել Պաղեստինր չի կրնար

«ադօսՎսՅՐեքՈԻ այլեւս ^պարպել Ս իըէնայիքը , առանց ապաՀովե–

լ ո լ պաշտպան՛ութիւնը Աուէզի ջրանցքին եւ ա յ ^ " ՝ ԽՄԲ Այս պատասշսաքսքիւն հրաասւբակոլ.
թիննը ռւշացալ տեղի տւ(1ձկոլթհա|նւ պասւճաւլով.-
ՔաՀ\իւզի խողովակներուն որոնք կըլ Հասնին Հայ–

ֆ ա եւ Տբիպո լիս ։ Աւ Հասկնա լի է որ Մ իացեալ

իտալական՝ գաղթավայրերու պատմ՛ութիւնը ՆաՀանզՏւերը կ^օգնեն , որովՀետել երկու պետու­ Սիրով կյուղեմ պատասխանել Բարդէն, Գա՚վէ–

շատ Հին չէ։ էրէթբէէն ել Աոմալիին իւրացո՛ւմը թեանց շաՀ երը սերտ օրէն՛՛ շա զկապուած են թէ ղի ել Հար՛կ եղած բացատրութիւնէ երը տալ :

ԺԹ • գարու վերջին քսա՛նամեակէն մէջ կ՝ իյնայ, Մ իջեր կրական ե , թէ գլխաւորաբար Նեղուցներու Նախ պէտք է ըսել որ իմ գրութեան նպատա­

Լիբիան ունեցան 1911^ձ, յաղթելով Օսմ. կայս - Հարաւային կողմը եւ թէ Մ ԻԸ& Արեւելքի մէջ, կը Մխիթարեան Հաստատութիմւները կամ իրենց

րոլթեան : (Ափբիկեան Տրէաոլէս եւ Պէնկազէ) : Հակառակ քար իւղի ըն կե բ ո\ւթի ւնն՚երո լ մրցակցու­ դոբՆը նուաստացնել չէր, " ՚ յ գ բսաօ– ՛եմ գրու­

Եթովպիա բոլորովին նոր էր։ թեան արաբական՛դ ի բան ե ան ե իրաքեան Աաւթա– թեանս վերջաւորութեան՝ , այլ պախարակել կարգ

իտալական գաղթավայրերո՛ւ խնդիրը երկու Հոբերուն վրայ։ Այսպէս , ինչ որ կրնար ՄԱԿի եւ մը սայթաքումներ I Իբրեւ դէպք արձանագրած֊

մաս\ի կր բաժնուի ,Լիբի՛ոյ Հարցը 1ւ Եթովսլէա կան իտալիոյ միջել կարգադրուիլ, կը ձգտի դաոճ ա ք եմ « Մ խիթարեան Հրատարակութիւն» անունով

Հար՛ց բ, առաջինը րէէաէով ա՛նբաղդատելի կերպով ազդեց ո ւթեան յաւիտենական՛ պայ՛քար մր Խ– Մ է– վերջեր՛ս լոյս տեսահ (1944) « Գրական՛ Ցոլքերը »

աւելի կարեւո բ քան երկրորդը : ոլթեան ել եր՛կու ս/Լդլեւսաքսոն կա յսբո ւթեան ց որո՛նց թիւ 5 ել ճը կր բովանդա՛կեն Գա՚էիէլ Վա­

Լէրէոյ մէջ Իտալիան քսա՛ն՛ տարուան էջ Րս՜ միջել : րուժանի ամբողջական գո ր հ՜է՛ն՛ 70 % Հատուած­

տեղծած էբ ն՛որ Իտալիա մը եւ երբ պատերազմը ներ։ Այս ձեւով Հրատարակութեան Համար ոչ իսկ

սկսաւ Լիբիոյ մէջ կային 750.000 Արաբ՛ներու դէմ Հարց է թէ Մեծն՛ ք՝րփտանիա պիտի մնա ք կար՛ծիք մը, թողէք Հա՛ւան՛ութիւնը, առած ձճւ

(500 Հազար Տբիպոլսոյ մէջ 250 Հազար Ա իրենայիքի մէջ, պիաի . շԻԼէԲ զա՛յն սձնառ^իկ Տկն՛ վարժարա՛նի եւ իր զաւակներուն։ Ու ^րբ
Արբենա,
եւ եթէ այս մարտկոց մը որ տիրապետէ աբեւել* Միջեբկբա - այս տողերը ստորագրողը Հարցում ուղղած է նա­
յիքի մէջ) , 180.000 Իաալացին՚եր
կանի , Նեղուցներու , Հունաստանի , Թուրքիոյ , մակով Միաբանական մարմոյն, Հ. ՎաՀան,
Համեմատութեամբ շարունակէ ին գաղթել իտա–
Աոլէզի եւ ամբողջ Մօտաււոր Արեւելքին մէկ մա­ 3ովՀաննէսեան <լՄխիթարեաԿւ Տպուրան , Վենե­
լ*ոց իներ՚ր , շուտով պիտի կրնային Արաբներու. թի–
սին՛ վրայ X տիկ Ս • ՛Լո՛ղար» վե բնադր՛աւ ած ել 1 1 Փետրուար
ււ-թն Հասն ի լ՛. իՒէեւ Լիբիան չէր դարձած տակաւին
1948 թուակիր՛, մեքենագրուած նամակով գրա՛ծ է
շտեմարանը, ինչպէս Հռովմայեցիներու ատեն, Են չ որ ալ ըլլայ Ետ ալի ո յ ցանկութիւն\ը ն\որէն\

սակայն մեծ բարեշրջումը որ տեղի ունեցա՛ւ Լի - իշխելու Լիբիոյ վբայ, ինչ որ ալ ըլլայ Արաբա­ այն ղոր յիշած էի իմ գրութեան սկզբնաւորու­

բիոյ Լոր անապատին մէջ, պատիլ կը բերէր Ի– կան ՛հ ա շն ա կց ո ւթ ե ան ձգտաւմ ը՝ Լիբիա\ն\ անկախ թեան Հ Արդար՛աց՛ն՛ելով եղածը՝ ա յ՝ս պատուական՝

տալացիներուե : կուրանալով Հանդերձ մ ա բա - պետութիւն մը դարձնելու , Անդլիոյ կամյթ\ է որ Հայրը կ՝աւելցնէ նաև թէ<Տ.Հեղինակիիրաւուձն՚քպա–

2յսսիտ կրացիանփի բար բա բո ս քաղաքակնութիւն՚ը , պիտի յաղթանակէ ,Աէն՚ո ւս ին եր ը եւ իըենց պետը Հանջելոլ Համար՛ պէտք է նաեւ միջազգային Հե­

Իտալիան արմանի է յարգան՛քի , ինչ որ կրցած է Սէյիտ Եարիս ը կ անգ ուն պաՀելով։ կասկած ելի է ղինակներու ըն՛կեր՛ութեան, գրուած ՝յ^էէաէ եւրոպա­

ընել Լէբէոյ մէջ–. Ոչ ՄԱԿր եւ ոչ ալ Չորսերը չեն) որ Աէյիտ Եարիսր կարենաք տարածել իր ժամա­ կան՝ երկրի մը մէջ կամ Ամերիկա, այն ազգերո՚ւ

կրն՛ար միտել ա յս պարագան յ նակաւոր իշխան՛ութիւնը ամբողջ Լիբիո՝յ *Լրայ 1 մօտ որ կր ճանչնան ել կը պաշտպան են նման ըն՛­

քանի որ Տ բիպո լիս ը ( Արեւմ տեան՛ Լիբիան) կը կեր՛ութիւն մը » : Եւ քանի որ Ղ՝անվւէլ Վ^աբո ւժա՚ն

Ա՝ եծ կա յ ս բ ո ւթ ի ւն՚ն եր ը ս ա ի պո ւ ա՛ծ են; տա– մնայ, Հաւանական, գործում է ո ւթեան դաշտ մը Ե– նաՀատակուած րլլա լով Ժամ ա՝՛ ա կ չէ ո՛ւնեցած ը–

բ ած՛ուէի լ % Աս ի կա կ րնայ իա ղաղաս իրակ ան՛ բլլալ տալիո յ Համ ար , պա յմ անաւ որ խուսափի արա - նելոլ այգ , ուրեմն իրենք կրն՛ան՛ գիտա՚կցօբէն եւ

ել կրել մշակութային բնոյթ X Այսպէս է որ աղգե– բական Ղ՝ա շնակցոււթենէն X Բայքք ան Հ ա ւա\1ա կան\ է առան ց անՀ ա\՝դսա ո ւթեանց անտե՛սել ամէն՛ Հեգի–

ցո ւթեան գօտիի ընգարձա կո՛ւմ ը , եւ իր՛ Հ՚՚՚-^՚լ^ԼՀ որ Եաալացինեբբ կարենան վերստին կառավարէք նակի ի րաւաւ1 ք X Լ 1Լա ր ո լ.ժան ի ամենա՝յետին՛ մը–

Հ ամաիսմբո ւմը բազմաթիլ «ժո զո վբգական՝ Հ ան– Սէրե՚այէքը ուր 1940/ 65000 զօրքէն մէկ Հատ էսկ տաՀոգութիւնր պէտք է եղած Աէէայ պաշտպանել

րապետութիւններո/ » , առա՚ջնոբդած է Խ– Մէու– չունին՛ X Ղ՝ալով ա յն Հար ց ին թէ արաբական, Պ՚աշ– իր դոբծր Վե՝՝՝ \ե տ ի կե ան ոտնձդութեն՚է) :

թիւնր աւելի մ օտէն՛ շաՀ ագր գռո ւե լո ւ Նե ղո՛ւ ցնե՝– նակցոլթիւնր պիտի կրնա®յ Լիբիան միացեալ ա– Ուրեմն եթէ Վարուժանի ղաււա՚կնեբը օրին՛ա­

բով, Մ օ ատ ւոր Արեւելքով եւ մինչեւ իսկ Միջերկ­ րաբական պետո՚ւթիւձն մը դարձնել, շատ բան կա­ կան սլա շա պան՚ո ւթ ենէ զրկուած ըլլային այս պա­

րականով որ Ափրիկէի 1 Ա"ի"յ եւ Եվրոպայի մէք խում ունի Անդլիոյ գիբքէ\ն X րադային . Հ . ՎաՀան՛ եւ իր Մ իա բան ական կազմ ը ,

գտնուելովդ շատ աւելի քաքս որեւէ մայրաքաղաք, մէջ մնալ եւ ղո~ ապաՀով ել Հանգիստ պիտի շարաւն ա կէ ին՝ իրեն՛ց

կը ներ՛կայացնէ ս իրտը Հին ցամ աքին1՛: Ա*ի ո լ - ՍՖգլիան կ՛՛ուզէ Սիրէնայիքի

թիւնր փափաքէցաւ , իտա լիոյ պարտ՛ութենէն Հացն՚ել Եթովպիան, էբիթբէի մէկ մասով։ Մ՛իաց­ •ընթացքը X ճի^՚շգ է այս, վայե^լ էՄ խիթարեան

վեր^, ստանձնել Լիբիոյ վարչութիւնը։ Աբգ , Մ * եալ ՆաՀ ա\֊նգե րը որ՛ոնք շատ շաՀ ա գրգռուած են » աս տաաո լթեան

ՆաՀ անդն երը որ աււսյԳ երբեք չէին եբեւար էքւրո– Մ իջե բ կր ա կան ո վ , մ իայն առաւելութիւններ կր Հե ռու մ եղմ է , անզոլգա կան. Գան ի է լի դիբ քե–

պայի մէջ, իրենց երկու անգամ ցամաք ելլելով, տեսն՛են Անդլիոյ Աիրե՛ այիքի մէջ մնալովը , բայց րով, գործերովդ դրամ շաՀելու գաղափարը :

)9\7ին եւ \942ին՚, ինչպէս եւ իբեսց տնտեսական պիտի ոլղէ\ին առա ւե լա գո յն չափով ն պաստե լ Ե ~ Վարուժանի աղս կէնը, վարժ ենւ աշ–

քաղաքական շաՀերոլ տա՛րածումովը \յ / ր ո ււլ այ ի տալիոյ ո՛ր կար ե լոր էՄ ոսկուայի դէմ իրենց պայ­ խտտելու։ Պարտականութիւն իւն մմըը ոոււննիինն՛՛ սսա ա կկաայյն*

եւ Ա*օտաւոր Արեւելքի մէջ, որոշեցին իրենց տբա– քարին մէջ, գաղափարական թէ դիւանագիտա– չթողն ե*լու որ մար՚գիկ ճ՜երկայացն են իբեն՚ց Հ այրը՝
այ"՝
մ աղ րրւթեան տակ ո ւՅւենա լ զին ո՛ւ որակ ան) գէ\ՐՔ կան տեսակէտով X քօ * Միութիւնն ալ չանտեսեր այն ինչ որ չէր ել վերջապէս տէր կենալու Օսմանի

մը , կամ աւելի շատ օղային ֊ նաւա՛յին՝ խարիսխ Եաալիոյ արժէքը , եւ գեռ վերջերս կ՝ առաջարկէ բ աւանդին՛, միակբ որ այն ձգեց իբենց երբ

մը, այսին-քն տեւական նաւային ո՛ւմ մը Աէ^^՚Ս^է՜՝ ա\1՝ոբ վերադարձնել բոլոր գաղթավայրերը, բայց դաշնակը իր սիրտը կը յօշո՚տէր • * • ։

բա կան ի մէջ՛. Միւս կողմ է , Մեծն Բբիտանիան որ վերջին պաՀոմն փոխեց իր գիբքր : Անոնք վարժ ո ւած են՝ տան իլ իր տպա դրուած

իբ տ իր ա պետ ո ւթե ան՝ տակ ուֆ էր Եգիպտոսը եւ Լոնտոն Հա՛կառակ է այս պա Հան ջին եւ Մ * դիրքե բո լ տրցակ՝ երը ծ բա րներ ով քաղաքէ քաղաք

Պաղեստին՛ը, սաիպուած եղաւ պարպել , միեւնոյն ՆաՀանգներր . թէեւ աջակից իտալիոյ 4 չեն կբՀսաբ եւ տասն անգամ մտածելու նոր տռւն մը փոխուե–

ատեն պարպելով Հնդկաստանը : Աակայն Հսկա՛յա­ ընդդիմանա՛լ Անդլիոյ յ կարելի է ՛ըսել թէ Լի­ լո լ պա բ՛ա գա յին թէ ինչսլ էս կ րն ան տ ան՝ի լ տ յդ

կան շաՀեր պաՀած է տակաւին՛ Միջին Արեւելքի , բիոյ խ\ գ ի րը կ ապ ո ւած է Գեր ման իոյ խնգր ին՛ : բեռը նոր տունը։Ա^վթար պաՀել անոր՛ գրադարա­

Եդիպաոսի մէջ Աոլէղի Հրան ցքին ել ամբողջ Մի– Ֆրանսայի գերը թէեւ ա՛մբողջ այս գործին մէջ իբ նը եւ անտիպն՛երը , նամ ա կները որ օր մր, ա^Հ

ե բկբակ ան՝ ի ափեր ո ւն, վրայ : Ո ՚ սա ի սա իպ աւեց աւ շաՀ երը ունի (ճիպութին՛ մէկ կողմ էն ել Ֆիղան՛ ա յ դ օրը, լոյս ա՛շխա րՀ գան՛ ան՛ոնք :

զօրացնել խարիսխի մը դրութիւնը , եւ ճ իպբալ– միւս կողմէ) , բայց իր գլխաւոր. ՀոգԱ՝. է ապաՀո– Մ օտ 35 տարուան մէջ, քաճի գիրք ծախո՚ւած

թարի , Աալթայի, կիպրոսի , ԱայբաՀի վրա.Հ վել խաղաղութիւնը : է, ո՚՞րքա&՚բ նոլիբոլած, այդ չէ կարեսորը այ)

(Պարսից ծոցին մէջ) աւելցնել Աիբենայիքը, բը~ ա՝յ\ն\ որ Վարուժանի «Հացէն՛ Երգր՝Տ> դէզեր՛ո՛վ կը

ՆուպաէհաԱ դարա՚սր մերժել են՛ վերջինս Հս1յԱ1սսլԱ1|ն ուղարկեմ 11. Ու, իբրեւ շնորՀակալութեան մի ա ր –
լու մասին եղած առաջարկը Լփաստ * Ղ՛ *) է
տայայտութիւն , Բարեգործականի կեղր * ժողովը

ՄատհԱադաոսԱի շուբջը 6.– Պերլին օմ ան ւեււ ւմ ր պատւո յ Հաւաքո–յթ է կազմ ակեր պել Փա ր իղից
ն՚ադաբան՚ի) ձեռք
է բերուած Հշոգեկառք^ի մ եկ– մեկնումիս առթիւ Լփաստ Զ * 1

(ՓԱՍՏԱԹՈՒՂԹԵՐ) նումէն քանի մ ը ժամ առուԳ՝^ մ իա յն՝, ա յն Հ ա ս կա– 12. Նոյն, այդ նպատակով Պ» ՝Բ՝օլՕլեան\ մի

ցողութեամբ որ Փարիզ պիտի զայի ես Լփաստ * գրաւոր ճառ է կ ա բ դ ա ռ ե լ այգաեղ, ^դրուատելո՛վ

Գ. Ե.) : իմ կատարած գործր Լփաստ * է*՝) Հ

3. • ՔօլօլեայԹ քանիցս ասել է , ընդգծել ու Ղ՚արձեալ ի^ն չ են ապա զո լցանում Պ * *Քօլօլե ան՛ի 13. • Վերջապէս , նոյն այդ իմ աստով է աբ~

Հաստատել, թէ 1941 Փետրուար \2ին արդէն, նը– կազմած ու ստորագրած փաստաթուղթերը՛. Այն, տայայտուելնա երկու տարի յետոյ եւս ա՛հին ,

շանակում էճ ի^^նց աջակցելու ՛նպատակով Փա - 7. Որ ես Փարիզ գալով եւս ցոյց եմ տուած բանաւոր ո լ գրաւոր կերպով, Գկտ * քհռրբախի

բիզ գնալուցս շատ առաջ, Գեբմանացիք Նուպաբ– « բսւրՅյացսւկսււք զգացումներ » դէաի Փարիզի Հայ. ներկա յո ւթեամ բ եւ նրա միջոցով :

\եան՝ Մա՚տենագաբանի բոլոր գրքերը լցրած են ե՜­ գաղութը եւ իր մ ատեն ադար ան բ Լփաստ * Ե *)։ X

ղել աւելի քան 150 սնտուկ ՛եր ի մէջ՛, գամել , 8. Որ մինչ , օրինակի Համար առանց ա՛յլ - Այս կապակցութեամբ մի Հարց ելս պէտք եմ

թուագրել ու կնքել, ամ բո ղջո ւթե ամբ Պերկին փո­ եւա յ լո ւթե ան գբաւո ւե լ ու Գե րմ ան իա են տ ա ր ո ւե / տեսնում ես լուսաբա՛նել, այն է՝ Փար)ի(լ երթա–

խագրելու Համար, մասնալորապէս տրամ ա– Փարիզի ռուս, ո ւքրա յ՛՛՛՛ական եւ լեՀական Հա­ լոււս պարագան :

գրուած շոգեկառքով Լփաստ Զ*՝)1 րուստ մ ատ եւ ադարաննեբն ամբո ղջո ւթե ամ բ , ես Փ"*;փգի ռուսական, ուկրայւնակա1ա, լեհա­

4. Բաբեդո բծականի բոլոր դ\իմոլմներբ իմ թա՛փած ջանքեր ի Հետեւանքով , ՊԵՐԼԻՆՈՒՄ կան եւ հրէական հարուստ մատհն1ադաբան|Տ1ւ|ր,ր

գերման , «արդարասէրէ եւ «ազնուասիրտէ կառա­ ԱՐԴԷՆ , առաջ եմ Չբերել «բարեացակամ գէՐՔ^ (ինչպէս նաեւ շատ ու չատ մշակութային եւ գէ՛"

վարութեան, իրեն թողնել գէթ ՜մէկ Կ^քփԳԸ Ն"՛ - դեբմ անական՛ ի չխ ան ո ւթ ե ան ց կողմից ու յաջողել տա կան ու այլ կարգի Հ արս տ ո ւթիւններ ) Գերմա­

պ արեան Մատե՛ ադարս/նի , մնաց՛ել են անհետեն այդ կերպ որ Պերլին՛ փոխագրուի Նուպարե՚ան նիա փոխագրուած լինելու մասին լսած էվ՛՝ Պ եր լի՜

ՆԱ1|նւք : Ու Բարեգործականի վա՛րչութիւնը իրեն Մ ատենադարանփ՝ ամենափոքր մ ասը մ իա յն՝ ՚նում : իմացայ նաեւ, որ Նացիները որոշել են

զգացել է « զինուորական անդառնալի Հբամա՚1\ի Լփաստ . Զ *) է ՛նոյն այդ վիճակին՛ ենթարկել Փարիզի Ն՚՚՚-աար–

մը Հա՛նդէպ , որուն աո.ջեւ պէտք է խո1՚արՀիլ » 9. — « Հարցին բարւոք լուծումը » , ասել է ու եան՛ դրա դար ան ր :

(փաստ. Ա. գ. Ե– Զ ) ։ Այլև–֊՝ իաբհգոբծակաւնՏի րնդզծել Պ * "Բօլօլեան երկիցս , ձկէՀ պարտինք Այղ առթիւ ես խօսակցութիւն ունեցայ մի

քալպւ դիմածները Պ • Տօնի՚ԹկէբիԹ ՛եւ ի բ լքեծփ|11 բբ՚օֆ * Աղեղեանի՝^, որ այլապէս եւս ո լ միշտ պատասխանատու Գերման՛ացո՛ւ Հետ (Գէօրինկերէ

ա|ն|(յհլ ե1Զ| «անյՕգՈ.ԼԱւ» : « Մ ատ ե\\ աղարանը գրա՛ւ - տուա՛ծ է եղել «ազդին ու Հայկական մշակոյթին մե՛ծ՛ը), որին ՛ծանօթ էէ, այլապէս նա՛եւ՝ որպէ"

ուեցալ առուի՛ց ո ելէ բացատրութեան » (փաստ • Հանդէպ սիրոյ եւ ա՛նձնուիրութեան բազմաթիւ ա– պաշտօ՛նակցիս • Աոանց քաշուելու ել ան՚վերա–

Գ •) : «Ամէն ջանք անօգռւա ե ղ ա լ ; ռհւէ լքիջա. սլացոյցներ՝^ Լփաստ * Ե* Զ * ) ։ պաՀօրէն յայտնեցի նրան իմ, որպէս Հայ մար­

լքտռւբ֊իսնյ ակաւբելի է բ (փաստ. Զ–)՛ 10. Որ ես այդ կերպ, Պեբլ\ինից Փարիզ դա՜­ դուս, խիստ դժգււ1աւթ–Տիււն1ս:

5. Բա րեգո բական ի վար չութիւճւ՚բ ել \իր ՛ն՛ա­ լով, «սփոփել եմ Բարեգործականի նախագաՀի եւ (6)

խագահը , Պ՛ ՚Բօլօլե ան, կանգնած էէնհէով մինչե. յմներ իգ ս ււա՚ւո ւ յլ տխոււ խոյ ո–
Զ* է*)*
իսկ վտանգէ աոաՀ կորցնելու ամբողջ մաաեն>ա~ վայոյզ Հոգիները (փաստ*

Fonds A.R.A.M