Page 274 - ARM_19-1948_02
P. 274
ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԳԵՐՄԱՆԻԱՑԷՆ ՏՕամեակիե յիշատակիԱ
(Գ՛ վերշին մաս) ԻՍԻ ԼԷ ՄՈՒԼԻՆՕ, (Յապաղա,1է) Յունիս
6ի կիքաէլի կէս օրէ վեր1 աեղի .»«ձձյ*«– Հայաս -
Մեր գլխուն կա խո ւած էր կրթական վտանգը՛* տանի Հա՜ւ րաաետութես/ե Հււչակման ՅՕամեա՚կի
Թուրքերու յաււա ջխ աղաց ո ւ մ ր կանգն եց\նե չր աօ՚եակատարութիմեշ, Խ հ ի մ.ես*՚ե սյւաՀին մէչ, նա֊
կր պաՀանջէր գերբնակա՛ն ղոՀողութիւն , եւ անձ իյա ձեռն ո լ թե աս բ Հ* 3 * Զաւար եան կոմ իտէի
ՀԱՅՏԸԼՊԷՐԿ , \2 Յունիս Ամբողչ Գեր– նուրաց կռիւէ եւ մասնակցութեամբ տեղականդ քոյր կազմակեր
մահ ի ան Ջղագրգռութեան մատնալաէծ է երկու շա Պաթումի մողհվին մէջ գծուած եւ Հաղոր պութեանց ։ Ներկայ էր խուռն, բազմութիւն մը-
բաթէ ի վե ր հ Շ ատոնց որոշուա՛ծ գրամ ական ար՛–
դուած պա յմ անների , *Լր ա ց իներո լ եւ Հայեբու խանդավառ մթնոլորտի մէջ՛*
մեղր կումին կր սպասուի օրէ օր ։ (ԽՄ Բ • Արգէն Համար , ոչ միայն անպատուաբեր էին, այ\լեւ կր Հեռաւոր արուարձաններէն եկած ինկեր մլէն
յայտարարուեցաւ) ։ Մարքր, որուն արժէքը ար կոտրէին անոց ոդնայարր, մէկ կողմէ Պաթումբ Է ո\ր՝, առտուն կանուխ դուռը կը զարնէ։ Շատոնց
ուեստական օր էն եւ խիստ օրէնքներով պաՀուած Թուրքիոյ թող չու , միւս կողմէ կաբսի բերդեր ր եւ է չէի աեսեր զթքր՛* Եկած էր որ միասին եբթա–
է նախապատե բաղմ եան Համեմատական աստիճա տրաք իլի սէն՝ առանց կււիւ֊ի ա ^ ոնց յանձն ելո ւ յթսք) անկախութեան տարեդարձին։ «Շատոնց է
նին վրայ (2.40 = : 1 տոլար) , իրականին մէջ կոր– կրկնակ առաջարկներով եւ տեսակ մբ վերջնագիր Հայկա՛կան՝ շրջապատի մէջ մտած չեմ, դիտմամբ
սբնցուցած է իր ամենատարրական Հիմքր։ Հ բ ամա1 նե րո վ : ընտրեցի այս օրը , ոբպէսզի երակներուս մէջ քիչ
Հ/՚$էէքէ °Ր "*Լ էսհ * *քարքին Հ է մ էէ՛" ծ առա– Մ եր զօրքը կր նաՀանջէ ր , թրքական դե բա - մի նոր աւիշ հերարկուի , պէաք ունիմ կաղգուր -
յե ր մ ետաղ ոսկին , ա յ Լ աշխատած.քր , որով մի– գա՛ս ումեբուն՛ առջեւ եւէյ՚բեւանիճանապարՀըթբք • ուելու, պէտքր Հայ իւօսքին՝, Հայ երգին, Հայկա
^աղղա յին ան տեսական աԼ ս ա կէ ան եր ո վ ՝ մ աբքը ՛ո ւմ՚ե բու ա ռջե լ բաց ո ւ֊ելո ւ վա խր ա ՝> աբեկ ա՝ծ էր կան զգացումին ւ ԱՀ ինչքան եմ կարօտցեր »•
մ իայն ներքին գրամ մ ոն էր , որ ն կատի չէր առ Ր"Լ"ՐԸ ւ ^ՐԲ ՛հր՝0 ի ղեկավար ութեամբ Բաշ—Աբա– Այո, մենք բոլորս ալ անզուսպ կարօտն տլ -
նուեր ս ե ղան ա ւո ր ա կան Հ ր ապա բա կին վրայ ։Պ՝եր– բան ղրկուեցա՛ւ Հայկական ղօՀ-ամաս մը ել Զ°Ր * նինք մեր երդերուն՛ որոնք ինական պ՚ոռթկումուք
մանիան ստիպուած է իր արտաքին– առեւտուրին Նաղարբէկ եան եւս գերմ արգկա յին ճիգերով ան– մբ կրժայթքէիԱ– մեր տգոց ու աղջիկներու կուրծ
մէջ կամ ա՝պբ սքւ րի փո իւ ան ակ ո լ թիւն կաա աբ ել , ց աւ *Լ ա բաքի լի սէ ի ճա կա աբ , ո ւյր Հա ւ զին ո ւոր ի քերէն, ինչպէս ժայռի մր իւոռոջէն ժայթքած
կամ տոլար եւ ս թե րլին ճարել ՛Նիւ Նորքի եւ Լոն– Հայ բեւ ա ս իր ո ւթ ի ւն ր ել ռազմական ում յէ գործե ց ջուրե րը ականակիտ որոնք տակաւ կը աարածուին
տոնի մէջ Հում ՚ձիւթեր եւ սԱեգԼղէն ներածելու մ.ե\հ ագո յն Հրաշքր * ու կյՀ վերա՛ծսւին դլգլուն վճիտ առուակներու։
Համար : մեր , սիրուն ու
Այս վճռական օրերու՛ Լ՝ Հա յե բու յ աղթան ա կն ե– ՍրաՀին առջեւ , աղջիկնեբր
Պաա ելՓաղմի րնթացքին , Հէթ էէ I՛ է տնտեսա րը , Ա ա բ տա ր ա բատ • Բաչաբարանի եւ Ղարաքի– կայտառ տօնական զգեստն՛երով , կը դիմաւորեն՝
կան՝ գոիծակիցներր Հաւաքած է թ՝ գբ աւեալ ՛՛եր - էիոէի ա՛ռջեւ–, ոչ միայն՝ յարգանք պարտագրեց ին՝ մեղ ։ ինչքան Հ պարտ են՝ երբ կը զետեգեն\ ե՛ռա -
կիրն երոլ ոսկիի պաՀես աներբ եւ թ ան կար մկ ք ակ– թուրքին Պաթումի մէ\, այլեւ ՎէՀիպ փաշա, Հե գոյն՛ զա բ դան ի շեր ը , մեր լամբակին վրա յ :
նեղէ\ե\ւ եր , ինչսլէ ս նաե լ գո Հո լա՛ծ Հր ե աներ ո ւ ռագրով Հա յերու ա ռա 9ա ր կհ ց զինակցութիւն , Ւսկ "՚՛ք ՚1՛ՔՐ խրոխտ , տեղ կր փնտռեն լեցու\Խ
ղտրգեղէններր , ո բոն ցմ՚ով կր յուսային Հ ի մնաւ ո– զոր մերմեցին Հայ պատգամաւորն.երր ; սրաՀ ին՝ մ էջ տեղաւոր ելո լ Հա մար ն\որ\ե 1լն՝եբ յձ ։
րել մ արքին արմէքր ։ Բայց , սլա տեր աղմր որքան 3 ո ւս ա Հ ատակ ան օրեր ապրեցայ այգ օբ ե– Բ եմ ը զաբգա\րա ւած է Հ այկ ա կ ան ո ւ ֆրան սա–
եորե դար ե ցաւ սյնքան սկսւ գո րծել *իերմ ա– ր՚ուե , Հայ ժողովուրդը ; կան դրօշներով : Բազմաթիւ նկարներ Հ ե բո սն երաւ
նիոյ դրամական՝ մամուլը ու պատերազմի վերջին՛՝ Հա կա ռակ ներքին փո խադարձ Համ աձա յնու - շրջա՛պատ ած են անմաՀն Արամը , Հ իմնադիր Հ*
մօտ աւո րապէս 65 միլիառ մարք Հրապարակ Հան– թեան , որ Անդր կո վկա սեան Ա է յմ ը մի ա սն ա բար Հա1 բապեաոլթեան ։ Երգչախումբը բեմ կուգայ ,
ուած էր* առանց մետաղ ոսկիի ապաՀ ովութե ան Հ պիտի գործէր վճռական Հարցերոլ մէջ, 191վ8ար ա գո յրբ կը բաց ուի , բո լո բ ին \ո ւշագրո ւթիւնւը
Ղ՝ ա Հհ ա կ իցն եբ ու գրաւմ ան բանակները \ 945– Մայիս 2եին վ^ր ասաա բ իսքղի"քի կր յայտարա Հոն է : Ղչեկավա՚բի ցուցմունքին *Լբայ Րոէոր1^՝
ին իրենց Հետ բերին «գրաւման մարքիզ , որուն րէր անկախ , ինչ որ զարմա՛նք եւ զայրոյթ պատ– կուրծքե՛ր բ կուռին , ժպիտ մ՛ը կբ խայտայ անոնց
Հաշիւք չկայ : 1947^ ընթացքին յա յանի եղաւ <ո ր ճառեց Հալ բոլոր շր՛ջակա՚կներ՝ո\ւն յալ\ոԲԳ °ԲեՀ աչքեբէն ներս , բերանները կը բացտլին\ ու իրենց
ռուսական գրաւմ ան շր ջանին մ էջ կր շարունակեն Ագ ր բ էջան\ եւս յայտ ար ար ե ց ան կա խո ւթ ի ւն : շրթնեբը կբ թռթռան* « Մեր Հայրենիք» • . .
տպել գրաւմ ան մ արքեր մ եծ քանակութեամբ ; Այո դործոդութեամբ Աէյ՚մր կը լուծուէր : ՝Բանի մը երգեր եւս ու բոլորը մէկ կի Հեռա
դ՛աշնակիցներու Հակակշռի \$ որՀա լբդբ ղբ աղե ցաւ Հայերուն կը մնար , ա՚ոձւել պա տա ս խ ան աա ո ւ նան գոՀունակութեան ժպիտով մը ։
ար/ Հարցով, սաՀմանափակե լու Համար տպա— եւ վճռական՝ քա յլ * Ընկեր Գ՚անտիլեան՝ օրուան նախ ա գաՀ ը, ամ
գրութիւնը : Այսպէս թէ այնպէս , Հ ր ա պար ա կր Հ * 3 * Ղ՚աշնակցութեան Արեւելեան եւ Արեւ փոփ բանախօսութեամբ մը պարզելով Մայիս 28ի
ողողուեցաւ նաեւ այս «մարք»ով, որ նայնպէս մի մտեան Բիւր օներու , Թիֆէիգի Կեդր * կոմիտէի իմաստի, մէկ վայրկեան ոտքի կր Հրաւիրէ ներ
լիառներու կր Հասնի ։ եւ Աէյմի ու Ազգ* քԱորՀոլբդի ՛իա շնա կցա կան կաները, յարգելու Համար յիշատակը Հայրենիքի
Ա յս ր ո լո ր թե գէ"° *հերմ անի ո լ Հ ար ստ ո ւթի ւ%ր Հատուածի խաոձն՛ մոգով մր գումարուեցաւ Ա այիս ազատագրութեան ղո Հերուն ;
կր Հ աշուեն– 6 7 մ իլի առ ոսկի մ արք ; Այս Հ իման 2ք)ի իրիկոլ–նը եւ յաջորդ օրն՝ իսկ, առանձին յայ Օրուան բանախօսը ջերմ ծափերու մէջ, իր0
վր ա յ ծրագրոլ ած է ցա րգ գոր\ծ ածուող . թղթա տարարութիւնով մը , Հա յոց Ազգ * խորՀ ուրդը ^ խոսքերով կը սկսի պատմեք
Հա յ կա կան՛ դա ւա ոմներ ու քա Հնչեղ բայց Հանդարտ
դրամներ ր փոիւել նոր թղթադրամներու Հես, 10/, ինքզինքը Հռչակեց ղե՛կավար 1918 Մայիսի գլխաւոր դէպքերը ։ Ա ենք բոլորս
դէմ 1 Հ ամ ե՜մատ ո ւթեամր ։ \յոր մ արքին ա՝ն\ո ւն ր ղաքական ե լ վար չա կա\ե գոր\ծե բու
մարմին , տեսակ մը առժամ ե ա յ կա ռավա բ՛ո ւթ ի ւն\, ալ պաՀ մբ կը մոռնանք թէ բեմին վրայ մէկր կայ
պիաի րլլա յ 0. 1\/1&1Շ : օր Հ որ կբ խօսի , մենք վա խաղ բո ւած ենք ուրիշ աշ
եւ Մայիս 28 ընդունեց իբրեւ սՀԼկախութեան
Այս փոփոխութիւն ր \ծան ր Հարուած մին՝ է խար Հ մը, Հ եռուն շատ Հ եռուն, ՛՜ա՛յն որ Հայրենիք
Եւ 3 ո սնիս 4ին Պաթում ի մէջ կը սաո րագբուէբ
Ղ՚երմանիոյ խնայասէր մոդովուրգին Համար ։կան
Հաշտութիւն՛* Թ՚ռսրքիոյ եւ Հայաստանի Հա՛ն բա՜
մարդիկ , որոնք իրենց կեանքին ընթացքին 3 կամ
պետութեան միջեւ ։
5 Հաղաբ մարք խ֊այած են, երր 2.40հ» մէկ աո լար
Այդ վճռական ե Հանդիսաւոր օրը , "Կ/՚ԳՐԼ1 կր յօրինես , ազգային տօն կ1լՀւ.գունիս անոնց կր–
կ* արմ էր , ու Հիմա պիտի ստանան միայն 300 կամ
գբաւ Հայ ազատագրութեան , որ վեց գարե բու ււի՚֊ը , կր բեմադր՛ես անոր կառուցուածքի եւ չես
500 մ արք : ՛Լք կա ա ի առն ելով ծագելիք ծանր ղժգո–
ոսկեղնիկ երազը ՛եդած էր է .ուղեր մոռնալ անոր դրուաղները, մինչ այսօր
Հ ո ւթի ւնն երր , ամ երիկեան րանակի վերին Հ բա–
• կ ո կր օր էն , ել շատ ե ր ն ալ շա Հ ա խնդբաբար գո -
մանատար 01 յայտնեց թէ «դրամական՝ բարենա–
ցեր են իրենց մտքի եւ սրտի դռները^ տապանա
ր ոդմ ան օր էնքր» ղին ո ւոր ական կառա վար ո լ թեան՝ Վ ա՚Հ ՛աճ գն ի սերս ւնդչՀ կը ծն Էր \ծի բա՛նի ծ՚ո -
կողմէ պիտի յայտարարուի , քանի որ այո կէտին ՎԷն՝, փչրելով Ար ա տ ա ւա զդի շղթաներր , .որոնց քար մը գնելով իրականա ւթեան վրայ *
մէջ ոչ մէկ գերման կառավարութիւն պիտի կրնա ք միջոցաւ դրացի երկու գիշատիչ ուժեր , Ղ՜աՀնակ– ինչո՞ւ կը շփոթե՛ս ազգային յաղթանակիդ
ո տա՛յ, ձնե լ պ ա տ ա ս խ ան ա տ ո ւո ւթ ի ւն ր Հանդէպ ցած , պիտի յօշոտէին՝ Հայ ժողովուրդը, գի^ՔՐ կուսակցութեան մը դէմ ստեղծուած խաչակրու
գերմ ան1 մ ո ղո վո ւր գին ; կրկի"՝ նետելու Համ ար , երկուքուկէս տարի թեան Հետ եւ ինչո՞ւ Համա՛ր ամբողջ Հայութեան
Լոն տ ոնի մ էջ քիոլր ի ա\ծխա շատ շրջանին մի– վերջ, Մասիսի վիՀերուն մէջ % շաՀած յաղթանա՛կը չես ո՛ւղեր տօնել, միասնա -
ջաղգա յնացման՛ ել սաՀմ անա յին փոփոխութիւն - Այռ չարաշուք օրերէն՝ ի ՛վեր, Հայ ժողո բար ։ ինչո՞ ւ թո յլ կո ւա ա ս որ այդ յադ թանա կին
ներու որոշումներուն Հետ , Ա իացեալ ՆաՀանգնե– վս լ ր դը յ բաժ նո ւած է ե րկուՀա կամ արտ ո ու անուշ բեռը , միայն՝ Դաշնակցութեան ՛ո ւս ե բ ո ւն՝
րր , Ասղլիա եւ Յչրանսա Համաձայնեցան որ դրա մէկ կոդմր կ^"՚գբայ իր մարտնջումնե բու դինով բեռցնեն , երր բո լորը մ ա սն ա կց ե ց ա Լ ա յ դ մ ար -
մական բա՚յ-եփոխութիւնր կատարուի գր աւեալ ա— շաՀուա՚ծ յաղթանակը, միւս կողմէ կր խլյէաիՀա– աին , եւ անոր –դափն ին. կը վերաբերի բո լորիդ ,
ր եւմ տեան՛.. շրջանն՛երուն մէջ Հաւասարապէս :մ աշխար Հ ա–յին յեղափո խ՛ո ւ թեան՝ եր աղն եր ով : քանի ար այդ ն աՀ ատ ա կո ւո ղն եր բ ժողովրդի զա -
քիուսերր իրենց գայբոյթը յայ.տԱ.՝ե՚ցին եւ բողոքե իսկ Հա յ ժողովուրդի ա յս զանգուա՛ծը , որ իր ւա կներն է ին՝. անխտիր ՚*
ցին այս անջատ որոշումներուն գէմ ու վերսկսան ետեւէն՛ կր քաշէ ել ռլԼի Հաւատացեալներու փա Ջ է եղած ոչ մէկ Հերոսամարտ , որուն մ աս -
բանա կց ո ւթ ի ւեներ բ մ իա սին գո բծելու Համ ար , ղանգ մր, այսօրուան Հայաստան՛ը կ^ոնդու\Նի ,իբ– նակցած ՀՐԼԼայ Հայ ժողովուրդր, երբ պայքարը
թէ ինչ եզրակացութեան կր յանգին , յայտնի չէ X բեւ Մայիս 2,$ի աճիւնէն՝ գուբս եկող իբականու - իր տզա տա դրա ւթեան. Համար է : Բա յց ա յսօր ո լան
Ամէն չշո՚֊կ դրամի մասին, զանգուա՛ծն երր թիւն՝, մը , առանց մտնելու վարդապետական կին– Հաւատուրացները , Հայ ժ ո ղո վո ւր ղ ի բե ււ՛ ա կիր ի
հ.–ԷՀ ՚^գէ շարժման հ Գ բւսմ ատո ւ\1ներ աքն՝ մէջ Հարիւ ճիռներուն մէջ՛. Միչա այն, ակնկալութեամբ թէ ղերին մէջ գրին Հ* 3* Դաշնակցութիւնը, որ ա՛ն–
րաւորներ կարգի կբ սպասեն։ Մէկր գրամներ բ կբ թափուած Հայ արիւնը եւ զուր չէ ե՛ղած եւ իրեն տ րբ տ ո ւն ջ եւ ան՛վկանդ , կր տանի ա յգ քաղցր
քաշէ, ուրիշ մր գրամկր վճարէ։ Ո՞վ ճիշդ կր պարտադրուած նոր կարգուսարքը յաւիտենական բ եռան ծան րա լթ ի ւձն ՛ը է
գործէ , մարգ չի գիտեր։ հ)անոլթնեին\ ալ ապ - չի կրնար ըլլալ ։ Երէկ պատնէշին՛ վրայ էիք դուք եւ Հեր սիրե
բանք չե\ւ՝ ծախեր , ն ո յնպէս գոբծա րաննեբբ ։Ամէն Անոր Համ աբ, նոր կարգուսարքին սլար տա — լիները , երբ կր մ ղուէին Հերոսական կռի ւն երր ,
ոք կբ. սպասէ գալիքին : « Գրամին փոփոխութե– ղր ո ւթ ի ւ I. ր չէ մտաՀ ոդո ւթեաԼ֊ առարկան, այ / ա յսօր , ա յս կամ ա յն պատճառով ձեր մ ե կո ւս ա՝ -
նէն լետ-ոյ» դարձած է կարգախօս մր։ այն ուրացումը զոր ոբգեգբեց այսօրուան իշխա– ցումը, ժխտաւմն է ձեր ղոՀողութիւն՝ներու1ն եւ
Մա, նութինի, մոռացութեան տալու Համար Հայ ժո յա զթա՛ն ա կն եբ ո ւն, Հ
գիկ կր փութան կարգագրել միայն աքն՝ ղովուրդին՝ անձնաղոՀութիւն՚ր , մ ա բան չումնե բով Անջատ մասնակի եւ տեղական Հերոսամար
տերէ, երկու օր ռւնինք , երկու տօն, արանք են
բկանեկրան՛բ որ ւկմապով ուն՚իյնժան. ծախ՚քյիղատելոլՀ» ետ ,Հբաամռիարն ։ի՝*ս/աշ-– գնոլաՏծ յա զթան ակր ; Աարիլ 11—24/7 եւ Մայիս 2կ :
աօնական գոիծեր , ճամբո բդո ւթ ի ւննեբ , բմշկա - Ա& պիտի չըմբոստանար , եթէ չըլլար այդ ու
կան դարմանումներ, նոյնիսկ Հարսնիքներ տեղի րացումը եւ չմոռցուէին Մ ա յիս 28// ոգորումնե Բոլոր Հայ ժողովուրդր այդ եր կու օրերուն՛
կ՚ունենան տարօրինակ արագութեամբ .... րը , եթէ ան ոնց խանգո վ Հ պարտ անա լո ւ իր աւո ւնք պէտք է նայի, ինչպէս կը նայի արեւի յորդ ճա–
Ու մոգովոլրգր կր սպասէ Հ ե լ ի Հ ե լ : ո ւնե ցող ժոգովո ւ֊րդր պ ատ ո ւ ա ս աել չո ւղէ ին՝ թիւր ււաւլա յթձե բո ւն՝ որ Մ այիս 28^ էգ եւ լուսինին ՝որ\
ՏԻՐԱ8Ր ՓՈԻքհԵԱՆ եւ սխալ տեղեկութիւնն եբով, եթէ Հ* 3* Ղ՛աշ - մեր ողբա կոծ տխրութեան ցօղաթուրմ խր Հր դա
նակցո ւթիւն՛բ Հա լածե լու իրենց մ ո լուցքին մ էջ , նի շն՝ է : Եր կուքն ալ փա կահ Հ ա յ կա կան՛ երկնա -
ԻՄԱՍՏՈՒՆ ԽՕՍ՚ԲԵՐ չՀարուածէին՝ անթիւ Հեր՛ոսներու եւ նաՀատակ - կամա > ի Լ, , ո բուն բիւրա՛ւոր աստղե րն են մ եր նա–
Հ ատակն ե րր , ղին ու ո բներ ր ել վերապրողնե րը ;
ներ ոլ յ ի շատ ակը , ուրանալով ան ո Լ ց կատարած
դե՛րը յա՛նուն Հայ ազատագրութեան : Այ– որ կ՝ուրանա ք կամ չուզեր տօնել այգ եր՛
Ե ս կ դուն՝, վերապրող Հայ ժողովուրդ, ին ֊ կու օբերր, կր Հար՛ուածէ Հայկական աղասալ -
ա%ԱԲԱԿԱՆ ԿԱՅՈՒՆ ՎՒՃԱԿ - Փորձ մր չո՞ ւ էլ)բեղունիս եւ կբ պանծաց՛նես ասկից տասն՝ - իժիւնբ եւ Հայկ . ՛ք՛ա ար , առանց որոնց չկայ Հաւ
"Բ ն՛ կ ս յ ՚ ո ս , " ք " ֊ ի պատ կազմ է մբ ետք՝ պատե - եւ Հինգ գաբեր առաջ տեղի ոլ\ն\եցած Վյււրգանանց ժոգովոլրդ ւ
բազմի տեղվ, տուոգ կացութիւնր վերաՀաստաե - պատերազմը , կր խանգավառուիս անով , երգեր
կու Համար ։
Ջ. ՎԱՐԳԱՆ
Fonds A.R.A.M
(Գ՛ վերշին մաս) ԻՍԻ ԼԷ ՄՈՒԼԻՆՕ, (Յապաղա,1է) Յունիս
6ի կիքաէլի կէս օրէ վեր1 աեղի .»«ձձյ*«– Հայաս -
Մեր գլխուն կա խո ւած էր կրթական վտանգը՛* տանի Հա՜ւ րաաետութես/ե Հււչակման ՅՕամեա՚կի
Թուրքերու յաււա ջխ աղաց ո ւ մ ր կանգն եց\նե չր աօ՚եակատարութիմեշ, Խ հ ի մ.ես*՚ե սյւաՀին մէչ, նա֊
կր պաՀանջէր գերբնակա՛ն ղոՀողութիւն , եւ անձ իյա ձեռն ո լ թե աս բ Հ* 3 * Զաւար եան կոմ իտէի
ՀԱՅՏԸԼՊԷՐԿ , \2 Յունիս Ամբողչ Գեր– նուրաց կռիւէ եւ մասնակցութեամբ տեղականդ քոյր կազմակեր
մահ ի ան Ջղագրգռութեան մատնալաէծ է երկու շա Պաթումի մողհվին մէջ գծուած եւ Հաղոր պութեանց ։ Ներկայ էր խուռն, բազմութիւն մը-
բաթէ ի վե ր հ Շ ատոնց որոշուա՛ծ գրամ ական ար՛–
դուած պա յմ անների , *Լր ա ց իներո լ եւ Հայեբու խանդավառ մթնոլորտի մէջ՛*
մեղր կումին կր սպասուի օրէ օր ։ (ԽՄ Բ • Արգէն Համար , ոչ միայն անպատուաբեր էին, այ\լեւ կր Հեռաւոր արուարձաններէն եկած ինկեր մլէն
յայտարարուեցաւ) ։ Մարքր, որուն արժէքը ար կոտրէին անոց ոդնայարր, մէկ կողմէ Պաթումբ Է ո\ր՝, առտուն կանուխ դուռը կը զարնէ։ Շատոնց
ուեստական օր էն եւ խիստ օրէնքներով պաՀուած Թուրքիոյ թող չու , միւս կողմէ կաբսի բերդեր ր եւ է չէի աեսեր զթքր՛* Եկած էր որ միասին եբթա–
է նախապատե բաղմ եան Համեմատական աստիճա տրաք իլի սէն՝ առանց կււիւ֊ի ա ^ ոնց յանձն ելո ւ յթսք) անկախութեան տարեդարձին։ «Շատոնց է
նին վրայ (2.40 = : 1 տոլար) , իրականին մէջ կոր– կրկնակ առաջարկներով եւ տեսակ մբ վերջնագիր Հայկա՛կան՝ շրջապատի մէջ մտած չեմ, դիտմամբ
սբնցուցած է իր ամենատարրական Հիմքր։ Հ բ ամա1 նե րո վ : ընտրեցի այս օրը , ոբպէսզի երակներուս մէջ քիչ
Հ/՚$էէքէ °Ր "*Լ էսհ * *քարքին Հ է մ էէ՛" ծ առա– Մ եր զօրքը կր նաՀանջէ ր , թրքական դե բա - մի նոր աւիշ հերարկուի , պէաք ունիմ կաղգուր -
յե ր մ ետաղ ոսկին , ա յ Լ աշխատած.քր , որով մի– գա՛ս ումեբուն՛ առջեւ եւէյ՚բեւանիճանապարՀըթբք • ուելու, պէտքր Հայ իւօսքին՝, Հայ երգին, Հայկա
^աղղա յին ան տեսական աԼ ս ա կէ ան եր ո վ ՝ մ աբքը ՛ո ւմ՚ե բու ա ռջե լ բաց ո ւ֊ելո ւ վա խր ա ՝> աբեկ ա՝ծ էր կան զգացումին ւ ԱՀ ինչքան եմ կարօտցեր »•
մ իայն ներքին գրամ մ ոն էր , որ ն կատի չէր առ Ր"Լ"ՐԸ ւ ^ՐԲ ՛հր՝0 ի ղեկավար ութեամբ Բաշ—Աբա– Այո, մենք բոլորս ալ անզուսպ կարօտն տլ -
նուեր ս ե ղան ա ւո ր ա կան Հ ր ապա բա կին վրայ ։Պ՝եր– բան ղրկուեցա՛ւ Հայկական ղօՀ-ամաս մը ել Զ°Ր * նինք մեր երդերուն՛ որոնք ինական պ՚ոռթկումուք
մանիան ստիպուած է իր արտաքին– առեւտուրին Նաղարբէկ եան եւս գերմ արգկա յին ճիգերով ան– մբ կրժայթքէիԱ– մեր տգոց ու աղջիկներու կուրծ
մէջ կամ ա՝պբ սքւ րի փո իւ ան ակ ո լ թիւն կաա աբ ել , ց աւ *Լ ա բաքի լի սէ ի ճա կա աբ , ո ւյր Հա ւ զին ո ւոր ի քերէն, ինչպէս ժայռի մր իւոռոջէն ժայթքած
կամ տոլար եւ ս թե րլին ճարել ՛Նիւ Նորքի եւ Լոն– Հայ բեւ ա ս իր ո ւթ ի ւն ր ել ռազմական ում յէ գործե ց ջուրե րը ականակիտ որոնք տակաւ կը աարածուին
տոնի մէջ Հում ՚ձիւթեր եւ սԱեգԼղէն ներածելու մ.ե\հ ագո յն Հրաշքր * ու կյՀ վերա՛ծսւին դլգլուն վճիտ առուակներու։
Համար : մեր , սիրուն ու
Այս վճռական օրերու՛ Լ՝ Հա յե բու յ աղթան ա կն ե– ՍրաՀին առջեւ , աղջիկնեբր
Պաա ելՓաղմի րնթացքին , Հէթ էէ I՛ է տնտեսա րը , Ա ա բ տա ր ա բատ • Բաչաբարանի եւ Ղարաքի– կայտառ տօնական զգեստն՛երով , կը դիմաւորեն՝
կան՝ գոիծակիցներր Հաւաքած է թ՝ գբ աւեալ ՛՛եր - էիոէի ա՛ռջեւ–, ոչ միայն՝ յարգանք պարտագրեց ին՝ մեղ ։ ինչքան Հ պարտ են՝ երբ կը զետեգեն\ ե՛ռա -
կիրն երոլ ոսկիի պաՀես աներբ եւ թ ան կար մկ ք ակ– թուրքին Պաթումի մէ\, այլեւ ՎէՀիպ փաշա, Հե գոյն՛ զա բ դան ի շեր ը , մեր լամբակին վրա յ :
նեղէ\ե\ւ եր , ինչսլէ ս նաե լ գո Հո լա՛ծ Հր ե աներ ո ւ ռագրով Հա յերու ա ռա 9ա ր կհ ց զինակցութիւն , Ւսկ "՚՛ք ՚1՛ՔՐ խրոխտ , տեղ կր փնտռեն լեցու\Խ
ղտրգեղէններր , ո բոն ցմ՚ով կր յուսային Հ ի մնաւ ո– զոր մերմեցին Հայ պատգամաւորն.երր ; սրաՀ ին՝ մ էջ տեղաւոր ելո լ Հա մար ն\որ\ե 1լն՝եբ յձ ։
րել մ արքին արմէքր ։ Բայց , սլա տեր աղմր որքան 3 ո ւս ա Հ ատակ ան օրեր ապրեցայ այգ օբ ե– Բ եմ ը զաբգա\րա ւած է Հ այկ ա կ ան ո ւ ֆրան սա–
եորե դար ե ցաւ սյնքան սկսւ գո րծել *իերմ ա– ր՚ուե , Հայ ժողովուրդը ; կան դրօշներով : Բազմաթիւ նկարներ Հ ե բո սն երաւ
նիոյ դրամական՝ մամուլը ու պատերազմի վերջին՛՝ Հա կա ռակ ներքին փո խադարձ Համ աձա յնու - շրջա՛պատ ած են անմաՀն Արամը , Հ իմնադիր Հ*
մօտ աւո րապէս 65 միլիառ մարք Հրապարակ Հան– թեան , որ Անդր կո վկա սեան Ա է յմ ը մի ա սն ա բար Հա1 բապեաոլթեան ։ Երգչախումբը բեմ կուգայ ,
ուած էր* առանց մետաղ ոսկիի ապաՀ ովութե ան Հ պիտի գործէր վճռական Հարցերոլ մէջ, 191վ8ար ա գո յրբ կը բաց ուի , բո լո բ ին \ո ւշագրո ւթիւնւը
Ղ՝ ա Հհ ա կ իցն եբ ու գրաւմ ան բանակները \ 945– Մայիս 2եին վ^ր ասաա բ իսքղի"քի կր յայտարա Հոն է : Ղչեկավա՚բի ցուցմունքին *Լբայ Րոէոր1^՝
ին իրենց Հետ բերին «գրաւման մարքիզ , որուն րէր անկախ , ինչ որ զարմա՛նք եւ զայրոյթ պատ– կուրծքե՛ր բ կուռին , ժպիտ մ՛ը կբ խայտայ անոնց
Հաշիւք չկայ : 1947^ ընթացքին յա յանի եղաւ <ո ր ճառեց Հալ բոլոր շր՛ջակա՚կներ՝ո\ւն յալ\ոԲԳ °ԲեՀ աչքեբէն ներս , բերանները կը բացտլին\ ու իրենց
ռուսական գրաւմ ան շր ջանին մ էջ կր շարունակեն Ագ ր բ էջան\ եւս յայտ ար ար ե ց ան կա խո ւթ ի ւն : շրթնեբը կբ թռթռան* « Մեր Հայրենիք» • . .
տպել գրաւմ ան մ արքեր մ եծ քանակութեամբ ; Այո դործոդութեամբ Աէյ՚մր կը լուծուէր : ՝Բանի մը երգեր եւս ու բոլորը մէկ կի Հեռա
դ՛աշնակիցներու Հակակշռի \$ որՀա լբդբ ղբ աղե ցաւ Հայերուն կը մնար , ա՚ոձւել պա տա ս խ ան աա ո ւ նան գոՀունակութեան ժպիտով մը ։
ար/ Հարցով, սաՀմանափակե լու Համար տպա— եւ վճռական՝ քա յլ * Ընկեր Գ՚անտիլեան՝ օրուան նախ ա գաՀ ը, ամ
գրութիւնը : Այսպէս թէ այնպէս , Հ ր ա պար ա կր Հ * 3 * Ղ՚աշնակցութեան Արեւելեան եւ Արեւ փոփ բանախօսութեամբ մը պարզելով Մայիս 28ի
ողողուեցաւ նաեւ այս «մարք»ով, որ նայնպէս մի մտեան Բիւր օներու , Թիֆէիգի Կեդր * կոմիտէի իմաստի, մէկ վայրկեան ոտքի կր Հրաւիրէ ներ
լիառներու կր Հասնի ։ եւ Աէյմի ու Ազգ* քԱորՀոլբդի ՛իա շնա կցա կան կաները, յարգելու Համար յիշատակը Հայրենիքի
Ա յս ր ո լո ր թե գէ"° *հերմ անի ո լ Հ ար ստ ո ւթի ւ%ր Հատուածի խաոձն՛ մոգով մր գումարուեցաւ Ա այիս ազատագրութեան ղո Հերուն ;
կր Հ աշուեն– 6 7 մ իլի առ ոսկի մ արք ; Այս Հ իման 2ք)ի իրիկոլ–նը եւ յաջորդ օրն՝ իսկ, առանձին յայ Օրուան բանախօսը ջերմ ծափերու մէջ, իր0
վր ա յ ծրագրոլ ած է ցա րգ գոր\ծ ածուող . թղթա տարարութիւնով մը , Հա յոց Ազգ * խորՀ ուրդը ^ խոսքերով կը սկսի պատմեք
Հա յ կա կան՛ դա ւա ոմներ ու քա Հնչեղ բայց Հանդարտ
դրամներ ր փոիւել նոր թղթադրամներու Հես, 10/, ինքզինքը Հռչակեց ղե՛կավար 1918 Մայիսի գլխաւոր դէպքերը ։ Ա ենք բոլորս
դէմ 1 Հ ամ ե՜մատ ո ւթեամր ։ \յոր մ արքին ա՝ն\ո ւն ր ղաքական ե լ վար չա կա\ե գոր\ծե բու
մարմին , տեսակ մը առժամ ե ա յ կա ռավա բ՛ո ւթ ի ւն\, ալ պաՀ մբ կը մոռնանք թէ բեմին վրայ մէկր կայ
պիաի րլլա յ 0. 1\/1&1Շ : օր Հ որ կբ խօսի , մենք վա խաղ բո ւած ենք ուրիշ աշ
եւ Մայիս 28 ընդունեց իբրեւ սՀԼկախութեան
Այս փոփոխութիւն ր \ծան ր Հարուած մին՝ է խար Հ մը, Հ եռուն շատ Հ եռուն, ՛՜ա՛յն որ Հայրենիք
Եւ 3 ո սնիս 4ին Պաթում ի մէջ կը սաո րագբուէբ
Ղ՚երմանիոյ խնայասէր մոդովուրգին Համար ։կան
Հաշտութիւն՛* Թ՚ռսրքիոյ եւ Հայաստանի Հա՛ն բա՜
մարդիկ , որոնք իրենց կեանքին ընթացքին 3 կամ
պետութեան միջեւ ։
5 Հաղաբ մարք խ֊այած են, երր 2.40հ» մէկ աո լար
Այդ վճռական ե Հանդիսաւոր օրը , "Կ/՚ԳՐԼ1 կր յօրինես , ազգային տօն կ1լՀւ.գունիս անոնց կր–
կ* արմ էր , ու Հիմա պիտի ստանան միայն 300 կամ
գբաւ Հայ ազատագրութեան , որ վեց գարե բու ււի՚֊ը , կր բեմադր՛ես անոր կառուցուածքի եւ չես
500 մ արք : ՛Լք կա ա ի առն ելով ծագելիք ծանր ղժգո–
ոսկեղնիկ երազը ՛եդած էր է .ուղեր մոռնալ անոր դրուաղները, մինչ այսօր
Հ ո ւթի ւնն երր , ամ երիկեան րանակի վերին Հ բա–
• կ ո կր օր էն , ել շատ ե ր ն ալ շա Հ ա խնդբաբար գո -
մանատար 01 յայտնեց թէ «դրամական՝ բարենա–
ցեր են իրենց մտքի եւ սրտի դռները^ տապանա
ր ոդմ ան օր էնքր» ղին ո ւոր ական կառա վար ո լ թեան՝ Վ ա՚Հ ՛աճ գն ի սերս ւնդչՀ կը ծն Էր \ծի բա՛նի ծ՚ո -
կողմէ պիտի յայտարարուի , քանի որ այո կէտին ՎԷն՝, փչրելով Ար ա տ ա ւա զդի շղթաներր , .որոնց քար մը գնելով իրականա ւթեան վրայ *
մէջ ոչ մէկ գերման կառավարութիւն պիտի կրնա ք միջոցաւ դրացի երկու գիշատիչ ուժեր , Ղ՜աՀնակ– ինչո՞ւ կը շփոթե՛ս ազգային յաղթանակիդ
ո տա՛յ, ձնե լ պ ա տ ա ս խ ան ա տ ո ւո ւթ ի ւն ր Հանդէպ ցած , պիտի յօշոտէին՝ Հայ ժողովուրդը, գի^ՔՐ կուսակցութեան մը դէմ ստեղծուած խաչակրու
գերմ ան1 մ ո ղո վո ւր գին ; կրկի"՝ նետելու Համ ար , երկուքուկէս տարի թեան Հետ եւ ինչո՞ւ Համա՛ր ամբողջ Հայութեան
Լոն տ ոնի մ էջ քիոլր ի ա\ծխա շատ շրջանին մի– վերջ, Մասիսի վիՀերուն մէջ % շաՀած յաղթանա՛կը չես ո՛ւղեր տօնել, միասնա -
ջաղգա յնացման՛ ել սաՀմ անա յին փոփոխութիւն - Այռ չարաշուք օրերէն՝ ի ՛վեր, Հայ ժողո բար ։ ինչո՞ ւ թո յլ կո ւա ա ս որ այդ յադ թանա կին
ներու որոշումներուն Հետ , Ա իացեալ ՆաՀանգնե– վս լ ր դը յ բաժ նո ւած է ե րկուՀա կամ արտ ո ու անուշ բեռը , միայն՝ Դաշնակցութեան ՛ո ւս ե բ ո ւն՝
րր , Ասղլիա եւ Յչրանսա Համաձայնեցան որ դրա մէկ կոդմր կ^"՚գբայ իր մարտնջումնե բու դինով բեռցնեն , երր բո լորը մ ա սն ա կց ե ց ա Լ ա յ դ մ ար -
մական բա՚յ-եփոխութիւնր կատարուի գր աւեալ ա— շաՀուա՚ծ յաղթանակը, միւս կողմէ կր խլյէաիՀա– աին , եւ անոր –դափն ին. կը վերաբերի բո լորիդ ,
ր եւմ տեան՛.. շրջանն՛երուն մէջ Հաւասարապէս :մ աշխար Հ ա–յին յեղափո խ՛ո ւ թեան՝ եր աղն եր ով : քանի ար այդ ն աՀ ատ ա կո ւո ղն եր բ ժողովրդի զա -
քիուսերր իրենց գայբոյթը յայ.տԱ.՝ե՚ցին եւ բողոքե իսկ Հա յ ժողովուրդի ա յս զանգուա՛ծը , որ իր ւա կներն է ին՝. անխտիր ՚*
ցին այս անջատ որոշումներուն գէմ ու վերսկսան ետեւէն՛ կր քաշէ ել ռլԼի Հաւատացեալներու փա Ջ է եղած ոչ մէկ Հերոսամարտ , որուն մ աս -
բանա կց ո ւթ ի ւեներ բ մ իա սին գո բծելու Համ ար , ղանգ մր, այսօրուան Հայաստան՛ը կ^ոնդու\Նի ,իբ– նակցած ՀՐԼԼայ Հայ ժողովուրդր, երբ պայքարը
թէ ինչ եզրակացութեան կր յանգին , յայտնի չէ X բեւ Մայիս 2,$ի աճիւնէն՝ գուբս եկող իբականու - իր տզա տա դրա ւթեան. Համար է : Բա յց ա յսօր ո լան
Ամէն չշո՚֊կ դրամի մասին, զանգուա՛ծն երր թիւն՝, մը , առանց մտնելու վարդապետական կին– Հաւատուրացները , Հայ ժ ո ղո վո ւր ղ ի բե ււ՛ ա կիր ի
հ.–ԷՀ ՚^գէ շարժման հ Գ բւսմ ատո ւ\1ներ աքն՝ մէջ Հարիւ ճիռներուն մէջ՛. Միչա այն, ակնկալութեամբ թէ ղերին մէջ գրին Հ* 3* Դաշնակցութիւնը, որ ա՛ն–
րաւորներ կարգի կբ սպասեն։ Մէկր գրամներ բ կբ թափուած Հայ արիւնը եւ զուր չէ ե՛ղած եւ իրեն տ րբ տ ո ւն ջ եւ ան՛վկանդ , կր տանի ա յգ քաղցր
քաշէ, ուրիշ մր գրամկր վճարէ։ Ո՞վ ճիշդ կր պարտադրուած նոր կարգուսարքը յաւիտենական բ եռան ծան րա լթ ի ւձն ՛ը է
գործէ , մարգ չի գիտեր։ հ)անոլթնեին\ ալ ապ - չի կրնար ըլլալ ։ Երէկ պատնէշին՛ վրայ էիք դուք եւ Հեր սիրե
բանք չե\ւ՝ ծախեր , ն ո յնպէս գոբծա րաննեբբ ։Ամէն Անոր Համ աբ, նոր կարգուսարքին սլար տա — լիները , երբ կր մ ղուէին Հերոսական կռի ւն երր ,
ոք կբ. սպասէ գալիքին : « Գրամին փոփոխութե– ղր ո ւթ ի ւ I. ր չէ մտաՀ ոդո ւթեաԼ֊ առարկան, այ / ա յսօր , ա յս կամ ա յն պատճառով ձեր մ ե կո ւս ա՝ -
նէն լետ-ոյ» դարձած է կարգախօս մր։ այն ուրացումը զոր ոբգեգբեց այսօրուան իշխա– ցումը, ժխտաւմն է ձեր ղոՀողութիւն՝ներու1ն եւ
Մա, նութինի, մոռացութեան տալու Համար Հայ ժո յա զթա՛ն ա կն եբ ո ւն, Հ
գիկ կր փութան կարգագրել միայն աքն՝ ղովուրդին՝ անձնաղոՀութիւն՚ր , մ ա բան չումնե բով Անջատ մասնակի եւ տեղական Հերոսամար
տերէ, երկու օր ռւնինք , երկու տօն, արանք են
բկանեկրան՛բ որ ւկմապով ուն՚իյնժան. ծախ՚քյիղատելոլՀ» ետ ,Հբաամռիարն ։ի՝*ս/աշ-– գնոլաՏծ յա զթան ակր ; Աարիլ 11—24/7 եւ Մայիս 2կ :
աօնական գոիծեր , ճամբո բդո ւթ ի ւննեբ , բմշկա - Ա& պիտի չըմբոստանար , եթէ չըլլար այդ ու
կան դարմանումներ, նոյնիսկ Հարսնիքներ տեղի րացումը եւ չմոռցուէին Մ ա յիս 28// ոգորումնե Բոլոր Հայ ժողովուրդր այդ եր կու օրերուն՛
կ՚ունենան տարօրինակ արագութեամբ .... րը , եթէ ան ոնց խանգո վ Հ պարտ անա լո ւ իր աւո ւնք պէտք է նայի, ինչպէս կը նայի արեւի յորդ ճա–
Ու մոգովոլրգր կր սպասէ Հ ե լ ի Հ ե լ : ո ւնե ցող ժոգովո ւ֊րդր պ ատ ո ւ ա ս աել չո ւղէ ին՝ թիւր ււաւլա յթձե բո ւն՝ որ Մ այիս 28^ էգ եւ լուսինին ՝որ\
ՏԻՐԱ8Ր ՓՈԻքհԵԱՆ եւ սխալ տեղեկութիւնն եբով, եթէ Հ* 3* Ղ՛աշ - մեր ողբա կոծ տխրութեան ցօղաթուրմ խր Հր դա
նակցո ւթիւն՛բ Հա լածե լու իրենց մ ո լուցքին մ էջ , նի շն՝ է : Եր կուքն ալ փա կահ Հ ա յ կա կան՛ երկնա -
ԻՄԱՍՏՈՒՆ ԽՕՍ՚ԲԵՐ չՀարուածէին՝ անթիւ Հեր՛ոսներու եւ նաՀատակ - կամա > ի Լ, , ո բուն բիւրա՛ւոր աստղե րն են մ եր նա–
Հ ատակն ե րր , ղին ու ո բներ ր ել վերապրողնե րը ;
ներ ոլ յ ի շատ ակը , ուրանալով ան ո Լ ց կատարած
դե՛րը յա՛նուն Հայ ազատագրութեան : Այ– որ կ՝ուրանա ք կամ չուզեր տօնել այգ եր՛
Ե ս կ դուն՝, վերապրող Հայ ժողովուրդ, ին ֊ կու օբերր, կր Հար՛ուածէ Հայկական աղասալ -
ա%ԱԲԱԿԱՆ ԿԱՅՈՒՆ ՎՒՃԱԿ - Փորձ մր չո՞ ւ էլ)բեղունիս եւ կբ պանծաց՛նես ասկից տասն՝ - իժիւնբ եւ Հայկ . ՛ք՛ա ար , առանց որոնց չկայ Հաւ
"Բ ն՛ կ ս յ ՚ ո ս , " ք " ֊ ի պատ կազմ է մբ ետք՝ պատե - եւ Հինգ գաբեր առաջ տեղի ոլ\ն\եցած Վյււրգանանց ժոգովոլրդ ւ
բազմի տեղվ, տուոգ կացութիւնր վերաՀաստաե - պատերազմը , կր խանգավառուիս անով , երգեր
կու Համար ։
Ջ. ՎԱՐԳԱՆ
Fonds A.R.A.M
